PROJ E CT WIJ KE RTU N N EL

Transcriptie

1

2 PROJ E CT WIJ KE RTU N N EL Alle mensen wat een werk Aan het Project Wijkertunnel is ruim drie jaar gebouwd. Dat is niet niks. Ruim duizend mensen zijn betrokken geweest bij dit staaltje weg- en waterbouw. Al wordt vaak gezegd de techniek staat voor niets, de onmisbare schakel hierin blijft altijd de mens. Het dagelijkse werk van deze bouwers in weer en wind is door Frans Tijtsma, fotograaf uit Velsen, vanaf het begin vastgelegd. Hierdoor is een unieke fotoverzameling van een menselijk staaltje vakmanschap ontstaan. Aangevuld met achtergrondinformatie over de uitvoering van het project, vormt dit samen Alle mensen wat een werk. Een uniek document van een groot waterstaatkundig werk.

3 PROJECT WIJKERTUNNEL Henk van Zanten Een uitgave van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, * Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat, Directie Noord-Holland en Exploitatiemaatschappij Wijkertunnel C.V. Ministerie van Verkeer en Waterstaat Nat ionabnederlandenm COMMERZBANK (NEDERLAND) N.V.... " = ~ Ministerie van Verkeer en Waterstaat Informatie en Documentatie Postbus EX Den Haag Tel /Fax n7qurqcnin mei 1996

4

5 Inhoud 13orwoor4 Samenwerking: Werking van de praktijk Project: Handen ineen Historie: Velsertunnel Voorbereiding: Voorwerk Constructie: Tijd van staal, beton en asfalt O.T.A.O.: Afzinken tot een tunnel WijVelS Afbouw: Naar één geheel Infocentrum: 't Gezicht van het project Beheer: Het werken gaat door Uitvoering Feiten en cijfers Colofon ,1,~1=...O...l..l.-..."~~-.- Ministerie van Verkeer en \%aterwaar informatie en Documentatie Po&uc EX Den Haag Tet /Fax 07n-7r7cA7n

6

7 Voo rw oo rd De kop is nader tot het hart gekomen Met het gereedkomen en ingebruikstellen van de Wijkertunnel is de Kop van Noord-Holland nader tot het hart van Holland, oftewel de Randstad gekomen. Dat de Velsertunnel er alleen voor stond deze belangrijke verbinding te onderhouden, behoort nu tot het verleden. Het is verheugend te constateren dat gesproken kan worden van een geslaagd project. Ministerie van Verkeer en Waterstaat Exploitatiemaatschappij Wijkertunnel C.V. Niet alleen de bereikbaarheid van de economische centra is gediend met de Wijkertunnel, ook zijn het milieu en de verkeersveiligheid beter af dankzij de vermindering van het aantal fles. A. Jorritsma-Lebbink J.H.J. Zegering Hadders Door zeer velen is met grote inzet gewerkt om de tunnel en de bijkomende werken, zoals aansluitende wegen en een verkeerscentrale, voor de opleveringsdatum van 1 augustus 1996 op tijd af te hebben. En dat is meer dan gelukt. Drie weken eerder dan gepland is op 11 juli 1996 de Wijkertunnel opengesteld. Dit is mede te danken aan de goede samenwerking van alle partijen en is een felicitatie waard aan hen die bedachten, ontwierpen, adviseerden, uitvoerden, kwaliteit bewaakten, overeenkomsten sloten, financierden en bestuurden. Bijzonder aan de Wijkertunnel is dat er een publiek-private samenwerking aan ten grondslag ligt zoals ook het geval was met de Noordtunnel in Zuid-Holland. 7 voorwoord

8 Werking van de praktijk Private Snanciering Eind 1992 komen de Rijksoverheid en de private financiers, verenigd in de Exploitatiemaatschappij Wijkertunnel C.V., overeen het Project Wijkertunnel gezamenlijk aan te pakken. Aangezien toen onvoldoende middelen vrijgemaakt konden worden via het Infrafonds, stond deze aanpak garant voor de ingebruikstelling in In de regio IJmond waren er alleen maar voorstanders van de voor het Project Wijkertunnel toegepaste vorm van private financiering. Zowel bij bestuurderen, bedrijfsleven als forens; eindelijk komt er schot in de dagelijkse files bij de Velsertunnel. Binnen de Haagse politiek is niet iedereen content met het contract tussen overheid en private financiers. Het Project Wijkertunnel geeft geen antwoord op alle overgebleven vragen in de discussie wel of geen private financiering voor de realisering van belangrijke infrastructurele voorzieningen. Na ruim drie jaar praktijk aan de oevers van het Noordzeekanaal bij Velsen is wel duidelijk dat het een positieve ervaring is geweest. Het blijkt te werken, zo concluderen ir P. Kieft, Hoofdingenieur-Directeur van Rijkswaterstaat Directie Noord-Holland, en drs J.H.J. Zegerhg Hadders, namens de aandeelhouders (Nationale-Nederlanden, Commerzbank (Nederland) en ING Bank), directeur van de Exploitatiemaatschappij Wijkertunnel C.V. Zij voerden namens overheid en financiers maandelijks overleg over de voortgang van de bouw en brachten daarmee de papieren overeenkomst in de praktijk. Met het -zelfs eerder- gereedkomen van tunnel, verkeerscentrale, kunstwerken en wegen leveren zij het bewijs dat de samenwerking resultaat heeft. Los van de vraag wel of geen private financiering? Zakelijke harmonie Het Project Wijkertunnel is een bijzonder project, constateert drs J.H.J. Zegering Hadders, qua constructie, qua omvang en qua looptijd. Voor het op deze wijze realiseren van een dergelijk project, hebben vele organisaties samengewerkt. Door de contracten die aan het project ten grondslag liggen, is er tussen partijen sprake van een zakelijke verhouding. Daarbij is het verheugend te constateren, dat er in grote harmonie is samengewerkt. ir P. Kieft onderschrijft dat er zakelijk, maar nimmer met het mes op tafel is samengewerkt. Voorheen was het min of meer zo, dat we alleen van onszelf uitgingen. Nu bouw je iets voor een derde die over je schouder meekijkt. Dat vergt een andere instelling, en is ons goed bevallen. Nieuw was de samenwerking tussen overheid en een private partij niet. Voorganger is de Noordtunnel die bij Alblasserdam is aangelegd en in 1992 gereed kwam. Op die ervaringen is in het Project Wijkertunnel voortgebouwd. Voor de private partij is het Project Wijkertunnel wel kenmerkend anders. J. Zegering Hadders: Qua bouwtijd is het een vrij lang lopend project. Door te zorgen voor een constante stroom geld, kan de bouwtijd worden ingekort en leg je zakelijk een eindpunt vast. In het geval van de Wijkertunnel was dat 1 augustus Dat is belangrijk voor de aannemer en voor de uitvoering van het projectl voor Rijkswaterstaat telt bovendien het psychologisch effect hiervan. Tegelijkertijd geeft dat een andersoortige druk die we nu náást de druk hebben vanuit politiek en maatschappij : aldus P. Kieft, hier gaat op de dag van opening de teiler van terugbetaling lopen! Mandaat aan tafel De samenwerking tussen overheid en private partij in de personen van P. Kieft en J. Zegering Hadders had nimmer zo soepel kunnen verlopen als niet beiden waren voorzien van verregaande bevoegdheden. Vanuit hun achterban kregen ze mandaat aan tafel. J. Zegering Hadders: Hoe goed bedoeld ook, indien er geen mandaat is, komen er heel veel positieve wijsneuzen méér aan tafel zitten. De directie van de Exploitatiemaatschappij Wijkertunnel C.V., waarvan naast mijzelf ook de heer mr B.L. Frank deel uitmaakt, heeft nu kunnen werken met het vertrouwen vanuit de achterban, terwijl die bestaat uit een groot samenwerkingsverband van financiers. Rechtstreeks mandaat van de Minister van Verkeer en Waterstaat gaf ook P. Kieft ter plekke in de directiekeet te Velsen de benodigde slagvaardigheid. Verdere samenwerking Voor Rijkswaterstaat is er altijd wel werk, aldus P. Kieft, want er is behoefte aan nieuwe infrastructuur, zij het misschien vanwege het geld wat later in de tijd uitgevoerd. De constructie die gekozen is in het Project Wijkertunnel, is samenwerking 8

9 evenwel eenmalig. Zeker vanwege de politieke discussie inzake projectfinanciering. Voor de private partner ligt het iets anders. Wil die meer projecten uitvoeren, dan zal het vertrouwen van de landspolitiek gewonnen moeten worden. J. Zegering Hadders: Het is onafwendbaar dat er eerst twee tot drie van deze projecten gerealiseerd moeten worden om de markt rijp te maken. Dit project is er één op de ervaringscurve. Met de Noordtunnel bepalen deze lessen de volgende stap. De politiek denkt dat men duur af is met deze wijze van financieren. Een dialoog waarbij naar creatieve oplossingen wordt gezocht, zal het onderling vertrouwen moeten herstellen. Ik heb er vertrouwen in dat de noodzaak wordt ingezien voor verdere samenwerking. P. Kiek Je werkt in water, grond, weer en de natuur, en een aantal zaken blijft niet voorspelbaar. Maar grote tegenslagen hebben we niet geliad. Zegering Hadders: Het Project Wijkertunnel is goed verlopen. Maar als de Noordtunnel niet op tijd was gereed gekomen, was er ook geen privaat Project Wijkertunnel gerealiseerd. En het verheugende is, dat de Wijkertunnel 3 weken eerder is opengesteld. Links: drs J.H.J. Zegering Hadders directeur Exploitatiemaatschappij M lijkertunnei Rechts: ir I1 Kiep Hoofdingenieur-Directeur Kijkswatr rstaat Directie,? oord-holland 9 samenwerking

10 Handen ineen Overheid en bedrijfsleven bouwen samen Na 10 jaar Velsertunnel werd het eind jaren zestig duidelijk: uiteindelijk zou er een tweede oeververbinding bij Velsen moeten komen. Het drukker wordend verkeer nam veel meer toe dan in de jaren vijftig was verwacht. Files blokkeerden steeds vaker één van de belangrijkste doorgaande verbindingen onder het Noordzeekanaal met de Kop van Noord- Holland. Het zou echter nog vele jaren duren voor men kon starten met het Project Wijkertunnel. Het Ministerie van Verkeer en Waterstaat is initiator van het Project Wijkertunnel. De totale kosten bedragen 600 miljoen gulden. Eenvijfde komt uit het Infrafonds en circa 480 miljoen wordt opgebracht uit private financiering. Daarvoor is in 1992 de Exploitatiemaatschappij Wijkertunnel C.V. opgericht: een consortium van ING Bank, Nationale-Nederlanden en Commerzbank (Nederland). Zij leveren het leeuwendeel voor de bouw van het project. De private financiers krijgen tot 30 jaar na openstelling van het Project Wijkertunnel een vergoeding van de Rijksoverheid. Deze is gebaseerd op het aantal auto s dat gebruik maakt van de Velsertunnel en de nieuwe oeververbinding onder het Noordzeekanaal. Rijkswaterstaat Directie Noord-Holland heeft het beheer van tunnel, wegen, kunstwerken en gebouwen gekregen. Voor de realisatie van het project is een projectmatige wijze van werken toegepast. De betrokken Rijkswaterstaatsdiensten participeren onder supervisie van Rijkswaterstaat Directie Noord-Holland in twee projectorganisaties; de projectorganisatie Wijkertunnel voor het project ais geheel, en de projectorganisatie WijVelS voor de realisatie van de tunnelen autosnelwegsignaleringssysteem, alsook alle voorzieningen voor de bewaking en bediening van dat systeem en de tunnelinstallaties. Beide organisaties bestaan uit meerdere projectgroepen onder leiding van een op het betrokken gebied ervaren technisch/vakinhoudelijk ingestelde projectleider. Deze projectgroepen zorgen voor de realisatie van een min of meer opzichzelfstaand deel van het project. Rijkswaterstaat Directie Noord-Holland is verantwoordelijk voor de realisatie van het project. Zij levert de projectmanager, behartigt de te volgen wettelijke procedures, alsook de milieutechnische en landschappelijke aspecten. Is belast met de aanleg van de wegen en de ombouw van de Velser- en Schipholtunnel ten behoeve van de centrale bediening, en verzorgt de voorlichting. De Bouwdienst van Rijkswaterstaat bouwt de Wijkertunnel, de overige kunstwerken en een verkeerscentrale. Daarnaast legt ze de verkeerssignalering aan en treft voorzieningen ten behoeve van de centrale bediening. Deze organisatie heeft er met haar overleg van directiekamer tot bouwkeet voor gezorgd dat honderden mensen in 41 maanden ruim 11 kilometer snelweg, Neerlands 16e verkeerstunnd, 20 kunstwerken en één grote verkeerscentrale bouwden. 7arnmer dat er tegenwoordig zoveel papierwerk aan het bouwen vastzit. Ik kom steeds minder op het werk Ab Klok, hoofd dagelijks toezicht kunstwerken noord en zuid Wie is verantwoordelijk voor wat? Elke projectgroep heeft zijn eigen specialiteit. De teams zijn in het leven geroepen om de juiste kennis en mensen bij elkaar te brengen en om zo resultaatgericht mogelijk te werken. Taken en verantwoordelijkheden worden op deze manier helder voor iedereen. Elke projectgroep bouwt zijn eigen stukje Project Wijkertunnel en zorgt ervoor om op tijd klaar te zijn. Maar wie is verantwoordelijk voor wat? Motivatie is mijn belangrijkste drijfvern. Meedoen aan de bouw van de Wijkertunnel om de eer, zegt me niet zoveel Jan Wallet, toezichthouder tunnelbouw Projectgroep Tunnelbouw Projectgroep Tunnelbouw springt het meest in het oog. Zij maakt de tweede tunnel bij Velsen, die de files bij de Velsertunnel gaat oplossen, Beverwijk zal ontlasten van het doorgaande verkeer, de Kop van Noord-Holland dichter bij de Randstad brengt en de economie een stevige stimulans kan geven. Maar ook uit technisch oogpunt is de bouw van de Wijkertunnel interessant. In deze tunnel worden de nieuwste opvattingen en technieken over veiligheid en inrichting toegepast. En het is vooral een project waarin de Bouwdienst van Rijkswaterstaat vanuit diverse disciplines inbreng heeft. projecf 10

11 Zowel vanuit de eigen gelederen, alsook vanuit het bedrijfsleven. De zogeheten open marktbenadering. Zen tunnel blijft natuurlijk een buis waar je auto s doorheen jaagt. Het enige dat je doet is de techniek verfijnen Albert Schouten, voormalig hoofd constructiebureau Rijkswaterstaat Bouwdienst Projectgroep Wegaanleg Projectgroep Wegaanleg is verantwoordelijk voor alle nieuwe wegen van zuid naar noord. Van de aftakking van de A9 vlak voor de Velsertunnel via de nieuwe A22 door de Wijkertunnel tot aan de aansluiting op de aloude A9 bij Uitgeest. Elf kilometer asfalt, met daaronder vele centimeters dikke onderlagen van verschillende materialen én duizenden kubieke meters aan zandlichamen. Het is de projectgroep die het eerst is gestart, want het zand om de ondergrond voor wcgen en viaducten aan te leggen werd al in 1989 uitgereden. Tevens gaat zij als één van de laatsten, begin 1997, het werk afronden met de beplanting. Wj zijn letterlijk en figuurlijk het verbindend element Nico Dirkmaat, uitvoerder grondwerk wegenbouw Projectgroep Kunstwerken Projectgroep Kunstwerken realiseert diverse soorten kunstwerken: viaducten, tunneltjes en duikers over en onder bestaande en nieuwe (water)wegen en overkluizingen ter bescherming van gas- en waterleidingen die onder het nieuwe tracé liggen. Zoals anderen werken op afgelegen bouwplaatsen in het polderlandschap, werkt deze projectgroep deels juist aan het verbreden van bestaande viaducten. En moet zij dus rekening houden met weggebruikers die langsrazen en er geen last van mogen hebben. Door gebruik te maken van in het werk gestorte (weg)dekken, krijgen viaducten een slanker aanzien dan in de jaren zeventig. Meen bij Uitgeest is prefab materiaal gebruikt, omdat het (trein)verkeer door moet. Natuurlijk is mijn werk belangrijk, maar dat is dat van de timmerman ook. We maken het samen Paul van Ree, maatvoerder Projectgroep Procedures, Milieu en Landschap Rijkswaterstaat gaat zorgvuldig om met z n omgeving. Volgens deze filosofie gaat de Projectgroep Procedures, Milieu en Landschap te werk. Vantevoren zoveel mogelijk inzicht krijgen en dan goed kijken en luisteren naar wat het project teweeg brengt in de regio. Wat zijn bijvoorbeeld de gevolgen van de grondwaterbemaling en overlast van bouwactiviteiten voor de omwonenden? Eén en ander betekent dat men moet zorgen voor overleg, de juiste vergunningen en als het niet anders kan een duidelijke schaderegeling. Deze projectgroep werkt veel en vaak achter de schermen en zorgt er zeer essentieel voor dat anderen in het project hun werk kunnen doen. Ik kan niet bemiddelen, maar ik kon aan mensen in de Broekpolder wel uitleggen wat de manier van werken van Rijkswaterstaat i? Jaap Schuijt, projectleider geluidswal Projectgroep Bediening en Inrichting Het verkeer veilig en snel door de tunnel vervoeren en deze na gereedkomen efficiënt beheren. Dat was de achterliggende gedachte van de Projectgroep Bediening en Inrichting toen zij, in overleg met de ontwerpers, het programma van eisen opstelde. Daarin wordt bijvoorbeeld de nieuwste techniek aangegeven om in de tunnel stilstaande weggebruikers te informeren via de (auto)radio. Projectgroep Voorlichting en PR Informatie geven aan en vragen beantwoorden van zowel medewerkers als geïnteresseerden van buiten. Dit is één van de hoofdtaken van de Projectgroep Voorlichting en PR. En aangezien de bouw van de tunnel opvalt, is die belangstelling van buitenaf er zeker geweest. Met het Informatiecentrum Neem de Wijkertunnel eens gaf Rijkswaterstaat gezicht aan het project en getuigde daarmee van een open houding naar buiten toe. Honderden belangstellenden kregen van hieruit de unieke kans om het bouwen van dichtbij te volgen. Iedereen kreeg de gelegenheid tot een rondleiding over het werk; van student weg- en waterbouwkunde tot schoolkinderen uit de buurt. 11 project

12 Communiceren met de regio begint met luisteren naar de regio Maddy Kloet, projectvoorlichter Project WijVelS Zoals gezegd staat Project WijVeiS op zich en is ongeveer van dezelfde importantie als het Project Wijkertunnel. In WijVelS wordt het nieuwe fenomeen Dynamisch VerkeersManagement voor zover mogelijk voorbereid. Met andere woorden: Hoe kun je de toenemende verkeersstromen zo geleiden, dat de wegcapaciteit optimaal wordt benut? Om de weggebruiker snel en veilig naar de plaats van bestemming te vervoeren moet alles wat een weg, (Wijker)tunnel, brug of viaduct te bieden heeft eruit gehaald worden. Al sinds eind jaren tachtig staat daartoe in Oostzaan de bedieningscentrale CBO. Deze regelt de verkeersstromen in de regio Amsterdam plus Wisselstrook op de Al en voert de bediening en bewaking van de Coentunnel en Zeeburgertunnel. Maar de ontwikkeling gaat verder. In Noord-Holland worden in hoog tempo verkeersbeheersingssystemen op het hoofdwegennet geplaatst. Tegelijkertijd wordt in deze provincie studie verricht naar de toekomst van bewaking en bediening van rijkstunnels. Deze componenten zijn samengebracht in het Project WijVelS. Vroeger waren we bezig met wegen, tegenwoordig vooral met afwegen Harmen van Noppen, verkeersdeskundige project 12

13 13 ~ project

14

15

16 Ve I se rt u n n e I Verbondenheid Enige honderden meters ten westen van de Wijkertunnel ligt sinds 1957 de Velsertunnel; een combinatie van twee buizen voor verkeer (oorspronkelijke naam Velser Autotunnel) en een tunnelbuis voor twee treinsporen (Velserrdtunnel). Velser- en Wijkertunnel zijn onlosmakelijk verbonden. Door het Noordzeekanaal dat ze passeren, maar ook door de bouw- methoden. Die worden vaak vergeleken, en laten zien hoe de tunnelbouwtechniek de afgelopen decennia is ontwikkeld. Daarnaast kennen ze allebei een lange voorgeschiedenis. En samen moeten ze de komende jaren de verkeersdrukte rond het Noordzeekanaal in de IJmond het hoofd bieden. De Velsertunnel het regionale verkeer en de Wijkertunnel het doorgaande verkeer. Toename gemotoriseerd verkeer Nadat in 1929 de Noordersluis te IJmuiden gebouwd was, moest het Noordzeekanaal verbreed worden. Hierbij kwam de vraag aan de orde wat er met de spoorwegbrug en het pontveer bij Velsen moest gebeuren. De ontwikkelingen in het gebied rond de mond van het kanaal en de opkomst van het gemotoriseerd verkeer zorgden voor een groeiende behoefie aan een drastische verbetering van deze oever- verbinding. In 1934 werd bekeken of het veer bij Velsen met enige ponten en steigers uitgebreid kon worden, of misschien wel vervangen of tunnel. Na studie bleek dat op den duur niet voldoende zou zijn om de groeiende verkeersstroom te verwerken. Een brug bood ook geen oplossing. Een laag gelegen, beweegbare brug zou het scheepvaartverkeer immers hinderen. En een vaste brug moest een doorvaarhoogte van ruim 60 m krijgen, met langgerekte hoge opritten om het hoogteverschil, dat driemaal zou groot zou zijn als bij een tunnel, te overwinnen. De keuze voor de Velserverkeerstunnel was gemaakt. Door de bebouwing langs het kanaal moest de Velsertunnel met de aansluitende wegen op enige honderden meters ten oosten van het ponixeer neergelegd worden. Voor het langzame verkeer niet aantrekkelijk. Daarom werd besloten om de Velserverkeerstunnel uitsluitend voor het autoverkeer open te stellen, en het pontveer te handhaven voor het langzame verkeer. In eerste instantie dacht men voldoende te hebben aan een tunnel met één verkeerskoker. Deze zou al het 6 à 7 voudige van het toenmalige verkeersaanbod kunnen verwerken. Hinderlijke spoorbrug Tegelijkertijd met de studies naar de Velsertunnel, nam omstreeks 1930 (na de crisisjaren) het scheepvaartverkeer naar Amsterdam weer langzaam toe. De spoorbruggen bij Velsen vormden hiervoor een ernstig belemmering. In 1939 werd bekeken of naast de spoorbrug een spoortunnel gebouwd kon worden. Een combinatie met de verkeerstunnel was op die plek vanwege ruimtegebrek helaas niet mogelijk. Omdat de kosten voor twee ahonderlijke tunnels tientallen miljoenen duurder waren dan een geuitegreerde tunnel, werd uiteindelijk gekozen om de spoor- en éénkokerige verkeerstunnel tegelijkertijd en naast elkaar te bouwen. Uitvoering In mei 1941, tijdens de bezetting van het land, startte de uitvoering van het tunnelbouwproject volgens de droge bouwputmethode. Damwanden werden geslagen, twee 24 meter lange tunnelmoten gemaakt. Maar in november 1942 moest het werk onder druk van de oorlog gestaakt worden. De bouwput liep weer vol water en bleef tot april 1952 het enige zichtbare resultaat van deze bouwperiode. Toen was het herstel van het land zover dat er weer geld was om verder te gaan. Maar inmiddels was het verkeer over de ponten zo toegenomen dat een éénkokerige verkeerstunnel niet meer voldoende was. Besloten werd tot de bouw van een verkeerstunnel met twee rijkokers. Hiervoor moest eerst een groot gedeelte van de ai gemaakte werken gesloopt worden. Uiteindelijk ging N.V. Amsterdamsche Ballast Maatschappij in april 1953 van start met de bouw van de Velsertunnel zoals die is. Droge bouwputmethode Met de droge bouwputmethode wordt bedoeld: een put die met behulp van bemaling droog bgjk Op de bodem hiervan wordt de tunnel gebouwd. In de tijd van de Velsertunnelbouw bood deze techniek de gunstigste bouwomstandigheden tegen de laagste financiële consequenties, ondanks de benodigde zeer diepe bemaling. Toepassing van de zinkmethode was historie 16

17 moeilijk in verband met de waterhuishouding. Op de plaats van de bouwput zat op 16m -N.A.P. een waterafsluitende kleilaag, die het grondwater in twee gebieden scheidde: het brakke bovenwater en zoet spanningswater. Bij het baggeren van de zinksleuf in de bodem van het kanaal voor de tunnelelementen zou deze kleilaag doorbroken worden. Het zoete grondwater zou dan blijvend vermengd raken met het brakke water. De situatie stond toe om de tunnel volgens de droge bouwputmethode te bouwen, waarbij de kleilaag na voltooiing van de tunnel weer kon worden hersteld. Oorspronkelijke planning was om de tunnels eind 1958 in gebruik te nemen. Maar tijdens de bouw bleef de omvang van het pontverkeer gestadig toenemen. Vanaf 1954 kwam de druk op de ketel, en werd de bouw met een jaar versneld. 28 september 1957 werd de 130 miljoen kostende Velser-spoor- en verkeerstunnel met de aansluitende infrastructuur geopend. Geen permanente oplossing Met een capaciteit van auto s per dag, het 4 à 5 voudige van het toenmalige aanbod, dacht men bij de opening van de Velsertunnel het groeiend verkeersaanbod voor hele lange tijd de baas te kunnen. Niet wetend dat een kleine i0 jaar later de steeds doorgaande groei van het autoverkeer alweer langzaam maar zeker voor nieuwe problemen zou gaan zorgen. Vanaf 1990 willen er tegen de auto s per etmaal door de Velsertunnd. Geschat wordt dat dit in het jaar met de Wijkertunnel erbij- op zal lopen tot finingin Juliana opende in 1957 de Velsemrnnel 17 historie

18 1 1 Bouw Velsertunnel volgens de open- of droge bouwputmethode, Het Noordzeekanaal half buiten gebruik 3 Velsertunnel open voor verkeer, 1957 historie 18

19

20 Voorwerk - - Van tekenen naar ondertekenen De Wijkertunnel is sinds de jaren dertig de 16e verkeerstunnel die de natuuriijke hindernis van het Nederlandse water snel en veilig passeert. Bij de bouw maakte men veel gebruik van kennis en ervaring opgebouwd door de jaren heen, vakmanschap en techniek verworven door mensen en bedrijven. Sommige methoden biijven in wezen onveranderd, andere zijn door de jaren van wetenschap en praktijk verfijnd. Het mooiste is om een werk compleet af te maken. Niet dat je wat begint en dan moet stoppen Jaap Schuijt, projectleider geluidswal Het voorbereidende werk voor het Project Wijkertunnel is al vroeg gestart. Ver voor minister mevrouw J.R.H. Maij-Weggen van Verkeer en Waterstaat op 10 juni 1993 officieel de eerste damwandpaal slaat. Eind jaren zestig geven studies aan dat de Velsertunnel onvoldoende capaciteit biedt voor groei in de toekomst In 1974 besluit de politiek dan ook tot de aanleg van een tweede verkeerstunnel bij Velsen onder het Noordzeekanaal. Het duurt echter nog vele jaren eer de (economische) nood hoog wordt en de financiën gevonden. December 1992 wordt het echte startsein voor de bouw van de Wijkertunnel gegeven, men kiest in Den Hadg voor gedeeltelijke financiering door een consortium van banken. Dan is het Project Wijkertunnel geboren en raken de bouwactiviteiten in een stroomversnelling. Gebaseerd op het meet-, reken- en tekenwerk van al die voorgaande jaren. Mijn geweten zit op kantoor. Ik meet in het terrein, hij controleert van tekening Martin van den Bosch, landmeetkundige Zand, zand, zand Met ingang van 1 maart 1993 gaan de bouwers op drie plaasen in Nederland aan het werk aan de beide oevers van het Noordzeekanaal ter hoogte van Velsen, elders in de IJmond langs het 11 kilometer lange traject van wegen en viaducten en in het Zuidhollandse Barendrecht, waar het bouwdok ingericht wordt voor het maken van de zes tunnelelementen. De tunnelbouwers gaan eerst de grond in. Tegen de zomer beginnen de graafinachines in Velsen en Beverwijk aan hun grote klus. Om de beide bouwputten voor de toeritten te kunnen graven wordt een half miljoen kubieke meter grond verwijderd en naar depots verreden. De wegenbouwers verzetten in deze tijd in een gesloten zandbalans een half miljoen kubieke meter zand. Dit is een deel van de 2 miljoen kubieke meter die al in 1989 is aangevoerd uit de Noordzee en het nabijgelegen recreatiegebied Spaarnwoude. Daarvan zijn zandlichamen gestort die met de ondergrond inklonken tot fundament voor de toeleidende rijkswegen en viaducten. Dat zoute zand uit de Noordzee wordt gefilterd als kofie Nico Dirkmaat, uitvoerder grondwerk wegenbouw Ook elders langs het nieuwe verkeerstraject tussenvelsen en Uitgeest gaan heipalen en graafinachines rap en diep de grond in na de officiële handeling van de Minister. Bij Uitgeest wordt het bestaande viaduct over provinciale weg N203 en spoorlijn Zaandam-haar verbreed. De A9, waarin het viaduct ligt, krijgt op het nieuwe traject Beverwijk-Uitgeest een grotere capaciteit en wordt verbreed van 2x2 naar 2x3 rijstroken. Moderne technieken maken het mogelijk in het grootste deel van het project slankere betonconstructies toe te passen. Dit in tegenstelling tot de viaducten met de geprefabriceerde liggers uit de jaren zeventig die in het tracé voorkomen. Met droge voeten De eerste fase van de tunnelbouw gebeurt zoveel mogelijk droog. Vandaar de grondwaterbemaling die aan de noorden zuidkant van het kanaal geïnstalleerd wordt. De projectgroepen Tunnelbouw en Procedures, Milieu en Landschap begeleiden het maken van de bronnen en het heiwerkvoor de beide damwandconstructies. Zo wordt er op 17m -NAP in de noord- en zuidput van de toeritconstructie gewerkt met droge voeten! Nleen aan water dat uit de lucht vult heb ik een hekel Danny Verhagen, watermecanicien voorbereiding 20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30 Tijd van staal, beton en asfalt Continu werken Vanaf het najaar van 1993 draait het Project Wijkertunnel op volle toeren. De voorbereidende werkzaamheden zijn op alle plaatsen achter de rug. Het fundament is gelegd en de volgende twee jaar wordt er continu gewerkt aan de drie hoofdonderdelen van tunnel, kunstwerken en wegen. Het is de tijd van staal, beton en asfalt, de belangrijkste bouwmaterialen. De zachte winter van 93/ 94 en de mooie zomers vergemakkelijken het werk. Gemiddeld werken ruim duizend mensen aan het project, verdeeld over circa 25 grote en kleine bouwplaatsen. Deze zijn op de vele planningen in de bouwen directieketen overzichtelijk verdeeld over zeven onderdelen: Locatie Velsen toerit zuid, Locatie Beverwijk toerit noord, Bouwlocatie bouwdok Barendrecht, Afzinkproces (dat al snel als de afkorting OTAO door het leven gaat), Afbouw Wijkertunnel, Elektro/Mechanische Installaties en de eindstreep: Opleveren. De zinkmethode De Wijkertunnel wordt gebouwd volgens de beproefde zinkmethode. In bouwdok Barendrecht worden zes elementen voor het onderwaterdeel geconstrueerd en in Velsen en Beverwijk de zuidelijke en noordelijke toerit. Na transport en afzinken van de afzonderlijke elementen ontstaat in de bodem van het Noordzeekanaal een ruwe tunnel. Afwerking en inrichting maken het tot een volwaardige verkeerstunnel. De eerste zinkmethode-tunnel werd in i894 in Amerika afgezonken. Hoewel er ook andere bouwmethoden bestaan, voldoet het systeem in principe nog steeds. Vele tunnels in Nederland zijn aangelegd volgens deze methode, ofschoon elke tunnel weer zijn eigen specifieke kenmerken in ontwerp en uitvoering heeft. Zo is de Wijkertunnel met een hellingspercentage van 4,5 Yo één van de steilste verkeerstunnels van ons land. De totale lengte van de tunnel, met open toerit en gesloten onderwaterdeel, is circa meter en bestaat uit twee tunnelbuizen van elk circa 13 meter breed met ieder 2 rijstroken en een vluchtstrook. Kon ten tijde van de houw van de Velsertunnel het Noordzeekanaal nog deels tot bouwput worden drooggelegd (de open bouwputmethode), bij de bouw van de nieuwe tunnel is het een voorwaarde dat het scheepvaartverkeer zo min mogelijk wordt gehinderd. De Velser attractie De bouw van een tunnel spreekt tot de verbeelding. Het is een groot waterstaatkundig project, waarvan je niet vaak getuige kan zijn. De meeste aandacht van publiek en media gaat dan ook uit naar de beide open bouwputten in Velsen. Bovendien is de locatie niet afgelegen. Het is gemakkelijk bereikbaar en heeft een prima informatiecentrum. Van week tot week is goed te zien wat handen en machines maken en hoe het werk vordert. Voor buitenstaanders is het de mooiste tijd. Hier wordt gebouwd, dat is overal te zien, te horen en te ruiken. Als later de bouwputten met bouwwerken weer gedeeltelijk met zand afgedekt zijn, moet het imponerende in de kleinere deelwerken gevonden worden. Zo n bouwput is een krent in depap. Het is schatgraven naar het verleden van het land waarop je leefp Thomas de Groot, rijksgeoloog Het is de tijd van staal en beton in Velsen. In deze maanden worden de twee kokervormige toeritten van de tunnel, ten dele op in de grond gevormde palen, moot voor moot gebouwd uit stalen vlechtwerk, verrijdbare houten bekisting en beton. Deze palen gaan dwars door de oertijd Jan Wallet, toezichthouder tunnelbouw Werkvloeren, betondekken en waterkelders worden gestort en de wanden van het bedieningsgebouw opgetrokken. Volgens de planning loopt locatie zuid voorop, locatie noord aan de Beverwijkse kant volgt twee maanden later. In juni 1994 wordt de eerste vliesconstructie bij toerit zuid op de grond aangebracht. Een immens vel PVC-folie voorkomt dat het grondwater na stopzetting van de bemaling de tunnel inloopt. Hierdoor kan de hetonconstructie van de toerit korter zijn dan bij de Velsertunnel; een van de noviteiten uit de koker van de Bouwdienst. Een deel van de binnen- en buitenbekisting van de toeritten wordt in januari 1994, na gebruik, vervoerd naar Barendrecht. Beton is zo warm dat je er wel een eige op kunt bakken Bart Suiker. betonstorter constructie 28