Kleine satellieten made in Belgium
|
|
- Camiel ter Linde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Kleine satellieten made in Belgium Is de trend in de satellietindustrie vergelijkbaar met deze in de elektronica : is miniaturisatie de toekomst? Hoewel er wereldwijd activiteiten lopen om steeds kleinere satellieten te bouwen, is de huidige trend voor operationele satellietsystemen eerder in de andere richting. Kleine satellieten worden echter meer en meer toch ingezet voor specifieke applicaties. Verhaert Space en de diensten van het Federaal Wetenschapsbeleid erkenden deze mogelijkheden al in het begin van de jaren negentig. Sindsdien werd er dan ook een gezamenlijke strategie gevolgd om de nodige capaciteiten in België te ontwikkelen. Dit resulteerde in 2001 in de lancering van de eerste Belgische (mini)satelliet. Deze is nog steeds actief en wordt geopereerd vanuit de Belgische Ardennen. Dit jaar volgt de lancering van een tweede satelliet en een derde is onder constructie voor lancering in Historische evolutie De allereerste satellieten die ooit gemaakt werden waren zeer klein; zo woog de Sputnik 1 amper 84 kg. Ook de eerste wetenschappelijke satellieten in de jaren 70, ontwikkeld door ESA, zoals COS-B (280 kg), Exosat (500 kg), of voor aardobservatie missies zoals Meteosat-1 (720 kg) waren relatief klein. In de jaren 80 werden satellieten groter en groter in lijn met de grotere raketten (heavy lift launcher) die ontwikkeld werden zoals Ariane 4 en Ariane 5. De vooruitgang van de technologie liet toe om vanaf de jaren 90 opnieuw te miniaturiseren. Momenteel hangt de grootte van een satelliet samen met de missie die beoogd wordt en bestaan kleine en grote satellieten naast elkaar: multi-user missies waarvoor een aantal verschillende instrumenten op één platform samengebracht worden vergen bijvoorbeeld typisch grotere satellieten, terwijl kleine satellieten meer geschikt zijn voor zeer gerichte missies. Toepasbaarheid van kleine satellieten Hoewel er in verschillende universiteiten wereldwijd activiteiten lopen om steeds kleinere satellieten te bouwen, is de huidige trend voor operationele satellietsystemen eerder in de andere richting. Commerciële telecommunicatie satellieten worden groter en groter en ook aardobservatiesatellieten volgen deze trend om steeds hogere resoluties te kunnen bieden. Niet alle applicaties vragen echter zeer hoge resolutiebeelden en deze kunnen perfect opgevangen worden met satellieten die eerder kleiner worden. Voor deze applicaties is de vraag naar kleine satellieten dan ook recentelijk sterk toegenomen. Een belangrijke reden is uiteraard dat, dankzij technologische vooruitgang in het algemeen en miniaturisatie in het bijzonder, veel meer mogelijk is met kleine platformen. Ze bieden bovendien niet enkel het voordeel van een aantrekkelijke prijs, maar ook een kortere levertijd en de mogelijkheid om ze met een aantal tesamen te lanceren en zo een constellatie van satellieten te ontplooien. Uitdaging Vermits elke satelliet zonnecellen gebruikt voor zijn energievoorziening is dit de meest beperkende factor in het verschalen van satellieten. Hoe kleiner de satelliet hoe kleiner de (body-mounted) panelen en dus hoe minder vermogen beschikbaar. Sommige satellieten zoals aardobservatie en wetenschappelijke satellieten hebben bovendien de beperking dat niet alle zijden beschikbaar zijn vermits hier de camera s, telescopen of andere instrumenten gemonteerd zijn. Het beschikbaar vermogen kan opgevoerd worden door het gebruik van uitklapbare zonnepanelen, maar deze maken de satelliet duurder, complexer en bemoeilijken voor aardobservatiemissies de
2 stabilisatie nodig om scherpe beelden te maken. Anderzijds worden zonnecellen wel steeds efficiënter. Moderne zonnecellen voor de ruimtevaart (triple-junction GaInP2/GaAs/Ge cellen) halen efficiënties in de orde van 30%. Hoewel ook de payloads kleiner werden, zijn er zeker voor optische en microgolf (radar) instrumenten fysische beperkingen omdat deze voldoende licht/ straling moeten collecteren om te kunnen werken. Een laatste uitdaging in de doorbraak van kleine satellieten is de beschikbaarheid van adequate lanceerraketten. Momenteel worden normale (grote) raketten gebruikt waar de kleine satelliet als secundaire passagier meegaat. Dit geeft momenteel de nodige beperkingen (technisch, lanceerdatum, baan, etc.). terwijl de ontwikkeling van kleinere lanceerders nog in de ontwikkelfase zit. Telecommunicatie Ook andere onderdelen van de satelliet werden beduidend geminiaturiseerd, zoals de zenders, computers, GPS ontvangers, zonnekompassen, gyroscopen, propulsiesystemen enz. Een voorbeeld hiervan is de evolutie van de on-board computer aan boord van de Verhaert satellieten PROBA 1 en PROBA 2. Dit is geïllustreerd in onderstaande figuren. Binnen de telecommunicatie apparatuur (transponders) werd er ook een sterke reductie van massa, volume en energieverbruik bereikt, door o.a. migratie van analoge naar digitale technologie, door miniaturisatie (MMIC, ASIC), digitalisatie van de modulatie- en frequentie generators, enz. Ook stuurbare antenna s en spot beams (gerichte bundel) die een hogere radiatiedensiteit bieden en frequency re-use (hergebruik van eenzelfde frequentie binnen een cellulair communcatienetwerk), beam switching (bundelsturing), frequency hopping (het gebruik van een draaggolf samengesteld uit verschillende frequenties om de interferentiegevoeligheid te verlagen) en selecteerbare polarisatie mogelijk maken, hebben een belangrijke optimalisatie veroorzaakt. Desondanks werden telecommunicatiesatellieten eerder groter. Dit heeft verschillende redenen: Er is een verschuiving naar hogere frequenties die meer vermogen vergen en de nodige componenten (Travelling Wave
3 tubes) nemen meer plaats en dissiperen meer warmte zodat meer efficiënte warmteafvoer noodzakelijk is. Dit maakt alles groter en zwaarder. Betere elektronische componenten gaan langer mee in de ruimte omgeving zodat de missieduur verlengd kon worden (typisch 15 jaren nu). Maar dit betekent ook dat er meer brandstof meemoet om de satelliet zo lang op zijn plaats te houden. Dit maakt de satelliet weer zwaarder en groter. Het bovenstaande leidt tot het plaatsen van een zo groot mogelijk aantal transponders (optimalisatie van transponder capaciteit) per satelliet zodat de satelliet zo efficiënt mogelijk gebruikt wordt. Daarom worden telecommunicatiesatellieten in het algemeen groter en groter. De ontwikkeling van steeds krachtiger raketten (bv Ariane 5 upgrades) volgt deze trend. Aardobservatie Bij de aardobservatie satellieten hebben de miniaturisatie van de elektronische onderdelen een ander gevolg gehad. Kleinere subsystemen betekenen meer plaats en meer vermogen voor de payloads of camera s. Dit leidde de voorbije jaren tot satellieten met steeds hogere resolutie. Om deze hoge resolutie te halen worden camera s gebruikt met grote apertuur. Niet alle applicaties vragen echter zeer hoge resolutiebeelden en deze kunnen perfect opgevangen worden met satellieten die eerder kleiner worden. Zodoende bestaan er observatiesatellieten die sterk in grootte verschillen. Door dezelfde miniaturisatie is er op een klein platform meer ruimte om nuttige ladingen te plaatsen. Bovendien worden deze platformen steeds performanter. Zo verbeterde de computer tussen PROBA1 en PROBA 2 met 1000%. Een ander belangrijk onderdeel is het standregelingssysteem dat er voor zorgt dat ook een klein platform voldoende stabiel is om scherpe beelden te maken en dat toelaat om de satelliet nauwkeurig te richten. Head Head GPS Receiver Star Tracker (2) Magnetomet ers (2) AOCS Software - Navigation - Guidance - Control Reaction Wheels (4) Magnetotorquers (4)
4 die echter pas rond 2015 operationeel zou zijn. PROBA V, die operationeel zal zijn rond , zal de kloof tussen de CNES- en de Sentinel-satellieten overbruggen en de gegevens van de toekomstige Sentinel 3 aanvullen. Ondanks het feit dat optica zich moeilijk laat miniaturiseren is er toch ook op het vlak van instrumenten een sterke evolutie: Zo is er de ontwikkeling van ongekoelde infrarooddetectoren waardoor infraroodcamera s beduidend kleiner worden. Het elektronisch deel (read-out en geheugen) van de camera is geminiaturiseerd Nieuwe antenne ontwikkelingen (bv. deployable) en meer efficiënte elektronica maken het mogelijk om bijvoorbeeld SAR (synthetic aperture radar) instrumenten op kleine platformen te plaatsen. Een recent voorbeeld is de ontwikkeling van de PROBA V satelliet missie door Verhaert in opdracht van ESA. Het doel van de PROBA V missie past volledig in het kader van het Global Monitoring for Environment & Security (GMES) programma van de Europese Commissie en de ESA. Vandaag de dag beschikken de SPOT 4 en SPOT 5 aardobservatiekunstmanen, die in 1998 en 2002 gelanceerd werden, elk over één multispectraal Vegetation instrument. Het levert een globaal aardobservatiesysteem met satellietbeelden, dat dagelijks data van het hele aardoppervlak verzamelt en verspreidt naar maar liefst eindgebruikers. Het Belgische VITO is de verdeler van deze beelden. De beelden worden gebruikt voor milieu en natuurtoepassingen maar ook voor bv. ruimtelijke ordening en natuur- of milieurampen De Vegetation-waarnemingen zullen met nog krachtigere sensoren worden verdergezet met de ESA-satelliet Sentinel 3, Aan boord zal deze PROBA V microsatelliet uitgerust worden met een verbeterde Vegetation camera. Het instrument zal met een resolutie van 100 meter kunnen waarnemen in zichtbaar licht en van 200 meter in het nabij infrarood. Om dit te bereiken wordt er in plaats van één grote camera drie aparte kleine telescopen gebruikt waarvan de beelden elektronisch samengesteld worden tot één breedbeeld. De performantie van de bestaande satelliet van enkele duizenden kilogram met een camera van 150kg zal dus verbeterd worden met een platform van amper 160 kg en een instrument van 25 kg
5 mogelijkheden van kleine satellieten in het bijzonder in het kader van aardobservatie opnieuw verlegd worden Bibliografie Besluit De eerste Belgische satelliet PROBA 1, gelanceerd in 2001, bevestigde het nut van kleine satellieten voor aardobservatie, een sector die de laatste jaren sterk evolueert. Voortschrijdende miniaturisatie van elektronica en optronica leveren kleine satellieten mogelijkheden die vroeger enkel denkbaar waren met grotere satellieten. Met PROBA V zullen de grenzen van de 1. 7th ESA CNES International Workshop on Space Workshop on Space Pyrotechnics, September 3, 2008, E. Villette 2. The Transponder - A Key Element in ESA Spacecraft TTC Systems, A. Winton, J.-L. Gerner, P. Michel, & R. Morgan-Owen, RF Systems Division, ESTEC, Noordwijk, The Netherlands, ESA Bulletin Nr. 86, Published May EVOLUTION OF SPACE SOLAR CELL AND ARRAY TECHNOLOGY FOR THE NEXT DECADE, Henry W. Brandhorst, Jr., Space Research Institute, Auburn University, Auburn University, AL U.S.A.
Huidige en Toekomstige Mogelijkheden van Ruimtevaarttechnologie. Jack Bosma ESA Inspector General Kooy Symposium Amsterdam 14 April 2010
Huidige en Toekomstige Mogelijkheden van Ruimtevaarttechnologie Jack Bosma ESA Inspector General Kooy Symposium Amsterdam 14 April 2010 ESA staat voor Samenwerking 30 jaar ruimtevaart voor Europa ESA conventie
Nadere informatieAardobservatie. Vegetatie: PROBA-V is klaar om de fakkel over te nemen. Christian Du Brulle
Aardobservatie Vegetatie: PROBA-V is klaar om de fakkel over te nemen Christian Du Brulle De nieuwe 'Belgische' PROBA-V-satelliet van de ESA, de Europese ruimtevaartorganisatie, is op 7 mei 2013 in een
Nadere informatieNSO presentatie Big Science Industry Day 16 oktober 2013 Joost Carpay Netherlands Space
1 NSO presentatie Big Science Industry Day 16 oktober 2013 Joost Carpay (j.carpay@spaceoffice.nl; Netherlands Space www.spaceoffice.nl) Office Netherlands Space Office (NSO) Ruimtevaartorganisatie van
Nadere informatieEen toekomst voor nationale kleine satellietmissies: van droom naar werkelijkheid
ONGERUBRICEERD Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium National Aerospace Laboratory NLR Managementsamenvatting Een toekomst voor nationale kleine satellietmissies: van droom naar werkelijkheid Rapportnummer
Nadere informatieSatelliet communicatie voor onbemande vliegtuigen
Satelliet communicatie voor onbemande vliegtuigen Kooy Symposium 2010 14 April 2010 ESA Onbemande vliegtuigen gebruik Ondersteunende technologieën Frank.Zeppenfeldt@esa.int ESA s rol bij totstandkoming
Nadere informatieKorte beschrijving van het project Inhoud van dit document Contactinformatie Team: Email: Telefoon: Persinformatie
SpaceBillboard Onze missie is om mensen te inspireren en ruimtevaartonderzoek te steunen, door het eerste reclamepaneel ooit in de ruimte te lanceren. Korte beschrijving van het project SpaceBillboard
Nadere informatieDe Nederlandse bijdrage aan ENVISAT Arno Landewers, 13 januari 2010
De Nederlandse bijdrage aan ENVISAT Arno Landewers, 13 januari 2010 De Europese ENVISAT satelliet is de eerste satelliet welke geheel ontwikkeld is voor observatie van de chemische samenstelling van de
Nadere informatieStatus Roadmap 2.0 10.4.2012 Nico van Putten
Status Roadmap 2.0 10.4.2012 Nico van Putten Roadmap 2.0 Aanleiding en context Status Roadmaps 2.0 Evaluatie Hoe verder? Waarom Roadmap 2.0; het budget Consequenties van het beleid en in Regeerakkoord
Nadere informatiemath inside Model orde reductie
math inside Model orde reductie Model orde reductie Met het voortschrijden van de rekenkracht van computers en numerieke algoritmen is het mogelijk om steeds complexere problemen op te lossen. Was het
Nadere informatieAstronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU)
Astronomische Technieken Hovo Cursus 2010 Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Opbouw van de cursus 15/3: 22/3: 12/4: 19/4: 26/4: 3/5: - Berichten uit de ruimte - Ontvangers op Aarde Paul Groot
Nadere informatieSecundaire Scholen De Wedstrijd
Secundaire Scholen De ruimte lijkt erg ver weg, maar dat is ze niet. Het Internationaal Ruimtestation ISS draait rond de Aarde op een hoogte van zo'n 400km. Wanneer hij niet naar het ISS moet vliegt de
Nadere informatieRUIMTEVAART: QUO VADIS?
RUIMTEVAART: QUO VADIS? Symposium 50 jaar NVR 21 december 2001 Dr. A.G.M. Driedonks, Algemeen Directeur NIVR RUIMTEVAART: QUO VADIS? Onderwerpen Heroriëntatie Nederlands ruimtevaartbeleid 2001 ESA Ministers
Nadere informatieVandaag de dag komt men satellietbeelden overal tegen: in het weerbericht op tv, in de kranten en soms zelfs in de reclame.
Deel II. De satellietbeelden Vanuit de ruimte kan men de aarde observeren en die observaties gebruiken om het weer te voorspellen, de klimaatsveranderingen te bestuderen, te meten of het ozongat groter
Nadere informatieStatus Roadmap 2.0 28.10.2011 Nico van Putten / Luc Boumans
Status Roadmap 2.0 28.10.2011 Nico van Putten / Luc Boumans Roadmap 2.0 Aanleiding en context Status Roadmaps 2.0 Evaluatie Hoe verder? Waarom Roadmap 2.0; het budget Consequenties van het beleid en in
Nadere informatieDepartement industriële wetenschappen en technologie
Departement industriële wetenschappen en technologie Universitaire Campus, gebouw B B-3590 DIEPENBEEK Tel.: 011-23 07 90 Fax: 011-23 07 99 Aansturen en testen van een hybride infrarood beeldopnemer Abstract
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage. Datum 27 februari 2009
> Retouradres Postbus 20101 2500 EC Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA s-gravenhage Directoraat-Generaal Bezuidenhoutseweg 20 Postbus 20101 2500 EC Den Haag
Nadere informatiedienste van mens en natuur
Space Connection # 34 Maart 2001 0 9 Dossier Satellieten voor humanitaire doeleinden Eigenlijk staan we niet meer stil bij de rol die satellieten spelen en de mens een grote verscheidenheid aan diensten
Nadere informatieRosetta: De uitdagingen van een gedurfd project. Fred Jansen Rosetta Mission Manager KNAW minisymposium 27 Mei 2014
Rosetta: De uitdagingen van een gedurfd project Fred Jansen Rosetta Mission Manager KNAW minisymposium 27 Mei 2014 INTRODUCTIE Korte Inhoud: Van idee tot realiteit Hoe bereik je een komeet Landen op een
Nadere informatieBEO Basis - Oefeningen ter inleiding tot de teledetectie. Aardobservatie d.m.v. satellieten
BEO Basis - Oefeningen ter inleiding tot de teledetectie Aardobservatie d.m.v. satellieten Een initiatief van de Earth Observation Helpdesk Dienst Ruimteonderzoek en -toepassingen Belgisch Federaal Wetenschapsbeleid
Nadere informatieModelleren van turbulente warmte en vocht stromingen in de atmosfeer met behulp van warmtebeelden van het aardoppervlak.
Modelleren van turbulente warmte en vocht stromingen in de atmosfeer met behulp van warmtebeelden van het aardoppervlak Wim Timmermans Modelleren van stroming in de lucht: wat Dit gaat over: Het vinden
Nadere informatieRonald van Coevorden Advanced Solutions Manager EMEA 20 DECEMBER GeoWeetdag
Ronald van Coevorden Advanced Solutions Manager EMEA 20 DECEMBER 2018 GeoWeetdag 2018 40 jaar Trimble 1978 Charlie Trimble begint Trimble Navigation in Los Altos (CA) 1984 Eerste commerciële GPS ontvanger
Nadere informatieFiche 4: Mededeling ruimtevaartstrategie ten dienste van de burger
Fiche 4: Mededeling ruimtevaartstrategie ten dienste van de burger 1. Algemene gegevens Titel Voorstel Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Sociaal Comité en het
Nadere informatieTO BOLDLY GO WHERE NO ONE HAS GONE BEFORE... EEN NIEUWE KOERS IN HET WETENSCHAPPELIJK RUIMTEONDERZOEK
TO BOLDLY GO WHERE NO ONE HAS GONE BEFORE... EEN NIEUWE KOERS IN HET WETENSCHAPPELIJK RUIMTEONDERZOEK De nieuwe strategie van SRON... De ruimte: de laatste grens. Dit is de nieuwe langetermijnstrategie
Nadere informatieGeavanceerde DVB-RCS netwerken: AMERHIS, a Switch-in-the-Sky
Geavanceerde DVB-RCS netwerken: AMERHIS, a Switch-in-the-Sky NL Satcom Conferentie 2005 Frank.Zeppenfeldt@esa.int Introductie Context van dit project Beschrijving AmerHis DVB-RCS netwerk Nieuwe mogelijkheden
Nadere informatieBLIKSEM ONDER DE LOEP GENOMEN I. INLEIDING
BLIKSEM ONDER DE LOEP GENOMEN I. INLEIDING Sinds 1992 heeft het KMI een bliksemdetectiesysteem waarmee het de elektrische activiteit in donderwolken waarneemt. Naast het puur wetenschappelijke onderzoek
Nadere informatieAstronaut van de toekomst
Astronaut van de toekomst INHOUD WORKSHOP 1. BOUW DE SAPI-RAKET IN LEGO Aan de hand van een bouwschema bouw je een unieke raket in Lego. 2. LAAT DE LEDJES BRANDEN Door gebruik te maken van zonne-energie
Nadere informatieRuimtevaart: Dé innovatiemotor voor concurrentievermogen ten dienste van de samenleving. Van Goed na ar Top(sec tor)
Ruimtevaart: Dé innovatiemotor voor concurrentievermogen ten dienste van de samenleving Van Goed na ar Top(sec tor) R u i m t e v a a r t : D é i n n o v at i e m o t o r v o o r c o n c u r r e n t i
Nadere informatieProject WaterWijzer Landbouw en gebruik satellietdata (bijv. Groenmonitor) Mirjam Hack en Allard de Wit 22 april 2014
Project WaterWijzer Landbouw en gebruik satellietdata (bijv. Groenmonitor) Mirjam Hack en Allard de Wit 22 april 2014 WaterWijzer Landbouw = Vervanging HELP HELP-tabellen: effecten kwantificeren van waterhuishoudkundige
Nadere informatieDelfstoffen uit de ruimte
Delfstoffen uit de ruimte Waar werk je? Je ben als deskundige op het gebied van sterrenkunde en ruimtevaart deel van een team bij het Kapteyn Instituut van de Rijksuniversiteit Groningen en SRON (Netherlands
Nadere informatieAIO- SVT Zuiddijk INTECH DYKE SECURITY SYSTEMS. Rapportage InTech-IDS AIO-SVT Zuiddijk 2012 V02
AIO- SVT Zuiddijk INTECH DYKE SECURITY SYSTEMS Eindrapport meetverslag piping Zuiddijk V02 IDS 12006 30 november 2012 1 van 10 Inhoudsopgave DEEL A FACTUAL REPORT... 3 1. ALGEMEEN:... 3 2. INSTRUMENTATIE
Nadere informatieKONINKLIJKE NEDERLANDSE BOND van FILATELISTENVERENIGINGEN. RICHTLIJNEN ASTROFILATELIE Pag. 1
RICHTLIJNEN ASTROFILATELIE Pag. 1 1. TENTOONSTELLINGEN MET WEDSTRIJDKARAKTER 1.1 Zie voor de elementaire inhoud GREV 1.1-1.4, SREV 1.4.1. Deze richtlijnen zijn bedoeld om zowel de juryleden als de inzenders
Nadere informatieHierbij gaat voor de delegaties Commissiedocument COM(2009) 589 definitief.
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 6 november 2009 (13.11) (OR. en) 15496/09 RECH 384 COMPET 464 IND 148 TRANS 442 POLARM 19 ECOFIN 705 TELECOM 234 ENER 373 INGEKOMEN DOCUMENT van: de heer Jordi AYET PUIGARNAU,
Nadere informatieESA lanceert innovatieve communicatiesatelliet met DARE-enabled chips aan boord
Editie maart 2017 imec.ic-link ESA lanceert innovatieve communicatiesatelliet met DARE-enabled chips aan boord Imec leverde een bijdrage aan niet minder dan 645 chips die in de elektronica van de satelliet
Nadere informatieRuimteonderzoek in Nederland
Ruimteonderzoek in Nederland Of; de kruisbestuiving tussen wetenschap en technologie Gerard Cornet, stafmedewerker SRON 1 Wat is ruimteonderzoek? Wetenschappelijk onderzoek dat gebruik maakt van satellieten
Nadere informatieSensor zoekt veeleisende toepassing
Editie februari 2019 Semiconductor technology & processing, Silicon Photonics Sensor zoekt veeleisende toepassing Micro-optomechanische sensoren (MOMS) zijn stralingshard en combineren een groot bereik
Nadere informatieKenmerkend voor ruimtevaart is de succesvolle samenwerking van bedrijfsleven, universiteiten & kennisinstituten en overheid: de gouden driehoek.
00 Ruimtevaart in Nederland en in Europa - Kort resume van de Nederlandse positie. Aandacht voor de komende Ministersconferentie van de European Space Agency (ESA) In december 2014 vindt de ESA Ministersconferentie
Nadere informatieAugmented Reality Sandbox van ESERO. Aardobservatie. 21 april2016. AR Sandbox Aardobservatie. Aardobservatie
Augmented Reality Sandbox van ESERO Aardobservatie 21 april2016 AR Sandbox Aardobservatie o Aardobservatie actief/passief Banen Functies Golflengtes Beelden o o Eur. Voorbeelden Quiz Augmented Reality
Nadere informatieOpvallend genoeg? AIS!
NAV Recreatievaart 2008 Veiligheid door Communicatie Nederlands Instituut voor Navigatie HISWA te Water IJmuiden 5 september 2008 Wim van der Heijden Ship Monitoring Consultancy Radar reflectors Gezien
Nadere informatiePlaatsbepaling met Global Navigation Satellite Systems GNSS Basisbeginselen
Plaatsbepaling met Global Navigation Satellite Systems GNSS Basisbeginselen GNSS Basisbeginselen Inhoud Algemene kenmerken Systeem componenten Principe Afstand Positie Afstand bepaling code waarnemingen
Nadere informatieNSO ROADMAP 2.0. Nico van Putten NSE, Noordwijk 29 oktober 2010. Netherlands Space Office
NSO ROADMAP 2.0 Nico van Putten NSE, Noordwijk 29 oktober 2010 1 Inhoud: Waarom? Proces Strategische clusters Tijdsplanning 2 Roadmap 2.0 is onderdeel van NSO Strategie Gebruik staat centraal Benutting
Nadere informatiei3sync PLUG & PLAY DRAADLOOS PRESENTATIE MIDDEL
i3sync PLUG & PLAY DRAADLOOS PRESENTATIE MIDDEL VERANDER DE MANIER WAAROP U VERGADERT Of geef presentaties met dit compacte en lichtgewicht presentatie device. De i3sync is eenvoudig te gebruiken en stelt
Nadere informatieJo van den Brand Nikhef en Vrije Universiteit Amsterdam
Jo van den Brand Nikhef en Vrije Universiteit Amsterdam Hoe meet men zwaartekrachtsgolven http://journals.aps.org/prl/abstract/10.1103/physrevlett.116.061102 Numerical relativity simulation for GW150914
Nadere informatieUW PARTNER VOOR VACUÜM- EN PRECISIE- TECHNOLOGIE, VAN IDEE TOT REALISATIE.
UW PARTNER VOOR VACUÜM- EN PRECISIE- TECHNOLOGIE, VAN IDEE TOT REALISATIE. Dat is onze belofte. DeRoovers heeft een brede ervaring op het gebied van product ontwikkeling. Een rode draad in deze ervaring
Nadere informatieFiguur 1: gekleurde pixels op een digitale sensor
Wat zijn megapixels en waarom moet ik mij daar druk om maken? De afgelopen jaren zijn alle camera fabrikanten bezig geweest met een zogenaamde Megapixel oorlog. De ene fabrikant adverteerde met de nieuwste
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2010 2011 22 112 Nieuwe Commissievoorstellen en initiatieven van de lidstaten van de Europese Unie Nr. 1171 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN BUITENLANDSE
Nadere informatieReady healthcare. Ready? Actieplan gezondheidszorg. The future is exciting.
Ready healthcare Actieplan gezondheidszorg The future is exciting. Ready? 2 Hoe kunnen onze zorgverleners efficiënter werken? Uw kansen Naarmate de vraag naar zorg groter wordt, neemt de druk op zorgverleners
Nadere informatieReady healthcare. Actieplan gezondheidszorg. Vodafone Power to you
Ready healthcare Actieplan gezondheidszorg Vodafone Power to you 2 Hoe kunnen onze zorgverleners efficiënter werken? Uw kansen Naarmate de vraag naar zorg groter wordt, neemt de druk op zorgverleners toe.
Nadere informatie3.4. Transmissiekarakteristiken van optische fibers... p Attenuatie... p Bandbreedte... p Multimode of intermodale
INHOUDSOPGAVE Dankwoord Inhoudsopgave.... p. I Lijst van de afkortingen.... p. V HOOFDSTUK 1 : Beschrijving van het eindwerk.... p. 1 1.1. Gegevens... p. 1 1.2. Het doel... p. 1 1.3. Mogelijke oplossingen...
Nadere informatieActieve deelname aan een SECTOR INITIATIEF (3.D.1)
Actieve deelname aan een SECTOR INITIATIEF (3.D.1) Conform NEN 50001 Versie 1 / januari 2017 Inclusief update 1ste helft 2017 Pagina 1 van 7 Actieve deelname Binnen de sector Grond-, Weg- en Waterbouw
Nadere informatieNedap Varkens Prestatie Test
Complete oplossingen voor varkenshouderij Nedap biedt middels elektronische individuele dieridentificatie efficiënte en slimme oplossingen voor dierverzorging in de gehele varkenshouderij. Nedap Varkens
Nadere informatieIKONOS SATELLIETBEELDEN OPNAME Algemene technische uitleg. Versie /// 1.0 Publicatiedatum /// 29/05/2017. /// Rapport
/// Rapport IKONOS SATELLIETBEELDEN OPNAME 2002-2003 Algemene technische uitleg Versie /// 1.0 Publicatiedatum /// 29/05/2017 www.vlaanderen.be/informatievlaanderen Informatie Vlaanderen /// Datum aanmaak:
Nadere informatieIntegratie van branddetectie, fysieke beveiliging en monitoring. FireSense & SecuSense Marc Niele
Integratie van branddetectie, fysieke beveiliging en monitoring FireSense & SecuSense Marc Niele Deze lezing wordt u aangeboden door: FireSense is distributeur van specialistische branddetectieapparatuur
Nadere informatieEQ concept. Duurzame installatie voor een woning van 100 m2 met een EPC van 0,4
EQ concept Duurzame installatie voor een woning van 100 m2 met een EPC van 0,4 ZONNEPANELEN Een woning kan niet zonder elektriciteit. Deze EQ woning voorziet deels in zijn eigen elektriciteitsvoorziening
Nadere informatieGPS Status en Evolutie
GPS Status en Evolutie Huidige en Toekomstige Signalen Tom Willems 12/12/2014, Haarlem Overzicht Septentrio GPS segmenten en beknopt principe GPS plaatsbepaling ( standalone ) GPS signalen vandaag en in
Nadere informatieTechnologie geïntegreerd in verlichting. Rob Verbeelen. December, 2014
Technologie geïntegreerd in verlichting Rob Verbeelen Luxendi - Xicato Benelux www.luxendi.com December, 2014 Welke technologie kan je integreren in licht? LED lichtbron(led array) Elektronische driver
Nadere informatieMobiele communicatie: reken maar!
Mobiele communicatie: reken maar! Richard J. Boucherie Stochastische Operationele Research Toen : telefooncentrale Erlang verliesmodel Nu : GSM Straks : Video on demand Toen : CPU Processor sharing model
Nadere informatieSatellietdataportaal. Stand van zaken 10 december 2014
Satellietdataportaal Stand van zaken 10 december 2014 Agenda 1. Korte terugblik Satellietdataportaal groeiseizoen 2014 2. Stand van zaken Sentinel-satellieten 3. Ontsluiting van de Sentinel-data 4. Centrale
Nadere informatieIT-GIDS VOOR DE ZORG
IT-GIDS VOOR DE ZORG IT als drijvende kracht achter betere zorgverlening Wij hoeven u niet uit te leggen dat achter de beste zorg een hele organisatie schuilt. Digitalisering heeft de manier van werken
Nadere informatieIntroductie VSL Meten aan verlichting. Dutch Metrology Institute Oktober 2017 Kees-Peter Geluk
Introductie VSL Meten aan verlichting Dutch Metrology Institute Oktober 2017 Kees-Peter Geluk Inhoudsopgave VSL algemeen VSL optica Meten aan verlichting 2-11-2017 2 VSL Algemeen VSL is een privaat bedrijf
Nadere informatieRadiotelescopen. N.G. Schultheiss
1 Radiotelescopen N.G. Schultheiss 1 Inleiding In de module Het uitdijend Heelal hebben we gezien dat het heelal steeds groter wordt. Bijgevolg zijn de lichtstralen van melkwegstelsels die ver van ons
Nadere informatieWilt u uw elektriciteitsfactuur te verminderen?
Wilt u uw elektriciteitsfactuur te verminderen? De Universiteit van Luik is betrokken geweest bij vele jaren in Europese projecten op het vlak van het milieu en energie. Dit jaar zijn we op zoek naar partners
Nadere informatieFMCW radar Een radar revolutie?
FMCW radar Een radar revolutie? Navigatie Symposium, 25 nov 2011 Egenolf van Stein Callenfels De Riddle Aluminium Atlantic 36 Dick Zaal Verlengd van 11.00 tot 13,60 m Uitgerust voor lange tochten Broadband
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde Remote Sensing
Samenvatting Aardrijkskunde Remote Sensing Samenvatting door een scholier 1861 woorden 28 juni 2005 6,9 111 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Combinatiebeeld: door beelden met echte kleuren samen te voegen
Nadere informatieBoeken goedkoper dan 12 jaar geleden.
Persbericht 3/12/2014 Boeken goedkoper dan 12 jaar geleden. Boek.be en de Universiteit Antwerpen lieten een onderzoek uitvoeren naar de prijsevolutie van boeken. Onderzoekster Julie Verdickt kwam tot de
Nadere informatieWindows XP Migratie opties. Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl)
Windows XP Migratie opties Bart van Dijk (b.van.dijk@hccnet.nl) Windows XP Migratie opties Wat is het probleem met Windows XP De opties te vervanging van Windows XP Migratie naar Linux Mint Probleem met
Nadere informatieAlldone Technology products
Alldone Technology products V1.16D -V2.16D -V1.17D gebruikers handleiding V1.16D 65 watt V1.18D & V2.16D 4 watt Bediening: De bediening is eenvoudig een grote frequentie knop met druk functie een vermogen
Nadere informatieIV-19. Map van bosbestand Tervuren Copyright Vlaamse Gemeenschap
Deel IV. Valse kleuren Op de volgende pagina staan een ware kleurencomposiet en een valse kleurencomposiet naast elkaar. Het betreft een beeld van het Zoniënwoud, in de nabijheid van Brussel. Het Zoniënwoud
Nadere informatieSatelliet-tracking. Nico Janssen PA0DLO. Interessedag Amateursatellieten 2015 Apeldoorn,
Satelliet-tracking Nico Janssen PA0DLO Interessedag Amateursatellieten 2015 Apeldoorn, 2015-04-25 Baanparameters Bronnen Space-Track.org (afkomstig van JSpOC) Amateurs Afgeleide bronnen CelesTrak AMSAT-NA
Nadere informatieContents. Nederlandse samenvatting 1. Bibliography 6
Contents Nederlandse samenvatting 1 Bibliography 6 1 De terugkoppeling van protosterren op hun omgeving. Een onderzoek naar heet moleculair gas met Herschel Stervorming Het ontstaan van ons eigen zonnestelsel
Nadere informatieVOORKOM CONFIGURATIE CONFLICTEN EN ACTIVERINGSISSUES TUSSEN SAP PI KLASSIEKE EN JAVA-ONLY SCENARIO S
VOORKOM CONFIGURATIE CONFLICTEN EN ACTIVERINGSISSUES TUSSEN SAP PI KLASSIEKE EN JAVA-ONLY SCENARIO S Door Roberto Viana-Blanco / Enterprise Integration Architect @Rojo Consultancy INTEGRATED CONFIGURATION
Nadere informatieSmart Factory: Voordelen communicatieve infrastructuur
Smart Factory: Voordelen communicatieve infrastructuur Wereldwijde veranderingen vereisen nieuwe manieren van denken en doen op het gebied van wereldwijde megatrends Demografische veranderingen Globale
Nadere informatie[Hanssen, 2001] R F Hanssen. Radar Interferometry: Data Interpretation and Error Analysis. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 2001.
Hoe werkt het? Beeldvormende radar maakt het mogelijk om dag en nacht, ook in bewolkte omstandigheden, het aardoppervlak waar te nemen vanuit satellieten. De radar zendt duizenden pulsen per seconde uit,
Nadere informatiePANORAMIC PANORAMISCHE TELESCOPISCHE LIFTEN MET STABILISATOREN PANORAMISCHE TELESCOPISCHE LIFTEN MET HOGE CAPACITEIT
PANORAMIC Het Panoramic-assortiment werd in 1987 geboren. De motor werd toen van de achterkant naar de zijkant verplaatst om plaats te maken voor de telescopische arm. Een revolutionaire wijziging die
Nadere informatieElke kamer z n eigen temperatuur Simpel, efficiënt en via de app te bedienen
Danfoss Link Zoneregeling Elke kamer z n eigen temperatuur Simpel, efficiënt en via de app te bedienen Vroeg thuis. Temperatuur woonkamer: 21 C. Met de Danfoss Link App kunt u de verwarming in uw huis
Nadere informatiePOTENTIALS OF MICROWAVE REMOTE SENSING FOR REGIONAL WATER SYSTEMS
NCR Themadag: Remote Sensing toepassing in het waterbeheer 29 maart 2019, Rijkswaterstaat, Utrecht POTENTIALS OF MICROWAVE REMOTE SENSING FOR REGIONAL WATER SYSTEMS De potentie van microgolf remote sensing
Nadere informatieElektor Live Software Defined Radio. Pascal Schiks & Martin Dudok van Heel
Elektor Live Software Defined Radio Pascal Schiks & Martin Dudok van Heel Software Defined Radio Wat is dat? Een radio zend- of ontvanginstallatie waarin: Elektronica is vervangen door software Het radiosignaal
Nadere informatieNSO Roadmaps 2.0. 1. Inleiding
NSO Roadmap 2.0 NSO Roadmaps 2.0 1. Inleiding Het doel van deze exercitie is om te komen tot duidelijke en gefundeerde beslissingen (focus en massa) ten aanzien van de investeringsbeslissingen (resource-allocation)
Nadere informatieHoe de (very) near-field test methode bijdraagt aan optimale antenne performance
Hoe de (very) near-field test methode bijdraagt aan optimale antenne performance Dirk Faber Test and Measurement specialist meer informatie: dirk.faber@acalbfi.nl uitdagingen ontwerpen IoT applicatie Product
Nadere informatieRuimtevaart voor ons allen NASA EN NEDERLAND
Ruimtevaart voor ons allen NASA EN NEDERLAND NASA en Nederland Ruimtevaart speelt een belangrijke rol in ons dagelijks leven zonder dat we ons dat elke dag realiseren. Denk maar aan snelle communicatie
Nadere informatieDe eerste GLONASS-K satellieten en de nieuwe CDMA formaten Modernisering van GLONASS
De eerste GLONASS-K satellieten en de nieuwe CDMA formaten Modernisering van GLONASS ir. Jean-Paul Henry, 06-GPS BV Workshop Satellietnavigatie Haarlem HSB / NIN / GIN 12 December 2014 GLONASS-K & CDMA
Nadere informatieDraadvrije communicatie voor de campus(gebruikers)
Draadvrije communicatie voor de campus(gebruikers) Maurice van den Akker 22 november 2017 Doel van vandaag: starten van samenwerking Wat willen we (vandaag) bereiken? Visie en scope delen over draadvrije
Nadere informatieWireless WAN (Wide Area Netwerken) Johan Bickel
Wireless WAN (Wide Area Netwerken) Johan Bickel Connectiviteit Connectiviteit en met name draadloze communicatie maakt een (r)evolutie door die terugkoppeling van industriële processen en gegevens overal
Nadere informatie24/7 vanaf elke locatie de verwarming in uw huis regelen met de Danfoss Link App
Danfoss Link Zoneregeling Elke kamer z n eigen temperatuur Simpel, efficiënt en via de app te bedienen Vroeg thuis. Temperatuur woonkamer: 21 C. Met de Danfoss Link App kunt u de verwarming in uw huis
Nadere informatieEEN VISIE OP DC INSPIRATIESESSIE DCGO ELST, 8 FEBRUARI 2017
EEN VISIE OP DC INSPIRATIESESSIE DCGO ELST, 8 FEBRUARI 2017 INHOUD Het proces tot deze bijeenkomsten Opkomst Gelijkspanning Trends & ontwikkelingen Wat kan DC ons brengen Basis voor DC-Roadmap Doelstelling
Nadere informatieESA heeft met id-visitor haar bezoekersregistratie gestandaardiseerd
ESA heeft met id-visitor haar bezoekersregistratie gestandaardiseerd De European Space Agency (ESA) ontvangt op de ESTEC site in Noordwijk per jaar meer dan 70.000 bezoekers met diverse nationaliteiten.
Nadere informatieEen wereld vol elektrotechniek Elektronische systemen: elektrotechniek vanuit het standpunt van de ingenieur
Een wereld vol elektrotechniek Elektronische systemen: elektrotechniek vanuit het standpunt van de ingenieur Een wereld vol elektrotechniek Computers & internet Multimediaapparatuur & Virtuele Realiteit
Nadere informatieTips, achtergrondinformatie en lesmateriaal voor ruimtevaart in de klas
Tips, achtergrondinformatie en lesmateriaal voor ruimtevaart in de klas Workshopdag Satellieten 8 oktober 2008 Space Expo, Noordwijk Achtergrondinformatie voor leerkrachten Satelliet Een satelliet is een
Nadere informatieHoe ziet de satelliet infrastructuur (ontwikkeld door ESTEC) eruit?
Hoe ziet de satelliet infrastructuur (ontwikkeld door ESTEC) eruit? Roger Haagmans Earth Observation Programmes Earth and Mission Science Division 9 Maart 2018 ESA UNCLASSIFIED - For Official Use ESTEC
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1995 1996 24 446 Ruimtevaartbeleid Nr. 2 VERSLAG VAN EEN WERKBEZOEK Vastgesteld 5 oktober 1995 Een delegatie uit de vaste commissie voor Economische Zaken
Nadere informatieMEDEDELING VAN DE RAAD VAN HET BIPT VAN 24 MEI 2018 BETREFFENDE HET TOEKOMSTIGE GEBRUIK VAN ANALOGE/DIGITALE KANALEN ZOALS VOORZIEN IN RR APPENDIX 18
BELGISCH INSTITUUT VOOR POSTDIENSTEN EN TELECOMMUNICATIE MEDEDELING VAN DE RAAD VAN HET BIPT VAN 24 MEI 2018 BETREFFENDE HET TOEKOMSTIGE GEBRUIK VAN ANALOGE/DIGITALE KANALEN ZOALS VOORZIEN IN RR APPENDIX
Nadere informatieNEDERLAND IN BEWEGING - Aardobservatie, NAP, bodemdaling - Prof.dr.ir. P.J.G. Teunissen DEOS TU Delft en NCG-KNAW
NEDERLAND IN BEWEGING - Aardobservatie, NAP, bodemdaling - Prof.dr.ir. P.J.G. Teunissen DEOS TU Delft en NCG-KNAW Nederland-Waterland Nederland is beroemd om zijn strijd tegen het water. Het ontstaan van
Nadere informatieIntroductie Ruimtemissie Rosetta
Introductie Ruimtemissie Rosetta klas 1-2 Tien jaar kostte het ruimtesonde Rosetta om op de plaats van bestemming te komen: komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko: een reis van bijna 6,4 miljard kilometer. Rosetta
Nadere informatieLacs de l Eau d Heure IR-beeld Landsat TM van mei 1992 Copyright 1992 ESA, Distribution by Eurimage
Deel III. Getallen In de vorige oefening heb je kunnen zien dat een satellietbeeld uit pixels bestaat. Nu zullen we eens kijken wat zo n pixel ons kan leren. Om dat te doen zullen we eerst analyseren hoe
Nadere informatieDe garantie om uw electriciteitsnota te verlagen en CO2 uitstoot te verkleinen PQMS.NL/VO4BIZ
De garantie om uw electriciteitsnota te verlagen en CO2 uitstoot te verkleinen Wat is VO4BIZ? VO4BIZ is een Brits ontwerp, spanningsoptimalisatie systeem dat het inkomende voltage verlaagt en de stroomkwaliteit
Nadere informatieGroene energie maakt het mooie weer!
zonne-energie systemen Groene energie maakt het mooie weer! 2 Monier en jij: een duurzame relatie De zon is overal. Ze geeft ons licht en warmte. Gratis propere energie! In tegenstelling tot de klassieke
Nadere informatieSolar montagesystemen voor schuine daken
Solar montagesystemen voor schuine daken Snel en eenvoudig te installeren Voor elk type dak Betrouwbaar en bedrijfszeker Geschikt voor elk type zonnepaneel We support your investment Energiecentrale op
Nadere informatieintegrating your business
integrating your business Codit is een IT expert in business integratie en levert wereldwijd diensten in consultancy, technologie en managed services. Door de integratie van een centraal technologisch
Nadere informatieLaagdrempelige zorg op afstand
Laagdrempelige zorg op afstand Gemoedsrust voor gebruiker als zorgverleners State of the art en 55+ proof Healthcare Technology Tour 2014 24 april 2014 Ambitie Gociety: Morgen: Geavanceerde sensoren en
Nadere informatievandersat.com Satellite Observed Water Data. Globally. Daily. Droogte meten vanuit de ruimte Teije van der Horst
vandersat.com Satellite Observed Water Data. Globally. Daily. Droogte meten vanuit de ruimte Teije van der Horst 14-09-2018 1 Over VanderSat Kern: Commerciële aardobservatie diensten Team: AO wetenschappers,
Nadere informatieASIS Benelux - VBN Nieuwjaarsbijeenkomst
8 Februari 2018 @Natlab André Bos Business Development Manager Netherlands Petra Swinnen Business Development Manager Belux Even Voorstellen Over Sony Video Security driven by Bosch Visie van het Top
Nadere informatie