In gesprek over integriteit.. Waterschappen en Integriteit Naar bewust bekwaam Hoogheemraadschap Rijnland, Leiden 23 mei 2013

Transcriptie

1 In gesprek over integriteit.. Waterschappen en Integriteit Naar bewust bekwaam Hoogheemraadschap Rijnland, Leiden 23 mei 2013

2 Integriteit bij waterschappen: tussen sturing en ruimte "luctor et emergo" Integriteit bij Waterschappen, Hoogheemraadschap, Leiden Eric Jongmans 23 mei 2013

3 Programma 1. Aanleiding en doel 2. Vraagstelling en onderzoeksopzet 3. Onderzoeksresultaten literatuur 4. Het onderzoeksmodel 5. Uitkomst onderzoek 6. Conclusies en aanbevelingen 7. Vervolg

4 Aanleiding en doel Integriteit thema van alle tijden Burgers verwachten betrouwbare overheid Goede dingen goed doen Vertrouwen essentieel Waterschappen hebben belangrijke veiligheidstaak Bijdrage leveren aan verhoging kwaliteit integriteitbeleid waterschappen

5 Aanleiding is ook Het niet nakomen van afspraken met BZK Dat waterschappen onzichtbaar zijn als het om integriteit gaat

6 l Van steentje bijdragen aan

7 Tot sponsorbijdrage aan

8 Vraagstelling en onderzoeksopzet

9 Vraagstelling De hoofdvraag: een kennisvraag en een sturingsvraag Kennisvraag: op welke wijze geven waterschappen invulling aan de landelijke afspraken binnen de sector over het integriteitbeleid? Sturingsvraag: welke sturingsmogelijkheden heeft het management voor versterking van het integriteitbeleid?

10 Deelvragen Welke aanknopingspunten biedt de literatuur voor het ontwikkelen en versterken van het integriteitbeleid? Welke landelijke afspraken zijn er gemaakt over integriteitbeleid en welke kennis is beschikbaar over de wijze waarop daaraan uitvoering wordt gegeven? Welke leerervaringen kunnen worden ontleend aan de invoering van integriteitbeleid binnen enkele waterschappen?

11 Onderzoeksresultaten literatuur

12 Onderzoeksresultaten literatuur: dimensies ten behoeve van visie Organisatie eigenschappen Persoonlijke eigenschappen 1. Helderheid 2. Consistentie 3. Uitvoerbaarheid 4. Betrokkenheid 5. Zichtbaarheid 6. Bespreekbaarheid 7. Aanspreekbaarheid 1. Besef van waarden 2. Respect en oog voor anderen 3. Onkreukbaar 4. Consistent en transparant

13 Onderzoeksresultaten literatuur: dimensies ten behoeve van visie Interne aspecten 1. Bewustzijn 2. Duidelijkheid 3. Verwachtingen 4. Checks & Balances 5. Stimulans 6. Bescherming Externe aspecten 1. Herkenbaarheid 2. Vertrouwen 3. Checks & Balances

14 Onderzoeksresultaten literatuur: dimensies ten behoeve van visie Interne aspecten 1. Bewustzijn 2. Duidelijkheid 3. Verwachtingen 4. Checks & Balances 5. Stimulans 6. Bescherming Organisatie eigenschappen 1. Helderheid 2. Consistentie 3. Uitvoerbaarheid 4. Betrokkenheid 5. Zichtbaarheid 6. Bespreekbaarheid 7. Aanspreekbaarheid Externe aspecten Persoonlijke eigenschappen 1. Besef van waarden 2. Respect en oog voor anderen 3. Onkreukbaar 4. Consistent en transparant 1. Herkenbaarheid 2. Vertrouwen 3. Checks & Balances

15 Onderzoeksresultaten literatuur: management van integriteit Twee managementstrategieën Structureren/naleven stimuleren

16 Regels stellen

17 Naleven (of regelstrategie) negaieve aanpak: wat mag niet? eenweg- communicaie van de regels en procedures waaraan de medewerkers zich te houden hebben controle om te onderzoeken of medewerkers zich aan de regels houden procedures om norm- overtredingen te rapporteren disciplinaire maatregelen bij overtreding

18 Voor- en nadelen van regels Voordelen: Nadelen: duidelijkheid zwart- wit houvast alijd meer situaies dan regels snel beslissen moraliserend en opgelegd toegestaan is wat niet is verboden geen ruimte voor eigen verantwoordelijkheid handhaving?

19 en integriteit verinnerlijken Vergelijk verkeersconcept van "shared space": Zelf nemen van verantwoordelijkheid Zelf risico's inschatten Communiceren Oogcontact Situationeel oplossen

20 S6muleren posiieve aanpak: wat is hier goed? tweeweg- communicaie over de betekenis van de basiswaarden ruimte creëren om het moreel gesprek met elkaar aan te gaan

21 Wanneer naleven, wanneer s6muleren? Naleven: Als uniformering nodig is Als de grenzen helder zijn (geen twijfel) Als het naïef is om te vertrouwen S6muleren: Als er veel verschillende gevallen zijn Als de grenzen onhelder zijn (twijfel) Als vertrouwen terecht is è Naleven waar nodig, simuleren waar mogelijk

22 Rol leidinggevenden Beleid uitdragen Medewerkers voelen zich betrokken bij het waterschap (en dat is breder dan alleen hun functie) Afstand tot bestuur/directie is overbrugbaar Medewerkers weten waarom ze hun werkzaamheden verrichten en voor wie ze het doen

23 Rol leidinggevenden Medewerkers serieus nemen Waardeer bijdragen van medewerkers aan het waterschap laat zien dat zij een (belangrijke) schakel in het geheel vormen Waardeer hun ideeën voor verbetering van processen/ dienstverlening etc. Ga met medewerkers in gesprek over integriteit. Laat dit zoveel mogelijk een (gelijkwaardige) dialoog zijn. Kijk elkaar in de ogen.

24 Rol leidinggevenden Voorbeeldfunctie Integer gedrag nodigt uit om na te volgen geeft een basis om medewerkers aan te spreken biedt geloofwaardigheid in de positie van leidinggevende

25 Het onderzoeksmodel

26 Onderzoeksmodel Sturing en ruimte Interne aspecten BIOS scan Organisatie eigenschappen Persoonlijke eigenschappen Manager Ruimte / Sturing Integere organisatie Externe aspecten Structuur en processen Evalueren / rapporteren en verantwoorden Incidenten

27 Uitkomst onderzoek

28 Uitkomst BIOS scan WSRL Thema 1: Commitment en visie van de ambtelijke leiding Thema 2: Waarden en normen Thema 3: Structuren en processen Thema 4: Personeel en organisatiecultuur Thema 5: Incidenten Thema 6: Evaluatie, rapportage en verantwoording Thema 7: Organisatie van de integriteitsfunctie Indicatielijn aandacht voor integriteit

29 Conclusies uit casestudies Aa en Maas Hollandse Delta Rivierenland Commitment en visie Heldere visie Commitment aanwezig Voorbeeldfunctie management positief Heldere visie Commitment aanwezig Voorbeeldfunctie management positief Heldere visie Commitment aanwezig Voorbeeldfunctie management positief Score 2,8 Score 3 Score 3 Waarden en normen Waarden en normen vastgelegd Samenwerken en afspraak is afspraak Waarden en normen vastgelegd Samenwerken, transparant en betrouwbaar Waarden en normen vastgelegd Professionaliteit en klantgerichtheid Score 3,1 Score 2,6 Score 3,1 Structuren en processen Maatregelen onvoldoende vormgegeven in organisatiestructuur en werkprocessen Formele en informele structuren en processen lopen uiteen Functiescheiding breed doorgevoerd maar nog niet volledig Score 2,1 Score 2,3 Score 2,7 Personeel en organisatiecultuur Integriteit belangrijk onderdeel van organisatiecultuur Omgaan met dilemma's kan beter, evenals aanspreekcultuur Aanspreekcultuur voor verbetering vatbaar Score 4 Score 2,4 Score 2,8 Incidenten Het omgaan met incidenten kan worden verbeterd Hiermee worstelt de organisatie en daardoor risico op speculaties Omgaan met vermoedens van misstanden verdient verbetering Score 2,5 Score 1,9 Score 1,9 Evaluatie, rapportage en verantwoording Onvoldoende ontwikkeld om mee te kunnen sturen Onvoldoende ontwikkeld en geen rapportages die organisatiebreed bekend zijn Vermelding in sociaal jaarverslag wordt onvoldoende benut om op te sturen Score 1,9 Score 1 Score 1,8 Organisatie Integriteitbeleidsplan actualiseren Functionarissen aangewezen, samenhang aanwezig, behoefte aan meer integraliteit met betrokkenheid van meerdere disciplines Integriteitbeleidsplan actualiseren Duidelijke profielen voor geselecteerde vertrouwenspersonen en behoefte aan meer integraliteit Integriteitbeleidsplan actualiseren Organisatiestructuur is voor medewerkers helder, behoefte aan organisatorische verbreding en meer integraliteit Score 2,3 Score 1,8 Score 2,7 Implementatie basisnormen 90% 90% 75%

30 Conclusies en aanbevelingen

31 Conclusies kennisvraag Integriteitbeleid wel schriftelijk vastgelegd maar nog onvoldoende toegepast Voldoen niet volledig aan wet- en regelgeving Voldoen niet volledig aan overeengekomen basisnormen Vervolgoverleg met BZK over oorzaken heeft nog niet plaatsgevonden (aangekondigd in 2008)

32 Conclusies sturingsvraag Meer en gestructureerd aandacht voor de organisatorische aspecten van integriteit noodzakelijk Voorbeeldgedrag leidinggevende essentieel Van voorkomen van machtsmisbruik naar koppeling aan professionele kwaliteiten van medewerkers om organisatiedoelen te bereiken: vakmanschap/ beroepstrots/goed ambtenaarschap Borging van integriteit in structuren/processen én individuele verantwoordelijkheid

33 Aanbevelingen voor sector Agendeer jaarlijks op Unieniveau het thema integriteit en stimuleer het borgen en onderhouden van het integriteitbeleid bij de individuele leden Rapporteer periodiek in de benchmarkonderzoeken over de integriteitontwikkelingen bij de waterschappen en bevorder dat er sectorbreed betrouwbare cijfers beschikbaar komen over maatregelen, activiteiten, schendingen en sancties Organiseer jaarlijks intervisiebijeenkomsten over integriteit voor dagelijks bestuursleden van waterschappen.

34 Aanbevelingen voor waterschappen Actualiseer de integriteitplannen Ontwikkel een strategische visie Wijs de secretaris-directeur aan als ambtelijk portefeuillehouder integriteit Richt een permanente interdisciplinaire themagroep integriteit in Laat een lid van die themagroep deel nemen aan externe platforms Neem een paragraaf integriteit op in de rapportages van de beleids- en verantwoordingscyclus

35 Aanbeveling voor waterschap en sector Zorg er voor dat uiterlijk 31 december 2011 alle waterschappen volledig voldoen aan de basisnormen integriteit (individuele waterschappen) en organiseer dat met in te stellen intercollegiale visitatiecommissies de waterschappen een actief vervolg geven aan de rapportages over de integriteitontwikkelingen uit de benchmarkonderzoeken (Unie van Waterschappen).

36 Activiteiten (Unie van)waterschappen Het opstellen van beleidsnota s, model-regelingen en modelformulieren voor elk van de 13 basisnormen (ambtelijk): 1 Aandacht voor integriteit 2 Gedragscodes 3 Onderzoeken bij werving en selectie 4 Kwetsbare functies 5 Het afleggen van de eed of belofte 6 Nevenwerkzaamheden 7 Financiële belangen 8 Maatregelen gericht op informatiebescherming 9 Relatiegeschenken 10 Inkoop- en aanbestedingsprocedure 11 Vertrouwenspersoon voor integriteit 12 Meldingsprocedure bij het vermoeden van een misstand 13 Handelwijze bij aantasting integriteit of vermoedens daarvan Het ontwikkelen van trainingen voor verschillende doelgroepen binnen de waterschappen Het aanbieden van een toolkit met communicatiemiddelen en met bovengenoemde onderdelen

37 Activiteiten Waterschap Rivierenland Beleid is geactualiseerd en voldoet aan de 13 basisnormen Integriteitsmonitor Enkele hoofdlijnen: Moreel bewustzijn is hoog Naleving van gedragsregels is goed Integriteitsdilemma s mogen vaker gespreksonderwerp zijn Kennis van beleid en procedures is onvoldoende Sturen geven aan integriteit verdient nog meer aandacht

38 Activiteiten Waterschap Rivierenland Training van leidinggevenden Sturen op integriteit (zomer 2012) Vervolg (mei 2013): Afstemming over specifieke thema s: - dienstkilometers - verlofregistratie / urenregistratie - geschenken en prijzen - balans tussen werk en privé - verantwoording afleggen

39 Bestuurlijke integriteit Ws. Rivierenland Beleid is geactualiseerd en voldoet aan de 5 basisnormen voor politieke ambtsdragers: 1. Gedragscodes 2 Nevenwerkzaamheden 3 Financiële belangen 4 Maatregelen gericht op informaiebescherming 5 RelaIegeschenken Nog in het vooruitzicht: meer aandacht voor integriteitsbewustzijn, dilemmatraining

40 Luctor et emergo

41 Vragen?