WETEN WAAR WE STAAN SOCIAAL RAPPORT PROVINCIE GRONINGEN 2010 PROVINCIAAL CENTRUM VOOR MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELING

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "WETEN WAAR WE STAAN SOCIAAL RAPPORT PROVINCIE GRONINGEN 2010 PROVINCIAAL CENTRUM VOOR MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELING"

Transcriptie

1 WETEN WAAR WE STAAN / SOCIAAL RAPPORT PROVINCIE GRONINGEN 2010 WETEN WAAR WE STAAN SOCIAAL RAPPORT PROVINCIE GRONINGEN 2010 PROVINCIAAL CENTRUM VOOR MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELING

2 Onderzoeksbureau CMO Groningen WETEN WAAR WE STAAN SOCIAAL RAPPORT PROVINCIE GRONINGEN 2010 PROVINCIAAL CENTRUM VOOR MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELING 1

3 Sociaal Rapport Provincie Groningen

4 Onderzoeksbureau CMO Groningen VOORWOORD Hierbij presenteren wij het derde Sociaal Rapport van de provincie Groningen. Dit rapport geeft een beeld van de leefsituatie van de inwoners van onze provincie, en kan gebruikt worden om in gesprek met gemeenten, instellingen en burgers waar nodig en waar mogelijk, de leef situatie te verbeteren. CMO Groningen verzamelt en bewerkt sinds 1996 diverse gegevens voor de provincie om uitvoering te geven aan haar monitorrol. Als basis voor de gebiedsgerichte aanpak werden in voor zes v erschillende gebieden kengetallenrapporten opgesteld. De hieruit voortvloeiende lokale en regionale discussies waren bepalend voor de beleidslijnen die werden ingezet in de verschillende gebiedsprogramma s. Het provinciale equivalent van deze regionale kengetallenrapporten is het Provinciaal Sociaal Rapport En wij zijn verheugd nu het Provinciaal Sociaal Rapport 2010 te kunnen aanbieden. De ontwikkeling van het Sociaal Rapport werd begeleid door een klankbordgroep met vertegenwoordigers van de volgende afdelingen van de provincie Groningen: Communicatie en Kabinet, Cultuur & Welzijn, cluster Sociaal beleid, Economische Zaken, Omgevingsbeleid en Ruimtelijke plannen. Daarmee heeft dit derde rapport een concernbrede inkleuring gegeven aan het begrip sociaal beleid. De rode draad in dit derde rapport is het thema krimp en leefbaarheid. In het rapport wordt, naast vele andere bronnen, gebruik gemaakt van de gegevens van de GGD-gezondheidsenquête die in 2010 werd afgenomen onder de Groningse bevolking. Deze gegevens vormen een waardevolle aanvulling op de informatie die in het rapport over de verschillende onderwerpen wordt gegeven. Naast het gebruik van deze gegevens heeft de GGD ook haar expertise ter beschikking gesteld door feedback te leveren op de wijze waarop de gegevens in het rapport worden gebruikt. Wij spreken onze dank uit aan allen die hebben bijgedragen aan dit rapport en hopen dat de provincie en alle andere direct betrokkenen met dit rapport over voldoende en nuttig referentiemateriaal zullen beschikken om samen verdere invulling te kunnen geven aan de verbetering van de sociale infrastructuur van onze mooie provincie. T. Mulder E.H. van Hierden Directie CMO Groningen 3

5 Sociaal Rapport Provincie Groningen INLEIDING 1.1 KRIMP ALS RODE DRAAD 1.2 GEGEVENS EN GEBIEDSINDELING 1.3 LEESWIJZER BEVOLKING EN DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN 2.1 INLEIDING 2.2 OMVANG VAN DE BEVOLKING 2.3 ONTGROENING EN VERGRIJZING 2.4 HUISHOUDENSAMENSTELLING 2.5 NATUURLIJKE BEVOLKINGSGROEI EN MIGRATIEOVERSCHOT 2.6 ETNICITEIT ARBEID, ECONOMISCHE ONTWIKKELING EN WELVAART 3.1 INLEIDING 3.2 ECONOMISCHE ONTWIKKELING 3.3 BEROEPSBEVOLKING EN ARBEIDSPARTICIPATIE 3.4 WERKLOOSHEID EN WERKGELEGENHEID (inclusief vacatures) 3.5 SOCIALE ZEKERHEID 3.6 WELVAART WONEN EN WOONMILIEU 4.1 INLEIDING 4.2 DE WONINGVOORRAAD IN GRONINGEN 4.3 DE WAARDE VAN WONINGEN 4.4 KENMERKEN VAN DE WOONOMGEVING GEZONDHEID, ZORG EN KWETSBARE GROEPEN 5.1 INLEIDING 5.2 GEZONDHEID 5.3 KWETSBARE GROEPEN 5.4 ZORG EN WONEN 5.5 ZORG - EN DIENSTVERLENING MAAT SCHAPPELIJKE PARTICIPATIE 6.1 INLEIDING 6.2 VRIJWILLIGERSWERK 6.3 LIDMAATSCHAP VAN EEN VERENIGING 6.4 EENZAAMHEID 6.7 MATE VAN MAATSCHAPPELIJKE PARTICIPATIE LEEFBAARHEID EN VEILIGHEID 7.1 INLEIDING 7.2 SUBJECTIEVE LEEFBAARHEID 7.3 VOORZIENINGEN 7.4 VEILIGHEID 7.5 LEEFSITUATIE VAN DE PROVINCIE GRONINGEN VERWIJZINGEN BIJLAGEN BIJLAGE 1: TOELICHTING OP PROGNOSES BIJLAGE 2: METHODISCHE INFORMATIE OVER DE GGD-GEZOND- HEIDSENQUÊTE

6 Inhoudsopgave 5

7 Sociaal Rapport Provincie Groningen 2010 DE KERNPUNTEN OP EEN RIJ INLEIDING: KRIMP ALS RODE DRAAD I n dit Sociaal Rapport 2010 presenteren we een groot aantal gegevens over de leefsituatie van de Groninger bevolking. Het rapport geeft inzicht in de stand van zaken, ontwikkelingen en toekomstverwachtingen in het sociale domein. Aan het begin van ieder hoofdstuk worden de belangrijkste kernpunten per thema samengevat. Het Sociaal Rapport 2010 heeft als doel het aanreiken van (statistische) informatie ten behoeve van provinciaal, regionaal en lokaal beleid in het sociale domein en op aanpalende terreinen. Behalve algemene informatie over de stand van zaken in het sociale domein beogen we met dit rapport feitelijke informatie te geven die gebruikt kan worden bij het ontwikkelen van visie en beleid op het thema bevolkingsdaling. In het voorliggende hoofdstuk zetten we de kernpunten van ieder hoofdstuk op een rij, met als rode draad eventuele verschillen tussen de regio s die met bevolkings daling te maken hebben en de regio s waar dit niet het geval is. Bevolking en demografische ontwikkelingen Demografische ontwikkelingen hebben invloed op de leefsituatie van mensen (SCP, 2009). Bevolkingsdaling, vergrijzing, ontgroening en een verdunning van de huishoudens hebben gevolgen voor bijvoorbeeld het voorzieningenniveau, het onderwijsaanbod, de woonsituatie, maatschappelijke participatie en voor zorg en welzijn. Bevolkingskrimp is daarmee een actueel thema, zeker in de provincie Groningen waar het teruglopen van het aantal inwoners en huishoudens in verscheidene gebieden nu al een feit is. Sterke bevolkingsafname in de periode De totale bevolking van de provincie Groningen groeit momenteel en de verwachting is dat deze groei zal doorzetten tot ongeveer Daarna is de verwachting dat de bevolking gaat afnemen met 3,5%. Het meest opmerkelijk zijn de regionale verschillen. De grootste bevolkingsafname wordt verwacht in Noord- en Oost- Groningen. In Delfzijl wordt in de periode een daling van 48% verwacht. Ook in de andere gemeenten in de regio Eemsdelta zal het inwoneraantal sterk dalen. Andere gemeenten met een sterke bevolkingsdaling zijn De Marne, Menterwolde en Bellingwedde, naar verwachting een afname tussen de 20% en 30%. In het centrum van de provincie ziet het er anders uit. Gemeenten als Groningen, Winsum en Leek zullen naar verwachting juist groeien (tussen de 5 en 10%). De gemeente Hoogezand-Sappemeer zal het sterkst groeien met een verwachte groei van 16% in de periode tot Ontgroening en vergrijzing zetten door Bevolkingsdaling wordt vaak in één adem genoemd met met ontgroening en vergrijzing. De krimpgebieden zijn de sterkst vergrijsde regio s; het aandeel 65-plussers is hier beduidend hoger dan in de niet-krimpgebieden, net als het aandeel 50- tot en met 64-jarigen. In 2010 is het aandeel 65-plussers bijvoorbeeld 20% in de regio Stadskanaal-Vlagtwedde-Bellingwedde en in het Oldambt ruim 19%. Ter vergelijking, in de gehele provincie Groningen is het aandeel 65-plussers ongeveer 15%. Ook de gemeente Haren is een sterk vergrijsde gemeente met bijna 25% 65-plussers en 23% 50- tot en met 64-jarigen. In Groningen is de groene druk kleiner dan het landelijk gemiddelde; respectievelijk 35,8% en 38,9%. Tot 2030 zal de groene druk redelijk stabiel blijven. Wel daalt het aantal jeugdigen in de leeftijdscategorie van 0- tot 5- jarigen sterk en ook voor de toekomst wordt een verdere afname verwacht van het aantal jeugdigen, zoals terug te lezen valt in de Jeugdmonitor van de provincie Groningen (CMO Groningen, 2011). Deze terugloop zal consequenties hebben voor voorzieningen als kinderdagopvang, peuterspeelzalen en primair en voortgezet onderwijs. De grijze druk neemt echter sterk toe. De prognoses laten zien dat in 2030 de verhouding tussen het aantal 65-plussers en de mensen in de arbeidsproductieve leeftijd veel hoger is dan nu; een stijging van 25% naar 44%. Dit betekent dat vooral de ouderen in de toekomst zullen zorgen voor extra druk op de groep werkzame mensen. 6

8 Onderzoeksbureau CMO Groningen Steeds meer kleine huishoudens De trend in Nederland is dat er steeds kleinere huishoudens komen. Ook in de provincie Groningen is dit het geval. Het afgelopen decennium laat een stijging van het aantal eenpersoonshuishoudens zien en een daling van het aantal meerpersoonshuishoudens. In de toekomst zal het aantal eenpersoonshuishoudens verder toe nemen. Er wonen vooral veel alleenstaanden in de regio Groningen-Haren-Ten Boer. Dat komt grotendeels door het grote aantal studenten in de stad Groningen. De regio s Grootegast-Marum en Zuidhorn-Leek-Winsum- Bedum vallen juist op door het naar verhouding hoge percentage huishoudens met kinderen (44% en 40%). Dit zijn ook de regio s met de grootste gemiddelde huishoudengrootte. Hoger sterfteaantal dan geboorteaantal in de krimpgebieden Bevolkingsdaling heeft ook te maken met een stijgend sterftecijfer en een dalend geboortecijfer. De krimpgebieden hebben een negatief geboorteoverschot, ofwel hebben een hoger sterfteaantal dan een geboorteaantal. Het zijn vooral de regio s Oldambt en Stadskanaal- Vlagtwedde-Bellingwedde die hier opvallen. Dit zijn ook de regio s die het sterkst onderhevig zijn aan vergrijzing. Daarentegen hebben de niet-krimpgebieden een positief geboorteoverschot. Meer vertrekkers in de krimpgebieden, meer vestigers in de niet-krimpgebieden Bevolkingsdaling heeft niet alleen te maken met een negatief geboorteoverschot, maar ook met een negatief migratieoverschot. In dat geval is het aantal vertrekkers hoger dan het aantal vestigers. Alle krimpgebieden hebben een negatief migratieoverschot, vooral het Eemsdeltagebied (-9,7 per 1000 inwoners), De Marne (-6,7) en Veendam-Menterwolde-Pekela (-4,6). Op Zuidhorn-Leek-Winsum-Bedum na, hebben de nietkrimpgebieden een positief migratieoverschot. Arbeid, economische ontwikkeling en welvaart In de loop van 2008 was er sprake van de zwaarste wereldwijde economische recessie sinds de depressie in de jaren '30 van de vorige eeuw. Het is belangrijk om de economische ontwikkelingen en de effecten hiervan op arbeid en welvaart in kaart te brengen, zeker met de verwachte bevolkingsdaling in de provincie Groningen. Lage economische groei In Groningen is de economische groei in de periode achtergebleven bij de groei in Nederland en Noord-Nederland. In 2008 lag de groei boven de 2%, en was in dat jaar zelfs sterker dan landelijk. In de periode 2006 tot 2008 nam de werkloosheid zowel landelijk als provinciaal af. In december 2009 was als gevolg van de economische crisis een duidelijke stijging van de werkloosheid te zien; het aantal niet werkende werkzoekenden in de provincie Groningen was op dat moment ruim (9% van de totale beroepsbevolking). De verwachting is een tekort aan arbeidskrachten De Groninger beroepsbevolking bestond in 2009 uit personen, een stijging van 7% ten opzichte van In de periode steeg de bruto arbeidsparticipatie van 63,5% tot bijna 66%. De verwachting is echter dat vanaf 2011 de omvang van de potentiële beroepsbevolking (alle personen in de leeftijd van 15 tot 65 jaar) in Nederland zal afnemen. Als we ervan uitgaan dat de vraag naar arbeidskrachten in de toekomst minimaal gelijk zal blijven, betekent het dat er een tekort aan arbeidskrachten zal ontstaan. Werkgevers zullen moeten concurreren om de beschikbare arbeidskrachten. Er is een groei in de werkgelegenheid, behalve in de krimpgebieden In de periode steeg de werkgelegenheid provinciaal van tot ruim werkzame personen in De grootste groei heeft plaatsgevonden in de regio s waar krimp niet speelt. Binnen de krimpregio s 7

9 Sociaal Rapport Provincie Groningen 2010 is de groei in werkgelegenheid veel kleiner geweest; in de regio Eemsdelta is het totale aantal banen zelfs met 1,3% afgenomen ten opzichte van Groningers hebben een relatief laag gemiddeld besteedbaar inkomen Het gemiddeld besteedbaar inkomen van de Groningse bevolking is lager dan dat van de gemiddelde Nederlander, namelijk versus euro. In de krimpregio s is het gemiddeld besteedbaar inkomen iets lager dan dat in de niet-krimpregio s. Het is wel opvallend dat het percentage huishoudens met een laag inkomen sinds 2005 is a fgenomen van 10,6% tot 9,3% in Ook is opvallend dat het percentage Groningers dat aangeeft moeite te hebben met rondkomen met de jaren ook steeds afneemt, namelijk van 36% in 2002 naar 25% in 2006 tot 22% in Tegelijkertijd neemt het aantal Groningers dat aangeeft te bezuinigen toe: in 2010 gaf bijna 88% van de Groningers aan in het afgelopen jaar te hebben bezuinigd, in 2002 was dit 68%. Wonen en woonmilieu Groningers zijn tevreden met hun woning Veel Groningers zijn tevreden met hun woonsituatie; 9 op de 10 inwoners van Groningen geeft aan dat ze tevreden zijn met hun woning. Wanneer een Groninger minder tevreden is met zijn of haar woning, dan gaat dit over de indeling (9%), een te kleine woning (14%) en slecht onderhoud van de woning (14%). Verder heeft de provincie Groningen, vergeleken met de rest van Nederland, een lage woningdichtheid en is het veel minder verstedelijkt. Een algemene stijging van de woningvoorraad, maar in de krimpgebieden minder nieuwbouw en meer onttrekkingen De woningvoorraad in de totale provincie Groningen groeit tussen 1995 en 2009 gestaag van tot woningen. In 2009 zijn er ongeveer nieuwe woningen gerealiseerd, waarvan het merendeel koop woningen (66%). Daarnaast zijn er rond de woningen aan de woningvoorraad onttrokken. De meeste nieuwbouw vond plaats in Hoogezand-Sappemeer- Slochteren en Groningen-Haren-Ten Boer. In alle krimpgebieden zijn minder nieuwe woningen gebouwd. Ook zijn in deze gebieden naar verhouding meer woningen verdwenen, in het bijzonder in het Eemsdeltagebied. De meeste onttrekkingen vonden plaats in de sociale huursector; in 2009 vond in de provincie Groningen 70% van de totale onttrekkingen in deze sector plaats, voor geheel Nederland was dit 67%. Vooral in de Eemsdelta lag dit percentage boven de landelijke en provinciale gemiddelden: 88% van de onttrekkingen in deze regio vond plaats in de sociale huursector. De WOZ-waarde en de verkoopwaarde van woningen is laag In Groningen zijn de WOZ-waarde, ofwel het bedrag waarover onroerendezaakbelasting moet worden betaald, en de verkoopwaarde van woningen relatief laag. In 2009 was de woningwaarde gemiddeld euro, in Nederland als geheel was dit gemiddeld euro. In de krimpregio s is de gemiddelde woningwaarde nog een stuk lager dan in de niet-krimpgebieden. In Grootegast-Marum is de gemiddelde woningwaarde het hoogst ( euro), in het Eemsdelta gebied het laagst ( euro). De verkoopprijzen van woningen zijn in de provincie Groningen lager dan gemiddeld in Nederland. Gezondheid, zorg en kwetsbare groepen Minder Groningers roken en minder Groningers hebben last van overgewicht Het percentage rokers was in de provincie Groningen lange tijd hoger dan het landelijk gemiddelde, maar is in de afgelopen decennia wel steeds afgenomen. Vanaf 2010 is het percentage zelfs lager dan het landelijk gemiddelde. Het percentage mensen met overgewicht is stabiel gebleven en daarmee is de stijging van het aandeel mensen binnen de bevolking met overgewicht tot stilstand gekomen. Alcoholgebruik blijft een aandachtspunt in de provincie Groningen. Er wordt tot 2030 een forse toename van het aantal zorgvragende 65-plussers verwacht, met name in de krimpgebieden Het aandeel zorgvragende ouderen van 65 jaar en ouder blijkt in de krimpgebieden hoger te zijn dan in de nietkrimpgebieden. Dit hangt samen met de relatief sterke vergrijzing in deze regio s. De regio Eemsdelta spant de kroon met de hoogste prevalentie van alledrie de onderscheiden zorgprofielen. Doordat het aantal ouderen zal toenemen, wordt er provinciebreed in 2030 een toename van 57% van het aantal zorgvragers van 65 jaar en ouder verwacht, met naar verwachting weer de grootste stijging in de regio Eemsdelta. Meer mensen zullen een beroep doen op zorgvoorzieningen, terwijl de kosten hiervoor door minder mensen opgebracht moeten worden. Tegelijkertijd neemt het aantal arbeidskrachten dat beschikbaar is om zorg te leveren door de krimp juist af. Bij een gelijkblijvend aanbod zullen er in 2030 tekorten zijn aan voor ouderen geschikte woningen, aanleunwoningen en intramurale plaatsen Er was in 2010 in de provincie Groningen een overschot van ongeveer 4,5% aan woningen die geschikt zijn voor ouderen en hulpbehoevenden: wonen met diensten, ouderenwoningen, ingrijpend aangepaste woningen en nultredenwoningen. Bij een gelijkblijvend aanbod zal er 8

10 Onderzoeksbureau CMO Groningen in 2030 een tekort ontstaan van ruim van deze woningen. In de provincie Groningen was in 2010 een tekort van ruim aanleunwoningen. Bij een gelijkblijvend aanbod zal dit tekort in 2030 oplopen tot bijna In datzelfde jaar was tevens sprake van een licht overschot van intramurale plaatsen in verzorgings- en verpleeghuizen. Bij een gelijkblijvend aanbod zal er naar verwachting in 2030 een tekort ontstaan van ruim plaatsen. Maatschappelijke participatie Er zijn ongeveer Groningers die zeer beperkt maatschappelijk participeren De provincie Groningen vindt dat alle Groningers de mogelijkheid moeten hebben om actief in de samen leving te kunnen participeren en dat sociale uitsluiting of sociaal isolement moet worden tegengegaan. Net als in 2006 blijkt dat ongeveer 9% van de Groningers van 18 jaar en ouder (rond de mensen) beperkt maatschappelijk participeren. Deze mensen doen geen betaald werk, volgen geen onderwijs, doen geen vrijwilligers werk en zijn geen lid van een vereniging. De regio s Stadskanaal-Vlagtwedde-Bellingwedde en Oldambt vallen op met relatief veel mensen die beperkt participeren (respectievelijk 11,3% en 12,2%). 65,5% van de Groningers is lid van één of meer verenigingen. Naarmate het opleidingsniveau van mensen hoger is, participeren zij vaker in het verenigingsleven. Het is opvallend dat 70% van de mensen met een bijstands uitkering geen lid is van een vereniging. Leefbaarheid en veiligheid Bevolkingskrimp en leefbaarheid worden vaak aan elkaar gerelateerd. In veel gevallen wordt krimp gezien als oorzaak voor een verslechtering van de leefbaarheid. Dit zal vooral gelden in gebieden waar een sterke bevolkingsdaling optreedt, zoals in de Eemsdelta, Oost-Groningen en de Marne. Juist in gebieden met een geleidelijke bevolkingskrimp zal de leefbaarheid veel minder of niet onder druk komen te staan. Groningers zijn tevreden met hun woonomgeving Inwoners van Groningen zijn over het algemeen tevreden met hun woonomgeving. In 2010 geven zij gemiddeld een 7,8 aan hun woonomgeving, dit is iets hoger dan het landelijk gemiddelde uit Er zijn wat dit betreft geen duidelijke verschillen tussen krimp- en nietkrimpgebieden. Wel waarderen inwoners van de regio Grootegast-Marum hun woonomgeving het hoogst met een gemiddelde van 8,2, terwijl inwoners van de regio Groningen-Haren-Ten Boer hun woon omgeving gemiddeld een halve punt lager waarderen met een 7,7. Het oordeel van Groningers over de ontwikkeling van de buurt is vergelijkbaar met landelijke cijfers: 13% vindt dat hun buurt in het afgelopen jaar is vooruitgegaan, eenzelfde deel is van mening dat hun buurt is achteruitgegaan. Groningers oordelen verder positief over buurt verlichting en het onderhoud van wegen en groenvoorziening. Veel minder tevreden zijn de mensen over de voorzieningen voor kinderen en jongeren. In vergelijking met het landelijk gemiddelde vinden naar verhouding minder inwoners van Groningen dat er goede speelplekken voor kinderen zijn; 43% van de Groningers vindt dit tegenover 53% landelijk, een verschil van tien procentpunten. De voorzieningen voor jongeren worden nog minder goed gewaardeerd: slechts één op de vijf inwoners is het eens met de stelling dat er goede voorzieningen voor jongeren zijn. Minder voorzieningen en langere afstanden tot voorzieningen Het aantal voorzieningen binnen een gebied is in de provincie Groningen duidelijk lager dan landelijk. Dit heeft mede te maken met de lage mate van verstedelijking. De keuze in voorzieningen is dan ook voor de inwoners van de provincie Groningen lager dan landelijk. De gemiddelde afstand die mensen moeten afleggen om een voorziening te bereiken, verschilt per voorziening. De afstand tot een school, kinderdag verblijf of medische voorziening is binnen de provincie Groningen groter dan landelijk. Vooral leerlingen binnen het voortgezet onderwijs moeten voor hun scholing verder reizen. Bijvoorbeeld in de gemeenten Bedum, Ten Boer, Loppersum, Marum en Reiderland reizen leerlingen tussen de 7,5 en 9,8 kilometer naar school. Ook is de beschikbaarheid en bereikbaarheid van acute zorg buiten kantooruren in dunbevolkte gebieden van de provincie Groningen kwetsbaar (Argo, 2009). De gemiddelde afstand naar bibliotheken is gemiddeld iets kleiner dan in de rest van Nederland. Een relatief veilige omgeving Groningers voelen zich relatief veilig in hun woonbuurt. Toch voelt in 2009 ongeveer een kwart van de bevolking zich in het algemeen wel eens onveilig en 15% voelt zich wel eens onveilig in de eigen woonbuurt. Iets meer dan een kwart van de Groningers van 15 jaar en ouder wordt ieder jaar slachtoffer van criminaliteit. Het vaakst worden ze slachtoffer van vandalismedelicten (14%) en vermogensdelicten (13%). Deze verdeling is gelijk aan het landelijk gemiddelde. De meeste overlast wordt ondervonden door hondenpoep en rommel op straat; respectievelijk 33% en 18% van de Groningers vindt dit vaak voorkomen in hun woonbuurt. 9

11 Sociaal Rapport Provincie Groningen INLEIDING 10

12 Onderzoeksbureau CMO Groningen 11

13 Sociaal Rapport Provincie Groningen

14 H I: Inleiding V oor u ligt het derde Sociaal Rapport van de provincie Groningen. In dit rapport wordt een beeld geschetst van de leefsituatie van de Groninger bevolking. We gaan in op de huidige stand van zaken, ontwikkelingen in de tijd en toekomstverwachtingen. Verschillende domeinen komen aan bod, zoals bevolkings ontwikkelingen, arbeid en inkomen, wonen en woonmilieu, zorg en welzijn, maatschappelijke participatie, leefbaarheid en veiligheid. Deze onderwerpen komen in hoofdlijnen overeen met het Sociaal Rapport Onderwijs en jeugd zijn in deze rapportage geen thema s; deze onderwerpen worden beschreven in de eerste Groninger Jeugdmonitor die tegelijkertijd met het Sociaal Rapport 2010 verschijnt. Het Sociaal Rapport 2010 heeft als doel het aanreiken van (statistische) informatie ten behoeve van provinciaal, regionaal en lokaal beleid in het sociale domein en aanpalende terreinen. Het rapport is bedoeld voor beleidsmakers van de provincie, gemeenten en maatschappelijke instellingen die actief zijn op sociale terreinen als wonen, welzijn, arbeid en zorg. Maar ook belangenorganisaties en betrokken burgers kunnen met de feiten en cijfers hun voordeel doen. De focus bij de beschrijving ligt vooral op het regionale aggregatieniveau, waarbij we gemiddelden van de provincie Groningen en Nederland als referentie gebruiken. Op veel maar niet alle onderdelen is ook informatie op gemeentelijk niveau beschikbaar. In sommige gevallen beschrijven we deze informatie in het rapport, maar meestal verwijzen we naar de website van CMO Groningen: Dit gebeurt met het volgende symbool: 1.1 KRIMP ALS RODE DRAAD De provincie Groningen heeft al langere tijd te maken met bevolkingsdaling. Deze zal de komende jaren sterk doorzetten en naar verwachting grote gevolgen hebben voor de leefbaarheid van de verschillende regio s in de provincie (Provincie Groningen, 2010). De gevolgen van krimp zijn nu het meest zichtbaar op de woningmarkt, bijvoorbeeld door leegstand en waardedalingen van woningen. Maar krimp heeft ook gevolgen voor het aanbod van voorzieningen, zorg en welzijn, onderwijs, het bedrijfsleven en de werkgelegenheid. De provincie Groningen wil op basis van een gezamenlijke aanpak met gemeenten, Rijk en maatschappelijke organisaties een krachtige en realistische strategie ontwikkelen om de gevolgen van de bevolkingsdaling te kunnen sturen. Hoe kan de l eefbaarheid in stand worden gehouden in gebieden waar steeds minder mensen wonen? Wat zijn de mogelijkheden om de kracht van de regio s naar boven te halen? Behalve algemene informatie over de stand van zaken in het sociale domein beoogt het voorliggende rapport feitelijke informatie te geven die gebruikt kan worden bij het ontwikkelen van visie en beleid op het thema bevolkingsdaling. Hiertoe vergelijken we, bij de behandeling van de verschillende thema s, de gebieden die het meest met bevolkingsdaling te maken hebben, met de gebieden waar dit minder of niet het geval is (zie verder paragraaf 1.2). Op deze manier maken we zichtbaar waar sprake is van opvallende verschillen, en waar dat juist niet het geval is. 1.2 GEGEVENS EN GEBIEDSINDELING Objectieve en subjectieve gegevens Voor de uitwerking van dit rapport is gewerkt met een combinatie van objectieve en subjectieve gegevens. De ervaring leert dat juist deze combinatie van gegevens veel informatie oplevert. De objectieve gegevens zijn afkomstig uit een groot aantal bronnen, zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek (Statline), UWV WERKbedrijf, de Noordelijke Arbeidsmarkt Verkenning (CAB, RUG), Provincie Groningen (Werkgelegenheidsonderzoek), WoOn (VROM), SYS- WOV (ABF Research) en Horizonline.nl (TNO). De subjectieve gegevens zijn voor een belangrijk deel afkomstig uit de GGD- Gezondheidsenquête Dit is een vierjaarlijks onderzoek dat door de HVD-GGD in de provincie Groningen wordt uitgezet onder de bevolking van 19 jaar en ouder. Vragen hebben betrekking op gezondheid, leefwijze, leefomgeving, zorggebruik en bezigheden. De GGD-gezondheidsenquête 2010 is uitgezet onder een representatieve steekproef van 2% van de bevolking van 19 jaar en ouder (N=9.018). De respons was 50% (N=4.472). Voor het doel van het Sociaal Rapport 2010 heeft de HVD-GGD de gemeenten in negen regio s ingedeeld (zie figuur 1). Omdat een van de regio s in feite een gemeente betreft (namelijk De Marne) is er soms sprake van een relatief laag aantal respondenten op 13

15 Sociaal Rapport Provincie Groningen 2010 specifieke vragen. Als het aantal respondenten kleiner is dan zeventig, dan worden de resultaten niet vermeld, omdat de betrouwbaarheid en validiteit dan niet gegarandeerd kunnen worden. Meer methodologische informatie over de GGD-gezondheidsenquête wordt gevonden in bijlage 2. De HVD-GGD heeft de analyses die opgenomen zijn in het Sociaal Rapport 2010 voor CMO Groningen uitgevoerd. CMO Groningen is de HVD-GGD zeer erkentelijk voor deze inspanning. Een klein deel van de subjectieve gegevens is afkomstig uit de Integrale Veiligheidsmonitor (IVM), die in 2010 landelijk is afgenomen. Deze monitor betreft onder meer de ervaring van leefbaarheid van de woonbuurt, buurtproblemen en onveiligheidsgevoelens. Omdat de peildata van de gebruikte bronnen van elkaar verschillen, is het niet haalbaar om altijd te rapporteren over dezelfde periodes. Per onderwerp maken we echter altijd gebruik van de meest recente gegevens beschikbaar. Prognoses De prognoses in dit rapport zijn gebaseerd op het Primos-model (ABF Research). De meest recente versie is Primos 2009 waarin de verwachtingen tot 2040 worden geschetst voor bevolking, demografische ontwikkelingen, huishoudens en de woningvoorraad (nieuwbouw en sloop). Primos 2009 wordt op alle regio s van de provincie toegepast, behalve op de regio Eemsdelta. ABF Research heeft namelijk in 2007 in een regiospecifiek onderzoek het volgende vastgesteld "De regio Eemsdelta wordt al sinds dertig jaar geconfronteerd met omvangrijke stabiele migratieverliezen op zowel regionaal als gemeentelijk niveau. Deze verliezen hangen nauw samen met de zwakke economische structuur van het gebied die resulteert in een achterblijvende groei van de werkgelegenheid. Voor de komende decennia is continuering van deze structurele verliezen het meest waarschijnlijk (ABF, 2007). De provincie Groningen heeft, in samenspraak met ABF research, vastgesteld dat Primos 2009 onvoldoende rekening houdt met deze omvangrijke stabiele migratieverliezen. Vandaar dat op dit model een correctie is uitgevoerd, gebaseerd op het uitgangspunt dat de migratieverliezen van de afgelopen dertig jaar zich ook de komende dertig jaar zullen voordoen. In dit rapport wordt dan ook voor de regio Eemsdelta de geactualiseerde ABF 2007 prognose toegepast, in plaats van Primos Prognoses dienen altijd met de nodige voorzichtigheid geïnterpreteerd te worden. Bij het voorspellen van toekomstige ontwikkelingen heeft men altijd te maken met onzekerheden. Het is daarom van belang een prognose te lezen als een indicatie van de meest waarschijnlijke bevolkingsontwikkeling. Uitgegaan moet worden van de huidige situatie en niet van een onomstotelijke toekomstvoorspelling. Een verdere toelichting op de prognoses staat in bijlage 1. Gebiedsindeling In het Sociaal Rapport 2010 worden gegevens van de provincie Groningen vergeleken met landelijke cijfers en soms met andere provincies in Nederland. Daar waar mogelijk wordt een regionale vergelijking gepresenteerd waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen de krimpgebieden en de niet-krimpgebieden in de provincie Groningen. Bevolkingsdaling in Noord-Nederland kenmerkt zich door grote regionale verschillen tussen enerzijds een groeiend centrum, de as Groningen Assen, en anderzijds een sterk achterblijvend achterland (Van Dam et al., 2009). De regio Groningen-Assen wordt gevormd door twaalf gemeenten in de provincies Groningen en Drenthe. Samen vormen zij de belangrijkste concentratie van bevolking en werkgelegenheid in Noord- Nederland. Deze tweedeling is als uitgangspunt genomen in de gebiedsindeling, zoals we die hanteren in deze rapportage. Op deze manier kan een goede vergelijking gemaakt worden tussen de gebieden waar krimp een hoofdthema is en de gebieden waar krimp momenteel minder speelt. Groningen kent 23 gemeenten die onderverdeeld zijn in vijf krimpgebieden en vier niet-krimpgebieden. Figuur 1.1 geeft de gebruikte gebiedsindeling grafisch weer. 1.3 LEESWIJZER Het Sociaal Rapport 2010 bevat, behalve deze inleiding, zes hoofdstukken waarin verschillende onderwerpen aan bod komen. Hoofdstuk 2 schetst een demografisch beeld van de Groninger bevolking. In hoofdstuk 3 besteden we aandacht aan de economische ontwikkelingen, arbeidsparticipatie en het welvaartsniveau van de Groningers. In de daaropvolgende hoofdstukken komen respectievelijk wonen (4), zorg en welzijn (5) en maatschappelijke participatie (6) aan bod. Het laatste hoofdstuk (7) gaat specifiek in op de waardering van Groningers voor hun omgeving, het voorzieningenaanbod en veiligheid. Een samenvatting van de gegevens wordt gegeven in het hoofdstuk De kernpunten op een rij. Aanvullende en / of gemeentelijke gegevens op de website 14

16 H I: Inleiding Figuur 1.1 Gemeenten per regio De Marne Eemsmond Loppersum Delfzijl GEMEENTEN PER REGIO Zuidhorn Winsum Bedum Ten Boer Appingedam Grootegast Leek Groningen Slochteren Oldambt Marum Haren Hoogezand - S. Menterwolde Veendam Bellingwedde Pekela Stadskanaal Vlagtwedde Krimpgebieden Veendam / Pekela / Menterwolde Stadskanaal / Vlagtwedde / Bellingwedde Oldambt (in 2010 samengevoegd uit voormalige gemeentes Winschoten, Scheemda, Reiderland) Delfzijl, Appingedam, Loppersum, Eemsmond (Eemsdelta) De Marne Niet-krimpgebieden Groningen, Haren, Ten Boer Hoogezand-Sappemeer, Slochteren Zuidhorn, Leek, Winsum, Bedum Grootegast, Marum 15

17 Sociaal Rapport Provincie Groningen BEVOLKING EN DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN 16

18 Onderzoeksbureau CMO Groningen 17

19 Sociaal Rapport Provincie Groningen 2010 KERNPUNTEN VOORALSNOG GROEIT DE GRONINGER BEVOLKING, MAAR DE VERWACHTING IS DAT DEZE NA 2020 ZAL AFNEMEN. DE KRIMPGEBIEDEN HEBBEN NU AL TE MAKEN MET EEN BEVOLKINGSAFNAME. DE VOORSPELLING IS DAT DE KOMENDE DECENNIA HET AANTAL INWONERS IN DEZE GEBIEDEN STERK ZAL TERUGLOPEN. DE KRIMPGEBIEDEN ZIJN DE STERKST VERGRIJSDE REGIO S; HET AANDEEL 0- TOT 19- JARIGEN IS OPVALLEND HOOG IN DE GEBIEDEN ZUIDHORN-LEEK-WINSUM-BEDUM EN GROOTEGAST-MARUM. DE VERWACHTING IS DAT DE GROENE DRUK TOT 2030 ONGEVEER GELIJK BLIJFT, DE GRIJZE DRUK NEEMT STERK TOE. IN GRONINGEN ZIEN WE EEN TOENAME VAN HET AANTAL EEN- PERSOONSHUISHOUDENS EN EEN AFNAME VAN HET AANTAL MEERPERSOONSHUISHOUDENS. DE KRIMPGEBIEDEN HEBBEN EEN NEGATIEF GEBOORTEOVERSCHOT, OFWEL HEBBEN EEN HOGER STERF- TEAANTAL DAN EEN GEBOORTEAANTAL. DAARENTEGEN HEBBEN DE NIET-KRIMPGEBIEDEN EEN POSITIEF GEBOORTEOVERSCHOT. ALLE KRIMPGEBIEDEN KAMPEN VERDER MET MEER VERTREKKERS DAN VESTIGERS EN HEBBEN EEN NEGATIEF MIGRATIEOVERSCHOT. OP ZUIDHORN-LEEK-WINSUM-BEDUM NA HEBBEN DE NIET-KRIMP- GEBIEDEN EEN POSITIEF MIGRATIE- OVERSCHOT. ROND DE 13% VAN DE GRONINGER BEVOLKING HEEFT EEN ALLOCHTONE ACHTER- GROND, DAARVAN HEEFT 6% EEN NIET-WESTERSE HERKOMST. UIT DE GGD-GEZONDHEIDSENQUÊTE 2010 BLIJKT DAT MEER DAN EEN KWART VAN DE GRONINGERS DE KOMENDE JAREN WIL VERHUIZEN. HET ALGEMENE BEELD DAARBIJ IS DAT INWONERS VAN DE GEBIEDEN WAAR BEVOLKINGSDALING MINDER SPEELT EEN STERKERE VERHUIS- WENS HEBBEN DAN INWONERS VAN GEBIEDEN MET BEVOLKINGS- DALING. HET ZIJN VOORAL DE JONGEREN DIE EEN STERKE VER- HUISDRANG HEBBEN. NAARMATE IEMAND OUDER WORDT, NEEMT DE VERHUISGENEIGDHEID AF. 18

20 H 2: Bevolking en demografische ontwikkelingen 2.1 INLEIDING Demografische ontwikkelingen hebben invloed op de leefsituatie van mensen (SCP, 2009). Bevolkingsdaling, vergrijzing, ontgroening en een verdunning van de huishoudens hebben gevolgen voor bijvoorbeeld het voorzieningenniveau, het onderwijsaanbod, de woonsituatie, maatschappelijke participatie en voor zorg en welzijn. Deze ontwikkelingen zijn daarmee bepalende thema s voor de komende jaren en op vrijwel alle beleidsterreinen zullen ze hun invloed doen gelden. In dit hoofdstuk geven we een overzicht van de veranderingen in omvang en samenstelling van de Groninger bevolking. Centrale vragen zijn: hoeveel mensen wonen er in Groningen? Zijn dit vooral ouderen, jongeren of mensen van middelbare leeftijd? Hoe ziet de huishoudopbouw eruit en hoeveel allochtonen wonen er in Groningen? Ook bekijken we hoeveel mensen naar Groningen zijn verhuisd of er juist zijn weggetrokken. Daarnaast beschrijven we de ontwikkelingen die zich rondom deze thema s afspelen. 2.2 OMVANG VAN DE BEVOLKING In 2009 telde de provincie Groningen inwoners. Vanaf 1990 is het aantal inwoners met 3,5% gegroeid met een lichte afname tussen 2006 en Landelijk zien we een gelijke trend en een groeiende bevolking met een kleine afname in de groei in 2007 (SCP, 2009). Voor de komende veertig jaar wordt voorspeld dat de omvang van de Groninger bevolking tot 2020 ongeveer stabiel zal blijven; na 2020 is de verwachting dat het aantal inwoners met ongeveer 3,5% zal afnemen in 2040 (figuur 2.1). Figuur 2.1 Ontwikkeling bevolking ( ) en prognoses ( ) / Bron: CBS Statline, Primos prog prog prog prog prog prog prog In 2009 hadden de meeste gemeenten te maken met een bevolkingsdaling, met name het aantal inwoners in de gemeenten Grootegast, Haren en Appingedam is gedaald. De grootste groeigemeenten waren Groningen, Marum, Hoogezand-Sappemeer en Zuidhorn. De verwachting is dat deze gemeentelijke verschillen zullen blijven bestaan (zie Figuur 2.2). Voor 2040 (ten opzichte van 2010) is de voorspelling dat een groot deel van de gemeenten te maken krijgt met een bevolkingsdaling. In Delfzijl wordt in de periode een daling van 48% verwacht, van naar inwoners. Ook in de andere gemeenten in de regio Eemsdelta zal het inwoneraantal sterk dalen in de periode ; het aantal inwoners in Loppersum zal met 29% dalen, Appingedam met 23% en Eemsmond met 23%. Andere gemeenten met een sterke bevolkingsafname zijn De Marne, Menterwolde en Bellingwedde. De verwachting is dat het aantal inwoners in Hoogezand-Sappemeer het sterkst zal toenemen. Deze bevolkingsdaling zal gevolgen hebben, vooral voor de regio s Eemsdelta en Oost-Groningen en gemeente de Marne. De verwachting is dat veel voorzieningen onder druk komen te staan en dit heeft weer gevolgen voor de bereikbaarheid van deze voorzieningen. Ook is de verwachting dat de maatschappelijke participatie afneemt want bij een daling van het aantal inwoners zal een deel van het verenigingsleven niet in stand gehouden kunnen worden. Daarbij maakt een afname van de werkgelegenheid en een daarmee gepaard gaande verslechtering van de economische situatie, deze regio s extra gevoelig voor de gevolgen van bevolkingsdaling (Dijkstal en Mans, 2009). 19

21 Sociaal Rapport Provincie Groningen 2010 Figuur 2.2 Bevolkingsprognose op gemeenteniveau, 2040 t.o.v / Bron: Primos 2009, Primos 2007 (Eemsdelta gemeenten: Appingedam, Delfzijl, Eemsmond, Loppersum) meer dan 10% toename 0-10% toename 0-10% afname 10-20% afname 20-30% afname 30-40% afname meer dan 40% afname De Marne Zuidhorn Grootegast Leek Marum Winsum Bedum Groningen Eemsmond Haren Loppersum Ten Boer Slochteren Hoogezand - S. Delfzijl Appingedam Menterwolde Scheemda BEVOLKINGSPROGNOSE IN % Reiderland Winschoten Veendam Pekela Bellingwedde Provincie Groningen Totaal Stadskanaal Vlagtwedde Duidelijk is dat het aantal inwoners in de provincie zal gaan afnemen en dat daarin grote gemeentelijke verschillen bestaan. De volgende paragrafen zullen ingaan op de onderliggende redenen van deze bevolkingskrimp: ontgroening en vergrijzing, daling van het aantal huishoudens en een vertrekoverschot. 2.3 ONTGROENING EN VERGRIJZING Twee demografische ontwikkelingen, ontgroening en vergrijzing, stonden centraal in het Sociaal Rapport 2006 (CMO Groningen, 2006). De sterke ontgroening ligt vooral aan de jongvolwassenen en starters die van platteland naar stad trekken. Veel jongeren vestigen zich in stedelijke gebieden om daar een studie te volgen of om werk te zoeken. De stad Groningen heeft bijvoorbeeld een sterke aantrekkingskracht op deze groep. Veelal blijven deze jongeren in die gebieden wonen waar voldoende werk is; slechts een klein deel keert weer terug naar het gebied waar ze zijn opgegroeid (SCP, 2006). De sterkere vergrijzing komt door het steeds ouder worden van de bevolking en de toename van het aandeel ouderen. Er is als het ware sprake van een dubbele vergrijzing (Janssen en Lammerts, 1999). Leeftijdsontwikkeling In de tabellen 2.1 en 2.2 staat het aantal inwoners verdeeld in verschillende leeftijdsklassen naar regio (absolute aantallen en percentages). Relatief telt Groningen iets meer 75-plussers dan landelijk; 7,2% tegenover 6,9%. Het aandeel jongeren (0-19 jaar) ligt daarentegen lager. Het aandeel jongvolwassenen (20-34 jaar) ligt in Groningen een stuk hoger dan gemiddeld in Nederland. Dit heeft grotendeels te maken met de grote studentenpopulatie in de stad Groningen. De gebieden Zuidhorn-Leek-Winsum-Bedum en Grootegast-Marum vallen op door het hoge aandeel 0- tot en met 19-jarigen, en Groningen-Haren-Ten Boer door het hoge aandeel 20- tot en met 34-jarigen. De krimpgebieden zijn de sterkst vergrijsde regio s; het aandeel 65-plussers ligt hier beduidend hoger dan provinciaal en landelijk, net als het aandeel 50- tot en met 64-jarigen. Vooral de gemeenten Appingedam, Bellingwedde, Eemsmond, Vlagtwedde en Stadskanaal vallen hier op omdat 1 op de 5 inwoners 65 jaar of ouder is. Ook Haren is een sterk vergrijzende gemeente met bijna 25% 65-plussers en 23% 50- tot en met 64-jarigen. 20

22 H 2: Bevolking en demografische ontwikkelingen Tabel 2.1 Aantal inwoners naar leeftijd, absolute aantallen (2010) / Bron: CBS Statline Krimpgebieden Veendam/Menterwolde/Pekela Stadskanaal/Vlagtwedde/Bellingwedde Oldambt Eemsdelta De Marne totaal Niet-krimpgebieden Groningen/Haren/Ten Boer Hoogezand-Sappemeer/Slochteren Zuidhorn/Leek/Winsum/Bedum Grootegast/Marum totaal Groningen (prov.) Nederland Tabel 2.2 Aantal inwoners naar leeftijd, percentages van totaal aantal inwoners (2010) / Bron: CBS Statline Krimpgebieden Veendam/Menterwolde/Pekela Stadskanaal/Vlagtwedde/Bellingwedde Oldambt Eemsdelta De Marne ,7 25,9 17,2 22,8 22, ,0 14,2 13,8 14,0 13, ,0 21,7 22,4 21,9 21, ,5 21,9 23,5 22,6 24, ,4 10,9 10,4 10,1 10, ,3 9,2 8,9 8,7 8,1 Niet-krimpgebieden Groningen/Haren/Ten Boer Hoogezand-Sappemeer/Slochteren Zuidhorn/Leek/Winsum/Bedum Grootegast/Marum ,2 23,5 26,4 27, ,3 15,0 13,5 14, ,2 23,3 22,6 24, ,8 21,6 22,1 19, ,2 9,4 8,9 8, ,3 7,2 6,4 6,1 Groningen (prov.) Nederland 22,2 23,7 20,5 18,2 21,3 22,7 20,2 20,1 8,4 8,4 7,2 6,9 21

23 Sociaal Rapport Provincie Groningen 2010 Leeftijdsprognoses Het aantal ouderen zal de komende jaren verder toe nemen. Naar schatting zal in de provincie Groningen het aantal 65-plussers met zijn toegenomen in Een derde van hen is tussen de 65 en 75 jaar oud en ruim tweederde is ouder dan 75 jaar. Figuur 2.3 laat zien dat in gemeente De Marne de grootste toename van het aantal 65-plussers wordt verwacht (23,9% toename in 2040 ten opzichte van 2010), gevolgd door Grootegast-Marum (18,4%). De minst vergrijzende regio is Groningen-Haren-Ten Boer, wat deels te maken heeft met de grote studentenpopulatie in Groningen stad. Verwacht wordt dat het aantal 65-plussers in Groningen- Haren-Ten Boer met 6,6% zal toenemen. Het aantal jongeren zal in 2040 afnemen. De verwachting is dat voor de gehele provincie Groningen het aantal jongeren in de leeftijd 0-29 jaar met zal afnemen in De Marne en Grootegast-Marum zullen naar verhouding het sterkst ontgroenen, een afname van respectievelijk 8,3% en 7,8% in 2040 ten opzichte van Ook de middengroep tot 65 jaar zal in de toekomst in aantal afnemen (Primos Prognose 2009). Figuur 2.3 Bevolkingsprognose naar leeftijd en regio, 2040 t.o.v / Bron: CBS Statline Groningen (prov.) Grootegast/Marum Zuidhorn/Leek/ Winsum/Bedum Hoogezand-Sappemeer /Slochteren Groningen/Haren /Ten Boer De Marne Eemsdelta Oldambt Stadskanaal/Vlagtwedde /Bellingwedde Veendam/Menterwolde /Pekela

24 H 2: Bevolking en demografische ontwikkelingen Groene en grijze druk Figuur 2.4 geeft de groene en grijze druk per gemeente weer. De groene druk geeft de verhouding weer tussen de jongeren onder de twintig jaar weer ten opzichte van de werkzame bevolking (20- tot en met 64- jarigen). In Groningen is de groene druk kleiner dan het landelijk gemiddelde, respectievelijk 35,8% en 38,9%. De gemeenten Zuidhorn en Grootegast vallen op door het hoge aandeel 0-tot en met 19-jarigen ten opzichte van de werkzame bevolking; respectievelijk 49,3% en 48,3%. De grijze druk heeft betrekking op het aantal 65-plussers ten opzichte van het aantal 20- tot en met 64- jarigen. De provinciale en landelijke gemiddelden liggen ongeveer gelijk, namelijk rond de 25%. Toch hebben veel gemeenten een hogere grijze druk dan het landelijke en provinciale gemiddelde. Haren is de gemeente met de hoogste grijze druk (47,5%). Figuur Groene druk, percentage van totale werkzame bevolking (2010) / Bron: CBS Statline >45 De Marne Zuidhorn Winsum Bedum Eemsmond Loppersum Ten Boer Delfzijl Appingedam GROENE DRUK IN % Grootegast Leek Groningen Slochteren Scheemda Reiderland Marum Haren Hoogezand - S. Menterwolde Winschoten Veendam Pekela Bellingwedde Stadskanaal Vlagtwedde Nederland Provincie Groningen Totaal 47,5% HAREN IS DE GEMEENTE MET DE HOOGSTE GRIJZE DRUK TEN OPZICHTE VAN HET LANDELIJKE GEMIDDELDE VAN ROND DE 25%. 23

25 Sociaal Rapport Provincie Groningen 2010 Figuur Grijze druk, percentage van totale werkzame bevolking (2010) / Bron: CBS Statline >35 Eemsmond GRIJZE DRUK IN % De Marne Zuidhorn Winsum Bedum Loppersum Ten Boer Delfzijl Appingedam Grootegast Leek Groningen Slochteren Scheemda Reiderland Marum Haren Hoogezand - S. Menterwolde Winschoten Veendam Pekela Bellingwedde Stadskanaal Vlagtwedde Nederland Provincie Groningen Totaal Ontwikkeling van en prognoses voor de groene en grijze druk De ontwikkelingen door de jaren heen en de prognoses laten zien dat de groene druk in de provincie Groningen vrijwel gelijk blijft en dit ook zal blijven tot 2030 (rond de 36%). Ondanks dat de groene druk dus min of meer stabiel blijft, neemt het aantal kinderen en jeugdigen wel degelijk af. De Jeugdmonitor van de provincie Groningen (CMO Groningen, 2011) laat zien dat vooral het aantal jeugdigen in de leeftijdscategorie van 0 tot 5 jaar sterk daalt, namelijk 9,5% in 2010 ten opzichte van De leeftijdscategorieën van 5 tot 10 jaar en van 10 tot 15 zijn relatief stabiel gebleven in de genoemde periode (respectievelijk een daling van 1,2 % en een stijging van 1,9 %). Ook voor de toekomst wordt een verdere afname verwacht van het aantal jeugdigen; over vijf jaar zal het aantal kinderen onder de 5 jaar met ongeveer 4% afnemen en over vijftien jaar met 2% (ongeveer 650 kinderen). De voorspelling is dat het aantal 4- tot en met 12-jarigen over vijf jaar met ongeveer 8% zal afnemen en over vijftien jaar met 12% (een kleine 7.000). De terugloop van het aantal jeugdigen zal consequenties hebben voor voorzieningen als kinderdagopvang, peuterspeelzalen en primair en voortgezet onderwijs. In Noordoost- en Oost-Groningen wordt verwacht dat het aantal leerlingen in het primair onderwijs daalt met 34% tot 50% in Dit heeft niet alleen gevolgen voor de scholen zelf, maar ook voor de kwaliteit van het onderwijs en de opbouw van het personeelsbestand (zie Dijkstal en Mans, 2009). De verwachting is dat de grijze druk sterk zal toenemen. De prognoses laten dan ook zien dat in 2030 de 24

26 H 2: Bevolking en demografische ontwikkelingen verhouding tussen het aantal 65-plussers en de mensen in de arbeidsproductieve leeftijd veel hoger is dan nu; een stijging van 25% naar 44%. Wat betekenen deze verhoudingen nu? Van het nietwerkende deel van de Groninger bevolking, ofwel de 0- tot en met 19-jarigen en de 65-plussers, zullen vooral de ouderen in de toekomst zorgen voor extra druk op de groep werkzame mensen. De verwachting is dat vooral de vraag naar zorg zal toenemen; immers, het veranderen van de samenstelling van de bevolking betekent ook dat de behoefte aan zorg verandert (zie ook hoofdstuk 5). Figuur 2.5 Demografische druk in de provincie Groningen ( ) en prognoses ( ) / Bron: CBS Statline, Primos 2009 Groene druk Grijze druk GROENE- EN GRIJZE DRUK IN % prog prog prog prog HUISHOUDENSAMENSTELLING In Nederland is een trend zichtbaar naar steeds kleinere families, ofwel een verdunning van de huishoudens. Naast ontgroening en vergrijzing is deze huishoudenverdunning een belangrijke maatschappelijke ontwikkeling met gevolgen voor de leefsituatie van de bevolking (SCP, 2006). Deze paragraaf gaat in op het aantal en type huishoudens en de huishoudenontwikkeling. Type huishoudens Tabel 2.3 beschrijft de verschillende typen huishoudens naar regio voor het jaar Deze verschillende typen hebben we afgezet tegen het totaal aantal particuliere huishoudens. Door het CBS worden particuliere huishoudens omschreven als één of meer personen die samen een woonruimte bewonen en zichzelf daar particulier, dus niet-bedrijfsmatig voorzien in de dagelijkse levensbehoeften. De provincie Groningen had in huishoudens; daarvan was het merendeel een eenpersoonshuishouden (41%). Daarnaast bestond 35% uit meerpersoonshuishoudens zonder kinderen en 37% uit huishoudens met kinderen. Het percentage eenpersoonshuishoudens ligt in Groningen hoger dan in Nederland als geheel, terwijl het percentage huishoudens met kinderen een stuk lager is (een verschil van vijf procentpunten). Het aandeel huishoudens zonder kinderen is ongeveer gelijk. Naar verhouding wonen er veel alleenstaanden in de regio Groningen-Haren-Ten Boer. Dat komt grotendeels door het aantal studenten in de stad Groningen. De andere regio s hebben naar verhouding minder alleenstaanden dan het provinciale en landelijk gemiddelde. Grootegast-Marum en in iets mindere mate Zuidhorn- Leek-Winsum-Bedum vallen op door het hoge percentage huishoudens met kinderen. Dit zijn ook de regio s met de grootste gemiddelde huishoudengrootte, respectievelijk gemiddeld 2,6 en 2,4 personen. 25

27 Sociaal Rapport Provincie Groningen 2010 Tabel 2.3 Huishoudens naar type (% van totaal aantal particuliere huishoudens) en grootte (gemiddelden) (2009) / Bron: CBS Statline Krimpgebieden Veendam/Menterwolde/Pekela Stadskanaal/Vlagtwedde/Bellingwedde Oldambt Eemsdelta De Marne Eenpersoonshuishoudens 28,9 30,1 33,1 30,8 32,7 Huishoudens zonder kinderen 34,5 35,7 33,4 34,4 34,4 Huishoudens met kinderen 36,6 34,2 33,5 34,8 32,9 Huishoudengrootte 2,3 2,3 2,2 2,3 2,2 Niet-krimpgebieden Groningen/Haren/Ten Boer Hoogezand-Sappemeer/Slochteren Zuidhorn/Leek/Winsum/Bedum Grootegast/Marum Eenpersoonshuishoudens 56,3 30,3 26,8 23,7 Huishoudens zonder kinderen 23,5 33,6 33,4 32,1 Huishoudens met kinderen 20,2 36,1 39,8 44,2 Huishoudengrootte 1,7 2,3 2,4 2,6 Groningen (prov.) Nederland 41,2 35,8 29,5 29,6 29,3 34,5 2,1 2,2 Eenoudergezinnen Beleidsmatig is ook het aandeel eenoudergezinnen van belang. Een eenoudergezin bestaat uit één ouder met één of meer kinderen. Ongeveer 20% van de Groninger huishoudens met kinderen bestaat uit eenoudergezinnen. Dit ligt één procentpunt hoger dan het landelijke gemiddelde. Opmerkelijk is dat de gebieden waar bevolkingsdaling niet speelt naar verhouding meer eenoudergezinnen hebben, op Grootegast-Marum na. De krimpgebieden hebben daarentegen naar verhouding minder eenoudergezinnen dan gemiddeld (Figuur 2.6). Deze resultaten zijn niet verklaarbaar uit het aantal echtscheidingen en verweduwde personen. CBS gegevens laten zien dat hier geen noemenswaardige regionale verschillen in zijn. Figuur 2.6 Aandeel eenoudergezinnen (% van aantal huishoudens met kinderen), 2009 / Bron: CBS Statline Veendam Menterwolde Pekela Stadskanaal Vlagtwedde Bellingwedde Oldambt Eemsdelta De Marne Ontwikkeling en prognoses van huishoudens In de provincie Groningen is het totaal aantal particuliere huishoudens gestegen van in 2000 naar in 2010; een stijging van meer dan 5%. Deze stijging is vooral te relateren aan een daling van het aantal meerpersoonshuishoudens (met en zonder kinderen) en een stijging van het aantal eenpersoonshuishoudens. Het afgelopen decennium is het aantal eenpersoonshuishoudens Groningen Haren Ten Boer Hoogezand- Sappemeer Slochteren Zuidhorn Leek/Winsum Bedum Grootegast Marum Groningen (prov.) Nederland gestegen van ongeveer in 2000 naar in Figuur 2.7 toont deze ontwikkeling in percentages. Dit geeft onder meer aan dat ook in de provincie Groningen een huishoudingverdunning plaatsvindt. Deze verdunning blijkt ook uit de gemiddelde huishoudengrootte: in 1995 bestond een huishouden uit gemiddeld 2,19 personen, in 2009 uit 2,06 personen. Onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau laat 26

Onderzoeksbureau CMO Groningen WETEN WAAR WE STAAN SOCIAAL RAPPORT PROVINCIE GRONINGEN 2010 PROVINCIAAL CENTRUM VOOR MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELING

Onderzoeksbureau CMO Groningen WETEN WAAR WE STAAN SOCIAAL RAPPORT PROVINCIE GRONINGEN 2010 PROVINCIAAL CENTRUM VOOR MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELING Onderzoeksbureau CMO Groningen WETEN WAAR WE STAAN SOCIAAL RAPPORT PROVINCIE GRONINGEN 2010 PROVINCIAAL CENTRUM VOOR MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELING 1 Onderzoeksbureau CMO Groningen VOORWOORD Hierbij presenteren

Nadere informatie

De huishoudens in Groningen worden steeds kleiner

De huishoudens in Groningen worden steeds kleiner De huishoudens in Groningen worden steeds kleiner In Nederland is een trend zichtbaar naar steeds kleinere families, ook wel de verdunning van huishoudens genoemd. Niet het aantal huishoudens neemt af,

Nadere informatie

Sociaal Rapport en de Jeugdmonitor Provincie Groningen

Sociaal Rapport en de Jeugdmonitor Provincie Groningen Groningen, 1 maart 2011 Persbericht nr. 34 Sociaal Rapport en de Jeugdmonitor Provincie Groningen SPECIALE AANDACHT VOOR KRIMPGEBIEDEN EN VOOR JEUGD De Groninger bevolking groeit nog door tot 2020, en

Nadere informatie

Werkloosheid onder beroepsbevolking blijft stijgen, maar minder sterk dan voorgaande jaren

Werkloosheid onder beroepsbevolking blijft stijgen, maar minder sterk dan voorgaande jaren Werkloosheid onder beroepsbevolking blijft stijgen, maar minder sterk dan voorgaande jaren Werkloosheid heeft een grote impact op mensen. Werk betekent deelname aan de maatschappij, een inkomen, sociale

Nadere informatie

Migratiestromen en inkomensontwikkelingen in de provincie Groningen

Migratiestromen en inkomensontwikkelingen in de provincie Groningen Migratiestromen en inkomensontwikkelingen in de provincie Groningen Mensen verhuizen om allerlei redenen. Om samen te wonen, voor werk of studie of vanwege de woning zelf. Deze verhuizingen spelen een

Nadere informatie

Krimp en de gevolgen voor het basisonderwijs in de provincie Groningen (update)

Krimp en de gevolgen voor het basisonderwijs in de provincie Groningen (update) Krimp en de gevolgen voor het basisonderwijs in de provincie Groningen (update) Krimp. Wat zijn de gevolgen voor het basisonderwijs in de provincie Groningen? Hoeveel leerlingen en scholen zijn er nog?

Nadere informatie

Werkgelegenheidsonderzoek 2010

Werkgelegenheidsonderzoek 2010 2010 pr ov i nc i e g r oni ng e n Wer kgel egenhei dsonder zoek Eenanal ysevandeont wi kkel i ngen i ndewer kgel egenhei di nde pr ovi nci egr oni ngen Werkgelegenheidsonderzoek 2010 Werkgelegenheidsonderzoek

Nadere informatie

Gebruik jeugdhulp in Groningen: 2016 vergeleken met 2015

Gebruik jeugdhulp in Groningen: 2016 vergeleken met 2015 Gebruik jeugdhulp in Groningen: 2016 vergeleken met 2015 In 2015 is de jeugdhulp overgegaan naar de gemeenten. Om deze transitie goed te kunnen monitoren verstrekken gemeenten en jeugdhulp aanbieders gegevens

Nadere informatie

Ontwikkeling bijstandsuitkeringen in Groningen

Ontwikkeling bijstandsuitkeringen in Groningen Ontwikkeling bijstandsuitkeringen in Groningen 2011-2015 Mensen die een bijstandsuitkering ontvangen leven vaak in armoede. Dat blijkt uit de diverse armoederapporten die de afgelopen jaren zijn verschenen,

Nadere informatie

Werkgelegenheidsonderzoek 2011

Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Provincie Groningen Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Werkgelegenheidsonderzoek 2011 Provincie Groningen Provincie Groningen Drs. Eelco Westerhof

Nadere informatie

Weten waar we staan Sociaal Rapport provincie Groningen 2006 20 december 2006 Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling

Weten waar we staan Sociaal Rapport provincie Groningen 2006 20 december 2006 Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling Weten waar we staan Sociaal Rapport provincie Groningen 2006 20 december 2006 Centrum voor Maatschappelijke Ontwikkeling Colofon Titel: Weten waar we staan Sociaal Rapport provincie Groningen 2006 Datum:

Nadere informatie

Voortgezet onderwijs in de provincie Groningen

Voortgezet onderwijs in de provincie Groningen FACTSHEET Voortgezet onderwijs in de provincie In deze factsheet gaan we in op de situatie in het voortgezet onderwijs in de provincie, en vergelijken die met de situatie in Nederland. Hoeveel scholen

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn 2011-2025

Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn 2011-2025 Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn 211-225 Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2 Componenten van de groei 3 2. Jong en oud 6 3. Huishoudens 8 Uitgave I&O Research

Nadere informatie

Waardering van leefbaarheid en woonomgeving

Waardering van leefbaarheid en woonomgeving Waardering van leefbaarheid en woonomgeving Burgerpeiling Woon- en Leefbaarheidsmonitor Eemsdelta 2015 In de Eemsdelta zijn verschillende ontwikkelingen die van invloed kunnen zijn op de leefbaarheid.

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Medemblik

Demografische ontwikkeling Gemeente Medemblik Demografische ontwikkeling Gemeente Medemblik Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Opmeer Augustus 2014

Demografische ontwikkeling Gemeente Opmeer Augustus 2014 Demografische ontwikkeling Gemeente Opmeer Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-248 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese

Nadere informatie

Beter leven voor minder mensen

Beter leven voor minder mensen 1 Beter leven voor minder mensen Het verbeteren van de leefbaarheid in de regio Eemsdelta is het centrale uitgangspunt van het Woon- en Leefbaarheidplan Eemsdelta. Om te kijken hoe de regio zich ontwikkelt

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen

Demografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen Demografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen 211-225 Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2 Componenten van de groei 3 2. Jong en oud 6 3. Huishoudens 8 Uitgave I&O

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Koggenland Augustus 2014

Demografische ontwikkeling Gemeente Koggenland Augustus 2014 Demografische ontwikkeling Gemeente Koggenland Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-246 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn Augustus 2014

Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn Augustus 2014 Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-245 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Drechterland

Demografische ontwikkeling Gemeente Drechterland Demografische ontwikkeling Gemeente Drechterland 211-225 Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2 Componenten van de groei 3 2. Jong en oud 6 3. Huishoudens 8 Uitgave I&O

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen Augustus 2014

Demografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen Augustus 2014 Demografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-244 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Medemblik Augustus 2014

Demografische ontwikkeling Gemeente Medemblik Augustus 2014 Demografische ontwikkeling Gemeente Medemblik Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-247 Datum Augustus 214 Opdrachtgever De Westfriese

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Drechterland Augustus 2014

Demografische ontwikkeling Gemeente Drechterland Augustus 2014 Demografische ontwikkeling Gemeente Drechterland Augustus 214 Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 229-282555 Rapportnummer 214-243 Datum Juli 214 Opdrachtgever De Westfriese

Nadere informatie

Werkgelegenheidsonderzoek provincie Groningen 2004

Werkgelegenheidsonderzoek provincie Groningen 2004 Werkgelegenheidsonderzoek provincie Groningen 2004 EEN ANALYSE VAN DE ONTWIKKELINGEN IN DE WERKGELEGENHEID IN DE PROVINCIE GRONINGEN Uitgevoerd door het CAB in opdracht van de provincie Groningen Inhoud

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Wervershoof

Demografische ontwikkeling Gemeente Wervershoof Demografische ontwikkeling Gemeente Wervershoof Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners

Nadere informatie

Leefbaarheid en bevolkingskrimp: Groningers waarderen leefbaarheid positief, al zien ze wel achteruitgang

Leefbaarheid en bevolkingskrimp: Groningers waarderen leefbaarheid positief, al zien ze wel achteruitgang Leefbaarheid en bevolkingskrimp: Groningers waarderen leefbaarheid positief, al zien ze wel achteruitgang In de provincie Groningen bevinden zich drie krimpregio s: De Eemsdelta, De Marne en Oost- Groningen.

Nadere informatie

MODERN BURGERSCHAP BIJLAGE. Onderzoeksbureau CMO Groningen - Sociaal Rapport provincie Groningen 2006

MODERN BURGERSCHAP BIJLAGE. Onderzoeksbureau CMO Groningen - Sociaal Rapport provincie Groningen 2006 MODERN BURGERSCHAP BIJLAGE 2 Onderzoeksbureau CMO Groningen - Sociaal Rapport provincie Groningen 200 2. Werkgelegenheid in de provincie Groningen, per sector 200 Bouw Financiële instellingen Horeca Industrie

Nadere informatie

Verhuisplannen en woonvoorkeuren

Verhuisplannen en woonvoorkeuren Verhuisplannen en woonvoorkeuren Burgerpeiling Woon- en Leefbaarheidsmonitor Eemsdelta 2015 Bevolkingsdaling ontstaat niet alleen door demografische ontwikkelingen, zoals ontgroening en vergrijzing of

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen

Demografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen Demografische ontwikkeling Gemeente Enkhuizen Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Koggenland

Demografische ontwikkeling Gemeente Koggenland Demografische ontwikkeling Gemeente Koggenland 211-225 Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2 Componenten van de groei 3 2. Jong en oud 6 3. Huishoudens 8 Uitgave I&O

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Opmeer

Demografische ontwikkeling Gemeente Opmeer Demografische ontwikkeling Gemeente Opmeer Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1

Nadere informatie

Krimp in Fryslân. Inwonertal

Krimp in Fryslân. Inwonertal Krimp in Fryslân Bevolkingsdaling, lokaal en regionaal, is een vraagstuk van nu én de komende jaren. Hoewel pas over enkele decennia de bevolking van Fryslân als geheel niet meer zal groeien, is in sommige

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn

Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn Demografische ontwikkeling Gemeente Hoorn Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners 1 1.2

Nadere informatie

Cijfers & Feiten. Drs Fransje Grisnich, Sociaal Planbureau Groningen. Armoede in Groningen. over

Cijfers & Feiten. Drs Fransje Grisnich, Sociaal Planbureau Groningen. Armoede in Groningen. over Cijfers & Feiten over Armoede in Groningen Drs Fransje Grisnich, Sociaal Planbureau Groningen Wat is armoede? 1. Lage inkomensgrens: leven op of onder een vastgesteld laag inkomen (CBS) Koopkrachtbenadering.

Nadere informatie

De grijze golf. Demografische ontwikkeling Drechtsteden tot Figuur 1 Bevolking Drechtsteden , totaal

De grijze golf. Demografische ontwikkeling Drechtsteden tot Figuur 1 Bevolking Drechtsteden , totaal De grijze golf Demografische ontwikkeling Drechtsteden tot 23 In deze factsheet rapporteren we over de uitkomsten van de bevolkings- en huishoudensprognose en de gevolgen ervan voor de Drechtsteden. De

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Stede Broec

Demografische ontwikkeling Gemeente Stede Broec Demografische ontwikkeling Gemeente Stede Broec Andijk Opmeer Medemblik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners

Nadere informatie

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010

Allochtonen op de arbeidsmarkt 2009-2010 FORUM Maart Monitor Allochtonen op de arbeidsmarkt 9-8e monitor: effecten van de economische crisis In steeg de totale werkloosheid in Nederland met % naar 26 duizend personen. Het werkloosheidspercentage

Nadere informatie

Bijna 14.000 kinderen in de provincie Groningen groeien op in armoede

Bijna 14.000 kinderen in de provincie Groningen groeien op in armoede Feiten & Cijfers Bijna 14.000 kinderen in de provincie Groningen groeien op in armoede Opgroeien in armoede heeft nadelige gevolgen voor de ontwikkeling en de maatschappelijke participatie van kinderen.

Nadere informatie

DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELING

DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELING Rapport DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELING 2014-2040 Gemeente Bergen 2014 www.ioresearch.nl COLOFON Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn 0229-282555 Rapportnummer 2015/concept Datum Januari 2015

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Groningen, september 2017

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Groningen, september 2017 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Groningen, september 2017 Klantcontact biedt kansen voor WW ers In september neemt de WW in Groningen verder af. Door de aanhoudende economisch groei verliezen minder mensen hun

Nadere informatie

Demografische ontwikkeling Gemeente Andijk

Demografische ontwikkeling Gemeente Andijk Demografische ontwikkeling Gemeente Andijk Andijk Opm eer Medem blik Wervershoof Enkhuizen Stede Broec Koggenland Hoorn Drechterland Inhoud blz. Colofon 1. Bevolkingsontwikkeling 1 1.1 Aantal inwoners

Nadere informatie

fluchskrift

fluchskrift Wonen in Fryslân Afgelopen jaren minder toename woningen In 2011 bedraagt de totale woningvoorraad in Fryslân 282.689 woningen. In 2000 bestond de totale woningvoorraad nog uit 261.849 woningen. Tussen

Nadere informatie

Overzichtsrapport SER Gelderland

Overzichtsrapport SER Gelderland Overzichtsrapport SER Gelderland Bevolking en participatie In opdracht van SER Gelderland September 2008 Drs. J.D. Gardenier L.T. Schudde CAB Martinikerkhof 30 9712 JH Groningen 050-3115113 cab@cabgroningen.nl

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 4 e editie. Opzet en inhoud

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 4 e editie. Opzet en inhoud 4 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud In 2010 verscheen de eerste editie van de Economische Monitor Voorne-Putten, een gezamenlijk initiatief van de vijf gemeenten Bernisse, Brielle,

Nadere informatie

Regionale arbeidsmarktprognose

Regionale arbeidsmarktprognose Provincie Zeeland Afdeling Economie Regionale arbeidsmarktprognose 2011-2012 Inleiding Begin juni 2011 verscheen de rapportage UWV WERKbedrijf Arbeidsmarktprognose 2011-2012 Met een doorkijk naar 2016".

Nadere informatie

fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe Aantal senioren sterk gestegen Aantal 65-plussers in Fryslân, /2012

fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe  Aantal senioren sterk gestegen Aantal 65-plussers in Fryslân, /2012 Vergrijzing in Fryslân fluchskrift Vergrijzing in Fryslân neemt toe In Fryslân wonen op 1 januari 2011 647.282 inwoners. De Friese bevolking groeit nog jaarlijks. Sinds 2000 is het aantal inwoners toegenomen

Nadere informatie

Huishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten

Huishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten Huishoudensprognose 26 2: belangrijkste uitkomsten Elma van Agtmaal-Wobma en Coen van Duin Het aantal huishoudens blijft de komende decennia toenemen, van 7,2 miljoen in 26 tot 8,1 miljoen in 23. Daarna

Nadere informatie

Demografische ontwikkelingen gemeente Utrechtse Heuvelrug Uitwerking onderzoeksvraag door Radha Parahoe (april 2010)

Demografische ontwikkelingen gemeente Utrechtse Heuvelrug Uitwerking onderzoeksvraag door Radha Parahoe (april 2010) Demografische ontwikkelingen gemeente Utrechtse Heuvelrug Uitwerking onderzoeksvraag door Radha Parahoe (april 2010) Vanuit de VNG komen diverse krimp en vergrijzingcijfers. In de woonvisie Wonen in een

Nadere informatie

FACTSHEET Ontwikkeling jeugd in provincie Groningen 2000-2015

FACTSHEET Ontwikkeling jeugd in provincie Groningen 2000-2015 FACTSHEET Ontwikkeling jeugd in provincie 2000-2015 Recent zijn de bevolkingscijfers van het CBS over 2015 vastgesteld. Hoe verloopt de ontwikkeling van het aantal jeugdigen in de provincie tussen 2000

Nadere informatie

Samenvatting WijkWijzer 2017

Samenvatting WijkWijzer 2017 Samenvatting WijkWijzer 2017 Bevolking & wonen Inwoners Op 1 januari 2017 telt Utrecht 343.134 inwoners. Met 47.801 inwoners is Vleuten-De Meern de grootste wijk van Utrecht, gevolgd door de wijk Noordwest.

Nadere informatie

Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025

Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025 Persbericht PB13 062 1 oktober 2013 9:30 uur Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025 Tussen 2012 en 2025 groeit de bevolking van Nederland met rond 650 duizend tot 17,4 miljoen

Nadere informatie

4 doelstellingen. Woon- en Leefbaarheidsmonitor 2013. Belangrijkste uitkomsten. Beter leven met minder mensen. Over het Woon- en Leefbaarheidplan

4 doelstellingen. Woon- en Leefbaarheidsmonitor 2013. Belangrijkste uitkomsten. Beter leven met minder mensen. Over het Woon- en Leefbaarheidplan Woon- en Leefbaarheidsmonitor 2013 Belangrijkste uitkomsten Beter leven met minder mensen Dat is het uitgangspunt van het Woon- en Leefbaarheidplan Eemsdelta. Om te kijken hoe de regio zich ontwikkeld

Nadere informatie

Risicogebied Groningen. 3 e kwartaal 2016

Risicogebied Groningen. 3 e kwartaal 2016 Risicogebied Groningen 3 e kwartaal 2016 Copyright Kennis van de woningmarkt bepalend voor beleid Als overheid of marktpartij wilt u graag op de hoogte blijven van actuele ontwikkelingen op de woningmarkt.

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Groningen, april 2017

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Groningen, april 2017 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Groningen, april 2017 Verdere afname WW in Groningen In april nam de WW in Groningen af tot 15.134 uitkeringen. Met de afname van de WW in april zet de dalende lijn in de WW-ontwikkeling

Nadere informatie

Rol mantelzorger en eigen bijdrage aandachtspunten bij uitvoering Wmo

Rol mantelzorger en eigen bijdrage aandachtspunten bij uitvoering Wmo Rol mantelzorger en eigen bijdrage aandachtspunten bij uitvoering Wmo SOCIAAL PLANBUREAU GRONINGEN EN TRENDBUREAU DRENTHE ZIJN ONDERDEEL VAN CMO STAMM 1 1. Introductie De ervaringen met de Wmo waren in

Nadere informatie

Artikelen. Huishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten. Maarten Alders en Han Nicolaas

Artikelen. Huishoudensprognose : belangrijkste uitkomsten. Maarten Alders en Han Nicolaas Artikelen Huishoudensprognose 2 25: belangrijkste uitkomsten Maarten Alders en Han Nicolaas Het aantal huishoudens neemt de komende jaren toe, van 7,1 miljoen in 25 tot 8,1 miljoen in 25. Dit blijkt uit

Nadere informatie

Regionale VTV Bevolking. Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Bevolking

Regionale VTV Bevolking. Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Bevolking Regionale VTV 2011 Bevolking Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Bevolking Auteurs: Dr. M.A.M. Jacobs-van der Bruggen, GGD Hart voor Brabant Drs. S. van de

Nadere informatie

Artikelen. Huishoudensprognose : uitkomsten. Coen van Duin en Suzanne Loozen

Artikelen. Huishoudensprognose : uitkomsten. Coen van Duin en Suzanne Loozen Artikelen Huishoudensprognose 28 2: uitkomsten Coen van Duin en Suzanne Loozen Het aantal huishoudens blijft de komende decennia toenemen, van 7,2 miljoen in 28 tot 8,3 miljoen in 239. Daarna zal het aantal

Nadere informatie

GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING PUBLIEKE GEZONDHEID & ZORG GRONINGEN ALGEMEEN BESTUUR 7 april 2017

GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING PUBLIEKE GEZONDHEID & ZORG GRONINGEN ALGEMEEN BESTUUR 7 april 2017 GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING PUBLIEKE GEZONDHEID & ZORG GRONINGEN ALGEMEEN BESTUUR 7 april Actualisatie PG&Z Op 8 juli 2016 is de beleids- en financiële van de PG&Z-regeling vastgesteld door het Algemeen

Nadere informatie

VERMAAT- SCHAPPELIJKING VAN DE ZORG

VERMAAT- SCHAPPELIJKING VAN DE ZORG VERMAAT- SCHAPPELIJKING VAN DE ZORG BIJLAGE 4 Onderzoeksbureau CMO Groningen - Sociaal Rapport 4.1 Prevalentie (%) van chronische aandoeninge mannen vrouwen hoge bloeddruk gewrichtsslijtage (artrose, slijtagereuma)

Nadere informatie

Sociaal-economische schets van Leiden Zuidwest 2011

Sociaal-economische schets van Leiden Zuidwest 2011 Sociaal-economische schets van Zuidwest 2011 Zuidwest is onderdeel van het en bestaat uit de buurten Haagwegnoord en -zuid, Boshuizen, Fortuinwijk-noord en -zuid en de Gasthuiswijk. Zuidwest heeft een

Nadere informatie

Woningmarktanalyse Gooise Meren

Woningmarktanalyse Gooise Meren Woningmarktanalyse Gooise Meren Op basis van WOZ en BAG gegevens Versie Kerngegevens Woningmarktanalyse Gooise Meren De in dit rapport gepresenteerde analyses zijn gemaakt met behulp van gemeentelijke

Nadere informatie

Bevolkingsprognose 2010 2025 gemeente Groningen

Bevolkingsprognose 2010 2025 gemeente Groningen Deze publicatie is uitgegeven door Onderzoek en Statistiek Groningen September Bevolkingsprognose gemeente Groningen Inleiding Dit vlugschrift behandelt de bevolkingsprognose van de gemeente Groningen.

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 5 e editie. Opzet en inhoud. Deze factsheet is de vijfde editie van de

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 5 e editie. Opzet en inhoud. Deze factsheet is de vijfde editie van de 5 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de vijfde editie van de Economische Monitor Voorne-Putten en presenteert recente economische ontwikkelingen van Voorne-Putten

Nadere informatie

Stefan Teeling Leeuwarden, november 2015 FACTSHEET METSLAWIER

Stefan Teeling Leeuwarden, november 2015 FACTSHEET METSLAWIER Stefan Teeling Leeuwarden, november 2015 FACTSHEET METSLAWIER Inhoud Inleiding... 3 Demografie... 4 Wonen... 7 Bronvermelding... 8 Inleiding In 2011 ging het experiment Duurzame beschermde dorpsgezichten

Nadere informatie

Bevolking: gemeentelijke indeling in regio's

Bevolking: gemeentelijke indeling in regio's Bevolking: gemeentelijke indeling in regio's Bevolking per 1 januari 2015 Gemeente inwoners Gemeente inwoners Aa en Hunze 25.203 Marum 10.311 Achtkarspelen 27.983 Menaldumadeel 13.612 Ameland 3.590 Menterwolde

Nadere informatie

Bevolkingsprognose Deventer 2015

Bevolkingsprognose Deventer 2015 Bevolkingsprognose Deventer 2015 Aantallen en samenstelling van bevolking en huishoudens Augustus 2015 augustus 2015 Uitgave : team Kennis en Verkenning Naam : John Stam Telefoonnummer : 0570 693298 Mail

Nadere informatie

Bevolking: gemeentelijke indeling in regio s. Regio s

Bevolking: gemeentelijke indeling in regio s. Regio s Bevolking: gemeentelijke indeling in regio s Regio s Bevolking per 1 januari 2013 Gemeente inwoners Gemeente inwoners Aa en Hunze 25.541 Loppersum 10.292 Achtkarspelen 28.110 Marum 10.382 Ameland 3.525

Nadere informatie

Dordrecht in de Atlas 2013

Dordrecht in de Atlas 2013 in de Atlas Een aantrekkelijke stad om in te wonen, maar sociaaleconomisch kwetsbaar Inhoud:. Conclusies. Positie van. Bevolking. Wonen. De Atlas voor gemeenten wordt jaarlijks gepubliceerd. In mei is

Nadere informatie

Primos-model. Basisuitkomsten Primos 2013 Kleidum

Primos-model. Basisuitkomsten Primos 2013 Kleidum Primos-model Basisuitkomsten Primos 2013 Kleidum 2 Het Primos-model Werking Primos-model Het Primos-model voorspelt de bevolkingsontwikkeling als gevolg van geboorte, sterfte, buitenlandse en binnenlandse

Nadere informatie

Bevolkingsprognose van Amersfoort 2013-2030 Gemeente Amersfoort Marc van Acht en Ben van de Burgwal maart 2013

Bevolkingsprognose van Amersfoort 2013-2030 Gemeente Amersfoort Marc van Acht en Ben van de Burgwal maart 2013 Bevolkingsprognose van Amersfoort 213-23 Gemeente Amersfoort Marc van Acht en Ben van de Burgwal maart 213 In april verwacht Amersfoort haar 15.ste inwoner te mogen begroeten. Ondanks de recessie in de

Nadere informatie

Kerngegevens Pekela. Gemeentebezoek d.d. 29 september 2006

Kerngegevens Pekela. Gemeentebezoek d.d. 29 september 2006 Kerngegevens Pekela Gemeentebezoek d.d. 29 september 2006 Kerngegevens gemeente Pekela Inleiding In dit document worden een aantal kerngegevens weergegeven over de gemeente Pekela. Deze zijn door het BeleidsInformatieCentrum

Nadere informatie

Toekomstbestendige! ouderenzorg!in!groningen! Van!een!gezamenlijke!opgave!!!!!!!! naar!een!gezamenlijke!aanpak

Toekomstbestendige! ouderenzorg!in!groningen! Van!een!gezamenlijke!opgave!!!!!!!! naar!een!gezamenlijke!aanpak Toekomstbestendige ouderenzorgingroningen Vaneengezamenlijkeopgave naareengezamenlijkeaanpak 1. Aanleiding Debeschikbaarheidvanvoldoende,toegankelijkeenbereikbareouderenzorginGroningenstaatonder druk.wij,enkelevvtzorgaanbiedersuitgroningenziebijlage1),enhetzorgkantoormenzisvinden

Nadere informatie

Masterclass Krimp. Presentatie Angelique vanwingerden. 16 september 2011 Kennisnetwerk Krimp Noord-Nederland (KKNN)

Masterclass Krimp. Presentatie Angelique vanwingerden. 16 september 2011 Kennisnetwerk Krimp Noord-Nederland (KKNN) Masterclass Krimp Presentatie Angelique vanwingerden 16 september 2011 Kennisnetwerk Krimp Noord-Nederland (KKNN) Bevolkingsontwikkeling Bevolkingsontwikkeling in Noord-Drenthe 2000-2010 Bevolkingsontwikkeling

Nadere informatie

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Groningen, oktober 2018

Nieuwsflits Arbeidsmarkt. Groningen, oktober 2018 Nieuwsflits Arbeidsmarkt Groningen, oktober 2018 Personeelstekorten in Groningen groeien Het aantal WW-uitkeringen in Groningen daalde in oktober. Ook op jaarbasis neemt de WW in Groningen af. In steeds

Nadere informatie

Waardering van voorzieningen, vervoer en werk

Waardering van voorzieningen, vervoer en werk Waardering van voorzieningen, vervoer en werk Burgerpeiling Woon- en Leefbaarheidsmonitor Eemsdelta 2015 Een afname van het inwoneraantal heeft gevolgen voor het voorzieningenniveau. Er zal immers niet

Nadere informatie

Buurtprofiel: Heugemerveld hoofdstuk 11

Buurtprofiel: Heugemerveld hoofdstuk 11 Buurtprofiel: hoofdstuk. Inleiding In dit hoofdstuk worden de kenmerken van het buurtprofiel voor gepresenteerd. Over de jaren, en worden de ontwikkelingen weergegeven en tevens wordt de leefbaarheid in

Nadere informatie

Langzaam maar zeker zijn ook de gevolgen van de economische krimp voor de arbeidsmarkt zichtbaar

Langzaam maar zeker zijn ook de gevolgen van de economische krimp voor de arbeidsmarkt zichtbaar In de vorige nieuwsbrief in september is geprobeerd een antwoord te geven op de vraag: wat is de invloed van de economische situatie op de arbeidsmarkt? Het antwoord op deze vraag was niet geheel eenduidig.

Nadere informatie

Bevolkingsprognose Nieuwegein 2011

Bevolkingsprognose Nieuwegein 2011 Postbus 1 3430 AA Bezoekadres Martinbaan 2 3439 NN www.nieuwegein.nl Communicatie, Juridische & Personeelszaken Bevolkingsprognose Nieuwegein 2011 Raadsnummer Datum 7 mei 2012 Auteur Tineke Brouwers Versie

Nadere informatie

Planbureau voor de Leefomgeving PERSBERICHT. Bevolking daalt in kwart Nederlandse gemeenten. Nieuwe regionale bevolkingsprognoses tot 2040:

Planbureau voor de Leefomgeving PERSBERICHT. Bevolking daalt in kwart Nederlandse gemeenten. Nieuwe regionale bevolkingsprognoses tot 2040: Planbureau voor de Leefomgeving PERSBERICHT Nieuwe regionale bevolkingsprognoses tot 2040: Bevolking daalt in kwart Nederlandse gemeenten De komende dertig jaar treedt in delen van Nederland, vooral in

Nadere informatie

Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg update juni 2013

Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg update juni 2013 Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg update juni 2013 1. Inleiding In 2012 hebben Etil en Research voor Beleid in opdracht van de Provincie Limburg de ontwikkeling van de Limburgse arbeidsmarkt onderzocht

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 6 e editie. Opzet en inhoud

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 6 e editie. Opzet en inhoud 6 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de zesde editie van de Economische Monitor Voorne-Putten en presenteert recente economische ontwikkelingen van Voorne-Putten

Nadere informatie

Pakketvergelijking Grenzeloos Gunnen en Noord-Nederland

Pakketvergelijking Grenzeloos Gunnen en Noord-Nederland Pakketvergelijking Grenzeloos Gunnen en Noord-Nederland 2013-2026 Het rapport Grenzeloos Gunnen gaat uit van zes gemeenten in de provincie Groningen. Het rapport Noord-Nederland 2013-2026 gaat uit van

Nadere informatie

Quick Scan buurten Hoogezand-Sappemeer April 2013. Subtitel

Quick Scan buurten Hoogezand-Sappemeer April 2013. Subtitel Quick Scan buurten Hoogezand-Sappemeer April 2013 Subtitel Colofon Titel: Quick Scan Buurten in Hoogezand-Sappemeer Datum: 9 april 2013 Opdrachtgever: Woningcorporatie Lefier Auteur: drs Fransje Grisnich

Nadere informatie

4. Werkloosheid in historisch perspectief

4. Werkloosheid in historisch perspectief 4. Werkloosheid in historisch perspectief Werkloosheid is het verschil tussen het aanbod van arbeid en de vraag naar arbeid. Het arbeidsaanbod in Noord-Nederland hangt samen met de mate waarin de inwoners

Nadere informatie

Sociale index Gebiedsteam Bolsward, Platteland Bolsward en Witmarsum-Arum 1 oktober 2014

Sociale index Gebiedsteam Bolsward, Platteland Bolsward en Witmarsum-Arum 1 oktober 2014 Sociale index, en 1 oktober 2014 Inleiding De sociale index is ontwikkeld voor de inzet van gebiedsteams in het kader van de decentralisatie van taken betreffende Participatie, AWBZ (en Wmo) en Jeugdzorg.

Nadere informatie

Toekomstige demografische veranderingen gemeente Groningen in een notendop

Toekomstige demografische veranderingen gemeente Groningen in een notendop VLUGSCHRIFT Bevolkingsprognose gemeente Groningen - Toekomstige demografische veranderingen gemeente Groningen in een notendop Inleiding De omvang en samenstelling van de bevolking van de gemeente Groningen

Nadere informatie

Bevolkingsprognoses Deventer 2013

Bevolkingsprognoses Deventer 2013 Bevolkingsprognoses Deventer 2013 december 2013 Uitgave : team Kennis en Verkenning Naam : John Stam Telefoonnummer : 3298 Mail : gj.stam@deventer.nl 1 1 Samenvatting en conclusies... 3 2 Inleiding...

Nadere informatie

Invloed van Groningse aardbevingen op woongenot

Invloed van Groningse aardbevingen op woongenot Invloed van Groningse aardbevingen op woongenot Welke invloed hebben de aardbevingen in Noord-Oost Groningen op het woongenot? Hoe schat men de kans in dat de eigen woonplaats getroffen kan worden? Onderzoek

Nadere informatie

Kwartaalbericht Woningmarkt

Kwartaalbericht Woningmarkt Woningmarktregio Parkstad In verschillende delen van ons land neemt de bevolkingsomvang af. Deze demografische krimp heeft grote gevolgen voor de woningmarkt. Parkstad Limburg is in ons land koploper op

Nadere informatie

Vooronderzoek: Foto van Haaksbergen

Vooronderzoek: Foto van Haaksbergen Vooronderzoek: Foto van Haaksbergen Versie 15-11-2016 Opgesteld door Futureconsult in opdracht van de gemeente Haaksbergen in het kader van de Strategische Visie Haaksbergen 2030 1 Inhoudsopgave 1. Bevolkingssamenstelling...

Nadere informatie

Dienst Ruimtelijke Ordening Fact sheet Demografische ontwikkelingen: blijvende groei Amsterdamse bevolking

Dienst Ruimtelijke Ordening Fact sheet Demografische ontwikkelingen: blijvende groei Amsterdamse bevolking Dienst Ruimtelijke Ordening Fact sheet nummer 7 november 2005 Demografische ontwikkelingen: blijvende groei Amsterdamse bevolking Het inwonertal van Amsterdam is in 2004 met ruim 4.000 personen tot 742.951

Nadere informatie

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 7 e editie. Opzet en inhoud

Economische monitor. Voorne PutteN 5 GEMEENTEN. 7 e editie. Opzet en inhoud 7 e editie Economische monitor Voorne PutteN Opzet en inhoud Deze factsheet is de zevende editie van de Economische Monitor en presenteert recente economische ontwikkelingen van als regio en de vier gemeenten.

Nadere informatie

de Makassarbuurt De Staat van

de Makassarbuurt De Staat van De Staat van de Makassarbuurt De Makassarbuurt ligt in de Indische Buurt tussen de de Zeeburgerdijk, Molukkenstraat, Insulindeweg en het Flevopark. De buurt beslaat 115 hectare, waarvan meer dan de helft

Nadere informatie

Nederlands-Duitse grensstreek Sociaal-economische foto

Nederlands-Duitse grensstreek Sociaal-economische foto Nederlands-Duitse grensstreek Sociaal-economische foto 1 Rabobank Groep Duits-Nederlandse grensstreek Inhoudsopgave Demografie Dynamiek, groen-grijs, beroepsbevolking, inkomen, migratie Werkgelegenheid

Nadere informatie

Regionale Maandcijfers Arbeidsmarktinformatie Groningen

Regionale Maandcijfers Arbeidsmarktinformatie Groningen Regionale Maandcijfers Arbeidsmarktinformatie Groningen Tabel 1: Stand WW-uitkeringen Stand WW mutatie tov vorige mnd mutatie tov vorig jaar Okt 2017 % aantal % aantal % Nederland 343.096 3,8% -7.714-2,2%

Nadere informatie

De bevolkings- en woningbehoefteprognoses Noord-Brabant actualisering 2011: een samenvatting

De bevolkings- en woningbehoefteprognoses Noord-Brabant actualisering 2011: een samenvatting De bevolkings- en woningbehoefteprognoses Noord-Brabant actualisering 211: een samenvatting Onderzoek en Statistiek Gooitske Marsman Februari 212 In deze notitie staat een samenvatting van De bevolkingsprognose-

Nadere informatie

Voortgezet onderwijs. Ontwikkeling van het aantal leerlingen in Noord-Brabant. Transvorm Tilburg, januari 2019 T F

Voortgezet onderwijs. Ontwikkeling van het aantal leerlingen in Noord-Brabant. Transvorm Tilburg, januari 2019 T F Voortgezet onderwijs Ontwikkeling van het aantal leerlingen in Noord-Brabant Transvorm Tilburg, januari 2019 Spoorlaan 171 04 5038 CB Tilburg Postbus 4275 5004 JG Tilburg T 088 144 40 00 F 088 144 40 88

Nadere informatie

Regiobericht 1.0 Noord

Regiobericht 1.0 Noord Economie, innovatie, werk en inkomen 1 Kenmerken van het landsdeel Het landsdeel Noord bestaat uit de provincies Groningen, Friesland en Drenthe. De provincies werken samen in het Samenwerkingsverband

Nadere informatie