Tweemaandelijks tijdschrift van de Nederlandse Orchideeen Vereniging

Transcriptie

1 --/93 Or ideeen Tweemaandelijks tijdschrift van de Nederlandse Orchideeen Vereniging Informeel, ehinees gewatteerd kleed met mouwboorden en orehideeen, Inhoud Over het keuren van orchideeen 3 lengte 138 em. Guangxu ( ). Catasetum ochraceum 4 Gewasbevochtiging bij Cymbidium 6 Het donkere, bruinpurperen satun van dit winterldeed is met een toepasselijk Een expeditie naar Papua New Guinea 9 tief geborduurd. de witte orchidee, de bloem die hoort blj de elf de maand. KNOP14 _ J ranke steeltjes eri sprieten van de orchideeplantjes zljn in opgenaaid goud Oncidiums 17 draad uitgevoerd. Bij de orchideeen op het zwarte satijn van de rand zijn Jaarvergadering 22 subtiele patroon-varia ties gebruikt voor respectievelijk de horizontale en de verticale banen.

2 Orchideeen in de kunst Schildering op zllde uit de serie 'Concubines van keizer Yongzheng' (anonym) en gewatteerd satijnen kleed met goud- en zljdeborduursel van witte orchideeen (Guangxu ( ). Anders dan de titel van de rolschildering wellicht doet vermoeden zijn er geen aanwijzingen dat orchideeen in de Chinese cultuur net als in de Westerse enige relatie hebben als symbool met sexuajiteitde in beije foto's afgebeelde witte orchidee is de bloem van de elfde maand en als zodanig veeleer een voorbeeld van speelse symboliek die zoals aile Chinese symboliek de vet'schijnselen van de kosmos ordening verleent. Elk seizoen heeft zijn eigen bloemen en elke maand heeft er een of meer.aan aile symbolen liggen oude theorieen over harmonie ten grondslag.yin en Yang zijn de tegensgestelde principes die de harmonie in het heelal bepalen. De beroemde wijsgeer Confucius ( VOOl" Chr.) had al grote interesse voor orchideeen en noemt de 'Ian'(orchidee) de 'koning van de geurende planten'. In het oudste filosofieboek van China,waarvan aangenomen wordt dat Confucius een der auteurs was, staat: 'Woorden van vrienden met een en hetzelfde hart zijn zoet als het aroma van lan' En in het 'Boek van de gedichten' (Shiching) dat vermoedelijk door Confucius werd geredigeerd staat het volgende gedicht: Shin en Yu zijn nu vol water want de lente kwam am de sneeuw te smelten de mannen en vrouwen van de staat dragen nu Ian Zij zegt tegen hem: laten we naar ginds gaan am de plaatsen te zien.hu zegtnee, want ik zag ze jaren geleden. Zlj' zegt weer:laten we naar ginds gaan Daar is een plaats boven de rivier Yu waar we de liefde kunnen bednjven (vertaling uit het Engels van mid Toch een verbinding dus met sex? Eerder met harmonieuze liefde. De orchidee als symbool van schoonheid die vele zinnen aanspreekt. De sensualiteit van orchideeen wordt in elke cultuur herkend. Nog een Chinees gedicht tenslotte waarin orchideeen voorkomen. Het is van de dichter Wen I-to,die leefde van Weer die verbinding met jeugdige schoonheid en liefde tussen mensen.en weer is het de man die nalatig is,dit keer met wei zeer droevige gevolgen: Ik wilde terugkomen Ik wilde terugkomen Terwl/l je vuisten als orchideeen Waren, die nag moesten opengaan, Terwlj'l je zachte haar Als zachte zijde was, Terwijl in je ogen het licht van een ziel brandde Wilde ik terugkomen. Ik ben niet teruggekomen Terwijl je voetstappen waren Als riemslagen in de wind, Terwijl je hart als een dwaze v/ieg Tegen de ruiten sloeg, Terwijl in je lach bel/etjes Van zilver klonken Ben ik niet teruggekomen. Ik moest terugl<omen Terwlj"/ een waas Over je ogen lag, Terwlj/ een zuchtje kille wind Het laatste lamplicht doofde, T erwijl een koude hand Je oppakte en meenam Moest ik terugkomen. Ik ben teruggekomen Terwlj"/ vuurvliegen hun lantarens Op IOU rich ten, Terwljl krekels bljje oor Droevig sjirpen; Nu je met een mond vol aarde slaapt Ben ik teruggekomen. Literatuur: Catalogus 'De vet'boden Stad.Hofcultuur van de Chinese keizers' ( ) Museum Boymans-van Beuningen Rotterdam Reinikka,Merle A. A History of the Orchid. University of Miami Press Het gedicht van Wen I-to is afkomstig uit een aflevering van Hervormd Nederland van vele jaren terug. NA van der Cingel NederJandse Orchideeen Vereniging 'Bestuur E Meeuwissen, waarr:emend voorzitter J. C. van Hattumweg 5, 1187 ZN Amsteiveen JFB Gieskes, seeretariaat Reggestraat 37, 7555 KK Hengeio na 78 uur AJT Hovens, pennlngmeester De Plaggenhouwer 1, 5971 LB Grubbenvorst na 78 uur T van den Heuvel, lijdschriftcommissaris Westerse Drift 53,9752 LC Haren HM Jordans-Schlahmilch, pr-.commissle Hoekenburgiaan 21, 2275 TC Voorburg / Leden PG van der Horst Ribespad 23, 3852 GL rme/o 034 / T MlJlder-Roelfsema, Hertenlaan 8, 7605 CB Wageningen W Prins, ledenadminl$lratl8 Zwartendljk 39a, 268 1LM Monster, 0 '/ J Wetsteyn Warmoestraat 33, 6678 BW Oosterhou/ GJd Redactie NA van der Cingel, Hooiweg 185, 9765 EG Paterswolde, fax A Klaassen Krayenhoffstraat 2, 1222 RW Hliversum fax Realisatie Drukkerij Knijnenberg, produktie Zulderhoofdstraat 70, 1561 AP Krommenie!<oplJ 8ijdragen voor 'Orchideeen', te zenden aan RedactJe Orchidee1}n, Hooiweg 185, 9765 EG Paterswolde, resp. voor 1 februarl, 1april, 1 junl, 1 augustus, 1 oktober 6n 1 december, dus rulm 2 maanden voor verschijning. lierschijnll1gsdaturn 'Orehideeen' ontvang II rond het midden van de even maanden Advertenties Voar advertenlies wende men zich uitslljltend schnftelijk Lol de tleer T van den Heuvel, W Dnft 53, 9752 LC Haren, Advertenties lnzenden voor 16 februari, '13 apnl. 8 juni. 22 augustus, 19 oktober en 25 december Contributie Voor tlet kalenderjaar f 40,-, jeugdleden Vm 18 Jaar r22,50. hulsgenoo Ueden (onlvangen geen tijdschrift) r10,. Betating op postglro nr bankrek. nr trw pennlngmeestef van de Neder1andse Orellideeen Vereniging te Grubbenvorst of na ontvangst vall de acceptgirokaart De Orchideevriend Belgie Seeretanaat Maurice Casteleyn, Ossenstraat 70,9000 Gent Conmbutle 500 Blr door starting 01 overschnjving op rekenlng van De Orchideevnend, Bronstraat 21 te 9700 Mater Belgische Orchideeen Vereniging Zetei Ja Jansen, Fortlaan 16, 2070 Zwijndrecht Seeretaris/penn. A. Colart, Vuurkruislaan 4, 2610 Anlwerpen Udgeld Orchika (Oretlideeenklub Antwerpen) 450 BFr, Inbegrepen tijdsehrift Orchlka (6 nummers). Orehika + Orcllideeen 1050 BFr. Bijdragen Ie storten op rekening v0. 2

3 Over het keuren van orchideeen. Zoals U in Orchideeen heeft kunnen lezen, is in april van 1992, de ings Commissle Orchideeen opgericht Oat gebeurde tijdens de c. ~te vergadering van de keurmeesters in spe. In die vergadering is afgesproken, dat de keuring volgens een bepaalde opzet zou moeten geschieden. Van meet af aan waren enkele zaken duidelijk voor ons allen: A op een enkellng na, had geen van ons ervaring op het gebied van het keuren van orchideeen. B wij waren niet van plan, om onze kennis ten behoeve van het keuren, op het zelfde nlveau te brengen als dat van de keurmeesters van de American Orchid Society, aangezien daar een 3-jarige kursus aan vast zit C aan een bepaalde persoonlijke voorkeur of smaak, als wei beoordeling, valt niet te ontkomen. Om de nadelen van bovengenoemde aspecten te minimaliseren, is afgesproken dat: 1 een keuring door 3 keumleesters moet worden ven'icht 2 bij een officieele, bij de NOV aangemelde keunng, de keurmees ~ ters niet tevens leden mogen zijn van de kring onder wiens auspicien de keunng plaats vindt 3 de keuring dient te worden verricht volgens een methode die door aile keurmeesters moet worden geaccepteel'd. 4 de keurmeesters moeten, indien dit enigszins mogelijk is, ten te een maal per jaar aan een keu ring deelnemen, om ervaring o")...i (e doen. Een van de belangrijkste argumenten voor het hebben van een keuring tljdens een ten toonstelling, is het evalueren van de kwaliteit van de planten. Oit loopt pamllel aan een van de doelstellingen van de NOV, om de kwaliteit van de in ons land gekweekte planten, te verbeteren. Oit is maw het opvoedkun dige aspect Oeze twee zaken worden mede bereikt, door gelijkmatig te keuren, d w.z. door el' voor te zorgen, dat in pnncipe een plant even hoog scoor! op een reg l o~ nale, landelijke of internationale tentoonstelling (Stel voor, dat U tijdens een kring bljeenkomst een gouden plak krljgt voor Uw Zygopetalum, maar op de landelijke tentoonstell ing krijgt hij zelfs geen eervolle vermelding!). WIj hopen, dat U door onze kellringen gevoel kl'ijgt voor het beoordelen van Uw planten en dat U er mee gebaat bent. In eerste instantie werd een kellringsmethode aangehouden die nogal wat praktische problemen gaf. Ook bleek die methode nogal wat negatieve kritiek te krijgen van de keurmeesters en van de kringleden. In oktober heeft een tweede algemene vergadering van keurmeesters plaatsgevonden. Oaarin werden enkele wijzigingen voorgesteld, die opnieuw door allen uiteindelij k werden geaccep. Oeze keuringsmethodiek zal ik nu trachten uit te leggen aan 0' I die hierin zijn geinteresseerd. Er zijn 7 keuringscategorieen, waar elke plant op wordt beoordeeld. Die keuringscategorieen zijn vermeld in het keuringsformulier, dat door de keurmeestel's moet wordell ingevuld. Elke geinteresseerde kan achteraf het keuringsforrnlilier opvragen en nagaan hoeveel punten verkl'egen zijn in de diverse categorien. De 1e categorie is Aigemene indruk. De plant wordt in de hand genomen en er wordt van aile kanten naar gekeken. Dan vraagt de keurmeester zich af, wat de eerste indruk is, die hij van de plant heeft gekregen. Is de plant goed gezond? Ziet het geheel er verzorgd uit? Is de verdeling van de verschillende bloemtakken over de hele plant evenwichtig? Zit hij in een naar verhouding niet te grote of te kj.eine pot? etc. U weet het zelf wei Er zijn bepaalde planten waarvan U meteen bij U zelf denkt 'een pracht-exemplaar' of 'er mankeer! wat aan' zonder dat U er in detail nog naar heeft gekeken. Een plant kan hier maximaal 3, minimaal 1,8 punten mee scoren. De 2 e categorie is Bloeirljkheid. Ais een plant niet meer dan 1 bloem per front heeft, en als dat normaal is, dan krijgt Il ij ook een maximum aan pllnten. Mag je van zo'n plant velwachten, dat hij meer bloemen en/of bloemtakken kan geven, dan krijgt hlj mindel' punten. Voor deze categorie, kan een plant maximaal 3, minimaal 2 punten verdienen. Dan komt de categorie Bloemvorm. Zijn de bloemen volmaakt van vorm, dan krijgt de plant 1 punt. Zijn zij niet perfect, dan gaat er wat af. Minimaal wordt er 0,3 vergeven. Over de 4 e categorie, de Naamgeving, is erg veel gediscussieerd l Er zal in de toekomst geen waarde worden toegekend aan de naamgeving, komt derhalve te vervallen. Reden: Veel gekochte hybriden hebben tegenwoordig slechts de algemene naam voor het geslacht en deze is bovendien niet altijd correct, terwljl het voor de eigenaar vaak niet mogelijk IS, de juiste naam te achterhalen; de keurmeesters zijn niet voldoende allrounders, dat zij altijd in staat zijn om in geval van twijfel, de Ilaam te verifieren; het criterium is te fraudegevoelig. Wei wordt er op aangedrongen, dat de tentoonsteliings-comm issie en de keurmeesters er op toezien, dat aile planten van een zo compleet mogelijke naam zijn voorzien en dat in het geval een naam niet juist is gesteld, deze moet worden gecorrigeerd. De categorie Kwaliteit van het blad Hiermee valt max. 1 punt te vel'dienen en tenminste 0,3. Indien het normaal is, dat een plant geen bladeren heeft tljdens de bloei, dan worden er voor deze categorie geen punten gegeven. Wiskundig zal dit veltekend worden t.b.v. de totaalscore. Presentatie is ook een categorie waar nogal INat misverstanden over heersen en waar door de inzenders, door onwetendheid, vee I punten mee worden verspeeld. Lelijke, gevlekte, beschadigde bladeren zorgen voor nogal wat aftrekpunten. Een vu ile, kapotte pot, dode pseudo-bulben, oude niet afgeknipte bloemstengels, grassprietjes of klavertjes, zijn naclelig voor de score. Een keurmeester zal echt geen punten aftrekken, als hij mos op het substraat aantreft! Maar bladluizen, slakken en pissebedden, wekken zijn wrevel Opl Kijk zelf eens aandachtlg naar Uw plant ell probeer hem zo aantrekkelij k mogelijk te makell; toon clat U hem niet zo maar zonder meel' ult Uw kas, vensterbank of vitrine hebt gehaalcl, maar dat U hem goecl heeft 'gekuist'. Met cle presentatle klint u 1 punt vercllenen. Ten slotte is er de Bijzonderheidsfactor. Oeze factor wordt toegekend aan een plant die bijv. erg groot is: Een jong plantje zou zonder deze bijzonderheidsfactor in principe evenhoog kunnen scoren als een oude, grote plant, clie cloor cle eigenam jarenlang is ver!roeteld en gekoestercl. Het is niet cle bedoeling, clat een plant extra punten krljgt omdat hij in cle vensterbank of In de vltrine is gekweekt (Reden: Sommige planten geclljen uitstekend III de vensterbank, zelfs beter clan in menige kas; het is voor een keur 3

4 meester moeilijk te verifieren hoe een plant wordt gekweekt; het is de bedoeling dat de plant gekeurd wordt zoals hij wordt gepresenteerd); ook worden geen extra punten toegekend aan een plant die 'zo moeilijk te kweken is' (De KCO is van oordeel, dat geen enkele botanische orchidee moeilijk te kweken is, zolang de natuurlijke condities goed worden nagebootst - o.a. temperatuur, relatieve vochtigheid en lichthoeveelheid; als de condities goed zijn, is elke botanische orchidee makkelijk te kweken en in bloei te krijgen, anders ZOLI hij in de natullr al zijn uitgestorven. Het is overigens best mogelijk, dat er hybriden zijn die wei heel moe ilijk te kweken zijn, maar daar willen wij geen uitzondering voor maken.) De 'Naamgeving' is in deze teks! reeds veranderd, rest de volgende 2 pllnten als op de algemene vergadering van keur'meesters op 27 maart aangenomen. 1 Ondanks het verzoek van velen, is er voor gekozen, om toch geen waarde toe te kennen aan de moeilijkheidsgraad van een te kweken plant, omdat de plant wordt beoordeeld en niet de kweker. Wei zal er bij komende tentoonstellingen, een speciaal certifieaat kunnen worden toegekend aan een kweker, die bijzo dere kweekresultaten heeft bereikt (bijv. door een zogenaamd "moeilijke plant" in bloei te hebben gekregen). Ook de kweker van een plant, die helemaal geen eertifieaat heeft gekregen, kan op die manier beloond worden voor uitzonderlijke kweekresultaten. 2 Ten slotte, nogmaals voor diegenen, die het niet goed begrepen hebben: Een "natllurstukje", waarin of waarop, behajve een orchidee, ook andere planten groeien, zal als zodanig worden beoordeeld. De aanwezigheid van ander gewas zal niet tot punten-aft rek leiden, indien het geheel bij elkaar passen of niet tot de natuurlijke, gemeensehappelijke habitat behoren, dan duidt dit in het algemeen op slordigheid en zal er minder hoog worden geseoord in de categorie algemene indruk of presentatie, afhankelijk van het oordeel van de keurmeesters. De door m ij gegeven uitleg moet aan ieder duidelijk hebben gemaakt, dat het niet voldoende is dat een plant uitzonderlijk bloeit, maar dat er vee I meer bij komt kijken om hoog te seoren, Edzard van Holthe ea/ase/um orchaceum, foto J Lodewijk Catasetum ochraceum (Lindley 1844) Vindplaa ts De plant komt aileen voor in Zuid Amerika, en wei in de landen Venezuela. Columbia en Brazilie. Habitat Catasetum ochraceum groeit epifytisch in het open woud of op vrijstaande bomen. Planten van deze soort gedijen het best op bomen met grove sehors. Ze zetten hun wortels stevig vast in humus en mossen welke zieh ophopen tussen de spleten van de ruwe seh massa. De plant kan eehter ook overleven in bewoonde gebieder '. bijvoorbeeld op telefoonpalen of op houten afrasteringen. De bekroonde planten Maxillaria tenuifolia (roodachtig) van IV. Hutschemakers en Dendrobium atroviolaceum van W. Th. Ballizany 8eschrijving De plant is een uitgesproken epifiet met dicht bij elkaar staande bulben op een kort rhizoom. De sehijnknollen, die 15 tot 18 cm lang worden, zijn ci lindervormig tot ovaal en dragen el 6 tot 8 bladeren. Het onderste gedeelte van de bulb is veer smaller dan de rest. De oudere bulben zijn volledig omhuld door de nog overgebleven witaehtige, op papier gelijkende, bladscheden van de vroeger afgeworpen bladeren. Waar het blad van de bladvoe afgebroken is, is op het einde van de overblijvende bladsehede een scherp getand patroon ontstaan. Deze uitei nden lijken wei stekels te bezitten. maar dat is maar schijn. De wortels zijn sterk vertakt en steken dlkwijls in een hoek van 90 uit het substraat. De bladeren zijn lancetvormlg en scherp puntig. Zij zi Jn week van opbouw en duidelijk generfd in de lengte. Zij worden 30 tot 40 em lang en 4 tot 5 em breed. De bloemstengels versehijnen zijdeling s onderaan uit de nog van blad voorziene en bijna volwassen nieuwe bulben. De bloemstengels dragen ofwel mannelijke, of wei vrouwelijke bloemen. Mannelijke bloemen De bloemstengel verschijnt aan de basis en ontwikkelt zich sehu opgaand. De stengel is doorgaans 0,5 em dik en kan wei 60 em lang worden. Elke stengel draagt gewoonlijk 8 tot 12 bloemen De bloemen staan onregelmatig verdeeld en nogal ver van elkaar op de 4

5 stengel. De lip bevindt zich altijd onder'het zuiltje. De bracteeen (SCllutbladeren) zijn smal en spits aan het uiteinde en sluiten dicht te en elkaar aan. Zij zijn groen van kleur en 0,5 tot 0,6 cm lang en ot 0,5 cm breed. De sepalen zijn appelgroen. De lip Is aan de ~ is ook groen, maar dat groen gaat langzaam naar voren over in een helder okergeel. De middensepaal is lancetvormig, spits en sterk holrond (concaa0; lengte 2,2 tot 2,5 cm en in het midden 1,2 tot 1,3 cm breed. De laterale of zijsepalen hebben dezelfde afmetingen, maar zijn iets breder, ongeveer 1,5 cm. De petal en hebben ook dezelfde hoofdvorm en afmetingen, doch zijn wei in de breedte verschillend ; 0,4 tot 0,5 cm breed. De sepalen en petal en sluiten dicht op elkaar aan en vormen tezamen een halve bol. De lip is clik, vlezig en drielobbig. De zijlobben zijn in verhouding groot en bijna cirkelvormig. Zij zijn aan de zijkanten haaks, recht naar boven gebogen. De mlddelste lob is verdikt, tongvormig en naar voren gericht. De hele lip is ongeveer 4 cm breed en 3 cm lang. Het zuiltje is kart en krachtig gebouwd met twee naar onder wijzende antennes, elk 1,7 tot 1,8 cm lang. Het zuiltje zelf is 1,8 tot 2cm lang. Vrouwelijke bloemen De bloemstengel ontwikkelt zich zoals bij mannelijke bloemen, doch draagt beduidend minder bloemen, slechts 5 tot 8. De bloemen staan omgekeel-d op de stengel, dat wil zeggen met het zuiltje naar onder en de lip boven het zuhtje. De bracteeen zijn klein en onbeduidend, smal en nauw aansluitend; lengte 0,4 tot 0,5 cm en tot 0,4 cm breed_ De sepalen, petalen en de lip zijn aile helder ~,groen. De hele bloem is kompakt en vlezig opgebouwd. De dorsale of mlddelste sepaal is breed, lancetvormig en holrond; 2,2 tot 2,5 cm lang en 1,6 tot 1,8 cm breed De zijdelingse of latera Ie sepalen hebben dezelfde vorm en zijn 2,1 tot 2,2 cm lang en 1,6 tot 2 cm breed. Petalen en sepalen gelijken ook hier op elkaar wat vorm en grootte betreft. De lip heeft de vorm van een monnikskap en heeft een verdikte en lichtgegolfde rand; 2,6 cm hoog en breed. _et zuiltje is kort en zeer compact, zonder pollinien en aileen voorzien van een klein driehoekig topje in het midden. Varian ten C. ochraeeum schijnt noch wat vorm, noch wat kleur betreft verschillen te vertonen over het hele vindgebied, dat toch wei uitgestrekt genoemd mag worden. Aileen de grootte van de plant verschilt naargelang de cultuuromstandigheden. Zo bestaan er in Venezuela kleinere vormen en in Columbia soms grotere, dan die normaal voorkomen in Brazilie. Historie C. oehraeeum werd door John Lindley in 1844 in het Botanical Register (30:44: 1844) beschreven. De basis was een plant die van rtweg stamt. Hartweg had deze plant in Columbia, in de provincie J ota, verzameld en naar de Royal Horicultural Society in Engeland gestuurd. Volgens Mansfeld's onderzoek, in verband met de speciale voortplantingswijze van het geslachl Catasetum, behoorde C. oehraeeum ondergebracht te worden in het subgenus Orthoeatasetum (met mono-geslachtelijke bloemen), in de sectie Meizoeatasetum (mannelijke bloemen met antennes) en in de subsectie lsoeeras (antennes symmetrisch). Een tekening in kleuren werd pas in 1969 voor het eerst in Orquideologia gepubliceerd door L. Garay. De betreffende afbeelding had betrekking op een plant die Rodrigo Escobar in Columbia gevonden had. In de begeleidende tekst wees Garay ook op een afbeelding die Hoehnes in de Flora Brasiliensis gepubliceerd had. Garay noemde deze tekening een karikatuur. Inderdaad is deze illustratie zeer onjuist en zelfs verregaand onbruikbaar voor wetenschappelijke studie. De door Emesto Foldats beschreven C. bergoldianum (Acta Botanica Venezuelica 3:318:1968) is identiek met C. oehraceum. C. bergoldianum werd in Venezuela gevonden door Bergold. De door Schlechter in 1916 beschreven C. inornatum (Orchis 18:184:1916) is eveneens identiek met C. ochraceum. Deze plant kwam evenals het type-exemplaar van Lindley uit Columbia. De plant werd door Hennis naar Hildesheim gestuurd. Door Hennis kwamen ook Catasetumexemplaren in Schlechter's handen, die er de naam. ornatum aan gaf. 01 publiceerde RA Rolfe (Icones Plantarum 27:t:2617: 1901) een plant onder de naam C. labiatum. Het afgebeelde exemplaar kwam uit het Orgelgebergte in Brazilie en werd in de kwekerijen van Kew verdel- gekweekt. Rolfe verklaarde en verdllidelijkte dat de vrouwelijke bloemen reeds in 1881 door Barbosa Rodl-iquez onder de naam C. /abiatum gepubliceerd werden. Navorsingen hebben noehtans aangetoond dat de plant van Rolfe identiek is met C. oehraeeum van Lindley, maar. niet met C. /abiatum van Rodriquez. E. Regel beschreef in de plant en noemde hem C. /ehrnannii (Acta Horti Petropolitane 9601: 1880). Deze plant werd door Lehmann in Columbia verzameld en naar de Keizerlijke Kwekerijen in St Petersburg gestuurd. De door Regel in Gartenflora gepubliceerde illustratie van C. /ehmannii toont de gelijkvormigheid duidelijk aan met C. ochraceum. Etym%gie C. bergo/dianum: genoemd naar G. Bergold, botanicus en orchideoloog in Caracas, Venezuela. C. inornatum: van het lat ijn = onversierd; waarschijnlijk in verband met de eentonig getinte bloemen. C_ /abiatum: van het latijn = lip; in verband met de grote lip. C. /ehmannii: naar F.C. Lehmann; destijds consul van Duitsland in Popayan, Columbia. C. ochraceum: van het latijn = okergeel; in verband met de bloemkleur. Er zijn tot nu toe geen hybriden geregistreerd of bekend_ Cu/tuur C. ochraceum is een plant voor de warme kas. Een zo helder mogelijke en zonnige plaats is het beste. De dagtemperatuur mag gerust boven de 30 C komen en moet 's nachts liever niet lager dan 18 C zjjn. Hoe meer zon tijdens de groeiperiode, hoe meer de plant de neiging zal hebben om vrouwelljke bloemen te rnaken. Bij minder zon zullen meestal mannelijke bloemen verschijnen. Zoals blj aile Catasetums heeft onze plant ook een uitgesproken rusttijd van twee tot drie maanden nodig_ Deze pauze begint wanneer de bladeren geel beginnen te worden en afvallen. Dan zal men cle plant wat koeler moeten zetten en niet meer gieten of sproeien. Ais in de lente de jonge scheuten ontspruiten weer beginnen met water geven. In geen geval te vroeg beginnen, de jonge scheuten moeten minstens 5 cm lang zijn. Tijdens de groeiperiode wordt regelmatig gegoten. De bloeistengels en bloemen verschijnen wanneer de nieuwe scheut uitgerijpt is en nog blad dr-aagt. Ais potmengsel gebruikt men liefst een grof, goed doorlatencl mengsel: houtskool, schors en rnexifern. Liefst geen mengsels met voclltiloudende middelen zoals sphagnum, de wortels zullen dan zeer vlug gaan rotten. Wanneer de wortels niet in het substraat willen di-ingen en dunne vertakkingen boven het substraat beglnnen te vormen, is dat een teken dat er behoefte is aan voeding. Het is dan hoog tild om meststoffen toe te dienen. De voeding is zoals voor aile andere orchideeen. Men kan ook gedl"oogde koemest in het sllbstraat mengen. Omclat er tijdens de rustperiode niet gegoten wordt, wordt het substraat droog en wordt het geven van vaste voeding in de lente afgeradell. Wanneer men wil scheuren of delen, is de aangewezen tijd het einde van de rustperiode, vlak voordat de nieuwe sclleuten verschijnen. Minstens twee bulben per gedeelde plant... maar ik zou toch liever minstens per drie bulben delen; zeker is zeker... Sommige kwekers menen dat de plant ook op de vensterbank te kweken is, dat zal wei, maar ik heb toch mljn bedenkingen. Een zeer doorlatend mengsel... en dan water geven aan de vensterbank... 7') B/oeipenode Zomer: juli en augustus. B. De Motte Uit Orchika, november X) NB: Door dompelen, laten uitlekken en plaatsen op een diepe schotel met een verhoogd eilandje ondervangt men de genoemde bezwaren 5

6 Gewasbevochtigi ng bij Cymbidium? H. G. Kronenberg In het Vakblad Bloemisterij (47, d.d. 11/12/92, p. 39) stand een voor orchideeenkwekers zeer interessante rnededeling. De kweker C. van Weerdenburg geeft zijn Cymbicliumplanten met een druppelsysteem water en laat de te geven waterhoeveelheid bepalen door de instraling, er van ultgaande dat de hoeveelheid licht de waterbehoefte bepaalt. Hij controleer1 wat er in de potten gebeurt door de drain - de doorgelopen hoeveelheid water - te meten en geeft altijd ± 20% te veel water, dat dan wegloopt. Nu constateerde hij echter, dat op dagen met veel straling (en dus een hoge watergift) de drain niet 20%, maar wei 80% bedroeg! Na zo'n dag bleken de planten bovendien 'nadorst' te hebben: planten namen meer dan verwachte hoeveelheden water op na een hoge instralingsdag, De enige verklaring voor de gedane constateringen is, dat een Cymbidiumplant minder water verdampt dan verwacht op momenten van hoge instraling. Blijkbaar sluit de plant dan zijn huidmondjes (gedeeltelijk) om extreme verdamping te voorkomen, Gedeeltelijk, omdat nog steecls 20% van de watergift wei wordt verdampt. De sluiting van de huidmondjes ver!aagt enerzijds de verdamping, maar ook de C02-aanvoer naar de plant: de plant heeft een lage fotosynthese en kan het vele aanwezige hcht niet benutten. Ais er een ru ime hoeveelheid water bij de wortels voorhanden is en de plant graag veel wil verdampen, terwijl dit niet gebeurt, is cle enige juiste veronder'stelling dat onvoldoende water cloor de plant getransporteerd kan worden: de wortels hebben onvolcloende opnamecapaciteit en/of de plant heeft onvoldoende transportcapaciteit. Tot een bepaald moment kan de transportcapaciteit de verdamping bijhouden, maar bil hoge inslralingsn iveau's niet meer. Om dan toch nog de nadelen van te weinig verd amplng (= te hoge bladtemperatuur) te verminderen, verdampt de plant oak nog uit de watervoorraad van de plant zelf (komt in een stresstoestand, zoals de Amerikanen zeggen). Vandaar de nadmst als de plant meer water opneemt dan met de straling ovel'eenkomt: de plant brengt zijn eigen waterhuishouding weer op peil. Allereerst een constatering: zowel de situatie van te hoge watergift als die van wateronttrekking aan de plant zijn ongewenst en moeten, indien mogelljk, voorkomen worden, Ook het niet uitbulten van de zonne-energie is ongewenst. Dit vraagt om aangepaste teeltmaatregelen. Allereerst zal de watergift aangepast moeten worden aan de inteme transportmogelijkhecien van de plant en zal de 80% drain teruggebractlt moeten worden tot de beoogde 20%. Aangezien het ongewenst is dat planten te warm word en, omdat ze niet kunnen verdampen, zou een tweede teeltmaatregel kunnen zijn om te schermen en wei op lo'n manier dat cle planten niet rneer straling ontvangen als overeenkomt met de verdampingsmogelijkheden van de plant. Hiermee wordt bereikt dat de planten niet in de ongewenste 'stress'toestand komen, De weggeschermde hoeveelheid licht kon immers, doordat de huidmondjes zich sloten, toch niet benut worden. Er is nag een tweedel teeltmaatregel denkbaar het opvoeren van de luchtvochtlgheid, Op dagen met hoge instraling zaj de kaslucht- I IIDchtigheid relatief laag liggen, wat er toe leidt dat de planten vrij gemakkelijk hun \lvater kunnen verclampen (en dit dan ook doen). Door de luchtvochtigheid te verhogen zullen de planten minder s erk verdampen (maar wei warmer worden) en langer hun huidmondjes open kunnen houden en meer licht vom hun fotosynthese kunnen gebruiken, Of de planten op deze manier behandeld warmer worden als bij een lage luchtvochtlgheid moet betwijfeld worden, maar verhoging van de luchtvochtigheid leidt wei tot een betere fotosynthese. De beste teeltmaatregel is echter de gewasbevochtiging. Gewasbevochtlging leidt tot verdamping van op de bladeren gebracht water en koelt 11et blad, maar door de verdamping stijgt ook de luchtvocll tigheid met aile boven beschreven voordelen van dien. Tenslotte kan het blad zelf water opnemen en ontstaat er op deze manier een aanvulling van het vocht in het blad - een aanvulling op het inteme watertransport, Gewasbevochtrglng pakt daarom in feite het probleem aan waar het aangepakt behoort te worden: bij de plant zelf. Gewasbevochtiging zal ook leiden tot een betere fotosynthese en daardoor tol betere gewasgroei, dit zonder dat de planten in een stress toestand behoeven te komen, Gewasbevoctltiging lijk! het aangewezen mlddel om de gevolgen van hoge instra llng zo goed mogelijk op te vangen. Broezen van planten is een vorm van gewasbevochtiging en zowel liefhebber als kweker kunnen deze teelthandeling!oepassen. In elke goede teelthandleiding staat broezen van planten beschreven, Vaak staat er echter niet b ij dat dit broezen zo veelvuldig gebeuren moet, da! de planten in fe ite altijd vochtig blilven. De laatste keer broezen in de middag moet dan op d.at moment gebeuren, dat de ptanten nog net voor de avond al het opgebrachte water' - ook in hun bladoksels - verdampt hebben, De beroepskwekers kunnen het broezen mechanlseren en het laatste broezen laten bepalen door hun computer, die op ontvangen strating, temperatuur en luchtvochtigheid zo ingesteld is, Tenslotte zij opgemel'kt dat het bovenstaande op het gewas Cymbidium betrekking had en op ervaringen van 8en kweker, Toch is al heel lang bekend dat erg vee I orchideeen (en ook andere planten) een 110ge verdamping niet bij kunnen houden (denk aan suikerbieten op het land: 's middags hangen de bladeren slap, maar de volgende ochtend staan de planten er weer fris bij), De ervaren orchideeenliefhebber of kweker zal dan wellicht reageren in de r'ichting van: dit is niets nieuws. Toch ontbraken ons tot nu toe duidelijke waarnemingen op basis waarvan gericht tot gewasbevochtiging overgegaan kan worden en het is de verdienste var Van Weerdenburg dit soort waarnemingen verzameld te hebben. De minder' ervaren liefhebber zal we llicht nu meer waar'de aan broezen als teeltmaatregel gaan toekennen, Cymbidium x, A. Klaassen 6

7 Wist u dat... februari Dendrobium tijd is?? Het geslacht Dendrebium is een van de grootste orchideeen families, met een wijd verspreidingsgebied. Hierdoor is er zeer veel variatie in de groeiwijze, bloemvorm en kleur. Het zijn interessante planten die eigenlijk in geen een collectie gemist meg en worden. De meeste Dendrobiums houden van vee I licht bij gematigde temperaturen, met een keelere en drogere periode in de winter. Ook in huis kunnen diverse Dendrobiumsgoed gekweekt worden. De bloeitijd is in het voorjaar en de zomer, dus als u zo'n oerwoud juweeltje aan wilt schaffen is het nu de beste tijd. Onze collectie omvat slechts een klein aantal van aile Dendrobium soorten die er voorko ;~~ i :~ar het zljn to C h nag : ~~~ 80 verschillende ~ (~/~).: ~,,' ir.~ I \ ~-, \:.~ ~~"" - ~ ';;;;ff!.~~ - (~ v. ' - ~.JJl.Ji. ~ ~ ~~/-' ':. t ' / ""..- ~. ~,"';.,-,,-;. Orchideeen-centrum I&De Wilg" Bermweg 16b-2911 CA Nieuwerkerk aid IJssel Telefoon KHAO-VAI-NATIONALPA RK THAILAND Altester und groster Nationalpark in Thailand. Unber(jhrte und urspr(jngliche Tier- und Pflanzenwelt. Darunter viele seltene orchideenarten. Nur 15 km von der Parkgrenze liegt die Bungalowanlage. Von wo aus Excursionen in und um den park durchgef(jhrt werden. Die gaste werden vom flugplatz Bangkok abgeholt und spater zur(jckgebracht. Deutsches Management. Auch Europaische und vegetarische Speisen werden serviert. Viedeofilm anfordern (Unkostenbeitrag Hfl 20,-) f(jr Info-kontakt: Werner Thielen, im Wolfsangel 8, Koblenz Telefax: a telefon: (ab 17 Uhr) KWEKERIJ LAMMERT KONING exotisch goed Frieschestraatweg 137 A 9718 NE groningen tel Als u Groningen binnen komt VOigt u de borden Martinihal-Bedum Zuidhorn, na ± 3 km neemt u de afslag Kostverloren. Zodra u over de spoorweg komt, ziet u ons links. UW ADRES VOOR ALLE SOORTEN ORCHIDEEEN * ~L"rLcuLtura"v op aanvraag zenden wij graag onze orchideeen-catalogus naar beroepskwekers Vraag vrijblijvend onze prlj"slijst aan van diverse Potmaterialen van o.a. Osmunda Cocos brokjes (chips) Sphagnum Redwood Seedling mix Dicksonia Mexifern Pe.ters meststoffen Zaai- en verspeenbodems Keiki pasta en vele andere materialen, welke vnjwel altijd uit voorraad leverbaar zijn. Postbus 17 Cruquiusweg AA Heemstede Tel. (023) Telex: flori nl Fax: (023) ORCHI OEEEN-KWEKERIJ IMPORT-EXPORT Jac. C. van Beem Molenweg 59, 1436 BP Aalsmeerderbrug, Telefoon , fax 020~ Vertegenwoordiger voor Nederland voor Michel Vacherot Het adres voor: Cattleya Cymbidium Oncidium Paphiopedilum Melaty-planten Angraecum Dendrobium Doritus-alba Epidendrum Zygopetalum Vanilla planifolia div. meristeem Phalaenopsis Ook kunt u in onze boetiek voor al uw bloem-bruids en rouwwerk terecht. zondags gesloten TE KOOP gevraagd botanische orchideeen. Liefst hele collecties voor on ze doorlopende tentoonsteiling. Handelskwekerij Fa. Th. D. Maarssen en Zn. Oosterringweg 34, PS Luttelgeest bij Emmeloord, tel: b.g.g

8 Interbook boekhandel I Patersstraat 5 verzendboekhandel 5801 AT VENRAY tel: Uit onze catalogus: Orchids care and cultivation, Leroy/Parisot, engel. 200 pag., kleur ofot., tek., beschrijvin g van cultuur en verzorging, f 69,95 Orchideenkul1de, H. Mergner, duits, 4 14 pag.. kleurenfot., schitterend nieuw boe k over de orchideeencultu ur in kamer en kleine kas, f 210, De kennis en de kunst van het kweken van orchideeen, Kron nberg, nederland. eindeujk verschenen, bestel hem vandaag nog, f 49,90 Passionflowers, J. Vanderplaenck, engels, kjeurenfot., tek.. beschruving van aile botanische Passieblocmen en e n o-rool aantal cul livar ', f 66,- Aallvulling catalogus: The orchidman: the life, work and memoirs of the Rev. H.M.R.Rupp , eogds 248 pag.. tek. zw/w fot., f 110, Orchid growing illustrated B.& W. Riltershausen, engels, 159 pag,. kleurenfol., tek., eel informatie over culluur en erzorging,.f 59, Die Orchideen der Schweiz und angrenzender Gebiete, Reinhard et ai, duits, 348 pag., kjeurenfot., beschrij ing an aile voorkomende.'oorten, f 124,- Onze catalogu is verkrijgbaar na telefoni che aanvraag. Naasl d. orchideeenboeken treft u oak een groot aantal andere plantenboek n aan, op elk gebied. Telefoon Instrumentenhandel, in- en verkoop Foto-toestellen en lenzen van macro tot tele Projectoren ook met overvloei apparatuur Microscopen mono en stereo, om nog meer te zien Zuiddijk 60 Zaandam open: donderdagavond en zaterdag Telefoon ORCHID EEEN WUB BEN Groot assortiment Orchideeen en Tillandia's. Botanische Orchideeen, de meesten uit zaad gekweekt en hybriden. Oppotmaterialen Diverse soorten meststoffen Gewasbeschermingsmiddelen in kleinverpakkjng Prijs/ijst schrifte/ijk aanvragen Openingstijden: maandag tim zaterdag van 9.00 u tot u en van u tot u T olakkerweg JT Hollandsche Rad ing Telefoon Fax: ~ -_.. PAUL ORCHIDEEEN Import Export (Voorheen: Collectie Barendsen) Postadres: Emmastraat EX AALSMEER tel , fax Kwekerij: Oosteinderweg 129c, AAlSMEER Het gehele jaar door geopend: woensdag van 1 tot 5 uur, donderdag en vrijdag van 9 tot 12 uur en van 1 tot 5 uur. 1 e en laatste zaterdag van de maand van 9 tot 12 uur en van 1 tot 5 uur. Wij groeiden uit OilS bloemrijk jasje en kunnen u op ons modeme geautomatiseerde bedrijf nog beter van dienst zijn.

9 Uttzicht bungalow op Kamwari (ivier Andre Schuiteman en Art Vogel Een expeditie naar Papua New Guinea deel l' het laagland Inleiding,ele jaren geleden, in september 1990, maakten de heer en mevrouw Mulder, vergezeld van de auteurs, een reis naar het Beloofde Land, Papua New Guinea. De vier deelnemer's aan deze expeditie staan bekend als orchideeenliefhebbers, en het zal u niet verbazen dat het zoeken naar orchideeen hun voornaamste bezigheid was. Het woord 'expeditie' roept misschien beelden op van onverschrokken avonturiers, die met een karavaan van dragers door dampende oerwouden trekken, belaagcl door moordlustige w ilden, gekweld door honger, ziektes en insekten, omringd door onbekende gevaren. Van zo'n expeditie was in ons geval geen sprake, maar het is een feit dat nog geen zestig jaar geleden sommige van de door ons bezochte gebieden nog witte vlekken op de kaart waren. De tocht die de australier Jack Hides in 1935 ondernam naar zo 'n tot dan toe onbekend gedeelte van het binnenland van Nieuw Guinea, voldeed geheel en al aan het bovengenoemde beeld van een avontuurlijke expeditie. Het spannende verslag van deze onderneming, door Hides gepubliceerd onder de titel 'Papuan Wonderland', lazen wij toen we weer veilig thuis waren. Voor ons was dit boek daarom zo interessant, omdat Hides enkele van zijn meest hachelijke avonturen beleefde in een gebied dat wij zelf hadden bezocht, de omstreken van Tari in de Southern Highlands incie. Vergeleken met de expeditie van Hides was ons bezoek Papua New Guinea, ruim vijftig jaar later, weinig meer dan een plezierreisje. Maar voor een orchideeenliefhebber is een reis naar Nieuw Guinea zo ongeveer het grootste avontuur van zijn leven, een bezoek aan het Beloofde Land, en daarom wagen wij het toch van een expeditre te spreken. Een globaal verslag is door een van ons (A.V.) al eerder in dit tijdschrift gepubliceerd (Orchideeen 54(4) (1992) biz ), terwijl de heer en mevrouw Mulder hun ervaringen elder's hebben vereeuwigd (American Orchid Society Bulletin 61 (11 ) (1992) biz ). In een serie artikelen zul len wij nu nader ingaan op de orchideeenflora van Papua New Guinea, voor zover wij daar kennis mee maakten. Onze reis ving aan in het laagland en daaraan zal ook dit eerste artlkel gewijd zijn. Port Moresby De reiziger die Papua New Guinea bezoekt zal in negen van de tien gevallen zijn eerste kennismaking met dit land opdoen in de hoofdstad Port Moresby, gelegen aan de zuidoostkust van het eiland Nieuw Guinea. Ais deze reiziger bovendien een planten liefllebber is, zal hij waarschijn.lijk een gevoel van teleurstelling nauwelijks kunnen onderdrukken. Port Moresby en omstreken liggen in de regenschaduw van het Owen Stanley gebergte, dat nog geen honderd kilometer landinwaarts als een muur' oprijst, met toppen tot 4000 meter hoog. Er heerst daardoor rond Port Moresby een savanneklimaat, dat niet bevorderlijk is voor het optreden van een weelderige vegetatie. Gedurende de lange droge tijd biedt het heuvelige landscllap een kale aanblik, vooral wanneer de plaatsel ijke bevolking het verdorde gras op de Ilellingen heeft afgebrand. Wij hadden nog gel uk dat kort voor ons bezoek een paar onverwachte regenbuien waren gevallen. Van dit buitenkansje had in de eerste plaats de sierbeplanting in de tuinen geprofiteerd; vee I bomen en struiken stonden in volle bloei, voor het merendeel de bekende rood en geel bloeiende Vlinderbloemigen (o.a. Erythrina) en Plumeria's die in aile tropische land en worden aangeplant. In de wegbermen bloeiden voornamelijk al even wijdverspreide tropiscile onkruiden, 9

10 zoals Clitoria tematea, een vlinderbloemige klimplant met diepblauwe bloemen, en Bar/eria lupulina, een stekelige plant uit de familie der Acanthaceae met vrij grote gele bloemen. Orchideeen zijn hier niet te vinden; die komen we pas zo'n twintig tot dertig kilometer landinwaarts tegen, wanneer we het Varirata National Park bezoeken. Het kllmaat is daar al duidelijk vochtiger, wat blijkt uit het optreden van epifyten. De meeste daarvan vi nden we buiten het park langs de toegangsweg, die door een open boomsavanne voert. Het zijn vrijwel uitsluitend Hoya' s, Dischidia's en varens. Orchideeen ontbreken hier echter niet, maar daarvoor moeten we de meer dan manshoge rotsblokken beklimmen, die her en der verspreid tussen de Cycaspalmen liggen. Bovenop dit kruimelige gesteente groeien grote exemplaren van Sarcanthopsis, helaas niet in bloei, en Pholidota imbricata. De aardlgste plantesoort die hier voorkomt is, het spijt ons dit te moeten zeggen, geen orchidee, maar een familielid van het Kaaps Viooltje, een w itbehaarde soort van het geslacht Boea. De plant en lijken op Rechsteineria ieucotricha, terwijl de violelte bloemen met hun felgele meeldraden I/eel weghebben van die van Saintpaulia, ze staan echter op lange dunne stelen. Je zou denken dat dit een idea Ie kamerplant moet zijn, en 1/01 vervvachting nemen we enkele exemplaren mee. Hier bij Port Moresby staan ze niet in bloei, maar we zullen bij Lake Kutubu, 500 km naar het westen, bloeiende planten aantreffen. die el/eneens op rotsen groeien. Helaas zijn zowel de exemplaren van Lake Kutubu als die van Port Moresby al enkele maanden na aankomst in Nederland geheel ingestort, niet meer bereicl een teken van lei/en te geven. Een populaire kamerplant zal Boea dus wei niet worden. De Cycaspalmen (Cycas rumphii?) zijn zo ongel/eer de enige planten die in de dorre savanne in bloei staan. De meeste exemplaren hebben verkoold uitziende stammen, doorclat ook hier de mensen nogal eens hun pyromane neigingen botvieren. Deze taaie planten zijn daar gelukkig wei tegen bestand, en alom kunnen we waarnemen hoe de frisgroene bladveren zich ontrolien. Naar de Karawari rivier Er is geen enkele reden langei' in Port Moresby te blijven dan nodig is. We vertrekken daarom zo snel mogelijk voor de eerste echte etappe \Ian onze expeditie. De Karawari rivier, 700 kilometer ten noordwesten van Port Moresby, is een van de vele zijtakken van de machtige Sepik, die in het noordelijke laagland van Papua New Guinea door een enorm uitgestrekt moerassig oerwoudgebiecl stroomt. Wegen zijn er nauwelilks, om ergens te komen ben je aangewezen op de boot of het vliegtuig. Op een heuvelrug langs de Karawari rivier is door ondernemende lieden een verblijfplaats voor toeristen gebouwd, de Karawari Lodge. De toeristen worden gewoonlijk per vliegtuig (meestal Twin Otters) aangevoerd, een grasveldje langs de rivier doet dienst als lanclingsplaats. Dan gaat het met kleine bootjes, voorzien van buitenboordmotoren en zonneschermen, naar de Lodge. Deze ligt, als gezegcl, op een heuvel, ongeveer 50 meter boven de rivier. Om de toeri sten een in de vochtige warmte uitpultende klimtocht te besparen loopt er een onverharcle weg van de rivieroever naar de top. Met een busje word en de gasten en de bagage naar boven getransporteerd. Dit is negentig kilometer in de omtrek de enige 500 km IRIAN JAYA Karawari Rivier Y. PAPUA Tan Y NEW GUINE? Lake Y Kutubu ~ ~"' L, Moresby ~ auto die in deze contreien te vinden is. Het is overigens de moeite waarcl naar boven te lopen in plaats van te rijden, want in de wegberm tussen het gras bloeien forse exemplaren van een Spathoglottis. De meeste toeristen komen hier' niet voor het natuurschoon, maar om kennis te maken met de cultuur van de plaatselljke bevolking, De stammen die in het stroomgebied van de Sepik wonen zijn vvereldberoemd om hun houtsn ijvverk. Het hoofdgebouw van cle Lodge, een soort hoge schuur naar het model l/an een tmditioneel geestenhuis (Haus Tambaran), die dienst doet als receptie annex bar annex lounge annex eetzaal, is zowel van binnen als van buiten versierd door plaatselijke beeldhouwers; her en der rijzen totem palen op met levendige voorstellingen van plaatselijke clemonen, overal hangen de meest fantastische maskers, die \loor een enigszins sinistere stemming zorgen. Een exotischer oord zal moeilijk te vinden zijn. De toeristen verblijven in een van de vrijstaande hutten, met een w ijdse te r'm 'chalets' genoemd, die zij n voorzien van elektriciteit en warm-en-koud stromend water. Geslapen wordt er onder een tentgrote klamboe, want de streek is berucht am zijn malariamuggen; de malaria die zi] o\lerbrengen is tegen vrijwel aile profylactische middelen resistent. Gelukkig blijkt het aantal muggen erg mee te vallen, de muggenwerencle smeerseltjes worden niettemin rijkelijk aangebracht. De toeristen hebben vanaf hun heuvel een indrukwekkend uitzicht over de rivier en de geheel met oerwoud bedekte laagvlakte daar omheen. In de verte rijzen een paar bergketens op, waaronder het Hunstein gebergte. De dichtstbijzijnde berg, 35 kilometer naar het westen aan de Blackwater rivier, heet Murder Mountain, naar het schijnt omdat ~ ~ ooit een ontdekkingsreiziger is vermoorcl... Op bomen op het terrein van de Lodge zijn verscheidene orchideeen uit de omgeving op ooghoogte aangeplant, waaronder de beroemdste orchidee uit deze streek, Oendrobium lasianthera. Dit is wei de fraalste soort uit de sectie Spathulata, die de zogenoemde antilope-dendrobiums bevat. Het is, zoals de meeste van haar sectiegenotes, een forse, slordig urtziend plant, die veel licht en Tuberola.bium papuanum Sepik Blue, Dendrobium lasianthera 10

11 warmte nodig heeft. De grote bloemen, gerangschikt in dichte trossen, Zljn fraai purperrood met kurketrekker-achtig geschroefde petalen. De popu laire naam Sepik Blue heeft deze soort rschijnlijk aan een kleurenblinde te danken, want blauw zijn de men beslist niet Andere vermoedelijk aangeplante orchideeen zijn onder meer een kolossale Grammataphyllum pantherinum, met pseudobulben van meer dan anderhalve meter lang, helaas niet in blaei, en Bulbaphyllum blumei, waarvan het synoniem B, masdev811iaceum niet slecht gekozen is, want de bloemen lijken met hun lange staarten werkelijk op die van een Masdevallia, zoals de bijgaande afbeelding laat zien, Bijzonder indrukwekkend zij n de hertshoornvarens, Platyeerium wandae, die zelfs Grammatophyllum nog in grootte overtreffen. Deze maken de indruk hier spontaan te groeien. De Lodge ligt niet op het hoogste punt van de heuvelrug; al twi ntig meter voorbij het laatste 'chalet' houdt Ilet gecultiveerde terrein op en voert er een smal paadje in het dichte oervvoud verder naar boven. Weinig toeristen komen op het idee hier eens te gaan wandelen. Oit wordt bovendien door het personeel van de Lodge, met een vervvijzing naar giltige planten en andere niet nader genoemde gevaren, afgeraden. Wij orchideeenjagers laten ons evenwel niet zo gemakkelijk ontmoedigen, en tussen de excursies door nemen we de gelegenheid te baat 'achter de Lodge' op jacht te gaan. De eerste orchideeen die we hier ontmoeten zijn twee bijzonder onooglijke aardorchideetjes, vervvanten van onze Dennenorchis dyera). De ene, met witte bloempjes, is een Zeuxine, de andere, [,,d groenige, nag kleinere bloempjes, een Hylophila. De vreemde, plasticacl1tige rode bloeiwijzen van een gemberachtige (Tapeinoehilos?) die uit de humus oprijzen zijn heel wat opvallender. Hier en daar zie js klimmende varens, die hun ragfijn gedeelde bladeren afwisselend links en rechts van de windende wortelstok plat uitspreiden tegen de boomstammen. Ook araceeen van het geslacht Pathos drukken hun bladeren plat tegen de gladde schors van de hoge oerwoudbomen. Sommige soorten Ficus vertonen het versehijnsel dat cauliflorie heet; llierbij ontspruiten de bloeiwijzen midden uit de schors van de stammen en takken. Het is een grappig gezicht, zo'n boom livaar overal kleine vijgjes aan hangen. Dan zien wij de eer'ste epifytische orchideeen. Het zijn kleine plalltjes van een Bulbophyllum die in verspreide exemplaren op zo'n twee meter hoogte op de bemoste stam van een woudreus groeien. Hadden we ciezelfde plantjes in Zuid Amerika gevollden, dan zouclen we ze zonder lwijfel vom Pleurothall,s hebben uitgemaakt Het is namelijk een Bulbophyllum dre zjjn geslachtsnaam (Bulbophyllum = bulbeblad) geen eer aan doet: cie pseudobulben zijn maar een paar millimeter groot en niet verdikt. We vinden geen bloeiende exemplaren, maar inmiddels hebben ze zich in de Hortus in Leiden van hun beste kant laten zien, Het blijkt Bulbophyllum aemulum te. een soort met, voor een Bulbophyllum, eenvoudig gevormde '-,newitte bloemen van ongeveer anderhalve centimeter doorsnecie, Even verderop gaat het zeer glibberige pad steil omhoog, het is niet gemakkelijk om op de been te blijven. Eerl wilde greep naar een tak, die hopelijk niet afbreekt, is meer dan eens noodzakelijk, We bevinden ons nu dieper in het bos, waar een zeer vochtige, duidelijk koelere atmosfeer heerst Orchldeeen blijven schaars, totdat het pad geblokkeerd wordt door een recentelijk omgevallen boom. In de kroon van de boom, op een normaliter onbereikbare hoogte, verzamelen we verschillende sooti en Bulbophyllum, Dendrobiums uit de secties Mananthos, Oxystophyllum en Grastidium, een Appendieula, Luisia teretifolia en een Liparis. Een mini-orchideetje, dat eruitziet als een kleine Bulbaphyllum, is vermoedelijk Diploeaulobium eyelabulban ; het heelt nu, ruim twee jaar later, nog steeds niet gebloeid. Het geslacht Diplaeaulabium is nauw verwant aan Dendrobium. De gewoonlijk witte bloemen blijven bij de meeste soorten maar een dag open. Dit verschijnsel, efemerie genaamd, komt juist in Nieuw Guinea bij veel orchideeen voor. Het gaat meestal samen met een ander verschijnsel, dat synchronisatie heet. Dit houdt in, dat aile exemplaren van de betreffende soort in een bepaalde streek op dezelfde dag bloeien. Op deze manier wordt de kans verhoogd dat een soort wordt kruisbestoven, zonder dat de men lang in conditie hoeven te blijven: eendracht maakt macht, In de plantenwereld, Nog zo'n efemere orchidee die we hier tegenkomen is Flickingeria comata, met roodbruine pselidoblilben. Evenmin als de andere hier groeiende epifytische orchideeen Houtsnu'werk uit het stroomgebied van de Sepik 11

12 Luisia teretifolia vertoont deze wijdverspreide Flickingeria zijn bloemen. Hieruit blijkt wei Iloe belangrijk het is om levend materiaal te verzamelen, dat in een botanische tuin, L oals de leidse Hortus, tot bloei kan worden gebracht. Aileen op die manier kun je erachter komen welke soo~ Eir in zo'n bos voorkomen. BIj het 'oogsten ' van een orchidee wordt een van ons (A.V.) gestoken door een soort vlieg, wat een pijnlijk gezwollen hand oplevert, waar hij nog dagen last van zal houden. Even tevoren had de ander een gitzwarte teek op zijn arm ontdek1, die zich gelukkig nog gemakkelijk liet verwijderen. Bloedzuigers schijnen hier nauwelijks voor te komen, muggen zijn er des te meer. Omdat het al laat is begeven we ons half glijdend over de modderige paadjes weer heuvelaf richting Lodge. Binnen een half uur zal het donker zijn. Onderweg ontdekken we nog enkele blad- en bloemloze exemplaren van een Oendrobium, die als een toef grijze trommelstokken horizontaal van een boomstam afstaan. Het is Oendrobium capituliflorum uit de sectie Pedilonum. De ruim een centimeter lange bloemen, die we pas veellater in cultuur te zien zullen krijgen, staan met tientallen bljeen in een zeer dichte, bijna hoofdjesachtige bloeiwijze; ze zijn witachtig met een grasgroene lip. In tegenstelling tot sommige zojuist besproken soorten, blijven de bloemen van deze Oendrobium wekenlang fris. De kortlevende bladeren van D. capituliflorum vallen op door de roodpaarse onderzijde. Hoog boven ons in de boomkruinen wachten ongetwijfeld vele orchideeen vergeefs op ontdekking. Korte tijd later lopen we in het laatste zonlicht. Op een boompje vlak bij ons 'chalet' zien we nog Acriopsis javanica, een van de algemeenste orchide in het maleische gebied, met vertakte bloeiwijzen van onopvallenat, maar gecompliceerd gebouwde bloempjes. Terwijl de avond valt barsten aan aile kanten kikkers en cicaden uit in hun amoureuze gezang. Onder begeleiding van deze sfeervolle geluiden begeven we ons naar het geestenhuis, voor de avonddis. Excursies Oendrobium macrophyl/um Bulbophyllum blumei (Lindl) J.J.S. tekening Andre Schuiteman Een bezoek aan de twee dorpjes Amboin en Kundiman, die ongeveer ter hoogte van de Lodge aan de Karawari liggen, is een vast onderdeel van de excursies die vanuit de Lodge op touw worden gezet. Hier kunnen de toeristen kennismaken met de oorspronkelijke cultuur van de plaatselijke bevolking. Voordat de blikjes corned beef en andere lekkernijen hier hun intrede deden was het merg van de sago palm (Metroxylon) het voornaamste bestanddeel van de dagelijkse maaltijd. Het oogsten en klaarmaken van dit goedje is een heel karwei, dat de toeristen door een demonstratie aanschouwelijk wordt gemaakt. Het eindprodukt is een smakeloos soort platte koek, die meer geschikt lijkt om er lekkende daken mee te repareren dan om op te eten. Ter afwisseling worden er soms gedroogde vis en wilde paddestoelen bij geserveerd, terwijl ook keverlarven die in rottende sagostammen huizen zeer in trek zijn. Na de lunch bezoeken we het volgende dorpje, waar ons eer, sing sing wordt getoond, dat wil zeggen een zang- en dansfeest ter ere van het een of ander, In dit geval het wekelijkse bezoek van de toeristen. De danseressen (het zijn hier aileen dames) maken een wat lusteloze indruk, wat we ons gezien de warmte goed kunnen voorstellen, ook al zijn ze aanmerkelijk schaarser gekleed dan wij. We maken een praatje met wat kinderen, die vakantie hebben. De meesten leren engels op school en hebben ook engelse voornamen, vaak met een bijbels tintje: Jonathan, Michael, Susan en dergelijke, waaraan de missie niet vreemd zal zijn. Over een jaar of tien, vijftien zal men in Papua New Guinea bijna overal met een engels sprekende bevolking kennis kunnen maken. In hoeverre dit ten koste zal gaan van de honderden talen die er nu nog gesproken worden valt nlet te voorspellen. Een tweede excursie wordt speciaal voor de orchideeenliefhebbers georganiseerd, dit is een boottocht naar Lake Yimas. Lake Yimas is een merencomplex op ongeveer twintig kilometer vaarafstand ten zuiden van de Lodge. Na anderhalf uur varen door het eentonige oerwoud (er bloeit vrijwel niets) wijken geleidelijk de groene muren en tenslotte drijven we een wijds landschap binnen van grote water- en moddervlaktes en wilde-suikerrietvelden waarboven beboste heuvels zich verheffen. Een grate traep zilverreigers slaat op de vlucht. In het warme water bloeien blauwe en witte waterlelies, waartussen hie ~) daar de gele bloemen van een soort blaasjeskruid (Utricularia Aurea?) uitsteken. Overal vliegen libellen met de schitterendste iriserende kleuren. Je verwacht elk moment dat de paradijselijke 12

13 sfeer wordt verstoord door een krokodil die verstolen het water inglijdt, zoals krokodillen plegen te doen, maar daar hoeven we niet bang voor te zijn krokodillen zijn hier vrijwel uitgeroeid. Hoewel er ens zeggen in de kale boompjes aehter de rietvelden veel, ~ Ideeen moeten groeien, is het onmogelijk daar ook maar in de buurt te komen. Door de ongewoon lage waterstand zijn grote delen van het meer drooggevallen; om bij de oevers te komen zou je tientallen meters door het blubberige slik moeten waden, dat wie weet hoe diep is. Onze gidsen lezen kennelijk de teleurstelling van onze geziehten en besluiten tot aetie over te gaan. Ze doen het bootje stranden op een modderbank en springen zonder aarzeling overboord. Ais onze gasten niet bij de orehideeen kunnen komen, moeten de orchideeen maar naar hun toe komen, schijnen zij te denken. We doen het verzoek vooral ook kleine plantjes mee te brengen (als het ze lukt op de oever te komen, wat lang niet zeker lijkt) en graag ook een van de mierenplanten (Hydnophytum) die al van verre zichtbaar zijn. Even later wad en de twee papoea's tot aan hun heupen door de modder. Ze slag en er zowaar in de oever te bereiken, waarna ze verdwijnen tussen het metershoge riet (dat eetbaar is en pit pit genoemd wordt). Een half uur later duiken ze weer op, elk met in beide handen een ftinke bos orehideeen. Ze werpen hun buit aan boord, om zieh dan in het water van de modder te ontdoen. Zoals dat meestal gaat hebben onze helpers met de beste bedoelingen een flink aantal planten meegebracht waaraan we geen enkele behoefte hebben, waaronder meterslange exemplaren van Oendrobium conanthum, een verwant van D. nthera, en een kilo's zware bos van D. macrophyllum, beide ~o ort en in volle bloei. Natuurlijk zijn het prachtplanten, maar het is niet wat wlj zoeken. Sleehts een paar kleinere orchideetjes hebben ze meegebraeht, waaronder een bloeiende Oberonia, maar we hebben het idee dat we zelf nog wei meer hadden kunnen vinden. Uiteraard zou het wei heel ondankbaar zijn om nu nog iets van teleurstelling te laten blijken, en we doen dan ook alsof we er heel blij mae zijn, temeer omdat ze de Hydnophytum niet vergeten hebben. Laatstgenoemde plant bestaat uit een grijze, grillig gevormde knol waaraan een handjevol takken met tegenoverstaande bladeren ontspringt. Het inwendige van de knol bestaat uit een ingewikkeld stelsel van kamers en gangen die door kleine gaatjes met de buitenlucht in verbinding staan. Voor mieren is dit zo ongeveer een luxe appartement, vandaar dat elke Hydnophytum steevast een flinke mierenkolonie herbergt. Door de knol even buitenboord te hange~ zijn we daar gauw genoeg van verlost. Vanwege de lage waterstand blijkt het onmogelijk dieper in het merengebied door te dringen. We stellen daarom voor langzaam terug te varen en onderweg waar dat mogelijk is een paar keer aan land te gaan. Zo maken we kennis met het oerwoud dat direct aan de rivier staat. Het is een lastig doordringbaar bos door het vele kreupelhout. Aan de modder die op de stammen is afgezet kan worden afgelezen dat de rivier gedurende de natte tijd meters hoger kan komen te staan dan nu het geval is. Ais gevolg daarvan is van een kruidlaag op de bodem geen sprake. Epifyten groeien ook aileen boven het hoogwatermerk. Orehideeen zijn vrij talrijk, maar het aantal soorten is gering. Een van de meest voorkomende is een kleine The/asis, met een kruipende wortelstok en minieme groenige bloempjes, die meestal niet of nauwelijks opengaan. Ook Oendrobium macfarlanei behoort niet tot de grootste schoonheden met zijn cremewitte, rood gestreepte bloemen. Verder vinden we hier een Liparis uit de sectie Oistichon. De soorten uit deze sectie zijn gemakkelijk te herkennen aan hun bloeiwijze, en dan speciaal aan de bracteeen: deze zijn sterk zijdellngs afgeplat en staan in twee dichte, tegenoverstaande rijen, als twee kammen. Een vergelijkbaar soort bloeiwijze, maar dan veel grover, heeft de Thrixspermum die hier sporadisch te vinden is. Met twee soorten is het geslacht Bulbophyllum vertegenwoordigd, terwijl we ook nog een Oberonia en een Eria weten te bemaehtigen. Grote bijzonderheden zitten er niet tussen. Ais het begint te regenen heeft niemand er meer bezwaar tegen om terug te varen naar de Lodge. Daar aangekomen voegen we de overtollige reuzen-dendrobiums toe aan de plaatselijke eollectie. Ons bliksembezoek aan het laagland zit er bijna 0,0; een laatste gelegenheid tot een wandeling in het oerwoud 'achter de Lodge' doet zich voor als blijkt dat het vliegtuig dat ons moet komen ophalen een halve dag vertraagd is. Maar dan is het tijd om te gaan, op naar de volgende etappe. Karawari rivier. bootje in madder-lake

14 Geslaagde bijeenkomst KNOP in Bleiswijk. Voor de tweede keer werd begin januari in veiling Berkel in Bleiswijk een zogenaamde tafeltjesmiddag gehouden. Voor niet-knop-ieden een onbekend begrip, dat door voorzitter Wim Wooning in zi)n openingswoord voor de circa 100 leden werd verduidelijkt en nader' omschreven als kijk-, praat- en luistermiddag. Wooning: 'Hoofddoel van de middag is de betrokkenheid van de leden te vergroten. We laten nieuwigheden en probleemplanten in de ruimste zin zien en praten wat bij met elkaar'. De KNOP is in het afgelopen )aar' flink gegroeid, mede door het in het Floriadejaar 1992 flink aan de weg timmeren van diverse leden. Ais 'interviewer' voor deze middag was Dick Timmerman aallgetrokken, Hij leidde de diverse sprekers op bekwame wijze in en wilde wei kwij\ dat vorig jaar' meer individuele kwekers met "bijzondere" planten acte de presence hadden gegeven. Leuke roze dingetjes... Het eerst wer'den de plan\en van Prins Orchideeen onder de loupe genomen, door Prins zelf omschreven als 'Ieuke, roze drngetjes', daarmee doelend op de Belladonnatypen die die middag werden getoond. Over de al dan niet commerciele waarde van het materiaal wist men bij Prins nog niet veel te melden. Ook tlad de firma enkele donkere Princess soorten meegenomen, zoals Kurun Troubadour x Red Beauty 'Anna Paulowna'. De houdbaarheid blijkt goed, dat wil zeggen dat een tak van deze plant tot 31/2 week op de vaas houdbaar is en als bloem het 3 weken uithoudt. Mark Bart van firma Jan Bart liet de nieuwe witte Fancy Free x Winter Sunrise zjen, een verbetering van de bestaande witte soor!en. Volgens Bart bloei! hi) nu voor het eerst in januari, qua grootte kan ilij goed mee. De tloudbaarherd van deze nieuweling moet nag worden afgewacht. Ook buitenlandse be lang stelling op deze middag: de Duitse firma Arndt liet Phalaenopsisplanten zien van zowel het zaailingen assortiment alsmede planten uit het meristeem assoriiment. 'Compacte groei vinden we bij de zaailingen belangrijk' aid us Amdt, die sprak van de vroege bloei en van het belang dat de plant na de bloei weer snel 'terugkomt'. De handel wil volgens hem een kortere bloeistengel in verband met het transport. De meegebrachte zaailingen waren iets ouder dan de meristeemplanten en al uitgeprobeerd in een bloemenwinkel, waarbij vee I navraag bleek te zijn Arndt toonde onder meer een Pha!. stuartiana met zuiver witte bloemen, die had bewezen interessant te zijn voor de verkoop. HII deelde mee bezig te zijn met deze plant in meristeem. Hel produkt Phalaenopsis is bekend geworden met grote bloemen, maar kleinere zijn voor een bepaalde mar'kt ook veelbelovend, aldus Arndt. Zwitserse intereresse voor donkerrood. Rene van Eijk, bekend als snijbloemenkweker, toonde Red Beauty Brillant 4N, een donkerrode Cymbidium. Weer eens iets anders dan groen, aldus Van Eijk, die opmerkte dat met name de Zwitserse klant deze kleur graag in een gemengde doos zou zien. In een gemengde cloos zag hij de kleuren wit, gl'oen, geel, licht- en donkerroze als ideaa!. Michel Paul liet een Angraecum veitchii zien. Ais snijbloem achtte hi) deze plant niet van belang, het probleem is volgens hem de KNOP-voorzitrer Wim WO(lI{lg verpakking. Interessant noemde Paul de plant voor verkoop aan collega's in het bllitenland. De houdbaarheid van 7 weken noemde hi) goed. Op een vraag uit de zaal merkte Paul op dat het 8 jaar' duurde voordat de eerste bloem verscheen. 'Een excilisieve langzaam gl'oeiende plant, monnikenwerk en sneller kan het niet, maar er wordt wei voor betaald door gespecialiseerde winkels' aid us Paul die nog wist te melden dat in 1899 deze kruising door Veitch in Engeland is gemaakt. De Amerikanen houden volgens hem van deze grote bloemen en spreken ook wei van komeetordlidee. Wim Visser, een nieuweling in dit gezelschap en tot voor kort rozenkweker, vond dat in Phalaenopsis wei veel wit. rood en roze wordt gekweekt, maar dat geel omtbreekt. De door hem getoonde plant kan worden omschreven als: mooi, lang en met vee I knoppen. Klaas Schoone liet Paphiopedilum mallpoense, ofwei Chinese Paphlopedilum zien. 'Als hobby, voor de aardlgheid' aldus Scho~ne, die melclde dat de plant overdag bij 20 graden Celsius en 's nachts bij 12 graden wordt gekweekt, teillperaturen die hij ook aanhoudt bij King Arthur. De Paphiopedilums staan bij Schoone in de testkassen voor Oendrobium nobile. Qua plant, qua bloei gee dit de beste resultaten, aldus Schoone na zijn 3 maanden ervarins met deze manier van kweken. Van de in dezelfde ruimte gekweekte, uit Brazilie afkomstige Oncidium, waarvan Illomenteel meristeem in eigen laboratorlum wordt gemaakt, verwacht men veel voor de handel. Het vergt 2 1aar voordat de planten, nadat ze uit de fles zijn gehaald, bloeien. Opkweken bij 20 graden en wil je bloemen, zo zei Scho~ne, dan moet de temperatuur tot 15 graden worden verlaagd. Wat ivliltonia betreft kweek1 hlj sommlge so orten op een turfmengsel, andere op schors. De laatste geven stikstofgebrek. Over het succes van Zygopetalum in de handel heerst bij Schoone nog onzekertleid. Een houdbaarheid van 2 tot 3 weken achtte hij onvoldoende. De geur, vaak belangrijk, is overigens te sterk. Dag en nacht houdt men bi) Zygopetalum 20 graden aan en elk jaar in januari heeft men bloei. Een blikvanger was die middag de Paphiopedilum met 20 bloemen. De vraag, of een dergelijke grote plant, waarvoor men 10 jaar geduld dlent te hebben tot hij dit formaat bereikt, handelswaarde heeft, bleef onbeantwoord. J P Boon toonde een fraaie Oendrobium nobile, een soort waar, ZO zei Boon, wei vraag naar is als hij bloeit. Van de planten bleken er 3 een koelbehandeling te hebben gehad, 2 niet. Volgens hem doet een gele Dendrobium het op jong hout niet. Hij noemcie de teelt v Dendrobium een moeilijke; "er moet veel mee worden gesleept". Ook is de houdbaarheicl dikwijls minder goed dan wordt aangenoillen. Boon laakte de misleidende voorlichting die nogal 14

15 ' eens bij aankoop van het materiaal wordt gegeven, Hij deelde nog mee de planten op te kweken bij 20 graden en meer, te koelen onder de 15 graden en ze daarna op 17 graden te houden, Automatiseren achtte hij bij deze planten moeilijk, Wat de 3 door Boon meegebrachte Phalaenopsisplanten betreft merkte hij op de voorkeur te geven aan meristeemplanten hoewel ook deze niet zonder problemen zijn, Kostenberekening, Floricultura gaf bij monde van Sjaak v,d,weijden inzicht in de kostenberekening, Een gebruikelijke vraag van kwekerszijde is ens hem, of men de meerprijs van meristeemplanten er wei uit ''''''Jgt. Een studiegroep Ileeft een zogenaamde kostenberekening gemaakt, waarbij zaailingen van f 2, - en meristeemplanten van f 2,50 onder de loupe werden genomen, Uitval van 20% werd als acceptabel beschouwd bij zaailingen, tegenover- 10% uitval bij meristeemplanten, Belangri]k noemde Van der Weijden de teeltverkorting van 1 tot 2112 maand bij meristeemplanten en de 30% hogere produktie, 'Starten met een halve gulden duurdere plant en met een vijftig cent goedkopere plant eindigen' aldus Van del' Weijden, De waag van Timmerman om de KNOP-Ieden de Floriculturanieuwsbrief eerder te laten ontvangen dan de niet-ieden werd door Van der Weijden afwijzend beantwoord, Hans Bart boog zich over het begnp 'groen', een wijds begrip aldus Bart, die spr-ak van groenachtrg geel en geelachtig groen, Over de Cymbidium Vanguard, die hi] toonde, wordt volgens hem verschillend gedacht. 'De een gooit hem in de container, de ander vraagt er naar' aid us Bart die Vanguard, bloeiend van begin november tot de kerst, de ouder van bijna aile groene soorten noemde, Een echte groene Cymbidium noemde broer Wil Bart de Forty Niner Alice Hendersson, een mooi soort van een Granny ith-achtig groen, Volgens Wil Bart is er vanuit de handel, in.j, ",enstelling tot zo'n drie jaar geleden, momenteel veel vraag naar groen, Daar over de kleur groen de meningen enigszins verdeeld waren zou vol gens Dick Timmerman wellicht in de richting van een kleurenkaart zoals voor Cyclamen kunnen worden gedacht. Groen was ook de nieuwe Cymbidium 'Inge' van firma Meeuwissen, Deze orchidee stond enkele weken eerder centraal in een Duitse TVpresentatie van Bloemenbureau Holland, Ed Meeuwissen achtte de vraag naar groen niet nieuw en wees op de situatie van 6 jaar geleden, toen groen eveneens furore maakte, Het succes van Vangual'd no emde hij de vroege bloei, het minder 'randen' dan andere soorten en de goede opbrengst per m2, Meeuwissen noemde de veranderende vraag van de klanten, 'vroeger geel of groen, nu geel en groen', 17% van het areaal dient thans groen te zijn; in de doos is een percentage van 15% gewenst. Meeuwissen wees er voorts op clat blj het onder druk staan van de prijzen er minder aan veredellng wordt gedaan, Wat de door Meeuwissen meegebracht witte Cymbidium Marion betreft merkte hij op clat bij goed telen van deze soort er veel bloemen per vierkante meter en per tak te verwachten zljn, Qua cultuur niet de gemakkelijkste, aldus Meeuwissen, maar wei goed, Hij sprak over het fenomeen dat er dikwijls onder geheel dezelfde kweekomstandigheden op een zelfde bedrijf toch aanwijsbare verschillen in cle planten kunnen zijn, 0L f Ruhe had Roseline en Fiona meegebracht, respectievelijk bloeiend van november tot half december en van half december tot eind Januari, Hij noemde de Vanguard x Carriga een perfecte plant, Inlelder Dick Timmerman en kweker Boon van de gele Walare, een februanbloeier, pl'ees hij de hoge produktie, Aile genoemde planten zijn volgens hem 3 weken houclbaar, Chris Groenewegen noemde de Venusschoen 'gewoon mooi', Naast Cymbidium heeft deze kweker ook 700 m' met Paphiopedilum in produktie, 'Deuken' onverklaarbaar 'Op selectie, op soort gekocht', aldus Groenewegen die de bekende 'deuken' in de bloemen niet kon verklaren, over zijn Paphiopedilums, Bij dubbele bloemen zou dit euvel meer voor-komen volgens Groenewegen die voorts de hybriclen voor de sni] species voor de aardigheid noemde, daarbij doelend op p, gratrixianum, Turf achtte hij ongewenst, hij gebruikt schols met een grotel'8 hoeveelheid stikstof toegevoegd, Bij een beduidend natter houden van het gewas had hij een goeie groei geconstateerd, Volgens Jan Post, Floricul tura, hebben 'deuken' te maken met de kruisingsouders en de cultuur, Er voigt vervolgens een discussie over de mini-cymbidium, De afgelopen jaren hadclen zich volgens Post gekenmerkt door een beginnen met grote bloemen en een eincligen met Showgirl. Post ziet een markt voor kleine Cymbidium, Hij sprak over de voorkeur voor kleuren in de diverse landen, 'In Japan raakt men uitgekeken op een bepaalde kleur, er komt nu vraag naar meer kleuren, Ook in de Verenigde Staten, "vaar eerst meer vraag naar wit was, Zlet men deze tmnd', aldus Post die sprak over de veranderende smaak van de consument waarop als producent dient te worden ingesteld en het belang voor de kweker, kjeuren in het assortiment te houden, Een goede, gemengde doos heeft het nog altijd gewonnen, zo bleek men van mening, Voorzitter Wooning dankte Dick Timmerman voor zijn goede leiding, waarna men onder het genot van een maaltijd nog bleef napraten, Orch-i-deetje: Te koop aangeboden: 17 complete jaargangen van het NOV-blad Orchideeen, van 1976 tim De eerste tien jaargangen zijn ingebonden in mooie grijze band en, de overige zeven jaren bestaan uit losse nummers, Vraagprijs f 200,-, Te koop gevraagd: Orchideeen, tijdschriften en of prenten, Tevens aangeboden losse nummers van het tijdschrift Orchideeen vanaf 1960 en enige dubbele boeken, onder andere Wilde Orchideeen van Europa, van J, Landwehr,

16 Oncidium cucullatum, foto Krekel 0. altlssimum, foto Eisses 0. cavendishianum, fo to Eisses 16

17 Oncidiums door L. Birk he> geslacht Oncidium werd opgesteld door Swarts, een Zweedse botanicus uit het begin van de 1ge eeuw, met de species Oncidium altissimum,o. cebol/eta, O. tetrapetalum, 0. variegatum en 0. carthagenense, die vroeger door Linnaeus in het geslacht Epidendrum ingedeeld waren. De naam is afgeleid van het Griekse woord 'onkos',gezwel, naar de verdikking op het labellum. Een Oncidium kan gemakkelijk herkend worden aan het uiterlijk, de kleur en de overvloed van de bloemen. Gewoonlijk zijn de bloemen geel en bruin en worden gedragen aan lange takken. Verschillende soorten zijn zeer gevvoon in elke kas en ieclereen die orchideeen kweekt heeft wei enkele Oncicliums. De populariteit en de schijnbaar gemakkelljke cultuur zouden voldoende moeten zijn om anderen aan te moedigen Oncldiums In huis te halen. Ze worden verdeeld in vijf groepen, waarbij elke soort min of meer ingedeelcl kan worclen Deze groepen zijn: planten met potloodvormige bladeren, idem met waaiervormige bladeren, planten met bladeren als ezelsoren, koele en gematlgde soorten. Oncidiums, in m eer dan vierhonclerd soorten, zullen zoncler twijfel iedereen bekoren. Gaat uw voorkeur uit naar veel verschi!lende kleuren, geel, bruin, groen, zwart, purper, rood, wit, roze enzovoorts? In iedere groep kunt U niet aileen naar omvang van de plant, ncr ook naar de afmeting van de bloemen wei iets vinden naar uw. " Onwetendheid is niet langer een uitvlucht om deze charmeurs niet te kweken. Hun groeicondities zijn meestal eenvoudig en de planten zijn helemaal niet veeleisend. Ze zijn even gemakkelijk te kweken als Cattleya's of zelfs gemakkelijker. Veel soorten en hun hybriden kunnen op de vensterbank gekweekt worden, of in de zomer zelfs buiten. Aigemene cultuur Oncidiums, in hun geheel, verkiezen veellicht en ze zullen in veel gevallen niet bloeien bij te weinig licht. Sommige vragen meer licht dan andere, maar in de regel: zorg er voor dat ze zoveel licht krijgen als volwassen Cattleya's. Een andere algemene regel is: ze vereisen een rustperiode om te bloeien; alhoewel deze regel niet altijd opgaat. Ze groeien liefst met hun wortels in een tamelijk kleine pot, maar dat is omdat ze moeten opdrogen na elke watergift.( Op een blok kweken gaat daarom ook uitstekend. Red.) Elk potmengsel is goed, op voofl.,yaarde dat het voldoende kan opdrogen. Met sommige moeilijke soorten moet U experimenteren, door verschillencle mengsels te proberen, tot U de juiste samenstelling gevonden hebt. V~~r beginners, speciaal voor degenen die geen kas hebben, zijn de volgende soorten gemakkelijk in bloei te trekken en bovenclien goed.rr rijgbaar: Oncidium bicallosum, O. cavendishianum, O. r/t;" uosum, 0. splendidum, O. ornithorhynhum, O. reflexum en O. sphacelatum. Waar gaan we ze kweken Een kas of serre is zonder twijfel de gemakkelijkste en de meest normale plaats om Oncidiums te kweken, doch er zijn vee I soorten die het evengoed in de huiskamer doen, op voofl.ovaarde dat ze voldoende IIcht krijgen, de juiste temperatuur en niet een te droge omgeving. Er is voldoende literatuur beschikbaar om even op te zoeken wat uw planten verlangen. Water en luchtvochtiqheid Zoals reeds vermeld:houden de meeste Oncidiums ervan om na elke watergift op te drogen. Dit is speciaal het geval voor soorten met potloodach t i g ~, met zeer harde en met waaiervormige bladeren. Eigenlijk moeten deze soorten meer droog dan nat gekweekt worden. Vele komen weliswaar uit vochtige plaatsen, die echter een flinke droge tijd kennen en dank zij hun harde bladeren overleven de planten in die droge maanden van het jaar, hun wortels zullen rotten bij te veel vocht. Indien ze 50% tot 60% luchtvochtigheid krijgen in hun rustperiode, moeten ze gedurende verschillende weken niet oten worden. Planten aanschaffen door G. Zajdenband Ais men enige tijd orchideeen kweekt, is het aanschaffen van nieuwe planten een eenvoudige zaak. Als beginneling is dat veel moeilijker, omdat men er geen raad mee weet. Men weet niet hoe of wat, waar en wanneer. Daarom de volgende adviezen. Waarkopen? Ais beginnend amateur is het v8l'stanclig te kopen bij ter zake kundige kwekers. Dit kunnen beroeps- ma3l' ook amateurkwekers zijn. De beroepskweker heeft meestal een uitgebreicle kollektie, waaruit men met hulp van de kweker een goecle keuze kan maken. Het dwalen in hun kassen tussen vele soorten orchideeen is een ware belevenis. Ook amateurs hebben vaak planten te veel die ze willen verkopen. Men kan er meestal goede planten vinden. Daarom is het goed contacten te leggen met ervaren orchideeenliefhebbers. Ais het mogelijk is, bezoek dan kringbijeenkomsten, die gewoonlijk erg leerzaam zijn. Aan de hand van film-, diavertoningen en lezingen kan men in vrij korte tijd veelleren over orchideeen. De door kringen georganiseerde excursies naar diverse kwekerijen kan men zien als een bijzonder geschikte gelegenheid voor het kopen van planten. Men heeft dan goede adviseurs bij de hand. Na zo'n periode van orientatie zal het kopen van p lanten veel gemakkelijker gaan en minder problem en met zich meebrengen. Watkopen? Aileen dat, wat U denkt goed te kunnen kweken. U heeft niets aan Oendrobium nobile of een Coelogyne cristata als U deze planten niet koud kunt laten ovefl.ovinteren (10 C). Hetzelfde geldt voor een Phalaenopsis of voor Paphiopedilum callosum als U deze planten geen warme omgeving geeft (18 C). De planten zullen wei groeien maar U zult er nooit een bloem op zien. OveN/eeg goed wat U het beste kunt kweken in de ruimte die U daarvoor hebt. Begin met gemakkelijk groeiende en bloeiende soorten. Naarmate uw kennis groeit, kunt U ook de wat moeilijker soorten proberen. Waarop letten? 1 de bladeren mogen geen afwijkende kleur hebben, geen onregelmatige gele vlekken, gele kringen of gele bladranden. Deze verkleuringen wijzen op gebreksziekten, bacterie- of scllimmelziekten. 2 Let erop dat de bladeren stevig aanvoelen en glanzen. Siappe, matte bladeren duiden vaak op slechtbewortelde of wortelzieke planten. 3 Planten in ru st mogen niet of slechts zeer matig ingedroogd zijn. Sterk Ingedroogde planten duiden op een verkeerde behandeling of op slecllte wortels. 4 Let op dat een pas gekochte plant een stevige basis heeft. Ook de nieuwe scheuten of biadparen moeten een stevige basis hebben. 5 Planten in bloei kopen hooft enkele voordelen. Men ziet de bloem en men weet een volwassen plant te hebben gekocht. Let op dat de bloem goed van vorm is en geen vergroeiingen heeft. Op enkele na zijn aile orchideeebioemen volkomen symmetrisch. 6 Let op groene luis, dopluis en spint, achteraf zijn ze moeilijk kwijt te raken. 7 Bij het kopen van volwassen pianten moet men erop letten of de plant gebloeid heeft. Zo'n plant heeft tussen de oude plantdelen altijd verdroogde bloemtakeindjes. 8 Koop als beginnend orchideeenliefhebber, als het kan, volwassen planten. Niet-volwassen planten zijn wat moeilijker om mee te beginnen en men moet lang wachten op de bloei. Ais beginnend orehideeen-amateur kan men een keuze maken uit een groot aantal soorten. Niet aile soorten zijn eehter gesehikt, omdat vele planten speciale eisen stellen, die men niet uit een boekje leren kan, maar wei door ervaring onder de knie kan krijgen. Toeh kan het gebeuren dat een beginnende amateur met succes planten kweekt, die de naam hebben moeilijk te zijn. Daartegenover staat dat ervaren kwekers moeilijkheden kunnen hebben met zogenaamde 'gemakkelijke' planten. U zult het zelf moeten ervaren. Veel succes! Uit: Orchika, mei

18 De teelt van Calanthe anders? BLOEMENKWEKERIJ TUINCENTRUM SCHALK Mastlanddreef 1 1, 4841 KJ Prinsenbeek tel (Aan de weg Rotterdam-Antwerpen. afslag Prinsenbeek-Breda-Noord) Geopend aileen zaterdags tot 4 uur, of na telefonische afspraak. Wij versturen geen prijscourantnt Te koop: Aerangis rodostricta 115,- Onc.macrantum I 15, Aerangis fastuosa 115,- Onc.varigatum I 15,- Aerangis grandiflora 115,- Onc.sandereae 120,- Angraecum eburneum 125,- Onc.harricianum 120,- Angraecum eigerianum 125,- Oerstegella certraderia 115; IS orchideeenteeit pol van bosstraeten Schoolstraat 16, 1640 Sint-Genesius-Rode tel (8elgie) Volwassen planten, zaailingen, flessen. Rijke soortenkeule, hybriden en botanisch. Op aanvraag ontvangt u een prijslijst. Vrije toegang '5 middags Op maandag, woensdag, donderdag, vrijdag en zaterdag In elke handleiding van Calanthe-teelt staat te lezen dat na de bloei de knollen Llit de pot genomen moeten worden, de wortels op 2 len ~te afgesneden en de knoll en liefst wat koel bewaard moeten worden. In maart worden ze dan opgezet in metselzand en weer warm en vochtig gehouden. Als de nieuwe scheuten ± 3 cm, groot zijn voigt oppotten. Door tijdgebrek liet ik enige jaren geleden enige knollen gewoon in hun pot staan en ze kregen zo nu en dan wat water, Deze knollen liepen eerder uit in het voo rjaar en hadden ai lleel aarclige scheuten op het moment dat de 'zo als het hoorf knoll en net begonnen uit te lopen, Ze hadden een aanmer'kelij ke voorsprong dre ze het hele groeiseizoen behielden, Nu is het van belang vroeg in het jaar' al dikke CaJantheknolien te hebben, omdat Calanthe (vermoedelrjk) een korte-dag-plant is dre op een bepaald moment na de langste dag zijn vegetatieve groei afsluit om tot bloemaanleg over te gaan, Op dal moment moet de knol zo dik mogelijk zijn om een zo zwaar mogelijke bloemstengel te geven. Na dit 'per ongeluk' experiment weet ik dat verwijderen van de wortels van de oude knol niet nodig en zelfs ongewenst is. Het is beter de knol in de pot te laten, deze wellicht vochtig te houden en in het voorjaar de Calanthe op dezelfde manier te verpotten als elke andere orchidee, namelljk zo verpotten, dat er in de pot weer ruimte is voor een jaar nieuwe knolgroei. Wei is elk jaar verpotten gewenst. Ook hiermee deed ik min of meer ongewild een proet. Ik verpotte namelijk een jaar niet. Oat zal ik nooit meer herhalen! Na deze ervaring Is het mij onduideliik waarom de teelt van Calanthe in teelthandleidingen anders beschreven staat dan zoals ik op het ogenblik denk dat de teelt het beste beschreven kan worden. Is er wat verandering in onze teelt? door H. G. Kronenberg Orchideeen in eigen tuin Europese en in het bijzonder proven~aalse Aard-orchideeen In Zuid-Frankrijk in eigen tuinen gekweekt en vermeerderd ledere zending met officieel attest Vakantiegangers aan de Cote d'azur die de planten zelf afhalen krijgen een speciale korting Correspondentie in Engel s, Frans of Duits Vraag om een prijslijst Hans Drogemoller Culture des Orchidees terrestres La Peirouard, F LORGUES/ Cote d'azur, Frankrijk, Tel R.P.L. VAN CAMPEN ORCHIDEEEENKWEKERIJ EN VERMEERDERING Bibliotheeknieuws aanwinsten -Rentoul,JN:The hybrid story, 1991, nr. 243; -Morrison,G,C,/Webb, MA: Tile essentials of orchid growing, 1991 nr. 244; -McQueen,J& B, :Miniature orchids, 1992, nr, 245; -Serie Icones Plantarum Tropicarum, een uitgave van Mary Selby Botanical Garden, tussen 1980 en Een van oorsprong losbladlg systeem, gebonden per 200(100) uitgaven per deel. -Dodson,C. H.:Orchids of Ecuador", dl,1, 1980, nr. 540; -Dodson,C,H,:Orchids of Ecuador, di.li, 1980, nr, 541 ; -Dodson,G. H.:Orchids of Ecuador, dl.lli, nr. 542; -Dodson,G. H.:Orchids of Ecuador, dl.iv, 1984, nr.544; -Dodson,C. H.:Orchids of Ecuador, dl.v, 1989, nr. 645: -Dodson,G.H.Orchids of Peru, dl.l, 1989, nr.546; -Dodson,C.H.:Orchids of Bolivia, dl.l,1 989, nr.547; -Hamer,F.: Orchids of Nicaragua, dl. 1, 1982, nr. 548; -Hamer,F. : Orchids of Nicaragua, dl.l , nr. 549; -Hamer,F. Orchids of Nicaragua, dull. 1984, nr. 550; Uit de serie Icones Orchidacearum: Orchids of mexico, Hagsater,E., 1990, nr Miniature orchids- Jim & Barbara McQueen cat.nr. 245; - The essentials of Orchid Growing- Gordon C, Morrison/Mark A.Webb cat.nr.244; - The hybrid story-j.j.rentoul cat.nr. 243; - Orchids at Kew-Joyce Stewart cat.nr. - Native Colombian orchids, 014, 1992, cat.nr.504c; Oosterterpweg SK, Wieringerwerf Tel NL De uitgaven van AOS-Bulletin, Ole Orchidee, Orchid Digest, aile 1991 zijn nu ingebonden in de bibliotheek opgenornen, A Klaassen Bibllotilecaris 6 december

19 or u gelezen Hans Mergner, Uitg. Paul Parey, Berlijn en Hamburg. 414 pagina's 521 foto's en tekeningen in zwartwit (in 170 afb.), 290 kleurenfoto's (32 pagina's). Prijs OM 168. In de Nederlandse boekhandel 1210, Het boek dat ik hier aan u voorstel bestaat uit drie delen: een deel over de biologie, een deel over het kweken en een beschrijvend deel van kweekbare soorten. Het eerste deel (130 pag.) is enigszins vergelijkbaar met het onlangs besproken zeer dikke boek van Arditti, zu het uiteraard minder breed. Vooral morfologie, voortplantingsbiologie, erfelijkheidsleer, fysiologie, oecologie, systemallek en plantengeografie komen aan de orde. Een klein hoofdstuk over de historie vormt het begin. Die eerste paragraaf zet meteen oon voor het boek. In feite is het een riu,;)al droge opsomming van namen en feitjes. Zoals elke paragraaf besluit het met een verwijzing naar de gebruikte literatuur, zodat men desgewenst zich verder kan gaan verdiepen. Het boek is Duits degelijk, de tekst compact en wetenschappelijk. Geintroduceerde begrippen worden vet aangeduid. Typisch als studieboek geschreven. Rijk geillustreerd. Het is ondoenlijk in ort bestek een indruk te geven van wat er allemaal in staat, maar ik zal hier proberen aan de hand van enkele gedeelten een kril ische beschrijving te geven van de aard van dit standaardwerk. Zeer uilvoerig wordt bv.ingegaan op klimatologische aspecten. Aan de hand van voorbeelden, o.a. Java wordt een beeld gegeven tot in details van de omstandigheden vvaaronder orchideeen groeien. Daarbij valt het op dat literatuur is gebruikt uit 1924 en je kunt je afvragen of de klimatologische omstandigen op Java toen niet anders waren dan I a rigoreuze ontbossing en industrialisatie. Moeilijk leesbare en interpreteerbare klimatogrammen vragen aandachtige bestudering wil je er iets mee kunnen doen. Maar het aantal klimaatsgegevens is zeer groot en echte snuffelaars kunnen er veel van leren. Een ander voorbeeld: het oecologische deel geeft een twaalftal oerwoudvegetatietypen en biedt een.enorme verdiepingsmogelijkheid van het i zicht in omstandigheclen voor de groei van bepaalde soorten. Foto's illustreren de feiten. De conclusie van (Je auteur clat claarmee slechts de grenzen zijn aangegeven van wat een soort verdragen kan en dat de basis voor het kweken dus het goed I<ijken n8ar de plant blijft is wat mager. De opmerking Illustreert wei de typisch wetenschappelijke houding van de schrijver. Het genetische deel is erg algemeen, weinig specifiek. Over geslachts-bastaal'den van bv.ophrys en Orchis worden getallen gepresenteerd die inmiddels sterk verouderd zijn. In dit geval worden er 53 genoemd tervvijl Baumann en Kunkele er alleen v~~r Ophf'js al 154 gevell Zo' n opmerking IUkt misschien wei muggezifterig, maar het is zonneklaar dat recente literatuur vrijwel ontbree"1. Blj het deel over bestuiving komt de auteur niet eens tot Blijkbaar is het boek de vrucht van grotendeels in het vel'leden verzamelde en geschreven kennis. De auteur heeft ook meegewerkt aan onderdelen van het grote werk van herschrijven van 'Die Orchideen' van Schlechter van dezelfde uitgeyer, een zeer kostbare uitgave die maar niet voltooid raakt en ook verouderd zal zijn bij het afsluiten ervan. Een groot deel van de tekst gaat dan oak terug op wat de auteur voor dit boek schreef. Hetzelfde geldt voor vee I van de zwartwit afbeeldingen. Weliswaar geeft de auteur in de literatuurliist nog een 'Nachtrage ' van recente literatuur, maar daarbij beperkt hij zich voornamelijk tot stof L1it het tijdscllrift 'Die Orchidee' van de DOG welke niet aile onderdelen dekt. Het maakt duidelijk dat dergelijke boeken die zoveel pretenderen eigenlijk cloor een team zouden moeten worden geschreven van gespecialiseerde deskundigen. Het deel over het kweken biedt gedegen en uitvoerige informatie en lijkt wat minder gedateerd. Oat moet uiteraard ook, want niets ontwikkelt zich zo snel als de opvattingen over het kweken. Met name ontwikkelingen in de automatisering ervan gaan snel. De kracht van het boek licht naar mijn mening in de geinvesteerde kennis over het kweken. Het tweede deel staat vol met praktische aanwijzingen en bevat o.m. bouwschetsen van vitrines, vensterbanken, kassen etc. Voorzorgen tegen stroomultval, verbranding (getrapte beschaduwing), aan alles is gedacht. Kweekbelloeften, verpotten, vermeerderen, bemesten, ziektebestrijding, het passeeli allemaal de revue. Het omvangrijkste derde deel bespreekt 450 soorten orchideeen en 65 varieteiten uit 120 geslachten en apart nog een groot aantal hybriden. De kleurenopnamen zijn overwegend met flitslicht van voren genomen,wat niet aileen de habitus vaak onzichtbaar maakt, maar ook een weinig natuurlijk beeld geeft. Bruikbaar is een groot tabellarisch overzicht, waarin men van aile besproken soorten gegevens over het kweken snel kan opzoeken. Een verklarende woordenlijst, zakenregister, naamsregister en een literatuurlijst van 240 'items vormen het aanhangsel. Een rijk geillustreerd studieboek dat voor de kritische en aandachtige lezer een grote hoeveelheid kennis bevat, op diverse punten nu helaas reeds verouderd. Wie alles in een band wil hebben kan in dlt boek volop terecht. Het combineer1 een 'Atlas' (vgl. Bechtl, Cribb, Launert), een 'Fundamentals' (vgl Arditti) en een 'Hoe bouw ik een kweekrllimte' in een band. Ikzelf geef de voorkeur aan meer gespecialiseerde uitgaven. N.A. van der Cil7gel Boekbespreking Growing orchids: TIle hybrid story, door J.N.Rentoul. Een uitgave van Lothian Books, 11 Munro Street, Port Melbourne, Victoria 3207, Australia pag., 160 kleurenfoto's, gelijmd, Australische Dollar 34,95 James Rentoul is tijdens zijn leven een zeer vruchtbaar schrijver geweest: dit is het zevende boek in een serie en tevens ook zijn laatste, want hij overleed begin Zijn bekendste boek Is zonder twijfel deel 4 geworclen:'the Australasian Families'; een andere bekende is: The Cattleyas and other Epiphytes. 'Het verhaal van de hybrid en ' geeft precies aan waar dit boek over gaat: welke soorten binnen een bepaald geslacht hebben veel invloed gehad? Hoe zien we dat in het eindprodukt terug 7 Is dit van invloed op de cultuur, de kleur, de vorm, etc.? Hij gaat op deze wljze een flink aantal geslachten langs en geeft tegelijkertijd een stuk ervanng mee; Catt/eya, Cymbidium, Oendrobium, iv1asdevallia, Paphio,oedilum, Pha/aenopsis, MlJtoniopsls, Miltonia, BrasslB., Oncidium, Vanda, Epidendrum, Laelia, Cymbidlella, Eulophiella. Hoe verdei' in het boek des te kl einer wordt het hoofdstuk. Het fotowerk IS redelijk. Het zijn op zich unieke plaatjes, omdat veel kruisingen zich vaak beperken tot een klein gebied; de keuze is naar mijn Idee wij willekeurig.. Voor liefhebbers die kruisingen kweken, maar ook voor hen die ze maken of zaaien is dit goed leesbaar, populaire inforrnatie. Geen doe-boek. A. Klaassen 9 november 1992 Boekbespreking The essentials of Orchid Growing, door Gordon C. Morrison and Mark AWebb. Een uitgave van Kangaroo Press pty Ltd, 3 Whitehall Road (P.O.Box 75) Kenthurst NSW Australie pag., 66 kleurenfoto's, Australische Dollars 35,- (f47,50) De schrijver is geen onbekende in boekenland. Van zijn hand verscheen o.a. 'Growing Orchids in Australia and New Zealand'. Zijn achtergrond is die van een theoreticus met veel praktische ervaring. 19

20 De fotograaf van dit boek Mark A. Webb kennen we vooral van zijn bijdragen in The Australian Orchid Review' Om met deze laatste te beginnen: het boek heeft 66 excellente foto's, waarbij voor ons gelukkig, overwegend Australisch is gedach!' hier of daar een verdwaalde Braziliaan of Aziaat. maar toch vee I origineel Australisch met een korte populaire beschrijving, De tekst van het resterende deel van het boek is bepaald niet populair. De schrijver zegt zelf: het is niet 'how to grow orchids' maar 'how do orchids grow' Het is een typisch studieboek: dus niet in de geest van :hoe doe ik dat, maar duidelijk : de plant doet het zo in de natuur, en wat doen wij er mee? Afgezien van de bekende hoofdstukken als, de opbouw van de orchidee' en 'naamgeving' zitten er goed leesbare hoofdstukken in als 'bladtemperatuur' en 'het bijhouden van de kas'. Geen eenvoudige lektuur, maar geeft veel stof tot nadenken. Naar mijn mening niet, zoals de schrijver zegt voor iedere liefhebber, duidelijk wei voor die met ervaring. AK/aassen 9 november 1992 Poster:de orchideeen van Nederland De Stichting Europese Orchideeen van de KNNV te Haarlem en de Stichting Uitgeverij KNNV te Utrecht geven binnenkort een poster uit waal'op aile in Nederland voorkomende orchideeen zijn afgebeeld. De poster is een idee van Karel Kreutz die ook de foto's maakte, Oat garandeert dus mooie foto's. De layout en de litho's werden verzorgd door Hans Lodewijk, die sinds kort een eigen bedrijf heeft onder de naam Studio Beeldwerk (Haarlem). Onze lezers weten dat ook hij borg staat voor kwaliteit van het lithowerk. In totaal staan er 36 soorten op de poster afgebeeld,een begeleidende tekst wordt ook geleverd, Het is de bedoeling om met deze poster en tekst duidelijk te maken hoe sterk het aantal orchideeen in ons land is afgenomen in onze eeuw en om de aandacht te vestigen op de noodzaak tot bescherming. Daarom hebben diverse instellingen deze uitgave gesubsidieerd, De poster wordt gedistribueerd door de KNNV, het Natuurhistorisch Genootschap in Limburg, de Stichting Floristisch Onderzoek Nederland, het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. de Stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen en de provincie Limburg. De kosten van de poster bedragen (ongeveer) f 11,50, inclusief opbergkoker en ophangsysteem, Bestel lingen: Secr.penn, Werkgroep Europese Orchideeen KNNV Haarlem, Tel ; Veldwinkel KNNV Utrecht. Tel (vdc.) Een orchideeentrektocht door Suriname - ook voor U? Uit Suriname kreeg ik een brief over orchideeenvondsten van Pieter Teunissen, een Nederlands veldbioloog, die al tientallen jaren in Suriname zit. Hij en zijn vrouw Siela hebben een passie voor orchideeen. Pieter werkt ook aan een boek 'Orchideeen van Suriname' In zijn brief komt de volgende passage voor: 'We organiseren hangmattours de Marowijne rivier op en naar de Raleighvallen in de Coppename Rivier, Ook dagtrips naar Saramacca, Commewijne, Para en Brokopondo(Brownsberg) Vorige maand hebben we een gezelschap o.a. de Marowijne Rivier opgebracht en de deelnemers waren enthousiast. Siela zorgt daarbij mede voor de catering: ze gaat dus ook mee als kok en dat aileen al is een reis naar Suriname waard! ' Joop Vos, pi loot van beroep, die regelmatig op Suriname vlieg!, en tevens groot natuurliefhebber, is in Nederland bezig belangstellenden te zoeken voor dergelijke natuurreizen en het ziet er naar uit dat we binnenkort weer enkele tours kunnen organiseren. Ais jullie mensen kennen die best eens een tropisch regenbos zouden willen zien en orchideeen zouden w illen bewonderen en fotograferen(niet verzamelen) op hun natuurlijke groeiplaatsen, bosneger- en indianendorpen zouden willen bezoeken, willen vliegen, lopen, varen, z"vemmen over, in en door het bos, kunnen ze kontakt opnemen met Joop Vos, Struikenlaan 14, 2930 Brasschaet. Belgie, tel Tot zover de brief. /ngvar Kristensen, Oosterbeek. A ardigheden wetens W. Wist u clat behalve vanillecirankjes en salep er ook andere dranken uit orchideeen zijn bereid? Bourbonthee of faham wordt gemaakt als aftreksel van cle bladeren en andere delen van Jumel/ea fragrans. De soort hoort thuis op Mauritius, Madagascar en Bourbon (vandaar de naam). Het materiaal wordt vooraf gedroogd en bij de toebereiding 10 minuten gekookt. De drank wordt voor gebruik gezoet of aangelengd met alcohol of melk. In Londen waren er ooit tearooms die deze thee schonken. Het schijnt overigens niet een echt lekker clrankje te zijn George Sand, de beroemde Franse, die verhoudingen had met Liszt, Chopin en Berlioz, schijnt ervan gehouden te hebben. Aan deze thee worden even wonderbaarlijke medische effecten toegedicht als aan vanille. In Aigerije wordt faham gemaakt uit de poppenorcllis (Aceras anthropophorum) en in Franknjk uit het soldaatje (Orchis militaris) (vdc) Wist u dat alkaloiden stikstofhoudende stoffen zijn uit planten die meestal giftig zijn en in zeer kleine doses worden toegepast als medicijnen, Bekende voorbeelden zijn nocotine, caffeine, cocaine en mortine. Aan het einde van de vorige eeuw werden er in Bogor, toen Buitenzorg geheten, enkele uit orchideeen geextraheerd, o.a. uit Paphiopedilum javanicum en Liparis parviflora. Voor de tweede W.O. volgden onderzoeken in Japan, de VS, en in enkele Europese landen. Er zijn nu inmiddels zo'n 2000 soorten onderzocht. Dendrobine is giftig voor muizen, konijnen en Guinese biggetjes, Het vertraagt de hartslag en verhoogt het bloedsllikergehalte, Hoge doses lei den tot stuiptrekkingen en uiteindelijk tot de dood. In Japan en China wordt ervan gebruik gemaakt als spierontspannend en brandwonden verzachtend middel. Phalaenopsine kan ook muizen doden. Pyrrolizidinen, waarvan ongevaarlijke vormen in diverse orchideeen zijn aangetroffen kunnen kanker verwekken en de lever beschadigen, Voor de plant zijn alkaldden mogelijk verdedigingsstoffen tegen infecties en vraat. (vdc) Wist u dat sommige orchideeen aileen op bepaalde bomen groeien en op geen andere? Het verschijnsel wordt porofietspecificiteit genoemd en is nog weinig onderzocht. Pseudo/ae/ia vel/ozico/a (Brazilie) groeit uitsluitend op Vellozia, Cymbidiel/a parda/ina (Madagascar) aileen op P/a tycerium madagascariense. Lae/ia rubescens ( Panama) op Lucania arborea. Cymbidiel/a hombo/dtii op de raffiapalm. Po/ystachia concreta wordt in de Surinaamse savanne slechts het schuurpapierboompje gevonden. De oorzaak van deze eenkennigheid ligt mogelijk in de kiemvoorwaarden van het zaad of in de behoefte aan bepaalde stoffen of eigenschappen van de bast. Sommige bomen dragen zelfs in het geheel geen orchideeen of zijn slechte porofieten (=gastlleren). Sinaasappelbomen zijn goede, citroenbomen slechte porofieten. (vdc) 20