Nationaal Actieprogramma Diabetes. update. De resultaten worden zichtbaar

Transcriptie

1 Nationaal Actieprogramma Diabetes update De resultaten worden zichtbaar Nationale Diabetes Dag Jaarbeurs Utrecht 30 maart 2012

2 Colofon 2012 Nederlandse Diabetes Federatie De Nederlandse Diabetes Federatie voert het actieprogramma uit. Deze koepel verenigt mensen met diabetes, zorgverleners en onderzoekers. De getoonde foto s zijn afkomstig van het project Diabetes 24/7. Amateur- en professionele fotografen brachten alle facetten van de ziekte diabetes in beeld in het kader van Wereld Diabetes Dag. Meedoen met de 2012-editie? Kijk dan op De fotografen zijn: Ruben Vos Wanda Lammers Henri van der Weg Mirjam Brinkhof Sandra van Doeselaar Imie Nieuwland Nederlandse Diabetes Federatie Stationsplein LE Amersfoort T F info@diabetesfederatie.nl

3 Inhoud De resultaten worden zichtbaar 3 Een nationaal en breed gedragen actieprogramma 5 Stand van zaken, proef op de som 8 Afronding van het actieprogramma 12 Instrumenten en producten 13 Factsheet Ontsluiting NDF Zorgstandaard 14 Factsheet Onderzoeksprogramma Zelfcontrole 15 Factsheet e-diabetes Kernset 16 Factsheet Landelijke Transmurale Afspraak (LTA) Diabetes 17 Factsheet Individueel Zorgplan Diabetes 18 Factsheet Addendum Farmaceutische zorg op de NDF Zorgstandaard 19 Factsheet Samenwerkingsafspraken voetzorg 20 Factsheet Addendum Geïndiceerde preventie van de NDF Zorgstandaard 21 Factsheet Brochure DiabetesWerkt! 22 Factsheet E-module DiabetesWerkt! 23 Factsheet E-module Hypo-unawareness 24 Factsheet Richtlijn diabetes en depressie 25 Factsheet Multidisciplinaire richtlijn over zelfcontrole van bloedglucosewaarden door mensen met diabetes 26 Factsheet Overzicht leefstijlinterventies 27 Factsheet Op eigen Benen vooruit 28 Factsheet Zorggerelateerde preventie Turkse diabetespatiënten en hun partners 29 Factsheet Zorgwijzer Diabetes en Zwangerschap 30 Factsheet Zorgwijzer Diabetes type 1, volwassenen 31 Factsheet De Zorgstandaard standaard maken door implementatie van de Zorgwijzer Diabetes type 2 32 Factsheet Omgevingsveranderingen in achterstandswijken 33 Factsheet Registratie Kinderdiabetes 34 Factsheet Zorginkoop op basis van de NDF Zorgstandaard 35 Factsheet Aan de slag met kwaliteitsbeleid diabetes 36 Factsheet Trainingsaanbod met competenties in de preventieve zorg 37 Factsheet Advisering implementatie van diabetergestemd.nl 38 Factsheet DiabetesWerkt! fase 2: ondersteuningsaanbod voor werkgevers 39 Factsheet DiabetesKenniswijzer 40 Factsheet Ontwikkeling ondersteuningsaanbod voor zorgprofessionals op het gebied van diabetespreventie 41 Factsheet Raamwerk zelfmanagementeducatie bij diabetes 42 Factsheet Uniforme beschrijving van de aanpak van gemeenschappelijke risicofactoren en comorbiditeit 43 Factsheet Verankering Ketenaanpak Diabetes 44 1

4

5 De resultaten worden zichtbaar Het Nationaal Actieprogramma Diabetes (NAD) nadert het einde van zijn looptijd. In de periode 2009 tot 2013 werken de partijen in het diabetesveld aan kwalitatief goede diabeteszorg en -preventie. Onderweg zijn de nodige resultaten geboekt. Er is meer inzicht gekomen in de manier waarop de preventie en zorg rond diabetes het beste vorm kunnen krijgen en er zijn stappen gezet die hebben geleid tot daadwerkelijke verbetering. Dat is de winst van het NAD. Verankeren De komende tijd zijn de inspanningen er vooral op gericht deze winst te verankeren in de dagelijkse praktijk van de diabeteszorg. Mensen met diabetes zullen merken dat de zorg een kwaliteitsimpuls heeft gekregen: behandelaars werken beter samen, de resultaten van de behandeling worden gestructureerd vastgelegd en de patiënt zelf is intensiever bij het proces betrokken. Veel bereikt Sinds de start van het NAD in 2009 is er veel bereikt. Zo is de NDF Zorgstandaard centraal komen te staan in de preventie en behandeling van diabetes. Verder helpt het actieprogramma professionals en mensen met diabetes op weg met praktische tools en aanwijzingen voor de behandeling en preventie. Daarnaast tilt het NAD de multidisciplinaire samenwerking tussen professionals naar een hoger plan. Nog een resultaat van het NAD is dat de zorgstandaard verder is geactualiseerd en uitgebreid. Ook zullen patiënten met diabetes type 1, patiënten met een zwangerschapswens of bestaande zwangerschap en patiënten met zwangerschapsdiabetes binnenkort een publieksvriendelijke vertaling van de zorgstandaard in handen krijgen: de Zorgwijzer Diabetes. Dat is globaal de stand van zaken in het tweede kwartaal van Regionaal getest Het jaar 2012 staat in het teken van de implementatie van wat er vanuit het NAD ontwikkeld is. De opbrengsten en producten van de NAD-projecten worden regionaal getest. Dat zal de praktische waarde hiervan aantonen en levert belangrijke lessen op voor de landelijke invoering. Daarnaast worden de opbrengsten laagdrempelig beschikbaar gesteld aan alle Nederlandse zorgregio s. De ambitie is dat halverwege 2013 de NDF Zorgstandaard in het hele land toegepast wordt, zodat mensen met diabetes krijgen wat ze nodig hebben: de best mogelijke diabeteszorg en -preventie. Bundeling Het Nationaal Actieprogramma Diabetes heeft veel ontwikkelingen in gang gezet die zonder deze planmatige bundeling veel moeizamer en trager van de grond gekomen zouden zijn. Vier jaren van gecoördineerde en samenhangende inzet betekenen een grote stap vooruit in de strijd tegen de groei van de diabetesproblematiek. Het NAD heeft, met de Nederlandse Diabetes Federatie als coördinator, een groot aantal initiatieven een zetje in de rug gegeven. Dankzij de menskracht, de financiering en de kennisbundeling vanuit dit programma is het veld verrijkt met nieuwe en verbeterde instrumenten voor de preventie en behandeling van diabetes. Dit resultaat was nooit bereikt zonder de goede onderlinge samenwerking van de partijen in het diabetesveld. 3

6 Resultaten Een greep uit de resultaten van het NAD: de geactualiseerde NDF Zorgstandaard, het Zorgplan Diabetes, de Zorgwijzers Diabetes type 1 en Diabetes en zwangerschap, de Landelijke Transmurale Afspraak Diabetes, de Richtlijn Zelfcontrole bloedglucosewaarden en last but not least de e-diabetes Kernset. Ook het project gericht op voortdurende kwaliteitsverbetering in de diabeteszorg is een resultaat van het actieprogramma. In sommige gevallen bouwde het NAD voort op bestaande initiatieven en diende het vierjarige programma als aanjager. Andere projecten zijn juist dankzij het actieprogramma van de grond gekomen. Ook is een groot aantal richtlijnen, samenwerkingsafspraken en praktische tools gereedgekomen, alle gelieerd aan de geactualiseerde zorgstandaard. Draagvlak De resultaten van de projecten mogen op een breed draagvlak rekenen. Dat komt doordat een groot aantal partijen intensief betrokken is geweest bij de opzet en uitvoering van het NAD. De opbrengsten en producten van het Nationaal Actieprogramma Diabetes zullen ongetwijfeld hun weg vinden naar de dagelijkse praktijk van de diabeteszorg en -preventie. Kerndoel: NDF Zorgstandaard Met subsidie van het ministerie van VWS voert de Nederlandse Diabetes Federatie in de periode van maart 2009 tot juni 2013 het Nationaal Actieprogramma Diabetes (NAD) uit. van het NAD is een brede toepassing van een actuele en complete NDF Zorgstandaard. Deze standaard gaat in op de inhoud, de organisatie en de kwaliteit van preventie en zorg voor mensen met diabetes. Binnen het kernthema Zorgstandaard staan actualisatie, completering en ontsluiting van de zorgstandaard centraal. Naast het kernthema bestaat het NAD uit vijf thema s: Thema 1 Preventie : Een aanbod van (leefstijl-)interventies ontwikkelen dat professionals kunnen gebruiken bij het begeleiden van mensen met diabetes of met een hoog risico op diabetes. Thema 2 Positie van de patiënt & cliënt : Een (ondersteunings-)aanbod ontwikkelen dat patiënten stimuleert om zelf een actieve en zelfbewuste houding in te nemen bij de behandeling. Thema 3 Kwaliteit, organisatie en kennis : Een (ondersteunings-)aanbod ontwikkelen voor multidisciplinaire en organisatie-overstijgende samenwerking van professionals en voor kwaliteitsverbetering en kennisvermeerdering. Thema 4 Regelgeving & bekostiging : Knelpunten verminderen op het gebied van financiering, die het verlenen van kwalitatief goede diabeteszorg en -preventie in de weg staan. Thema 5 E-communicatie & ICT voorzieningen : Een gestandaardiseerde manier voor registratie en uitwisseling van gegevens stimuleren in de zorg voor mensen met diabetes. 4

7 Een nationaal en breed gedragen actieprogramma De overheid nam in 2008 het initiatief voor een nationaal actieprogramma om de groei van diabetes een halt toe te roepen. De Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) kreeg de taak het Nationaal Actieprogramma Diabetes op te zetten, omdat deze organisatie de partij is die alle diabetesorganisaties verenigt. Er kwam een overheidssubsidie om vier jaar lang een actieprogramma uit te voeren met en door professionals uit het diabetesveld. Kwaliteit in diabeteszorg De centrale doelstelling van het Nationaal Actieprogramma Diabetes is dat overal in het land kwalitatief goede diabeteszorg en -preventie wordt toegepast. Deze diabeteszorg staat beschreven in de NDF Zorgstandaard. Ook geldt het NAD als voorbeeld voor de aanpak bij andere chronische aandoeningen. Want niet alleen voor diabetes, maar ook voor andere aandoeningen wordt tot 2025 een forse groei verwacht. Bovendien is er veel overlap, vooral wat de preventie betreft. Mensen met diabetes hebben vaak ook hart- en vaatziekten en overgewicht. De ervaringen die binnen het NAD worden opgedaan, kunnen ook van pas komen bij de aanpak van andere chronische aandoeningen. Gedragen door het veld Het NAD werd vanaf de start in maart 2009 gedragen door het diabetesveld. Zorgprofessionals, mensen met diabetes en de medische wetenschap schaarden zich erachter. Dat blijkt ook uit de gekozen structuur met zes themacommissies. Iedere themacommissie van het NAD bestaat uit vertegenwoordigers vanuit relevante (diabetes)organisaties. Zij hebben in kaart gebracht waar de lacunes zitten in de Nederlandse diabeteszorg en -preventie. Ook werd aansluiting gezocht bij goedlopende of veelbelovende bestaande initiatieven en projecten. Voorkomen moest worden dat het wiel opnieuw werd uitgevonden. Bundelen van krachten Deze aanpak heeft concreet vruchten afgeworpen, bijvoorbeeld bij onderzoek naar belemmeringen op de werkvloer voor mensen met diabetes en hun werkgevers. Onderzoeksbureau NIVEL deed hier onderzoek naar. Op hetzelfde moment begon Diabetesvereniging Nederland (DVN) met het in kaart brengen van diabetes gerelateerde vragen op de arbeidsmarkt. Doordat het NAD deze twee onderzoeken wist te bundelen, hoefde DVN minder te investeren in het onderzoek en kon DVN de focus leggen op praktische tools voor de uit het onderzoek naar voren gekomen belemmeringen en behoeften. Landelijke invoering De organisaties die lid zijn van de NDF spelen een belangrijke rol bij de landelijk invoering van de opbrengsten en producten van het NAD. Zij zijn het die de producten die dit actieprogramma heeft opgeleverd onder de aandacht brengen van hun achterban. Maar ook vanuit het NAD zelf wordt ruchtbaarheid gegeven aan wat er allemaal is ontwikkeld. De NDF Zorgstandaard komt in een laagdrempelige digitale vorm beschikbaar. Ook de Zorgwijzer en de overige producten van het NAD worden op een laagdrempelige wijze beschikbaar gesteld aan professionals en mensen met diabetes. 5

8 Pilotregio s De pilotregio s zijn een ander belangrijk middel om het NAD in te voeren in de praktijk. Verspreid over het land worden de producten van het NAD getest en geëvalueerd in de eerste- en tweedelijn. Op basis van deze ervaringen en lessen wordt een landelijke implementatiestrategie uitgewerkt. Producten testen Halverwege 2012 is een groot aantal van de 33 producten van het NAD klaar om getest en ingevoerd te worden. Eind 2012 worden alle lopende projecten met de bijbehorende producten afgerond. Sommige producten zijn specifiek gericht op zorgverleners, andere op mensen met diabetes of op overige partijen zoals werkgevers en zorgverzekeraars. Het gaat in alle gevallen om producten die op basis van de behoeften van het diabetesveld in gezamenlijkheid ontwikkeld zijn. Het NAD is een programma van iedereen die in welke rol dan ook met diabetes te maken heeft. De aanleiding: jaarlijks een Arena erbij De aanleiding voor het Nationaal Actieprogramma Diabetes is de sterke groei van het aantal mensen met diabetes. In Nederland hadden in 2007 ruim mensen diabetes. Jaarlijks wordt er bij nog eens mensen de diagnose diabetes gesteld. Dat is meer dan er in de Amsterdam Arena passen. En er zijn naar schatting mensen die diabetes hebben zonder het zelf te weten. Als het beleid op de oude voet door zou gaan, dan zijn er in 2025 ruim 1,4 miljoen mensen met gediagnosticeerde diabetes in ons land. Een groot aantal van hen krijgt op termijn complicaties. Dat leidt tot meer ziekte en invaliditeit en gemiddeld een vijf tot tien jaar lagere levensverwachting. Daar moet wat aan gedaan worden. 6

9

10 Stand van zaken, proef op de som Nu het NAD voor een groot deel is afgerond, is het tijd de proef op de som te nemen. De producten die het actieprogramma heeft opgeleverd op dit moment zo n twintig worden in een aantal pilotregio s uitgeprobeerd in de praktijk. Het NAD ondersteunt de regio s hierbij. Het heeft een logische reden dat er voor proefneming in de regio s is gekozen: Daar worden de afspraken gemaakt tussen de verschillende zorgverleners, organisaties in de (openbare) gezondheidszorg en zorgverzekeraars. De lessen die hieruit getrokken worden, komen later van pas bij de brede landelijke invoering van deze producten. Daar wordt eind 2012 een implementatieplan voor geschreven. Rotterdam Rijnmond en Zuid Kennemerland Twee regio s zijn inmiddels nog intensiever met het NAD aan de slag gegaan. In Rotterdam Rijnmond en Zuid Kennemerland is er vanuit het NAD een regiocoördinator aangesteld die producten samen met de (zorg)professionals in deze regio s gaat testen. Bij de keuze van de producten wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de vraag in de regio. Om te kijken aan welke producten in deze regio s de meeste behoefte bestaat, heeft het NAD eerst een enquête gehouden onder huisartsen en praktijkondersteuners van de zorggroepen en gezondheidscentra in de regio. De antwoorden op deze vragenlijst dienen tevens als nulmeting voor de effectiviteit van deze producten. Uit de enquête blijkt dat het NAD goed aansluit bij de behoefte in deze regio s. Zo sluit de e-diabetes Kernset goed aan bij de behoefte aan een eenduidige registratie van de zorg. Ook het project Aan de slag met kwaliteitsbeleid valt in goede aarde. En in wijken met veel allochtonen wordt onderkend dat het door GGD Hart voor Brabant ontwikkelde product Zelfmanagementinterventie voor Turkse mannen wellicht geschikt kan zijn. Basis voor andere producten Beide regio s zijn gestart met de invoering van de e-diabetes Kernset en met de Landelijke Transmurale Afspraak Diabetes (LTA). Dit zijn twee NAD-producten die al enige tijd geleden gereed zijn gekomen. Beide producten regelen bovendien veel dingen in de randvoorwaardelijke sfeer, zoals registratie en samenwerking. Dat maakt dat ze goed als basis kunnen dienen voor de implementatie van andere producten. Ze maken de samenwerking en gegevensuitwisseling tussen de eerste- en tweedelijn mogelijk. e-diabetes Kernset Ketenzorg gaat om samenwerking en het leveren van een integraal en samenhangend zorgaanbod aan de patiënt. Hiervoor hebben zorgverleners behoefte aan een goede informatie-uitwisseling die bij voorkeur met ICT ondersteund wordt. Idealiter wisselen zorgverleners een uitgebreide set aan gegevens met elkaar uit zoals beschreven in de e-diabetes Dataset die onderdeel uitmaakt van de NDF Zorgstandaard. Dat is echter voor veel zorgaanbieders (en leveranciers) een te grote stap om in een keer te nemen. De e-diabetes Kernset verkleint die stap en beschrijft welke gegevens zorgverleners minimaal moeten registeren in hun informatiesystemen en vervolgens onderling uitwisselen. Ook mensen met diabetes hebben toegang tot deze gegevens. De e-diabetes Kernset creëert eenheid van begrip en zorgt ervoor dat iedere zorgverlener dezelfde taal spreekt, doordat iedereen dezelfde definities gebruikt. Doordat zorgverleners de gegevens van de e-diabetes 8

11 Kernset ook uniform registreren in hun systemen, kunnen deze gegevens ook digitaal tussen informatiesystemen uitgewisseld worden. Het is belangrijk dat ICT-systemen dit ook ondersteunen. Hiervoor heeft het NAD een set eisen gedefinieerd die zorggroepen en zorgverleners mee moeten nemen in de onderhandelingen met hun ICT-leveranciers. Belangrijk bijkomend voordeel van de uniforme registratie is dat zorggroepen of samenwerkende praktijken veel meer informatie kunnen krijgen over de kwaliteit van de geleverde zorg en het verzamelen van gegevens voor indicatoren veer eenvoudiger wordt. Een ander voordeel van de e-diabetes Kernset is dat het voor zorgverleners een soort checklist is. Wie volgens de kernset registreert, legt alles vast wat voor de behandeling van belang is en slaat geen belangrijke stappen in het proces over. Werken met de e-diabetes Kernset heeft een positief effect op de kwaliteit van zorg. In de toekomst kan de kernset bovendien relatief eenvoudig uitgebreid worden met relevante informatie voor andere chronische aandoeningen. Cursussen Zorgverleners hebben tot nu tot hun dossiers vooral voor zichzelf bijgehouden en daar een eigen systematiek voor ontwikkeld. In de ketenzorg zijn gegevens uit de dossiers van de individuele zorgverleners echter ook essentieel voor andere zorgverleners en dat stelt eisen aan hoe men registreert. Er zijn al cursussen in de markt die zorgverleners hierin trainen. Ook zijn er tools in ontwikkeling waarmee zorgverleners kunnen zien of ze de gegevens van de e-diabetes Kernset goed registreren.ook voor het werken met de Landelijke Transmurale Afspraak Diabetes wordt nagedacht over het opzetten van een cursus. Ketenaanpak Op veertien locaties wordt gewerkt aan het project Verankering ketenaanpak diabetes. Dit NADproject staat onder leiding van de LVG (Landelijke Vereniging Georganiseerde eerste lijn). Het draait om de verbinding tussen preventie en behandeling met als focus de organisatie en financiering van het opsporen en screenen van hoog risico op diabetes. Organisaties en professionals die hierbij betrokken zijn, gaan een keten van zorgverlening vormen. De locaties werken een ketenaanpak uit en implementeren die vervolgens, als er overeenstemming is over de wijze van organisatie en financiering. Dit proefproject moet inzicht opleveren in de manier waarop de ketenaanpak van preventie en behandeling georganiseerd en gefinancierd kan worden. Elke regio stelt een plan van aanpak op waarin staat hoe de betrokken partijen burgers met een (hoog risico op) diabetes type 2 willen opsporen en screenen. Hierbij zijn gemeenten, huisartsenpraktijken, zorggroepen en zorgverzekeraars betrokken. Het project wordt ondersteund door de ROS (Regionale Ondersteuningsstructuur) en GGD. De betrokkenheid van gemeenten en verzekeraars is van groot belang om de ketenaanpak structureel gefinancierd te krijgen. Stapje verder Een aantal van deze dertien regio s gaan nog een stapje verder en voeren ook het Zorgstandaardaddendum preventie, de Routeplanner Diabetespreventie en de Diabetes Risicotest in. Dit is een belangrijke praktijktest voor deze projecten. Daarnaast zijn vier regio s onder begeleiding van de DVN aan de slag gegaan met de Zorgwijzer 9

12 Diabetes en het Individueel Zorgplan Diabetes. De manier waarop de producten in de proefregio s worden getest laat duidelijk zien dat het NAD niet alleen een programma is voor het diabetesveld, maar vooral ook wordt uitgevoerd samen met het diabetesveld. Zorgplan Ook een tussentijdse versie van het Individueel Zorgplan Diabetes wordt in de praktijk getest. Op basis van de ervaringen uit deze tests zal het zorgplan eind 2012 aangescherpt worden, waarna het zorgplan definitief de weg naar de praktijk kan vinden. Vanuit het diabetesveld is er veel vraag naar het zorgplan. Met name mensen met diabetes zelf noemen het een zeer bruikbaar product. In de toekomst zou het doorontwikkeld kunnen worden tot een generiek zorgplan. Dan hebben niet alleen mensen met diabetes, maar ook met andere chronische aandoeningen er baat bij. Maar dit valt buiten de reikwijdte van het NAD. Een ander voorbeeld van een project dat in 2012 in de praktijk zal worden getest, is het Cultuursensitief ondersteuningsaanbod voor zorgprofessionals. Dit product traint professionals in het begeleiden van allochtonen en mensen met een lage sociaal-economische status. NDF Zorgstandaard Ook aan de NDF Zorgstandaard wordt flink gesleuteld vanuit het NAD. Het addendum preventie beschrijft de norm voor geïndiceerde diabetespreventie. In deze aanvulling op de zorgstandaard is te lezen hoe preventie er inhoudelijk uit dient te zien, hoe preventie georganiseerd kan worden en wat bijbehorende kwaliteitsindicatoren zijn. Het addendum preventie is belangrijke informatie voor professionals die bij hoogrisicogroepen het ontstaan van diabetes proberen uit te stellen of te voorkomen. Een ander NAD-product is de aanvulling farmaceutische zorg. Gebaseerd op richtlijnen en wetgeving zal de NDF Zorgstandaard de norm waaraan goede farmaceutische diabeteszorg moet voldoen, gaan beschrijven. Andere chronische aandoeningen Daarnaast is er een nieuw format voor zorgstandaarden geïntroduceerd, waar ook de NDF Zorgstandaard op wordt aangepast. Op deze manier sluiten de zorgstandaarden voor verschillende chronische aandoeningen beter op elkaar aan. Veel zaken die de zorgstandaard beschrijft, gelden ook voor andere aandoeningen en kunnen beter in gezamenlijkheid worden opgepakt. Mensen hebben bovendien vaak behalve diabetes ook andere gerelateerde gezondheidsklachten. Diabetes komt niet vaak geïsoleerd voor. Veel risicofactoren voor diabetes zijn gelijk aan de risicofactoren voor bijvoorbeeld overgewicht of hart- en vaatziekten. De toon gezet Tegen deze achtergrond is het niet verwonderlijk dat de NDF steeds nauwer samenwerkt met andere partijen in de gezondheidszorg. Een aansprekend voorbeeld daarvan is het convenant dat op het NAD-congres van 14 november 2011 werd gesloten. Hierin hebben de NDF, het Platform Vitale 10

13 Vaten en het partnerschap Overgewicht Nederland (PON) de intentie uitgesproken om gezamenlijk te gaan werken aan betere preventie en zorg voor mensen met meerdere aandoeningen of een hoog risico hierop. Dit initiatief valt buiten het NAD, maar kan wel gezien worden als een vrucht van dit actieprogramma. De samenwerkende partijen vinden dat de problematiek van de risicofactoren en de comorbiditeit vanuit het perspectief van de patiënt benaderd moet worden. De grote verdienste van het NAD is dat er een bodem is gelegd waar zonder al te veel moeite ook voor andere aandoeningen op verder kan worden gebouwd. Het Nationaal Actieprogramma Diabetes heeft als eerste in zijn soort de toon gezet voor de mogelijke ontwikkeling van programma s rond andere chronische aandoeningen. Zorgwijzers en zorgplan De Zorgwijzers en het Individueel Zorgplan Diabetes zijn beide gericht op mensen met diabetes. Het verschil tussen deze producten is dat de zorgwijzer een algemene beschrijving geeft van de diabeteszorg, terwijl het zorgplan een boekje is dat door de patiënt en de behandelend arts op maat wordt ingevuld. Zowel de zorgwijzer als het zorgplan zijn belangrijke instrumenten om de rol van mensen met diabetes te versterken. Mensen krijgen dankzij deze producten meer grip op hun behandeling. Ze komen beter voorbereid op het consult en beschikken over voldoende informatie om hun zelfmanagement vorm te geven. Zorgstandaard gaat digitaal Alle aanvullingen op NDF Zorgstandaard zorgen ervoor dat de papieren versie enorm in volume toeneemt, wat de toegankelijkheid niet bevordert. Daarom wordt er een digitale versie van gemaakt, die beschikbaar wordt gesteld op een website. Zorgverleners en andere belangstellenden kunnen hier gemakkelijk in zoeken. En met een druk op de knop komen de onderliggende documenten, zoals richtlijnen, in beeld. Ook alle NAD-producten krijgen een plek op deze website, naast andere relevante producten. De NDF blijft de zorgstandaard op deze plek onderhouden en er nieuwe initiatieven aan toevoegen. Zo blijft de norm voor goede diabeteszorg en -preventie altijd up to date. 11

14 Afronding van het actieprogramma In juni 2013 loopt het Nationaal Actieprogramma Diabetes ten einde. Het jaar 2012 staat grotendeels in het teken van het afronden van de projecten en het testen van de NAD-producten. In 2013 worden de laatste losse eindjes afgehecht. Ook volgt dan een verantwoording over de gehele programmaperiode. Behalve de inhoudelijke resultaten van het NAD beschikt de gezondheidszorg dan ook over de bulk aan implementatie-ervaring die met dit actieprogramma is opgedaan. Veel werk verzet In vier jaar tijd is er veel werk verzet. De diabeteszorg heeft over de volle breedte een duidelijke en kwalitatief hoogstaande en breed gedragen norm gekregen. De NDF Zorgstandaard vormt dé basis voor alles wat gedaan wordt op het terrein van diabeteszorg en -preventie. Het NAD heeft zo n 33 producten opgeleverd waar professionals en mensen met diabetes hun voordeel mee kunnen doen. Bestaande initiatieven zijn gebundeld en andere zijn door de aanjaagfunctie van het NAD in een stroomversnelling geraakt. Schaduw vooruitwerpen Het ziet er naar uit dat in de nabije toekomst de zorg steeds meer geïntegreerd zal worden aangeboden. Zorgverleners en zorgorganisaties in de eerste- en tweedelijn werken nauwer samen dan voorheen. Daar heeft het NAD zeker een steentje aan bijgedragen. En via de e-diabetes Kernset zal het actieprogramma nog jarenlang zijn schaduw vooruitwerpen. De toekomst Voor de patiënt leveren de NAD-producten een toename van de kennis over diabetes op. Mensen met diabetes weten steeds beter hoe ze deze aandoening kunnen beheersen en worden een gelijkwaardige en goed geïnformeerde gesprekspartner van de behandelaar. Mensen met diabetes als medebehandelaars in een multidisciplinair team, samen in de strijd tegen (de complicaties van) diabetes. Dat is de toekomst. En dat is mede de nalatenschap van het Nationaal Actieprogramma Diabetes. 12

15 Instrumenten en Producten

16 Ontsluiting NDF Zorgstandaard De NDF Zorgstandaard is het kernproduct van de NDF; het kloppend hart van het NAD. Alle in deze brochure genoemde hulpmiddelen c.q. NAD-producten dragen bij aan de succesvolle toepassing van de zorgstandaard in de dagelijkse praktijk van zorgverleners en patiënten. Met de standaard biedt de NDF alle partijen die bij de zorg voor mensen met (een hoog risico op) diabetes betrokken zijn een handvat bij het verbeteren van de kwaliteit van zorg en preventie. In 2003 werd de zorgstandaard voor het eerst gepubliceerd. Sindsdien wordt op continue basis gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe addenda en uitbreiding van de standaard met relevante thema s en doelgroepen. Dit project kent 2 deelprojecten: 1. Completering en onderhoud 2. Toegankelijkheid en ontsluiting Deelproject 1 richt zich op revisie van de standaard conform het format van het Coördinatieplatform Zorgstandaarden. Ook actualisering en completering (onderhoud en ontwikkeling) van de NDF Zorgstandaard zijn onderdeel van dit deelproject. Deelproject 2 focust op optimale digitale ontsluiting en toegankelijkheid van de vernieuwde NDF Zorgstandaard om brede toepassing van de standaard te stimuleren. Een actuele, zo compleet mogelijke, online toegankelijke en overzichtelijke NDF Zorgstandaard die zowel nu als in de toekomst door het diabeteszorgveld gebruikt zal worden als leidraad bij het verbeteren van de kwaliteit van zorg en preventie voor mensen met (een hoog risico op) diabetes. groep Het project richt zich op alle gebruikers van de NDF Zorgstandaard. Het gaat hierbij primair om de bij diabeteszorg betrokken zorgverleners en patiënten en secundair om verzekeraars en beleidsmakers. Eind 2012 resulteert deelproject 1 in een zo compleet en actueel mogelijke NDF Zorgstandaard met daarin geïntegreerd beschreven de zorg zoals te verlenen bij DM Type 1 (Volwassenen en Kinderen en adolescenten) en Diabetes en zwangerschap. Farmaceutische zorg, geïndiceerde preventie, zorg voor kwetsbare ouderen en zelfmanagement komen explicieter aan de orde. Vanuit de inhoud zal er direct gelinkt worden naar ondersteunende tools, zoals het Model Individueel Zorgplan, de Zorgwijzers Diabetes Type 1 Volwassenen, en Diabetes en Zwangerschap en de LTA Diabetes. Eind 2012 resulteert deelproject 2 in een website (webomgeving) waar gebruikers de door hen gewenste informatie uit de NDF Zorgstandaard op maat krijgen aangeleverd. Zo kan per patiëntencategorie het hele zorgcontinuüm worden doorlopen op de onderdelen inhoud van zorg, organisatie van zorg en kwaliteit van zorg. Ook kan vanuit de tekst doorgeklikt worden naar bijvoorbeeld richtlijnen die aan het betreffende stuk ten grondslag liggen. Een zoekfunctie, een trefwoordenfunctie en een frequently asked question-overzicht faciliteren bovendien de mogelijkheid om snel de gewenste informatie te vinden. De zorgstandaard wordt dus op vele manieren benaderbaar, afhankelijk van de door de gebruiker gewenste ingang. De Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) in samenwerking met haar lidorganisaties. 14

17 Onderzoeksprogramma Zelfcontrole Een gebruiksvriendelijk meetinstrument voor de dagelijkse praktijk, dat de beleving, de uitvoering en de belemmerende en bevorderende factoren van zelfcontrole meet. Deze vragenlijst komt voort uit onderzoek naar: wat is de beleving van zelfcontrole en zelfregulatie bij mensen met diabetes die behandeld worden met insuline, wat betekent de beleving voor de dagelijkse uitvoering van zelfcontrole en zelfregulatie en welke belemmerende en bevorderende factoren beïnvloeden de beleving? Een gebruiksvriendelijk meetinstrument voor de dagelijkse praktijk, dat de beleving, de uitvoering en de belemmerende en bevorderende factoren van zelfcontrole en zelfregulatie meet. groep Eerstelijns en tweede lijns zorgverleners. Najaar 2012 is de vragenlijst beschikbaar via de website van het NAD Isala Klinieken in opdracht van het Diabetes Fonds 15

18 e-diabetes Kernset De e-diabetes Kernset beschrijft een uniforme set aan parameters die tijdens de behandeling van diabetes type 2 vastgelegd en gedeeld worden. Tevens vormen zij de basis voor huidige en toekomstige indicatoren. De set, is een subset van de in 2009 ontwikkelde NDF e-diabetes Dataset en sluit aan bij de dagelijkse werkwijze. De kernset faciliteert in het digitale uitwisseling tussen zorgverleners en met de patiënt. Het systeem is snel implementeerbaar in de huidige ICT-systemen. De e-diabetes Kernset is ontwikkeld met de mogelijkheid om op te schalen naar andere aandoeningen. De e-diabetes Kernset heeft als doel dat de opgenomen parameters eenduidig geregistreerd worden. Een eenduidige registratie is van belang voor goede communicatie tussen zorgverleners onderling en tussen zorgverlener en patiënt. Daarnaast is het relevant voor het beantwoorden van vragen op het gebied van analyse, kwaliteitsverbetering, rapportage en verantwoording. groep Zorgprofessionals (voornamelijk werkzaam in de eerste lijn). De e-diabetes Kernset focust zich op dit moment vooral op de eerste lijn, de principes zijn echter ook goed toepasbaar in de tweede lijn. De e-diabetes Kernset is reeds beschikbaar via Nictiz, Diabetesvereniging Nederland (DVN), Nederlandse Huisartsen Genootschap (NHG), Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV), Kenniscentrum Ketenzorg en de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) 16

19 Landelijke Transmurale Afspraak (LTA) Diabetes De Landelijke Transmurale Afspraak (LTA) diabetes mellitus type 2 geeft aanbevelingen voor de samenwerking tussen de huisartsen en de internisten bij de zorg voor patiënten met diabetes mellitus type 2. Er wordt daarbij rekening gehouden met het verschil in expertise en patiëntenpopulatie tussen huisartsen en internisten. De LTA gaat in op de raakvlakken van eerste- en tweedelijnszorg en geeft aanbevelingen om op het juiste tijdstip huisartsgeneeskundige of specialistische zorg te bieden, waarbij voor de patiënten de continuïteit in het beleid herkenbaar is. De LTA beschrijft globale aanbevelingen; aanbevolen wordt om de aanbevelingen regionaal (door huisartsen en internisten) nader in te vullen en hierover werkafspraken te maken. Kernpunten Aanbevelingen voor diagnostiek, behandeling en beleid bij patiënten met diabetes mellitus type 2 met speciale aandacht voor consultatie/verwijzen en terugverwijzen. De huisarts is eindverantwoordelijk voor patiënten zonder en de internist voor patiënten met complexe diabeteszorg. Het doel van de LTA is het verbeteren van de samenwerking tussen huisartsen en internisten bij de zorg voor patiënten met diabetes mellitus type 2. Zij moeten aan de hand van de gemaakte afspraken patiënten correct doorverwijzen/terugverwijzen. groep Huisartsen, internisten, praktijkondersteuners en diabetesverpleegkundigen. Reeds beschikbaar via website NHG, NIV of Nederlandse Huisartsen Genootschap (NHG) in samenwerking met Nederlandse Internisten Vereniging (NIV), Diabetes Huisartsen Advies Groep (DiHAG) Dit project wordt gecoördineerd vanuit de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) 17

20 Individueel Zorgplan Diabetes Het Individueel Zorgplan Diabetes is een handzaam boekje voor patiënt en zorgverlener om zelfmanagement in de praktijk vorm te geven. Zorgprofessionals en mensen met diabetes die met het Individueel Zorgplan Diabetes werken, nemen de gezondheid en behoeften van de patiënt als uitgangspunt. Vervolgens bekijken de zorgverlener en de patiënt samen de meetwaarden. De behoeften, in combinatie met de meetwaarden worden vertaald in doelen en acties: om deze doelen en acties vervolgens op te schrijven in het individuele zorgplan. Tot slot volgt een evaluatie om te bepalen of na verloop van tijd de gestelde doelen zijn gerealiseerd. In het boekje wordt uitleg gegeven over de bedoeling en het gebruik van het zorgplan. Daarnaast is er een handleiding voor zorgverleners om met het individueel zorgplan diabetes aan de slag te gaan. Het Individueel Zorgplan Diabetes helpt mensen met diabetes om meer regie te nemen over hun gezondheid. Het biedt zorgverleners houvast bij het opbouwen en in stand houden van een positieve en interactieve relatie. Het stimuleert zelfmanagement en vergroot de kans dat patiënten dichter bij de gezondheidsdoelen komen die patiënt en zorgverlener nastreven. Verwachte pluspunten voor een persoon met diabetes: De persoon werkt aan de doelen die voor hem belangrijk zijn; De persoon krijgt de zorg en ondersteuning die hij belangrijk vindt; De persoon geeft mede richting aan het zorgproces, doordat hij inzicht heeft in medische gegevens, meebeslist in afspraken, behandeldoelen en begeleidingsmogelijkheden. Dit motiveert om de leefstijl te verbeteren. Verwachte pluspunten voor een zorgverlener: De patiënt neemt meer verantwoordelijkheid voor zijn eigen leefstijl; Door de patiënt zelf geformuleerde haalbare leefstijldoelen, vergroten de kans dat hij ermee aan de slag gaat; Gemaakte afspraken worden in het zorgplan genoteerd en zijn bij de patiënt bekend, waardoor het voor zorgverleners gemakkelijker is om daar tijdens een volgend consult op terug te komen. groep Mensen met diabetes, type 1 en 2. Zorgprofessionals in de diabeteszorg, zoals huisartsen, internisten, diëtisten, praktijkondersteuners en diabetesverpleegkundigen. 1 april 2012 is het Individueel Zorgplan beschikbaar via Dit zorgplan wordt gebruikt in de pilotregio s. Vilans en Diabetesvereniging Nederland (DVN) in samenwerking met de Nederlandse Diabetes Federatie 18

21 Addendum Farmaceutische zorg op de NDF Zorgstandaard De NDF Zorgstandaard is aangevuld met een norm voor farmaceutische zorg (gebaseerd op richtlijnen en wetgeving). Bij een groot deel van de mensen met diabetes is er sprake van polyfarmacie. Voor een optimaal resultaat van de medicamenteuze behandeling is goede farmaceutische zorg als onderdeel van de diabetesketenzorg daarom noodzakelijk. Net als voor de diabeteszorg in het algemeen kan de zorgstandaard de norm (gebaseerd op richtlijnen en wetgeving) aangeven waaraan goede farmaceutische diabeteszorg moet voldoen. Dit staat beschreven in het addendum Farmaceutische zorg. Kwalitatief goede farmaceutische zorg binnen de diabeteszorgketen. groep Het project richt zich op alle gebruikers van de NDF Zorgstandaard. Het gaat hierbij primair om de bij diabeteszorg betrokken zorgverleners en patiënten en secundair om verzekeraars en beleidsmakers. De addendum komt najaar 2012 beschikbaar De Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) in samenwerking met Stichting Diabetes en Nutrition Orgnaisation (DNO), Eerste Associatie van Diabetes Verpleegkundigen (EADV), Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP), Nederlandse Internisten Vereniging (NIV), Diabetes Huisartsen Advies Groep (DiHAG), Nederlandse Vereniging Kinderartsen (NVK) en Diabetesvereniging Nederland (DVN) 19

22 Samenwerkingsafspraken voetzorg In het document is een stroomdiagram opgenomen waarin de ideale situatie van voetzorg voor patiënten met diabetes wordt beschreven. In het stroomdiagram worden de rollen van de verschillende disciplines beschreven voor de volgende onderdelen: Medische eindverantwoordelijkheid Jaarlijkse voetcontrole en gemodificeerde Simm s classificatie Onderzoek en behandeling Ook worden er in het stroomdiagram verwijscriteria en bijzonderheden beschreven. In aanvulling op het stroomdiagram wordt er in een tabel (op basis van de aangepaste Simm s classificatie) een indeling weergegeven van de betrokken disciplines, een communicatiemodel beschreven en wordt de taakverdeling tussen de medisch pedicure en podotherapeut nader uitgewerkt. Multidisciplinaire samenwerking rond de diabetische voet in samenwerkingsafspraken vastleggen met als doel het voorkomen van ernstige voetproblemen. groep Alle bij voetzorg betrokken zorgprofessionals: Huisarts, praktijkondersteuner, diabetesverpleegkundige, (medisch) pedicure, podotherapeut, orthopedisch schoentechnicus, internist, (vaat) chirurg, gipsverbandmeester, orthopedisch chirurg, plastisch chirurg, revalidatiearts, dermatoloog, psycholoog. Voorjaar 2012 ProVoet in samenwerking met Eerste Associatie van Diabetes Verpleegkundigen (EADV), Diabetes Huisartsen Advies Groep (DiHAG), Vereniging van Orthopedisch Schoentechnici en de Nederlandse Vereniging Van Orthopaedisten en Bandagisten (NVOS otrhobanda), Nederlandse Orthopaedische Vereniging (NOV), Nederlandse Vereniging van Praktijkondersteuners (NVvPO), Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN), Nederlandse Internisten Vereniging (NIV), Nederlandse Vereniging van Podotherapeuten (NVvP), Nederlandse Vereniging voor Heelkunde Mede mogelijk gemaakt door Hoofdbedrijfschap ambachten 20

23 Addendum Geïndiceerde preventie van de NDF Zorgstandaard De NDF Zorgstandaard is aangevuld met een norm voor geïndiceerde preventie. Preventie is relevant voor hoogrisicogroepen om het daadwerkelijk krijgen van diabetes uit te stellen of te voorkomen. Een zorgcontinuüm van preventie-zorg nazorg vergt een andere wijze van inrichten van de zorg. Vanuit het NAD wordt daarom de huidige NDF zorgstandaard uitgebreid met preventieactiviteiten om te komen tot een standaard met welke preventieactiviteiten er zijn, welke scholing nodig is en hoe preventie georganiseerd kan worden door de verschillende professionals. Kwalitatief goede geïndiceerde preventie binnen de diabeteszorgketen. groep Het project richt zich op alle gebruikers van de NDF Zorgstandaard. Het gaat hierbij primair om de bij diabeteszorg betrokken zorgverleners en patiënten en secundair om verzekeraars en beleidsmakers. De addendum komt medio 2012 beschikbaar De Nederlandse Diabetes Federatie in samenwerking met Stichting Diabetes en Nutrition Organisation (DNO), Landelijke Vereniging Georganiseerde eerste lijn (LVG), Eerste Associatie van Diabetes Verpleegkundigen (EADV), Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF), Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB) Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP), Nederlandse Internisten Vereniging (NIV), GGD Nederland, Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) en Diabetes Huisartsen Advies Groep (DiHAG), ZonMw, Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) 21

24 Brochure DiabetesWerkt! De brochure DiabetesWerkt! gaat in op de relatie tussen werk, solliciteren en diabetes. De brochure is ontwikkeld door Diabetesvereniging Nederland in samenwerking met Coronel Instituut en kenniscentrum Welder. De brochure wil duidelijkheid verschaffen over de (on)mogelijkheden van werknemers met diabetes aan werkgevers. Er worden vragen behandeld als: Wat vertelt u aan uw collega s en leidinggevende? Hoe gaat u om met irritaties op de werkvloer in verband met uw diabetes? Wat vertelt u wel en niet tijdens een sollicitatiegesprek? Het verhogen van de arbeidsparticipatie van werknemers met diabetes door het verminderen van belemmeringen ten aanzien van diabetes op de werkvloer. groep Primaire doelgroep: werknemers, of mensen die werk zoeken, met diabetes. Secundaire doelgroep: Werkgevers en personeelsconsulenten die te maken hebben/krijgen met werknemers met diabetes. Vakbonden en werkgeversorganisaties De brochure is digitaal beschikbaar via De gedrukte versie is beschikbaar via de klantenservice van DVN Diabetesvereniging Nederland (DVN), Coronel Instituut en kenniscentrum Welder 22

25 E-module DiabetesWerkt! De e-module Diabetes Werkt! gaat in op de knelpunten waar mensen met diabetes tegenaan kunnen lopen op hun werk en hoe men deze op kan lossen. De cursus gaat in op de vraag wat de gevolgen van diabetes voor het functioneren op het werk kunnen zijn en hoe men met collega s of leidinggevende daarover in gesprek kan gaan. Verder worden onderwerpen als zelfmanagement op het werk, en het omgaan met hypo s en hypers op het werk, behandeld. Door middel van theorie, vragen en opdrachten gaat de deelnemer gericht aan het werk met zijn/haar diabetes op het werk. De e-coach geeft persoonlijke feedback op de ingestuurde opdrachten. Mensen met diabetes inzicht geven in knelpunten ten aanzien van diabetes en werk en handvaten geven om hiermee om te gaan. groep Primaire doelgroep: werknemers met diabetes. Secundaire doelgroep: Werkgevers en personeelsconsulenten die te maken hebben/krijgen met werknemers met diabetes. Vakbonden en werkgeversorganisaties. De e-module is beschikbaar tegen betaling (69 euro) via Meer informatie is te verkrijgen via de klantenservice van DVN Diabetesvereniging Nederland (DVN) 23

26 E-module Hypo-unawareness Met de e-module Hypo-unawareness herkent de deelnemer patronen in de bloedglucose-instelling en leert deze te beheersen. Door middel van theorie, vragen en opdrachten gaat de deelnemer gericht aan het werk met zijn diabetes. De theorie geeft inzicht in de achtergronden van diabetes, zelfregulatie en zelfmanagement. De vragen toetsen in hoeverre de deelnemer de theoretische kennis heeft opgenomen. De opdrachten richten zich op zelfanalyse; deelnemers kijken kritisch naar de persoonlijke situatie, analyseren beïnvloedende factoren, schrijven korte reflectieverslagen die hij naar een e-coach stuurt. De e-coach geeft persoonlijke feedback. Mensen met diabetes inzicht geven in het begrip hypo en de gevolgen ervan voor de dagelijkse praktijk. groep Primaire doelgroep: mensen met diabetes Secundaire doelgroep: Werkgevers en personeelsconsulenten die te maken hebben/krijgen met werknemers met diabetes. Vakbonden en werkgeversorganisaties. De e-module is beschikbaar tegen betaling (69,- euro inclusief BTW) via Meer informatie is te verkrijgen via de klantenservice van DVN Diabetesvereniging Nederland (DVN) 24

27 Richtlijn diabetes en depressie De richtlijn screening, signalering, en indicatiestelling van depressie bij diabetes biedt ondersteuning aan zorgprofessionals bij het leveren van zorg aan mensen met diabetes en depressieve klachten. In de richtlijn staan aanbevelingen over: screenings en signaleringsmethodes c.q. instrumenten voor depressie met bewezen geschiktheid voor mensen met type 1 of type 2 diabetes. Daarnaast wordt de toegeleiding van mensen met diabetes en depressie naar het bestaande behandelaanbod toegelicht. Het uiteindelijke doel is het verbeteren van de zorg voor mensen met diabetes die tevens depressieve klachten hebben. Het doel van dit project is het ontwikkelen van een multidisciplinaire richtlijn waarin aanbevelingen worden gedaan over; screenings en signaleringsmethodes c.q. instrumenten voor depressie met bewezen geschiktheid voor mensen met type 1 of type 2 diabetes. Een juiste toegeleiding van mensen met diabetes en depressie naar het bestaande behandelaanbod. groep Deze richtlijn is primair bestemd voor alle diabeteszorgprofessionals. GGZ-zorg professionals hebben baat bij de aspecten betreffende toegeleiding van mensen met diabetes en depressie naar het behandelaanbod. De richtlijn komt najaar 2012 beschikbaar VU Medisch Centrum en het Trimbos instituut. 25

28 Multidisciplinaire richtlijn over zelfcontrole van bloedglucosewaarden door mensen met diabetes Een richtlijn voor zorgprofessionals over de relevante aspecten van zelfcontrole van bloedglucosewaarden. In de richtlijn staan onderwerpen als: indicatiestelling, frequentie en uitvoering van zelfcontrole. Een belangrijk onderdeel van goede diabeteszorg is zelfmanagement, met zelfcontrole als hulpmiddel om de ziekte waar mogelijk door patiënten zelf te kunnen managen. Deze richtlijn geeft adequate adviezen ten aanzien van indicatiestelling, uitvoering en frequentie van zelfcontrole door mensen met diabetes. Deze levert een gedragen multidisciplinair en evidence based advies. Het doel is om in de zorggroep de richtlijn op te nemen in het opleidingsaanbod van de regio. groep Zorgprofessionals direct betrokken bij de diabeteszorg (1e/2e lijn) kunnen direct in hun praktijk aan de slag met de richtlijn. Dit geldt ook voor overige betrokken zorgverleners als medisch psychologen, labassistenten, overige medisch specialisten, fysiotherapeuten/sportbegeleiders. De richtlijn zelfcontrole van bloedglucosewaarden door mensen met diabetes komt voorjaar 2012 beschikbaar Eerste Associatie voor diabetesverpleegkundigen (EADV) in samenwerking met Nederlandse Internisten Vereniging (NIV), Diabetes Nutrition Association (DNO), Diabetes Huisartsen Advies Groep (DiHAG), Diabetesvereniging Nederland (DVN), Nederlandse Vereniging voor Klinische Chemie en Laboratoriumgeneeskunde (NVKC) 26

29 Overzicht leefstijlinterventies Het overzicht leefstijlinterventies toont positief beoordeelde interventies voor het verbeteren van de leefstijl bij hoogrisicogroepen en diabetespatiënten. Interventies worden hierbij beoordeeld op verschillende criteria waaronder effectiviteit en kwaliteit. Het overzicht biedt per interventie informatie over: eigenaar, doel, doelgroep, leeftijdscategorie en het erkenningsniveau. In 2012 worden interventie-eigenaren gestimuleerd om hun interventie te beschrijven en te laten beoordelen met als doel dat het aantal interventies in het overzicht zal toenemen. Op de website vindt u een overzicht van best practices op het gebied van leefstijlinterventies bij mensen met (een hoog risico) op diabetes. Zorgverleners faciliteren in een overzicht van best practices getoetst aan verschillende criteria waaronder effectiviteit en kwaliteit. Het instrument dient ter aansporing anderen hun best practice te laten registreren en op die manier het aanbod groter te maken. groep Het instrument is bedoeld voor preventiemedewerkers, medewerkers in de openbare gezondheidszorg, sport en welzijn en zorgprofessionals uit de eerste lijn. Daarnaast is het overzicht ook geschikt voor zorgprofessionals uit de tweede lijn die zich bezig houden met leefstijlinterventies. Het overzicht is reeds beschikbaar via de website Loketgezondleven.nl van het RIVM Centrum Gezond Leven: Aanvullingen op het overzicht zullen ook hier beschikbaar komen RIVM Centrum Gezond Leven 27

30 Op eigen Benen vooruit Het product bestaat uit een toolkit met interventies en instrumenten voor een goede transitie van de jongeren met diabetes van kinderarts naar internist. Voorbeelden van instrumenten en interventies uit de toolkit zijn informatiefolders en checklists die zorgprofessionals kunnen meegeven aan de jongeren, informatie over ouderbegeleiding voor de zorgprofessionals en voorbeelden van transitieprotocollen voor de organisatie. De transitie versoepelt voor de patiënt door gebruik te maken van de in de toolkit beschikbare inzichten en technieken. De toolkit faciliteert zorgverleners bij het klaarmaken van de patiënt voor de overgang van kinderarts naar de internist. De instrumenten helpen zorgverleners bij: het bevorderen van zelfmanagement en zelfredzaamheid bij jongeren (12-25 jaar) met diabetes; het verbeteren van de organisatie van hun transitie naar de volwassenenzorg. groep Teams die zich bezig houden met het verbeteren van de zorg voor jongeren met diabetes rondom de transitie bijvoorbeeld diabetesverpleegkundigen, kinderartsen en kinderverpleegkundigen en internisten. De toolkit komt in de zomer van 2012 beschikbaar Actieprogramma Op Eigen Benen 28

31 Zorggerelateerde preventie Turkse diabetespatiënten en hun partners De interventie bestaat uit een cursus voor allochtone echtparen van zes bijeenkomsten. Deze cursus gaat in op het ziektebeeld diabetes, op mogelijke complicaties, op leefstijl en op zelfmanagement. Na de cursus worden de echtparen nog twee keer thuis bezocht. De verbeteringen en belemmeringen in zelfmanagement en leefstijl worden besproken en echtparen krijgen adviezen en kunnen vragen stellen. Allochtone mensen (vooral Hindoestanen, Marokkanen en Turken) hebben een groter risico op het ontwikkelen van diabetes. Verder profiteren vooral allochtone mannen minder van de diabetesrichtlijn. Onder andere door een verbetering van het zelfmanagement is (gezondheids)winst te behalen. Om deze reden zijn GGD Hart voor Brabant en Tranzo gestart met de interventiepilot verbeterde zelfzorg in de thuissituatie voor Turkse mannen met diabetes mellitus type II. Aan de interventie namen ook de echtgenotes van de Turkse mannen deel. Zij kunnen namelijk thuis de man steunen en motiveren tot een gezonde leefstijl, wat positieve invloed heeft op het zelfmanagement. De doelstellingen voor de interventies zijn: Aan het einde van de interventie weet de diabetespatiënt wat het ziektebeeld diabetes inhoudt. weet de diabetespatiënt op welke manier hij een goed zelfmanagement kan bereiken. kent de diabetespatiënt de vaardigheden om zijn bloedsuikerspiegel stabiel te houden, of te krijgen als deze uit balans is. kent de diabetespatiënt het belang van een gezonde leefstijl voor zijn ziekte. weet de diabetespatiënt hoe hij een gezonde leefstijl kan toepassen. weet de partner van de diabetespatiënt hoe zij haar echtgenoot kan steunen bij goed zelfmanagement en bij een gezonde leefstijl. groep De primaire doelgroep zijn Turkse diabetespatiënten en hun echtgenotes. De secundaire doelgroep zijn intermediairen zoals praktijkondersteuners, diabetesverpleegkundigen en diëtisten. De interventie komt voorjaar 2012 beschikbaar GGD hart voor Brabant is uitvoerder van dit project 29