Zuurstof toediening: wat dien je te weten?

Transcriptie

1 Zuurstof toediening: wat dien je te weten? Daniël Schuermans Lung function technician Biomedical research unit Maart 2013 Avondseminarie BVPV

2

3 Zuurstoftoediening Zuurstof algemene bepalingen Zuurstof voorziening systemen Zuurstof toediening systemen Zuurstof bevochtiging Zuurstof monitoring

4 Zuurstoftoediening Zuurstof algemene bepalingen Zuurstof voorziening systemen Zuurstof toediening systemen Zuurstof bevochtiging Zuurstof monitoring

5 Zuurstoftoediening Zuurstof is een medisch gas en dus medicatie!!! Steeds op voorschrift van de dokter Kleur- en geurloos, omgeving 21% Om de oxygenatie te vrijwaren bij hypoxie dyspneu Betere weefseloxygenatie zal de dyspneu verminderen Cardiale ontlasting (ischemie) alleen bij hypoxemie!!!!!! Of therapeutisch: Langdurig (LTOT) vanaf 16 uur per dag =

6 B. Technische verpleegkundige verstrekkingen K.B. van 18 juni 1990 B1 = verstrekkingen waarvoor geen voorschrift van de arts nodig is. B2 = verstrekkingen waarvoor een voorschrift van de arts nodig is. 1. Ademhalingsstelsel B1 - Luchtwegenaspiratie en drainage. - Verpleegkundige zorgen aan en toezicht op patiënten met een kunstmatige luchtweg. - Gebruik van en toezicht op toestellen voor gecontroleerde beademing. - Cardiopulmonaire resuscitatie met niet-invasieve middelen. - Zuurstoftoediening.

7 Zoals voor elke verpleegkundige handeling moet de instelling of dienst beschikken over een procedure, die de precieze uitvoering van de techniek beschrijft. In de procedure voor zuurstoftoediening moet dus zeker opgenomen zijn hoeveel zuurstof gegeven wordt aan welke patiënten, in welke omstandigheden en met welke middelen (brilletje, neussonde, masker,...). Tevens moet elke verpleegkundige, die een techniek uitvoert, de nodige kennis en bekwaamheid hebben om de techniek correct en veilig uit te voeren.

8 Verpleegkundigen mag zuurstof opstarten mits een uitgeschreven protocol (In overleg met de arts(en) van het ziekenhuis) Bij objectieve verslechtering van een patiënt Zaalarts steeds nadien contacteren voor een verder beleid Patiënt blijven observeren Cave: COPD patiënten en CO 2 retentie bij O 2 toediening

9 Zuurstoftoediening Zuurstof algemene bepalingen Zuurstof voorziening systemen Zuurstof toediening systemen Zuurstof bevochtiging Zuurstof monitoring

10 Zuurstof voorziening systemen De keuze van het systeem hangt af van verschillende factoren: Verwachte duur van therapie Type van pathologie Ademhalingspatroon van de patiënt Bevochtiging of niet Medewerking van de patiënt Behoefte, mobiliteit en limitatie van de patiënt Betrouwbaarheid en faciliteiten van de fabrikant Nieuwe ontwikkelingen en onderzoek Etc.

11 Zuurstof voorziening systemen Zuurstof voorziening in het hospitaal Muur aansluiting Aan bed of dicht bij de patient Zuurstofconcentratie van 99.6% Zeer gebruiksvriendelijk en 24/7 beschikbaar Inplug moet uniek zijn per verschillend gas

12 Zuurstof voorziening systemen Andere systemen Gasflessen Zuurstof concentrators Vloeibare zuurstof

13 Zuurstof voorziening systemen Gasflessen Cylinders dubbel wandig in metaal Gecompresseerde zuurstof (200bar) 5 tot 4400 liter water equivalent Respectievelijk 1000 tot L O 2 Concentratie van 99.5% Europese standaard: witte kleur INHOUD VAN FLES x DRUK VAN MANOMETER 60 (minuten) X AANTAL LITER PER MINUUT = RESTERENDE TIJD (uren) Lomp, log, beperkt in tijd en kostelijk Noodsituaties Transport van de patiënt Geen bevochtiging nodig Zijn altijd gebruiksklaar

14 Openen en sluiten van hoofdkraan Aansluiting naar patiënt Aansluiting voor beademingstoestel Manometer (tabel)

15 Zuurstof voorziening systemen Vloeibare zuurstof Twee verschillende units Moeder vat van + 40 L op -183 C ( L O 2 in gas) Draagbaar vat van + 5 L ( L O 2 ) Heeft geen externe energiebron nodig Opgepast voor vrieswonden

16 Zuurstof voorziening systemen Zuurstof concentrators Filteren N 2 en CO 2 uit de kamerlucht Hogere concentratie zuurstof 95% Beperkt debiet van 0.5 tot 5 L/min Heeft een externe energiebron nodig

17 Zuurstof voorziening systemen Andere systemen voor zuurstofvoorziening Debietmeters Gas decompressors Leidingen en aansluitingen

18 Zuurstof voorziening systemen Debiet meters 3 3 Minimum markering per 1 liter 2 2 Accuraat tussen 0.5L en 15 L/min Op ooghoogte het centrum van de bol 1 1

19 Zuurstof voorziening systemen Debiet meters 3 3 Minimum markering per 1 liter 2 2 Accuraat tussen 0.5L en 15 L/min Op ooghoogte bovenkant driehoek 1 1

20 Zuurstof voorziening systemen Gasdecompressoren 200 bar in cylinders 5 bar uit de muur Ambiënte druk voor gebruik Elke connectie - luchtdicht - geen smeermiddel - geen stof

21 Zuurstof voorziening systemen Leidingen Correcte aansluitingen Correcte leidingen Beperkte lengte en diameter Zuurstof leiding niet langer als 12m Geen mengeling van de systemen Check regelmatig alle connecties

22 Zuurstof is niet brandbaar maar wel ontvlambaar en is een brandversneller, vonken, stopcontacten, rokers, fornuis, Opslagplaats goed geventileerd = vermijd O 2 opstapeling Zuurstofflessen vastleggen aan de muur Geen vet of smeermiddel gebruiken

23 Zuurstoftoediening Zuurstof algemene bepalingen Zuurstof voorziening systemen Zuurstof toediening systemen Zuurstof bevochtiging Zuurstof monitoring

24 Zuurstoftoediening. Nasale systemen Neuscatheter Neusbril Neussystemen met reservoir. Maskers Simpel gezichtmasker Gezichtmasker met reservoirzak Venturi masker Tracheostomiemasker Neusmasker

25 Werkwijze installeren van O 2 Inlichten, informeren, motiveren en geruststellen van de patiënt Bovenste luchtwegen moeten vrij en zuiver zijn Houding: half-zittend tot zittend Materiaal verzamelen Debietmeter inpluggen Bevochtiging zo nodig aansluiten Voldoende bewegingsvrijheid voorzien eventueel verlengleiding aansluiten

26 Werkwijze installeren van O 2 Masker of neusbril verbinden (uitzondering sonde) Debiet instellen volgens voorschrift of protocol Masker of neusbril opzetten bij patiënt als allerlaatste Observeer patiënt na de instelling - huidskleur transpiratie - bewustzijn en/of psychische staat - respiratoire parameters (frequentie/ritme) - vitale parameters In het verpleegdossier noteren: - start zuurstof therapie - toedieningswijze - aantal liter (L/m) of % O 2 - observaties

27 Zuurstoftoediening Zuurstofsystemen volgens L/min van 1 tot 5 L/min Zuurstofbril Geplaatst onder de neus aan het tussenschot Tot 1 cm in de neus, kromming naar beneden Gebruikt de neus en mond (deels) als reservoir Geeft een F i O 2 van 24 tot 40 % afhankelijk van het debiet (laag debiet max 4 liter) Per liter zuurstof = 4% concentratie stijging Fixatie onder de kin

28 Zuurstoftoediening Zuurstofsystemen volgens L/min van 1 tot 5 L/min Neussonde Wordt aangebracht tot boven de glottis Afstand van oorlel tot basis neusvleugel Mond en neusholte is reservoir ook tijdens de uitademing, vandaar hoger mogelijk F i O 2 van 24tot 45 % met grotere debieten (max 6L/min.) Vasthechten op onbehaarde huid bv. wang Om de 24u verwisselen van neusgat. Geen tractie op de neusvleugel

29 Zuurstoftoediening Hoge kostprijs van zuurstof: nieuwe systemen. On-demand valve (Cave: ademen via de mond). Spaarventiel. Enz.. Neusbril met extra reservoir en/of borstreservoir Beide systemen leveren tot 50% zuurstof concentratie

30 Zuurstoftoediening Neussonde en zuurstofbril Voordeel: grote bewegingsvrijheid: eten en praten geen claustrofobie gevoel gebruiksvriendelijk en goedkoop geschikt voor minder coöperatieve patiënten neus- of mondademhaling maakt geen verschil Nadeel: hoofdpijn en oorsuizen, constant slikgevoel uitdrogen keel observatie van neusholte en verstopping sonde decubitusletsels oor, neus en kin fixeren van sonde soms moeilijk cave luchthappen bij slechte positie

31 Zuurstoftoediening Zuurstofsystemen volgens L/min van 5 tot 10 L/min Zuurstofmasker Wordt over neus en mond geplaatst Fixatie met rubberen band en neusklip Vermijden van extra aanzuiging kamerlucht Het masker, mond en neus zijn het reservoir F i O 2 van 35 tot 55 % naargelang het debiet (5-10L/min) Minimum debiet van 5 L vereist! cave rebreathing

32 Zuurstoftoediening Zuurstofsystemen volgens L/min van 5 tot 10 L/min Zuurstofmasker met zak Wordt over neus en mond geplaatst Fixatie met rubberen band en neusklip Extra observatie van de patiënt is nodig. Zak leegtrekken!!! Het masker, mond, neus en zak zijn het reservoir F i O 2 van 40 tot 70 % naargelang het debiet (8-12L/min) Met éénrichtingsklep tot 90% F i O 2 maar beperkt in tijd

33 Zuurstoftoediening Venturi mask Voorziet een fixed zuurstof concentratie De negatieve druk zuigt omgevingslucht aan De graad van dillutie hangt van het O 2 debiet af O 2 concentraties tussen 25% en 60% Room air Oxygen

34 Oxymask 1 L/m = 24% - 27% FiO 2 2 L/m = 27% - 32% FiO 2 3 L/m = 30% - 60% FiO 4 L/m = 33% - 65% FiO 2 5 L/m = 36% - 69% FiO 2 7 L/m = 48% - 80% FiO 2 10 L/m = 53% - 85% FiO 2 12 L/m = 57% - 89% FiO 2 15 L/m = 60% - 90% FiO 2 Voordeel: Laag debiet hoge FiO 2 Comfortabeler voor de patiënt geen zakreservoir Geen CO 2 retentie mogelijk Open masker drinken via rietje Minder plakkerig

35 Oxyarm Zuurstoftoediening Een hoofdset In positie aanpasbaar Zuurstofwolk voor neus en mond Zuurstofconcentratie van 28% tot 35% Geen direct contact

36 Oxygen delivery systems Tracheostomy masker Altijd bevochtiging nodig Neus masker Zelden gebruikt

37 Zuurstoftoediening Andere systemen. Face-masks. Zuurstofhoed of tent. Trachea-sonde. Enz.. Trachea Catheter

38 Zuurstoftoediening Zuurstofmaskers Voordeel. Gebruiksvriendelijk en goedkoop. Hogere F i O 2 door grote debieten Nadeel. Claustrofobie gevoel. CO 2 retentie bij te laag debiet. Moeilijk praten en eten/drinken. Drukletsels boven op de neus, oren en kin. Zuurstofmasker met zak moeilijk in gebruik. Oncomfortabel en groot. Niet bruikbaar bij gedesoriënteerde patiënten

39 Zuurstoftoediening Zuurstof algemene bepalingen Zuurstof voorziening systemen Zuurstof toediening systemen Zuurstof bevochtiging Zuurstof monitoring

40 Zuurstoftoediening Bevochtiging In acute setting en kortstondig gebruik Niet nodig om te bevochtigen

41 Zuurstoftoediening De neus De neus en bovenste luchtwegen zijn in staat bij gewone ademhaling, lucht te verwarmen (36 C) en te bevochtigen (100%RV) Door condensatie gaat er voldoende vocht achterblijven van de vorige uitademing om de volgende inademing natuurlijk te bevochtigen voor 33%

42 Zuurstoftoediening Bevochtiging bij systemen die de neus NIET bypassen Bij lage debieten tot 4 L/min niet bevochtigen Op voorwaarde dat de lucht wordt aangeboden op kamertemperatuur Dat de neusmucosa intact is Bij uitdroging eerst de neus verzorgen dan pas bevochtigen

43 Zuurstoftoediening Bevochtiging bij systemen die de neus WEL bypassen Zuurstof toediening boven de 5 L/min > 24 uur Tracheotomie patiënten ALTIJD bevochtigen

44 Zuurstoftoediening Bevochtigingssytemen Passieve. Koude bubbelbevochtiger geeft zelden een meerwaarde (single use!!!). Bubbelbevochtiger met warmte - element heeft zijn nut als: droge taaie fluimen niet opgehoest kunnen worden. Cave broeihaard van kiemen

45 Zuurstoftoediening Bevochtigingssytemen Actieve systemen. Warm en koudwater bevochtigers die actief water onttrekken aan een wateroppervlakte

46 Kunstneus of Trach-vent Passieve bevochtiging of kunstneus Wordt op de tracheacanule geplaatst Bevat een aansluiting voor zuurstoftoediening De filter houdt de warmte en het vocht van het uitgeademde gasmengsel bij en geeft dit ook weer af tijdens de volgende inademing.(wisselaars) Combinatie met bacteriefilter eenmalig gebruik Minimum dagelijks vervangen, mag niet verzadigd zijn met secreten.

47 Zuurstoftoediening Aanbevelingen bevochtiging Bij zuurstof toediening tot 4 l/min: niet bevochtigen. Bij chronisch gebruik en problemen van droge neus en irritatie: eerst de neus behandelen. Zo de klachten persisteren: bevochtigen. Bevochtiger met regelbaar warmte-element of actieve bevochtiging. Voorgevulde wegwerpbare bevochtigers gebruiken. Zo mogelijk kunstneuzen gebruiken

48 Zuurstoftoediening Zuurstof algemene bepalingen Zuurstof voorziening systemen Zuurstof toediening systemen Zuurstof bevochtiging Zuurstof monitoring

49 Zuurstof monitoring Bloedgas metingen ph, PaO 2, PaCO 2, SaO 2, HCO 3- Zeer accuraat en specifiek Een totale en objectieve meting van de ademhalingfysiologie Diagnostisch onderzoek Invasief Mag door verpleegkundige Hematoma Manipulatie van het staal Niet op ijs (10 in labo) Vermeld de FiO 2

50 Zuurstof monitoring The pulse-oxymeter of saturatie meter Non-invasieve meting Absorptie van licht (Beer s law principle) Zender en detector aan de probe Combinatie van ultra rood en normaal rood licht Vinger probes en oor probes Percutane meting Meet de Hb saturatie Beperkte informatie

51 Zuurstof monitoring Valse hoge resultaten Koolmonoxide intoxicatie (zware rokers) Sterk licht in de buurt UV licht (anti bacteriëel) Infra rood licht (neonatale ICU)

52 Zuurstof monitoring Vals lage resultaten Vasculaire aandoeningen (extremiteiten) Snelle bewegingen van de vingers Nagellak Hoge bilirubinemie Detector of zender bevuild Foute positie van de probes Bloeddruk metingen aan dezelfde kant

53 Zuurstof monitoring

54 Zuurstof monitoring Therapeutische problemen Vraag hoe de patiënt zich voelt Volg de evolutie van de therapie en pas de F i O 2 aan Evalueer het therapeutisch effect (S a O 2 of Bloedgas) Stel de patiënt gerust en overtuig hem van de therapie Observeer je patiënt minstens 5 min bij opstart of aanpassingen van de zuurstoftherapie

55 Zuurstof monitoring Objectieve patiënt observatie Ademhalingsnelheid Adem arbeid Vitale parameters Huidskleur Het bewustzijn Spontane lichaamshouding

56 Zuurstof monitoring Take home message Het correct materiaal is cruciaal voor een goede therapie Beperk de onderbrekingen van de therapie Vermijd oncomfortabele situaties voor de patiënt Check regelmatig zuurstof systemen (speciaal positie) Benadruk bij patiënt de noodzaak van een correcte positie Kennis van de verschillende zuurstoftherapie systemen

57 Reclame voor onze bollenwinkel

58 WEBSITE Belgische vereniging voor pneumologie verpleegkundigen

59 Conclusie Correcte zuurstoftherapie is een uitdaging. Pas de zuurstoftherapie individueel aan per patiënt. Neem overwogen beslissingen om een zo goed mogelijke saturatie na te streven, rekening houdend met een optimaal comfort dat leidt tot een betere therapietrouw van de patiënt