Multidisciplinaire Parkinsonrichtlijn vanuit revalidatieperspectief

Transcriptie

1 Multidisciplinaire Parkinsonrichtlijn vanuit revalidatieperspectief Dr. M.C. Schönherr, revalidatiearts Centrum voor Revalidatie UMC Groningen Verenso

2 Impact van Ziekte van Parkinson

3 Ziekte van Parkinson Ongeveer patiënten in Nederland Progressieve complexe en bijzonder invaliderende aandoening Veranderingen op alle ICF niveaus

4 Samenwerking binnen Groningen

5 Start (groeps)revalidatieprogramma UMCG Aanleiding: Samenwerking met neurologie Martini Ziekenhuis en UMCG Behoefte van jonge patiënt < 70 jr, kort na diagnose Naast bestaande zorg in Groningen/ Drenthe Toegejuicht door Parkinsonvereniging

6 Behoeften van patiënten en naasten Meer emotionele steun Meer betrokkenheid bij klinische keuzes Meer deskundige professionals Meer multidisciplinaire samenwerking Van der Eijk M et al. Moving towards patient-centred healthcare for patients with Parkinson s disease. Parkinsonism and Related disorders 2011

7 Ziekte van Parkinson Revalidatie biedt mogelijkheden!

8 Inhoud voordracht Evidence en aanbevelingen vanuit multidisciplinaire richtlijn Behandelkader M. Parkinson Specialistische revalidatiemogelijkheden Naar de toekomst: hoe richten we de zorg samen in?

9 Multidisciplinaire richtlijn

10 Evidence revalidatie bij M. Parkinson Is oefentherapie zinvol en effectief? JA NEE

11 Evidence revalidatie bij M. Parkinson Is multidisciplinaire revalidatie effectief? JA NEE

12 Evidence oefentherapie Langste historie, meest onderzocht Overall matige kwaliteit en kleine groepen Recent meerdere systematische reviews van goede kwaliteit Veel Nederlands / Vlaams onderzoek (VUMC, UMCG, KU Leuven, UMC St Radboud)

13 Proefschrift Y Kamsma 2002 Meeste beperkingen in basale activiteiten voortbewegen en transfers Patiënten kunnen alternatieve bewegingsstrategieën aanleren: bewust gecontroleerde uitvoering van deelbewegingen STRATEGIETRAINING is effectief

14 Cueing Visueel Tactiel Auditief

15 RESCUE Rehabilitation in Parkinson s Disease: strategies for cueing Cueing Dual task training Uitdaging: offering optimal cognitive load for learning (Nieuwboer, Wenen 2010)

16 Richtlijn fysiotherapie Verbetering van ADL en motorische vaardigheden: significant dmv externe cueing, cognitieve bewegingsstrategieen, balans+krachttraining (CBO nivo 2) (Kwakkel 2008, Keus 2008) Aanbevelingen KNGF Fysiotherapie 2004: Oefenen van betekenisvolle taken Bij voorkeur in thuissituatie Vroeg in het beloop starten

17

18 Evidence logopedie Systematische review met 3 RCT s Zowel LSVT voice treatment als PLVT voice treatment verbetert stemvolume significant (CBO nivo 2) (De Swart 2003)

19 Richtlijn logopedie Aanbevelingen NVLF Logopedie/Foniatrie 2008: Verbeteren stemvolume Optimaliseren slikken Optimaliseren spraakverstaanbaarheid Effectieve communicatie, evt hulpmiddelen

20 Richtlijn ergotherapie Ergotherapie Nederland 2008: Uitvoeren van activiteiten,structuur Specifieke strategieën Selfmanagement Aanpassen omgeving

21 Evidence multidisciplinaire revalidatie Crossover RCT N=137 in Engeland (Trend, Wade 2003): Multidisciplinair dagprogramma van 6 weken Significante verbetering mobiliteit, spraak, stemming, QoL Na 6 maanden perceived health slechter

22 Multidisciplinaire revalidatie Aanbevelingen werkgroep: Meerwaarde goed gecoördineerde multidisciplinaire zorg Gezien motorische en niet-motorische symptomen Medicatie en neurochirurgie onvoldoende effect PEPP voor patiënt en partner Evidentie ontbreekt, meer onderzoek nodig!

23 Dementie bij de ziekte van Parkinson 24% patienten bij diagnose al cognitively impaired Tekorten aandacht en executieve functies (Muslimovic 2007) Diagnose Parkinson dementie (PDD): obv MMSE< 26 op 2/ 4 domeinen en impact op ADL (2007) SCOPA-COG < 22/23 (Verbaan 2011) Ondersteuning door neuropsychiatrische stoornissen

24 Depressie bij de ziekte van Parkinson Multifactorieel bepaald Klinisch relevante symptomen bij 35% patiënten Diverse depressieschalen te gebruiken Diagnostiek in On-fase!

25 Hoe krijgt specialistische revalidatie vorm? Waar ligt behoefte? Overleg Parkinsonvereniging Waar is revalidatiegeneeskunde goed in?

26 Bestaande revalidatieprogramma s Eerste lijns revalidatie Parkinsonnet (incl beweeggroepen)

27

28

29 Bestaande revalidatieprogramma s Eerste lijn Parkinsonnet Multidisciplinaire revalidatiebehandelprogramma s

30

31

32 Parkinsonzorg in revalidatiecentra

33 Behandelkader M. Parkinson en aanverwante Bewegingsstoornissen

34 Revalidatiezorgvisie Probleemanalyse via ICF Klinimetrie en goalsetting Interdisciplinaire behandeling Begeleiding van het systeem

35 'International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF)

36 Klinimetrie Hoehn & Yahr schaal: classificatie van ernst Unified Parkinson s Disease Rating Scale (UPDRS): evaluatie van medicatie-effect op alle domeinen in 4-puntsschaal SCOPA schalen bv. SCOPA COG (Verbaan 2011) Generiek: Barthel Index, 10 m looptest, Timed-up-and-go test, Nine Hole Peg Test, Hospital Anxiety and Depression Scale, Caregiver Strain Index

37 Indicatiestelling revalidatie Verwijzing via neuroloog of Parkinsonverpleegkundige Redelijk recente diagnose M. Parkinson Relatief jonge patiënten die midden in het leven staan Indicatie voor specialistische interdisciplinaire behandeling

38 Omgaan met beperkingen De ziekte begint op allerlei gebieden beperkingen te geven (Hoehn en Yahr stadium 1-3) Hulpvragen op het gebied van fysiek, cognitief en sociaalemotioneel functioneren, werk en/of dagbesteding

39 Inhoud voordracht Evidence en aanbevelingen vanuit multidisciplinaire richtlijn Behandelkader M. Parkinson Specialistische revalidatiemogelijkheden Naar de toekomst: hoe richten we de zorg samen in?

40 Inhoud revalidatieprogramma CvR-UMCG Bewegingsvaardigheden: inzicht in mogelijkheden en grenzen, plezier in bewegen Communicatie Omgaan met cognitieve beperkingen Arbeid Partnerparticipatie

41 We gaan het ervaren Vaardigheidstraining Cognitieve bewegingsstrategieën, cueing Conditieverbetering Nordic walking Dansen Ontspannen Oefenen in de sporthal!

42 Sporten is ook cueing!

43

44 Inhoud revalidatieprogramma Bewegingsvaardigheden Communicatie: loud and low! Omgaan met cognitieve beperkingen Arbeid Partnerparticipatie

45

46 Inhoud revalidatieprogramma Bewegingsvaardigheden Communicatie Omgaan met cognitieve veranderingen Arbeid Partnerparticipatie

47 Omgaan met neuropsychologische veranderingen Verandering in denken (cognitie) Verandering in doen (gedrag) Verandering in emotie (emotie)

48 Aandacht Moeite met: concentreren (gerichte aandacht) dingen tegelijk doen (verdelen van de aandacht) snel moe zijn (volhouden van de aandacht)

49 Wat kan je eraan doen? Wat helpt: Een ding tegelijk doen Deelstappen uitvoeren Kort bezig zijn Inspanning en ontspanning afwisselen Op tijd pauze nemen Wat helpt niet: Zeggen: Let nou eens op Teveel of te weinig stimuleren Probleem zien als gebrek aan motivatie Iets vragen terwijl de ander met iets bezig is

50 Optimaliseren van de dagstructuur Rekening houden met wisselend functioneren Structuur aanbrengen Keuzes maken

51 Inhoud revalidatieprogramma Bewegingsvaardigheden Communicatie Omgaan met cognitieve beperkingen Arbeid: belasting en belastbaarheid Partnerparticipatie

52 Belasting/ belastbaarheid

53 moeten / willen kunnen Belasting in werk en privé Belastbaarheid

54 Inhoud revalidatieprogramma Bewegingsvaardigheden Communicatie Omgaan met cognitieve beperkingen Arbeid Partnerparticipatie: systeembenadering

55

56 Inhoud voordracht Evidence en aanbevelingen vanuit multidisciplinaire richtlijn Behandelkader M. Parkinson Specialistische revalidatiemogelijkheden Naar de toekomst: hoe richten we de zorg samen in?

57 Klaar voor de toekomst? Nieuwe ontwikkelingen Hoe richten we de zorg in?

58 Nieuw: aandacht voor executieve functies 25% de novo patiënten heeft cognitieve stoornissen, mn executieve functies Problemen in planning, initiatie, regulatie en zelfcontrole Problemen in aanleren en toepassen van strategieën in niet-automatische situaties, dus ook bewegingsstoornissen

59 ReSET ReSET Strategische Executieve Training bij patiënten met ziekte van Parkinson (RUG) Voor hersenletsel effectief gebleken Behandelmodules: 1.informatie/ inzicht, 2. doelen stellen/ stappenplannen maken, 3. uitvoering en regulatie Uitkomstmaten op activiteiten en participatie

60 SPRINT Smart mobility devices with improved Patient prosthesis INTeraction Samenwerking UMCG, RUG en de Universiteit Twente met tientallen bedrijven en zorginstellingen DOEL: high tech innovaties verminderen de financiële en personele druk op ziekenhuizen en zorgen ervoor dat ouderen mobiel en langer zelfredzaam blijven.

61 SPRINT Minder vallen door ontwikkeling van een trainingssysteem Inzet van Serious Gaming om ouderen gemotiveerd te houden Sensorsystemen om de mate van balans te meten Bewaking via telemonitoring om de veiligheid te waarborgen. NB behandeling van de gevolgen van een val kosten nu 400 M per jaar. Hier is dus veel te besparen.

62 Dance dance revolution

63

64 Efficiënt benutten zorgketen Expertisecentra Parkinson, combi van: Parkinsonneuroloog en verpleegkundige, triage op basis van relevante revalidatiediagnostiek Poliklinische specialistische revalidatie jongere patiënt Begeleiding Parkinsonnetbehandelaars 1 e lijn Geriatrische revalidatie bij toenemende complexiteit en afhankelijkheid

65

66 Proeftuin Voor Parkinson? Behandelkader Verenso in relatie tot behandelkader VRA Samen inhoud geven aan continuous care en klinimetrie Formele samenwerkingsverbanden Meer synergie - geen concurrentie (Achterberg VRA congres Ermelo)

67 Samenwerking revalidatie bij Parkinson