Coördinator Wetenschap en Techniek en Excellentieprogramma: Mans van der Heide

Transcriptie

1 Montessorischool Steigereiland OBS Steigereiland John Hadleystraat WB Amsterdam Coördinator Wetenschap en Techniek en Excellentieprogramma: Mans van der Heide De School Visie OBS Steigereiland is gelegen op Steigereiland, een van de nieuwe eilanden van Amsterdam IJburg ontwikkeld in de afgelopen 10 jaar, een jonge en moderne buurt dus. Het schoolgebouw werd geopend in 008 en biedt dit schooljaar plaats aan 590 kinderen, 4 groepen, en 40 leerkrachten. Inmiddels is de school uit haar gebouw gegroeid en staat er een noodgebouw. Om van de nood een deugd te maken, heeft de school een speciale subsidie van de gemeente ontvangen om een groene muur te maken. Het noodgebouw is ingepakt en er zijn rondom klimplanten aangebracht. In dat project ontwerpen en maken kinderen tevens een eigen schooltuin in de openbare ruimte. Het onderwijs op onze school is gebaseerd op de pedagogiek van Maria Montessori. De ontwikkeling naar zelfstandigheid staat centraal. We besteden veel tijd aan individuele en sociale ontwikkeling. Kinderen van verschillende leeftijden zitten zo veel mogelijk bij elkaar in één klas. Zij leren niet alleen mét elkaar, maar ook ván elkaar. Oudere kinderen kunnen jongere helpen en de jongere kinderen laten zich inspireren door oudere. Wij ervaren deze verschillende leeftijden in een klas als een positieve bijdrage aan de sfeer in de school en aan de ontwikkeling van het kind. Wij maken gebruik van moderne methodes. De instructie gebeurt voor een groot deel aan een groepje kinderen. Zo nodig krijgt een kind extra individuele instructie. De ideeën van Maria 1

2 Montessori vormen het uitgangspunt, maar wij zijn een vernieuwende Montessorischool. Wij vinden het een uitdaging om nieuwe werkwijzen en materialen uit te proberen. Door gebruik te maken van verschillende werkvormen vanuit het 'coöperatieve leren' vindt er veel interactie tussen de kinderen plaats. Hierdoor voelen de kinderen zich betrokken bij de les, leren ze samenwerken en leren ze actief! Wij werken aan een fijne, rustige sfeer in de school. Het is belangrijk dat kinderen zich bij ons thuis voelen. Kinderen krijgen de kans hun eigen mogelijkheden te ontplooien. We bieden kwalitatief goed onderwijs dat afgestemd is op álle leerlingen die de school bezoeken; ieder kind moet zoveel mogelijk krijgen wat het nodig heeft. De leerkrachten doen er alles aan om uit het kind te halen wat er in zit. De ouderrol is daarbij onmisbaar: een goede wisselwerking tussen ouders en school vinden wij zeer belangrijk. We willen kinderen meer bieden dan kennis alleen. Daarbij denken we bijvoorbeeld aan: het ontwikkelen van zelfvertrouwen en zelfkennis, leren omgaan met anderen, leren omgaan met emoties en gebruik maken van je creatieve mogelijkheden. We vinden dat kinderen moeten leren zelfstandig keuzes te maken. Keuzes waar ze verantwoordelijkheid voor kunnen dragen en die bijdragen aan een gelukkig leven! Excellentieprogramma OBS Steigereiland heeft de Techniektorens bij de nieuw te openen school aangeschaft. Er waren geen afspraken over het gebruik hiervan. Er werd een cursus via VTB-Pro gevolgd door alle leerkrachten (15) in die opbouwfase. Techniek is een kerndoel zonder goede uitwerking. OBS Steigereiland heeft het Projectplan Excellentie met beide handen aangegrepen om de kwaliteit van de school te verbeteren. Aanvankelijk is de excellentie gekoppeld aan wetenschap en techniek, maar inmiddels is de aandacht verschoven naar excellentie in het algemeen. Het is van belang om talentvolle kinderen zo uit te dagen dat het leerpotentieel maximaal wordt benut. Het leerpotentieel ligt per kind verschillend en daarvoor willen wij voorwaardes scheppen. In die zin is het lerende vermogen van het programma als geheel cruciaal geweest voor onze aanpak Toen in augustus 009 het excellentieprogramma van start ging, was een van de doelstellingen van de school om zo snel mogelijk een gelegenheid te creëren om de techniektorens op gestructureerde wijze aan te bieden aan leerlingen die extra uitdaging nodig hadden binnen een zogenaamde vitale ruimte. De eerste stap was het aanstellen van een leerkracht (W&T coördinator)die de begeleiding op zich nam en een programma uitwerkte. Er werd een selectie van bovenbouw leerlingen gemaakt op basis van hun prestaties bij rekenen/wiskunde en begrijpend lezen in het cito- leerlingvolgsysteem. Deze kregen de gelegenheid om één keer in de week gedurende anderhalf uur te werken met de materialen en opdrachten uit de techniektoren. Van belang was daarbij dat zij tevens leerden om

3 verslag te doen van hun bevindingen. Er werd een soort logboek blad hiervoor ontworpen in Word en er werd nagedacht over een digitale leeromgeving. Met de gelden kon er voorzien worden in uitbreiding van leermiddelen en opbouw van een W&T lokaal. Er werd bijvoorbeeld dat jaar door toedoen van de contacten met het Amstel Instituut Eurosense aangeschaft, een sensor-software combinatie waarmeekinderen eenvoudig lichtintensiteit, geluidsterkte en temperatuur kunnen meten in allerlei activiteiten. EuroSense wordt gebruikt met o.a. activiteiten van de website Door de activiteiten in dit jaar is techniek een onderwerp van betekenis geworden binnen de school. Alle leerlingen van de bovenbouw werden enthousiast voor de techniektorens en daarmee werd techniek tastbaar. De onderbouw heeft een techniekprogramma uitgeschreven Door de ervaringen van het eerste jaar heeft de directie besloten met een drietal leerkrachten zich te laten scholen voor begeleiding van hoogbegaafde leerlingen bij het Centrum Begaafdheids Onderzoek (CBO) te Nijmegen. Deze verzorgt de internationaal erkende ECHA-opleiding tot specialist in Gifted Education. In dit jaar hebben alle vier het theoretische gedeelte behaald en zijn de directeur en de W&T coordinator doorgegaan met de opleiding. Tijdens deze opleiding heeft men geleerd welke opvattingen, theorieën en modellen er internationaal bestaan over intelligentie en (hoog)begaafdheid. Men heeft kennis opgedaan van de leer- en ontwikkelingsbehoeften van (hoog)begaafde leerlingen en van de instrumenten en mogelijkheden om deze leerlingen te herkennen. Kennis van de verschillende mogelijkheden om het curriculum voor (hoog)begaafde leerlingen aan te passen en de manier waarop dit binnen scholen geïmplementeerd kan worden, behoort eveneens tot de inhoud van de opleiding. Het theoretische deel van de opleiding wordt afgesloten door middel van een tentamen over de behandelde materie, waarna gestart kan worden met het praktische deel. Het praktische deel van de opleiding omvat het werken met (hoog)begaafde kinderen in de vorm van een stage, waarvan verslag is gedaan. Daarnaast zijn (internationale) conferenties bezocht en zijn meerdere relevante werksettings bezocht, zoals scholen of andere instellingen waar met (hoog)begaafde kinderen wordt gewerkt. Verder hebben de netwerkleden in het kader van de ECHA-opleiding deelgenomen aan intervisiebijeenkomsten waarin stage ervaringen onderling uitgewisseld worden en waar ze hun stage ervaringen gepresenteerd hebben aan mede ECHA-cursisten. Er kon een apart lokaal vrijgemaakt worden voor W&T. Vanwege de opleiding kreeg het begeleiden en selecteren van de excellente bovenbouw leerlingen een ander karakter. Naast de LOSV gegevens werd er meer gekeken naar aspecten, zoals onderpresteren en andere signalen uit de klas. Tevens werd een geïnteresseerde houding gevraagd. De school kreeg beter beeld van uitzonderlijke talenten en meer vaardigheden bij het begeleiden van deze leerlingen. De lesinhoud van de W&T uren werd losgekoppeld van de techniektorens. Deze zijn te beperkt om begaafde kinderen voldoende uit te dagen. Er zijn lessenseries ontwikkeld met thema s als lucht en 3

4 chemie. Daarbij zijn de cartoons van Gent gebruikt die ons aangereikt werden via de contacten met de Universiteit. De leerlingen moeten in hun logboek beschrijven volgens het stramien wat verwacht ik; wat zie ik gebeuren; wat concludeer ik en welke vragen heb ik nog als vervolg. Op die manier wordt bewust de drieslag verwachting-observatie/meting-conclusie benadrukt en de formulering van leervragen/onderzoeksvragen die tot verder leren en onderzoeken leidt. Tevens werd er aandacht besteed aan algemene werkvormen die bij getalenteerde leerlingen passen, zoals creativitief denken (zie bijlage powerpoint ). Door de SLO conferenties is OBS Steigereiland enthousiast geworden over de materialen van Minka Dumont. Deze zijn vanaf dit jaar ingezet om leerlingen uit midden en bovenbouw extra te stimuleren. Op deze manier wordt er ook hard gewerkt aan verrijking binnen de eigen groep. De orthotheek voor hoogbegaafdheid is uitgebreid en er zijn workshops gegeven over hoogbegaafdheid aan team en ouders. Ook zijn de banden met het Cosmicus Lyceum verstevigd. Vanuit onze school gaan veel kinderen naar de 8+ programma s die zij geven, zowel binnen als buiten schooltijd. De W&t coordinator heeft een workshop gegeven voor haar collega s W&T binnen Staij De W&T coordinator ontwikkelt in dit jaar een leerlijn techniek midden en bovenbouw. Door het driejaar systeem van de school bleek het mogelijk om alle kerndoelen voldoende aandacht te geven binnen drie jaar. (zie bijlage B en C). Techniek kwam daarmee terug in de klas. De school heeft leerlijnen voor W&T en kosmisch onderwijs. Daarbij komen de kerndoelen een keer voorbij in groep 3 t/m 5 en nog een keer in groep 6 t/m 8. Bijvoorbeeld, eens in de 3 jaar wordt aan het onderwerp constructies of aan planeten gewerkt. Een dagdeel per week is er een carrousel waarin specialismen als techniek en kosmisch onderwijs aan bod komen. Voor leerlijnen en details verwijzen we naar bijlagen B en C. De onderbouw werkte met een roulatiesysteem van de techniekdozen. De middenbouw is per schooljaar begonnen met de technieklessen in de klas binnen de carrousel en de bovenbouw start per schooljaar Deze lopen enige vertraging op aangezien hier nog groei en grote veranderingen plaatsvinden. Het aantal klassen is in drie jaar tijd van 3 naar 7 klassen gegaan. De uren die vrijkwamen werden in het derde excellentiejaar ingezet voor plusklassen. Tevens is er een uitbreiding van uren gekomen voor de middenbouw. Deze uitbreiding naar de middenbouw vinden we van groot belang, aangezien we door de opleiding van het CBO hebben ingezien dat het zogenaamde duiken van (hoog)begaafde kinderen zich al vroeg manifesteert. Als er geen extra uitdaging is voor de jonge begaafde kinderen en de kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong 4

5 (onderbouw), dan loop je al snel het gevaar dat kinderen onder gaan presteren, faalangstig of een andere uitvlucht voor het leren ontwikkelen Vanaf het schooljaar bieden we voor kinderen die meer- of hoogbegaafd zijn de plusklas aan. In de plusklas krijgen kinderen uitdagende opdrachten, waarbij de ontwikkeling van een onderzoekende houding centraal staat. Selectie In plaats van hoogbegaafdheid wordt de term aanleg tot leren gebruikt. Het excellentieprogramma wordt aangeboden in de middenbouw en bovenbouw (groep 5 8). Voor de selectie van de plusklassen maken we gebruik van de gegevens uit het LOVS, de vragenlijst SIDI- 3 voor de leerkrachten en houden we een intakegesprek met het kind. Tevens vragen wij aan de ouders een aantal leerpunten te formuleren aan de hand van een stellingen lijst. Samen met de plusklascoördinator Mans vander Heide (voorheen W&T coördinator) werken de bovenbouw kinderen wekelijks aan een opdracht en aan vaardigheden in samenwerken. Er is een ochtend en een middag groep van gemiddeld 14 leerlingen. De kinderen in de middenbouw komen om de week naar de plusklas. Er zijn dan twee groepen met gemiddeld 1 leerlingen. Er is al veel lesmateriaal beschikbaar. Er worden diverse bronnen gebruikt waaronder het grote Vooruitwerklabboek van Els Schrover. Er is ook het maandblad Vooruit (Kluwer uitgevers) dat zich speciaal richt op kinderen die vooruit zijn. De pluskinderen krijgen gedurende anderhalf uur (middenbouw )of twee uur (bovenbouw) les. Zij ontvangen eerst feedback op hun logboek; krijgen dan een verdiepingsles en gaan daarna zelf aan de slag. Aan het eind wordt er kort ingegaan op de ervaringen en besproken welke denkvaardigheden ingezet moeten worden. Veel van de ideeën van het Centrum Begaafdheids Onderzoek worden geïmplementeerd in de plusklas. Het Nijmegen programma gaat uit van OOL maar levert ook interessante ideeën voor persoonsontwikkeling (Jan Kuyper, de kracht in jezelf, bijlage A), waaraan op heel concrete wijze wordt gewerkt. Kinderen vullen vragenlijsten in over hun eigen zwakke en sterke punten (bv zelf vertrouwen of kunnen omgaan met kritiek van anderen) en geven aan welke punten ze willen verbeteren. Vragenlijsten en antwoorden van kinderen van de middenbouw zijn verrassend duidelijk over zichzelf en over de eigen verbeterpunten. Interessegebieden, leermotivatie, leerhouding en leerstijlen krijgen in dit plusklas programma aandacht. Het metacognitief leren krijgt op deze manier handen en voeten bij leergierige kinderen in groepen 5 t/m 8. Interessant voor andere scholen om kennis van te nemen! 5

6 Ter afsluiting maken de kinderen een werkstuk in tweetallen waarbij ook de Bloomtheorie belangrijk is. Komt bij de behandeling van hun onderwerp de analyse en evaluatie en het liefst ook de creatie voldoende aan de orde? Voorbeelden Een voorbeeldactiviteit uit de eerste excellentie les van de middenbouw was het ontwerpen van een zakmes voor speciale doeleinden. Bijvoorbeeld, een jongetje van groep 5 of 6 wil paleontoloog worden en hij ontwierp een zakmes met allerlei specifieke functies en gezien zijn keuze van functies bleek hij al veel over het werk van paleontologen te weten. Er zijn 3 constructieactiviteiten: driehoek, vierkant, bamboestokken en elastieken, en hoekconstructies bij schoorstenen. Voor elk is een korte powerpoint beschikbaar. Kinderen doen een keukenrollenonderzoek: uit het grote vooruitwerklabboek van Els Schrover van RU Nijmegen CBO, centrum voor begaafdheidsonderzoek ( Voorbeelden op film clips, foto s, en uit logboekjes van kinderen zijn te vinden in bijlage D via links (video clips) en scans. Verdere ontwikkeling OBS Steigereiland heeft zich dankzij de excellentie gelden op een aantal punten kunnen ontwikkelen en verbeteren. 1. Personeelsontwikkeling: verbetering van de vakkennis met betrekking tot (Hoog) begaafde leerlingen.. Schoolontwikkeling gericht op innovatie van het curriculum; er is een beleidsplan mbt ontwikkeling van talent in voorbereiding; we doen aan vroegsignalering (o. a kind tekeningen in de onderbouw bij binnenkomst) ; borging van leerlijnen techniek voor midden en bovenbouw; er worden groepsobservaties gedaan aan het begin en aan het einde van het schooljaar om leerlingen met een ontwikkelingsvoorsprong te signaleren (SIDI 3) 3. Kennis ontwikkeling met betrekking tot een meer brede aanpak dan LOOL. Persoonlijkheidsontwikkeling van juist de meer begaafde leerlingen is van belang. De visie en het draagvlak op het gebied van (hoog)begaafdheid is enorm verbeterd. Graag willen we deze verder ontwikkelen. De plusklas coordinator en directeur zullen voor de ECHA opleiding nog een scriptie moeten schrijven, dus ook dat zal de positie van de school versterken. Ook zal het plusklas programma nog een steviger basis moeten krijgen en overdraagbaar dienen te zijn. De borging van doorgaande leerlijn zal ook hiervan op papier moeten komen. Zeker omdat we met wisselende groepen werken. De evaluatie op leerling niveau is nog niet voldoende en de inzet van ICT m.b.t. de plusleerlingen verdient meer aandacht. De methoden van ontwikkeling van kinderen te volgen via hun producten zal uitgewerkt moeten worden. De kijkwijzers kunnen hierbij hulp bieden, maar dat vraagt nog veel tijd om uit te werken. 6

7 We overwegen de middenbouw leerlingen meer tijd te geven en de bovenbouw leerlingen naar 1 keer in de twee weken te zetten. Er valt veel winst te behalen bij vroege begeleiding van de talentvolle leerlingen. Alles staat of valt natuurlijk met de benodigde formatie en gelden. 7

8 Bijlage A: Model van Talent Ontwikkeling (persoonlijkheid, sociaal, metacognitief) 8

9 Bijlage B: Leerlijn Techniek Middenbouw in drie jaar cyclus per Doel techniek in de middenbouw Montessorischool Steigereiland biedt de kerndoelen techniek in een driejaren cyclus aan om zodoende te waarborgen dat alle doelen op hoogwaardige wijze aan bod komen in een context die past bij de school. De zelfstandige werkhouding van kinderen en de samenwerking moeten hierbij gestimuleerd worden. Opzet De driejaar cyclus biedt de ruimte om de onderwerpen voor een wat langere duur aan te bieden. Per weken wordt het onderwerp verder uitgewerkt. Het onderwerp wordt in de vorm van een algemene les aangeboden, al of niet powerpoint en ondersteunend beeldmateriaal. Daarna worden de leerlingen aan het werk gezet. Het schooljaar verdelen we in 5 blokken van ongeveer 6 weken rekening houdend met de vakantie en belangrijke feest periodes. In elk blok staat een onderwerp centraal, waarbij we een aanbod doen dat gedifferentieerd is op het niveau van de verschillende groepen. Inhoud Techniek wordt in de middenbouw aangeboden als een kennismaking met het vak en om ervaringen op te doen met de onderwerpen zoals de kerndoelen die omschrijven. Het accent ligt op leren hoe het werkt en zien van samenhangen (inzicht). Afhankelijk van het onderwerp onderzoeken kinderen in groep of op individueel niveau een gegeven en afhankelijk van het onderwerp maken zij een product of verwerking. De kerndoelen voor techniek in het basisonderwijs zijn: 4 De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht, geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur. 43 De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag en wind. 44 De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de vorm en het materiaalgebruik. 45 De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te evalueren. 46 De leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon, seizoenen en dag en nacht veroorzaakt 9

10 De volgende kerndoelen van techniek in het basisonderwijs komen aan de orde in het kosmische onderwijs van Montessori Steigereiland: 40 De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. 41 De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. De voorbereide omgeving De lessen kunnen in het techniek lokaal gevolgd worden of in de klas. De leerkracht zorgt voor extra aandacht voor de onderwerpen in de vorm van boeken en plaatmateriaal door de weken heen. Start De techniek lessen zijn gestart na de kerstvakantie van schooljaar en we zitten in de tweede periode van leerjaar 1 van de cyclus. Met betrekking tot algemene vaardigheden die aan de orde komen bij techniek: Groep 3 Groep 4 Groep 5 Waarnemingen doen. Meten. Leren ontwerpen. Technische vaardigheden zoals vouwen leren. Veranderingen waarnemen en onderzoeken Nagaan hoe dingen werken. Begrijpend lezen Technische vaardigheden leren. Materialen herkennen aan hun eigenschappen. Algemeen: een stevige constructie maken Waarnemen en meten. Onderzoeken. Experimenteren. Verbanden/overeenkomsten kunnen ontdekken en aangeven. Algemeen: Een stevige constructie maken. Start met Leren onderzoeken en ontwerpend leren (LOOL) We zetten de techniektorens in waar mogelijk. De domeinen van de techniektorens liggen op vier gebieden, namelijk constructie, transport, productie en communicatie. Voor het overige maken we gebruik van talloze bronnen, met name via internet ( VTB projectmateriaal, het Vooruitwerklab en domeinbeschrijvingen van de Cito groep. 10

11 N.B. Een aantal onderwerpen zijn in het onderstaand 3 jaren schema nog niet nader uitgewerkt, omdat wij gebruik willen maken van ons voortschrijdend inzicht met betrekking tot het vak techniek! Inhoud techniektorens Groep 3 Lesnr. Naam Thema Domein Aantal leerlingen 3.1 Spannend stapelen! B 3 3. Een huisje metselen A 3.3 Tandwielen in de keukenla? Transp. A/B (MT) Allerlei batterijen Comm. B (EN) Een wiebelend bootje Transp A/B Touw sterker maken A Op rolletjes Transp Prod. A/B Een zwaaikaart! Transp A 4 4. Klik, schuif en draai Transp. A 4 Groep 4 Lesnr. Naam Thema Domein Aantal leerlingen 4.3 Grijp-graag Transp. A Hoe snel is een machine? Transp. Comm. B (EN) Vlotten race! Transp A Mep je naam Comm. Prod. A (MT) Een spannend hoorspel Comm. Prod A/B (EN) Maak een eigen flipperkast! Transp Comm. Prod. A (MT) 4.9 Vliegen en zweven Constr Transp A/B Een gevlochten en stevig hutje Constr A Groep 5 Lesnr. Naam Thema Domein Aantal leerlingen 5.1 Stevige vormen A 4 5. Hoe sterk is een krant? A Een Hapapparaat Transp A 5.4 Een geheime brief Comm. Prod. A (CH) Maak een stroomkring Comm. Prod. A/B (EN) 5.6 Zuiver water Prod. B (EN,CH) Spring in t veld Transp. Prod. A (MT) Figuurzagen Transp A 5.9 Maak je eigen kompas Constr Transp A 5.10 Lucht en water Transp B 3.8 Zeepjes maken Prod. A (CH) De koorddanser Transp A/B Waar komt de wind vandaan? A/B (EN) 4 Periode 1 ste leerjaar e leerjaar 3 e leerjaar 11

12 1 e periode Algemene les communicatie Adhv werking en materiaal gebruik 3.4 Allerlei batterijen Algemene les constructie Adv werking/vorm/materiaalgebruik Ontdekdoos: Spelen met Spatels Algemene les chemie 3.8 Zeepjes maken 5.6 Zuiver water 4.6 Mep je naam 5.4 Een geheime brief 3.1 Spannend stapelen 3. Een huisje metselen 3.6 Touw sterker maken Idee: hoestdrank maken 5.5 Maak een stroomkring 6.6 Telefoneren (8.7 morsen en seinen) 4.10 Een gevlochten en stevig hutje 5.1 Stevige vormen 5. Hoe sterk is een krant? Dit onderwerp is gekoppeld aan een taalthema communicatie e periode Algemene les weer en klimaat (europees lente project GreenWave) Algemene les magnetisme 5.9 Maak je eigen kompas Constr Transp A Les 1 Algemene les transport Adv werking/vorm/materiaalgebruik 3.10 Waar komt de wind vandaan? Windmeter maken en metingen doorgeven Bollen vogeltrek Powerpoint uitleg magnetisme plus filmpje van schooltv beeldbank Carrousel van magneten en metalen; kennismaking met magnetisme; welke metalen hebben een magnetische werking welke niet (platina/zilver/goud/blik/koper etc); magneten in water en opvissen van metalen voorwerpen ; spijkers magnetisch maken; ijzervijlsel en magneten 3.3 Tandwielen in de keukenla? 3.5 Een wiebelend bootje 3.7 Op rolletjes 3.9 De koorddanser 4.1 Een zwaaikaart! 4. Klik, schuif en draai 4.3 Grijp-graag 4.4 Hoe snel is een machine? Dit onderwerp is les noord en zuidpool ; zelf kompas 4.5 Vlotten race! 1

13 3 e periode gekoppeld aan een taalthema communicatie Algemene les drijven/zinken maken les electromagnetisme Algemene les elektriciteit 4.8 Maak een eigen flipperkast! 4.9 Vliegen en zweven 5.3 Een Hapapparaat 5.7 Spring in t veld 5.8 Figuurzagen 5.9 Maak je eigen kompas 5.10 Lucht en water Lessenserie Drijven en Zinken Lescyclus cito werkgroep 4 e periode Algemene les gereedschap 5.8 Figuurzagen Transp A Algemene les water Weet de samenhang tussen water en levensvormen Weet waarom schoon water nodig is en kan op hoofdlijnen aangeven wat de gevolgen zijn van vervuiling. Weet de functie van waterlopen en beschermingsmaatregelen (SLO-onderzoekend en ontwerpend leren bij natuur en techniek?) Waar zit water in? Vormen van water? Oppervlaktewater Zout en zoet Eigenschappen van water Waterkringloop Waarom is schoon water nodig Drinkwater Zwemwater Wat gebruik ik zelf Wat gebruiken we thuis O.a leskisten NME 5 e periode Algemene les menselijke lichaam/hersenen/dna 13

14 Bijlage C: Leerlijn Techniek Bovenbouw in drie jaar cyclus per Doel techniek in de bovenbouw Montessorischool Steigereiland biedt de kerndoelen techniek in een driejaren cyclus aan om zodoende te waarborgen dat alle doelen op hoogwaardige wijze aan bod komen in een context die past bij de school. De zelfstandige werkhouding van kinderen en de samenwerking moeten hierbij gestimuleerd worden. Het LOOL principe dient als leidraad in de bovenbouw. Daarbij zijn we van mening dat er eerst kennis dient aangeboden te worden voordat er ruimte is voor de hogere denkvaardigheden als leren onderzoeken en ontwerpen (analyse /synthese etc) Techniek in de bovenbouw is een vak dat binnen de carrousel zal moeten worden gegeven. Techniek is dit jaar nog niet volledig geïntegreerd in het programma. Aangezien wij deelnemen aan het project techniek en excellentie zijn we begonnen deze leerlijn in een wat uitgebreidere vorm aan te bieden aan de pluskinderen. We zijn gestart in leerjaar 3 en hebben nu de startlessen en twee periodes aangeboden. Deze leerlingen moeten elke week een proef in hun logboek beschrijven volgens het stramien wat verwacht ik; wat zie ik gebeuren; wat concludeer ik en welke vragen heb ik nog als vervolg. De techniek torens zijn bij de lessen aan deze kinderen van wat ondergeschikt belang Opzet De driejaar cyclus biedt de ruimte om de onderwerpen voor een wat langere duur aan te bieden.het schooljaar verdelen we in 5 blokken van ongeveer 6 weken rekening houdend met de vakantie en belangrijke feest periodes. In elk blok staat een onderwerp centraal, waarbij we een aanbod doen dat gedifferentieerd is op het niveau van de verschillende groepen. Per weken wordt het onderwerp verder uitgewerkt.het onderwerp wordt in de vorm van een algemene les aangeboden, met al of niet powerpoint en ondersteunend beeldmateriaal. Daarna worden de leerlingen aan het werk gezet. Tijdelijke opzet De pluskinderen krijgen dit jaar elke week les in twee groepen van 1 kinderen gedurende anderhalf uur. Zij ontvangen eerst feedback op hun logboek; krijgen dan een verdiepingsles en gaan daarna zelf aan de slag. Aan het eind wordt er kort ingegaan op de ervaringen en besproken welke denkvaardigheden ingezet moeten worden. inhoud Techniek wordt in de bovenbouw aangeboden als een meer diepgaande kennismaking met onderwerpen die met techniek te maken hebben en om ervaringen op te doen met de onderwerpen zoals de kerndoelen die omschrijven. Het accent ligt op kennisverwerving en 14

15 begrip en voorts op ontwerpen en onderzoeken. Afhankelijk van het onderwerp onderzoeken kinderen in groep of op individueel niveau een gegeven en afhankelijk van het onderwerp maken zij een product of verwerking. Er is nog geen standaard toetsing. We zullen onderzoeken hoe we daarmee omgaan. De kerndoelen voor techniek in het basisonderwijs zijn: 4 De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht, geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur. 43 De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag en wind. 44 De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de vorm en het materiaalgebruik. 45 De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te evalueren. 46 De leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon, seizoenen en dag en nacht veroorzaakt. De volgende kerndoelen van techniek in het basisonderwijs komen aan de orde in het kosmische onderwijs van Mont. Steigereiland: 40 De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving. 41 De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van hun onderdelen. We zetten de techniektorens in waar mogelijk. De domeinen van de techniektorens liggen op vier gebieden, namelijk constructie, transport, productie en communicatie. Voor het overige maken we gebruik van talloze bronnen, met name via internet ( VTB projectmateriaal, Eurosense (Fibonacci project), het Vooruitwerklab en domeinbeschrijvingen van de Cito groep. N.B. Een aantal onderwerpen zijn in het onderstaand 3 jaren schema nog niet nader uitgewerkt, omdat wij willen gebruik maken van ons voortschrijdend inzicht op dit terrein. 15

16 Overzicht van de activiteiten voor De Techniek Torens (versie 007) Dekking van de Kerndoelen voor techniek:, o Leerdomeinen: A (= doen) en B (= bekijken). Thema s: Constructie Transport, Communicatie, Productie. (Duurzame) energie, elektrotechniek. (EN), Chemie (CH), Metaal (MT). Groep 6 Lesnr. Naam Thema Domein Aantal leerlingen 6.1 Een tempel bouwen en een flat A 4 6. Brievenwegers Transp. A (MT) 6.3 Bandje plakken Transp. A 6.4 De auto aandrijving Transp. B (MT) 6.5 Transport op wielen Transp. Groep 7 Lesnr. Naam Thema Domein Aantal leerlingen 7.1.A Steensverbanden B 7.1.B&C Bouw een huis A 7. Elektro spel maken Transp. Comm. A (EN) 4 16 Constr 7.3 Waterkracht Prod. A/B (EN) 7.4 Knikkerlift Groep 8 Lesnr. Naam Thema Domein Aantal leerlingen 8.1 Laat de wieken draaien! A (EN,MT) 4 8. Bouw een stevige paalwoning A Windkracht (EN) Prod. B 8.4 De lucht doet z n werk Transp. A 8.5 Tandenpasta maken

17 Comm. Prod. A (EN) 6.6 Telefoneren 6.7 Katrollen A 6.8 Zijn wij zuinig? (EN) Een mooie mobile Prod. A Muizenval Transp. B (EN,CH) 4 Comm. B (EN) Transp. Prod. B Transp. A (EN) 7.5 Hippe Haargel Prod. A (CH) Geen paniek! Comm. A (EN,MT) Machines Transp. Prod. A 7.8 Knopen leggen A Spiegeltje, spiegeltje Comm. A/B 7.10 De hoogste toren Prod. A/B (CH) 4 Prod. A 8.6 Het grote uitvinderspel! Constr Transp. Comm Prod B Morse en seinen Comm. A/B (EN Een Zonnecel mobiel! Constr Transp Prod A/B (EN) 8.9 Bruggen bouwen Prod. A Alles over stroom Comm Prod. B 17

18 Tabel: Leerlijn Techniek bovenbouw Montessorischool Steigereiland Lool 1 ste jaar kerndoel 4/45 e jaar Kerndoel 43/45 3 e jaar Kerndoel 44/45 startles startles Startlessen 3 weken Hoe doe je wetenschappelijk onderzoek? Hoe doe je wetenschappelijk onderzoek? Hoe doe je wetenschappelijk onderzoek? Zakmes ontwerp 1 ste periode Warmte Les warmte Eurosense T e periode Elektriciteit Les elektriciteit Wat is stroom Gas in Beeld pdf Temperatuur/klimaat Les temperatuur Eurosense T opdracht observaties/metingen voor project Groene Golf (bv) Of weer observaties Waterkracht /waterstof/neerslag/kringloop water Les Cordula (6)* kringloop water lucht/pneumatiek Les lucht (zie map techniek bovenbouw) Mbv cartoon/mindmap/experimenten Eigen opdrachten voorbereiden En grote activiteiten Doos 8.4 de lucht doet zijn werk Werken met Japie Pik en Robotarm van Opitect Chemie (prod) Les chemie; mindmap Doos 8.5 Tandpasta maken Doos 7.5 Haargel 18

19 3 e periode Licht Doos 7. electrospel maken Doos 7.6 Geen paniek ( ts/electricity/parallelcirc.htmltro omcircuit) Les Licht* EuroSense Les L e periode Geluid Les geluid Les Cordula(4)* Hydro car Waterkracht (doos7.3) Water analyse (Eurosense) Wind energie Les Cordula (3)* Windkracht ( doos 8.3) opdracht Bouw een windwagen. Doos 8.3 windkracht mentary/earthspace11.html waar komt de wind vandaan? x.php?experimentid=1 Zonne-energie Les Cordula()* 19 Les scheiden (cola en koolstof) Les mengels en zuivere stoffen Les zuren en basen Les elektrochemie In alle lessen worden proeven gedaan, deels door leerkracht,deels door de kinderen Drijven/zinken Les Cordula (7)* Proefje glas met lave (http/ / proefje dubbele laag (http/ / Timmeren Les houtbewerking

20 / explores.com/lessons/03-075/k- 4_1.pdf opdracht Neem geluiden op met recorder/ zoek geluiden die moeilijk herkenbaar zijn. Maak een nieuw geluid 5 e periode Magnetisme Eurosense: G-1,0,05,07,08 Les * dex.php?experimentid=1 auteur Churchill, R., Loeschnig, L.V. en Mandell, M. pagina nr 187 Doos 8.1 laat de wieken draaien Doos 8.8 zonnecelmobiel opdracht waar worden zonne-panelen voor gebruikt? Energieverbruik Les Cordula (9)* energieverbruik les Cordula * (8) Doos 6.8 zijn we zuinig? Hydrocar (kan hier ook) Opdracht -hoe kan de school zuiniger? -hoeveel energie verbruik je thuis Introductie gereedschap opdracht bouw een boot (bestellen via Aduis a 1,95 of iets Transport/ketting/snaaroverbrenging Wielen en assen Les transport* Doos 6.5 transport op wielen Doos 7.4 aan de lopende band Doos 6.10 actie-reactie Doos 6.7 katrollen Doos 6.4 de auto aandrijving Doos 7.7 machines 0

21 Bijlage D: Voorbeelden van producten van kinderen Bijlage E: Film (URL nog in te vullen) Bijlage F: Creatief denken Bijlage G: Intelligenties 1

22 3/8/01 Over creatief denken Over creatief denken Het spel Denktank Een spel waarbij creatief denken centraal staat Creativiteit ligt aan de basis van elke vernieuwing. Het is het essentiële hulpmiddel van de ondernemer, de onderzoeker, de artiest en van ieder van wie vernieuwende, originele inzichten verwacht worden. Bij elke vernieuwing of uitvinding heeft een creatief proces plaats gevonden. De katalysator voor elke vooruitgang in de maatschappij is de creatieve, vindingrijke geest. Manieren van denken Manieren van denken Divergent denken Bij divergent denken gaat het er om ideeën, originele,vernieuwende ideeën, ruim uitgewerkte, gedetailleerde ideeën. Er zijn een aantal regels bij dit type denken: Oordeel niet Zoek zoveel mogelijk ideeën Accepteer ALLE ideeën Zet door Neem de tijd en laat ideeën rijpen. Zoek combinaties, lift mee op andere ideeën De volgende technieken kan je gebruiken bij divergent denken: Brainstormen De onderdelenlijst: brainstormen over het onderwerp maar dan wel in onderdelen om zo tot betere ideeën te komen De ideeën checklist/aschema De combinatietabel ; vaststellen van componenten die gevarieerd kunnen worden Manieren van denken Manieren van denken Convergent denken Het logische vervolg op divergent denken, het losmaken van ideeën, is het convergent denken. Convergent denken beoordeelt ideeën om zo tot het beste, meest bruikbare, idee te komen. Je kan dat op verschillende manieren doen moeten &willen; noodzakelijk om te leren dat er criteria nodig zijn om een idee te evalueren (moeten=daar moet het idee aan voldoen; willen=daar willen de ll dat het aan voldoet) accepteer en groepeer; handig om snel de goede ideeën uit een lijst van ideeën te halen Het evaluatie schema; handig middel om ideeën te evalueren Voordelen, beperkingen,unieke mogelijkheden (VBU) handig bij het kiezen tussen bv sterke ideeën) Ook bij convergent denken zijn ook een aantal basisregels die in acht genomen moeten worden: Probeer elk idee positief te beoordelen. (het doel is goede ideeën te vinden, niet om slechte ideeën af te kraken) Wees duidelijk Wees eerlijk Stop niet te snel 1

23 Je gaat in groepjes een opdracht doen. Na afloop van de opdracht moet je aan kunnen geven welke denkstijl bij jou past en wat je is opgevallen bij je groepsleden. Dr. Robert Sternberg onderscheidt drie soorten intelligent gedrag: Analytische intelligentie Creatieve intelligentie Praktische intelligentie Analytische intelligentie is de vaardigheid die we vooral met schoolse activiteiten verbinden: Inzicht Logisch redeneren Hoofd en bijzaken kunnen onderscheiden Overzicht bij complexe opdrachten Vermogen om te kunnen evalueren Creatieve intelligentie is het vermogen om veel informatie tegelijkertijd met elkaar in verband te brengen. Associëren en brainstormen Inlevingsvermogen Originaliteit en vormgeving Ongewone vragen stellen Problemen in een ander kader plaatsen Subjectiviteit; bv een esthetisch oordeel Praktische intelligentie is het vermogen om wat je bedacht hebt ook concreet te maken in een maatschappelijk waardevol product. Doelgericht denken Overzien wat bijdraagt aan het doel en wat niet Zelfkennis; eigen sterke en zwakke kanten kennen Overtuigingskracht Teamwork Plannen Materiaalbegrip 1

24 In plaats van over IQ te spreken, spreek je van verschillende manieren van intelligent nadenken. Voor succes is één manier niet voldoende; het gaat erom dat je verschillende intelligenties leert benutten en herkennen bij jezelf en anderen. De drie vormen van intelligentie zijn in iedereen minstens als mogelijkheid aanwezig. Meestal is er 1 sterke denkvaardigheid aan te wijzen, soms is er nog 1 redelijk ontwikkeld. Het is uitzonderlijk dat iemand met alle drie de manieren even vanzelfsprekend en gemakkelijk denkt en werkt.