Onderzoeksbeleid Hogeschool Van Hall Larenstein

Transcriptie

1 Onderzoeksbeleid Hogeschool Van Hall Larenstein

2 Samenvatting Sinds 2010 is de onderzoeksfunctie binnen het hbo verankerd en beschreven in de WHW (art 1.3 lid 3). Middels het Brancheprotocol HBO (2009) worden de drie doelstellingen van het praktijkgericht onderzoek geborgd: 1. bijdrage aan maatschappelijk relevante kennis; 2 bijdrage aan actualiteit en onderzoekscompetenties in het hbo-onderwijs; 3. vragen beantwoorden uit het werkveld. De ambitie van Van Hall Larenstein in is de verdere uitbouw en ontwikkeling van praktijkgericht onderzoek binnen de onderwijsorganisatie. Een eerste stap is het ontwikkelen van de voorliggende beleidsnotitie. Als gespecialiseerde hogeschool in het groene domein draagt Van Hall Larenstein bij aan de kwaliteit van leven door uitdagend groen onderwijs te verzorgen en praktijkgericht onderzoek uit te voeren in samenwerking met het werkveld. Een breed aanbod en kwalitatief goed onderwijs en onderzoek zijn onderscheidende kenmerken van Van Hall Larenstein. Doordat VHL de verbinding legt tussen het onderwijs, praktijkgericht onderzoek en het werkveld, worden onderzoeksresultaten gebruikt in het onderwijs en verwerven studenten competenties die aansluiten bij de vraag van het werkveld. Lectoren spelen in het kader van Life Long Learning een rol in de professionalisering van docenten en het werkveld. Om deze visie te realiseren werkt VHL met vier kerndoelen voor praktijkgericht onderzoek: Kennisontwikkeling Onderwijsontwikkeling Professionalisering van docenten Kenniscirculatie. Onderzoek binnen VHL wordt getoetst en beoordeeld op basis van deze vier kerndoelen. Daarnaast moet het onderzoek bijdragen aan het rendement voor de hogeschool als geheel. De aard van het praktijkgerichte onderzoek bij Van Hall Larenstein wordt gekenmerkt door: 1. relevant en met impact voor de beroepspraktijk; 2. wetenschappelijk valide en met aandacht voor de bijdrage aan de algemene kennis ten behoeve van maatschappij en beroepspraktijk; 3. Onderwijs-gerelateerd; 4. internationale oriëntatie. De vastgelegde doelen in de Prestatieafspraken , de ontwikkelingen in de onderwijsportfolio en vragen uit het werkveld zijn leidend m.b.t. de onderzoeksthema s. Om samenwerking tussen lectoraten te versterken wordt ingezet op het gezamenlijk vormgeven van onderzoeksprogramma s of onderzoekslijnen binnen de domeinen van Van Hall Larenstein. Studenten voeren praktijkgericht onderzoek uit tijdens stage of voor hun afstudeeropdracht (thesis) en moeten voldoen aan geformuleerde competenties. Bachelor-opleidingen kennen één competentie toegespitst op onderzoek; de drie masters hebben elk individueel competenties inzake onderzoek geformuleerd. Van Hall Larenstein heeft een definitie voor praktijkgericht onderzoek uitgewerkt en vergeleken met de wo oriëntatie in onderzoek. Bij die definitie zijn indicatoren ontwikkeld, gekoppeld aan Dublin descriptoren, om het onderscheid tussen praktijkgericht onderzoek op bachelor- of masterniveau te duiden. Het uit te voeren onderzoek kan deel uitmaken van een project van een lectoraat of projecten binnen het 2

3 onderwijs. Masterstudenten voeren onderzoek uit dat bijdraagt aan de ontwikkeling van hun eigen organisatie. Van Hall Larenstein ziet haar vijftien lectoraten, waaraan één persoonlijk, drie reguliere en veertien bijzondere lectoren zijn verbonden, als onderzoekseenheden, die in open dialoog met samenleving en beroepenveld toegepast onderzoek uitvoeren. Elk lectoraat heeft een of meer kenniskringen waarin docenten (-onderzoekers) en externen participeren. Bij reguliere lectoren is het streven de komende jaren gericht op een aanstelling van tenminste 0,6 fte. De rollen van een lector zijn: boegbeeld (autoriteit), programmamanager, en begeleider/opleider. Over de invulling maken de lector en de opleidingsdirecteur afspraken bij aanstelling, met goedkeuring van het CvB. Lectoren en opleidingsdirecteuren werken nauw samen vanuit een gedeelde visie op het gewenste resultaat en de gemeenschappelijke belangen. De opleidings-directeur en de lector zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het inbrengen van kennis, evalueren, lering trekken uit ervaringen en incorporeren in onderwijs en in contractactiviteiten. Hiërarchisch leidinggevende van een lector is de voorzitter van het CvB. Een opleidingsdirecteur is functioneel leidinggevende alsmede budgethouder voor onderwijs en onderzoek. Onderzoek wordt veelal opgezet en uitgevoerd in projecten. Kenmerken van projecten zijn: vraaggestuurd, beantwoorden aan het doel van de opdrachtgever, per definitie een kortdurend karakter en ingebed in lectoraat, opleiding of Centre of Expertise. Ook de projecten moeten passen binnen de thema s van het onderwijs, moeten bijdragen aan verbinding met het werkveld, de ontwikkeling van competenties van studenten en docenten. De kwaliteitszorg inzake lectoraten omvat onder andere het uitvoeren van de jaarlijkse PDCA-cyclus op het niveau van lectoraat c.q. instelling, het uitvoeren van tien peerreviews tot en met 2015, het ontwikkelen en waarborgen van adequate kennis en ervaring bij de stafdiensten inzake regelgeving en administratie van nationale en internationale subsidiemogelijkheden. Het te ontwikkelen communicatieplan Onderzoek heeft tot doel de zichtbaarheid van het onderzoek intern en extern te verbeteren. De komende twee jaar zet Van Hall Larenstein zich in voor de op te richten Centre of Expertise (CoE) Dier en CoE Natuur en Landschap. Vanuit de gezamenlijke groene hogescholen is VHL als trekker voor deze twee CoE s aangewezen (sectorplan HAO). Daarnaast is VHL betrokken bij de oprichting van vijf andere nieuwe CoE s; twee in het kader van sectorplan Noord en drie vanuit sectorplan HAO. De bestaande CoE s Dairy Campus en Biobased Economy worden verder ontwikkeld. 3

4 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding... 6 Leeswijzer... 6 Bijlagen De huidige situatie: een korte beschrijving... 8 Opleidingen... 8 Lectoraten... 9 Projecten Middelen onderzoek Onderzoek binnen Van Hall Larenstein Inleiding Van Hall Larenstein aan zet Onderzoeksprofiel Onderzoekthema s Onderzoeksagenda Positie onderzoek binnen opleidingen Onderzoekscompetenties bachelor en master Afbakening hbo en wo Werkveldadviescommissie Inbedding van lectoraten Kerntaken van een regulier lectoraat Kenniskringen en Centres of Expertise Kaders Functie en taken van een lector Verbinding tussen lectoren onderling Onderzoeksprojecten en subsidiestromen Kaders Regionale en nationale onderzoeksprojecten Internationaal Kwaliteitszorg PDCA-cyclus

5 Peerreviews Projectmanagement Stafdiensten De acties tot Wat staat er in 2016? To do list Bijlage I. Overzicht gesprekspartners Bijlage II. Geraadpleegde bronnen Bijlage III. Opleidingen van Hogeschool Van Hall Larenstein Bijlage IV. SWOT-analyses lectoraten Van Hall Larenstein Bijlage V. Format Meerjarenplan lectoraten Bijlage VI. Dublin Descriptors

6 1. Inleiding Praktijkgericht onderzoek van Van Hall Larenstein draagt bij aan de kwaliteit van leven en een duurzame en innovatieve samenleving. Van Hall Larenstein is een kenniscentrum dat een zichtbare en blijvende bijdrage levert aan oplossingen voor maatschappelijke problemen door actuele en innovatieve kennis te ontwikkelen. De kennis wordt ontwikkeld en verspreid in samenwerking met het werkveld, en via opleidingen en onderzoeksnetwerken. De maatschappelijke aandacht voor het domein van Van Hall Larenstein is groot. Door de groeiende wereldbevolking groeit de vraag naar voedsel en grondstoffen en nemen mobiliteit, energieverbruik en de druk op land en zee toe. Bovendien is er sprake van technologische vernieuwingen, veranderingen in het klimaat en globalisering. Al deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat typische thema s van Van Hall Larenstein, zoals duurzaamheid, bio-based economy, energie, klimaat, dierenwelzijn, watermanagement, voedselzekerheid, - veiligheid en gezondheid, kust- en zeebeheer en inrichting en ontwerp van de buitenruimte, volop in de belangstelling staan. Ook is de hbo-sector de laatste jaren sterk in beweging. In verschillende rapporten en adviezen zijn lijnen uitgezet teneinde: profilering van (bredere) opleidingen te verbeteren evenals de herkenbaarheid naar studiekiezer; aansluiting van opleidingen op de arbeidsmarkt te verbeteren en het opleiden van voldoende gekwalificeerd hoger personeel te borgen; doorlopende onderwijs- en onderzoeksleerlijnen te creëren en te borgen, in aansluiting op Life Long Learning en agenda van de Topsectoren; een zwaardere rol van en een meer themagerichte benadering in het praktijkgericht onderzoek te creëren en te borgen. Ter ondersteuning van de kenniseconomie, innovatie en vernieuwing van het werkveld en onderwijs. Een laatste loot is het Gezamenlijk manifest: VNO-NCW, NWO, KNAW, HBO-raad, MKB- Nederland, VSNU en TNO (september 2012). Betrokkenen zetten in op een combinatie van vrij en ongebonden onderzoek, dat altijd tot grote wetenschappelijke doorbraken en innovaties heeft geleid en toegepast onderzoek dat ondernemingen helpt te innoveren. Door samen met Europa op te trekken kan Nederland bovendien meer rendement halen uit de in Europa geïnvesteerde euro s. In 2001 zijn de eerste lectoraten geïntroduceerd en daarmee is de onderzoeksfunctie aan het hbo toegevoegd, sinds 2010 verankerd en beschreven in de WHW (art 1.3 lid 3). Middels het Brancheprotocol HBO (2009) worden de drie doelstellingen van het praktijkgericht onderzoek geborgd: 1. bijdrage aan maatschappelijk relevante kennis; 2 bijdrage aan actualiteit en onderzoekscompetenties in het hbo-onderwijs; 3. vragen beantwoorden uit het werkveld. Van Hall Larenstein heeft deze kans aangegrepen om praktijkgericht onderzoek uit te voeren en te verbinden met het onderwijs en de verwante beroepspraktijk. Leeswijzer In hoofdstuk 2 is een beknopte beschrijving te vinden van de huidige situatie binnen Van Hall Larenstein. In hoofdstuk 3 worden missie, profiel, thema s en agenda inzake onderzoek 6

7 verwoord. Het praktijkgerichte onderzoek, uitgevoerd binnen bachelor- en masteropleidingen, staat centraal in hoofdstuk 4. Ook wordt hier ingegaan op het onderscheid tussen onderzoek op hbo-niveau en het onderzoek in het wetenschappelijk onderwijs. Hoofdstuk 5 is gewijd aan de kerntaken van een lectoraat en zijn functie en taken van een lector uitgewerkt. Ook de rol van opleidingsdirecteur t.o.v. een lector en het CvB wordt beschreven. (Internationale) projecten en de verwachte ontwikkelingen staan centraal in hoofdstuk 6. De kwaliteitszorg rond het onderzoek wordt beschreven in hoofdstuk 7. Tot slot vormen een beschrijving van de gewenste situatie in 2016 en een inventarisatie van de te ondernemen acties, tezamen hoofdstuk 8. Bijlagen I. Overzicht Betrokkenen bij het schrijven van de notitie. II. Bronnen. III. Overzicht onderwijsportfolio Hogeschool Van Hall Larenstein. IV. SWOT-analyse lectoraten. V. Format Meerjarenplan lectoraat. VI. Dublin-descriptors. 7

8 2. De huidige situatie: een korte beschrijving Bij Van Hall Larenstein wordt onderzoek gedaan binnen opleidingen (bachelor en master), binnen lectoraten en middels projecten binnen een lectoraat en/of een opleiding, vanuit interesse of de wens in te spelen op nieuwe ontwikkelingen. Opleidingen Van Hall Larenstein leidt studenten op tot bachelor- of masterniveau. De afsluitende opdracht van alle opleidingen heeft de vorm van een onderzoek. Dit onderzoek wordt vaak aangeduid als praktijkgericht onderzoek (applied research). Andere aanduidingen zijn praktijk(gericht) onderzoek, toepassingsgericht onderzoek, actie-onderzoek (action research). Deze termen beogen alle de specifieke oriëntatie van dit onderzoek aan te geven in vergelijking met het fundamenteel wetenschappelijk onderzoek, waarop het wetenschappelijk onderwijs is gericht. De opbrengst van dit onderzoek is enerzijds leeropbrengst voor een student en het bewijs dat de student zijn hbo-onderzoekscompetenties beheerst; anderzijds een antwoord op de vraag van vaak een externe opdrachtgever. De bijdrage aan algemeen beschikbare kennis is beperkt, omdat het niet structureel wordt verspreid of ontsloten voor derden. Per opleiding wordt een overzicht en, wettelijk verplicht, een archief bijgehouden van de afsluitende thesis. Bachelors Van Hall Larenstein kent veertien voltijd en vier deeltijd bachelor-opleidingen (bijlage III). De omvang van een thesis is bij alle opleidingen gelijk: 30 EC s. In figuur 1 is te zien hoeveel afstudeerrapporten jaarlijks worden opgeleverd. De afsluitende opdracht van een Associate degree wordt buiten beschouwing gelaten, omdat deze niet aansluit op het onderzoeksprofiel zoals beschreven in hoofdstuk Studenten (totaal per 01-10) Instroom Afgestudeerden Bachelor Afgestudeerden Associate degree Afgestudeerden Master Figuur 1. Kengetallen jaarverslag Wageningen UR 2011 Masters Van Hall Larenstein kent drie professional masters: twee voltijd op locatie Wageningen en één deeltijd in Velp. De Wageningse masters zijn Engelstalig, gericht op internationale studenten. De domeinen zijn respectievelijk development en agricultural production chain management. De master in Velp is een kleine opleiding, gericht op Nederlandse professionals; het domein is proces en projectmanagement in een groene leefomgeving. De opleidingen zijn gericht op studenten, die al enige jaren werkervaring hebben en een hboopleiding hebben genoten, dan wel een daaraan gelijkwaardige opleiding. De focus van het 8

9 onderzoek is 1. kennisvermeerdering en ontwikkeling; 2. vernieuwing en verbetering van de eigen (internationale) organisatie. De docent (MSc of PhD) is verantwoordelijk voor de wetenschappelijke kwaliteit van het onderzoek; de begeleiding van de ontvangende organisatie richt zich op het inhoudelijke gedeelte van het onderzoek. Lectoraten In totaal zijn negentien lectoren en twee ere-lectoren werkzaam voor de hogeschool. In figuur 2 (op bladzijde 11 en 12) is een overzicht van de lectoraten verbonden aan Van Hall Larenstein te vinden. Omvang van aanstelling (fte) en aanstellingstermijn van lectoren zijn eveneens in figuur 2 op bladzijde 11 en 12 weergegeven. Vier lectoren worden bekostigd uit de Rijksbijdrage Van Hall Larenstein; vijf van de negentien zijn zgn. Groene Plus lectoren. Eén lector heeft een vaste aanstelling. Lectoraten kennen een kenniskring (bijlage IV) en/of zijn actief in Centres of Expertise (CoE). In figuur 3 een overzicht van de inzet van docenten en studenten in onderzoek en in kenniskring. Inzet van beide (omvang, de wijze waarop) kan per lectoraat verschillen. Docenten zijn betrokken vanuit hun docent-functie; een aparte functie (docent)-onderzoeker bestaat (nog) niet binnen de hogeschool. Een aantal docenten zijn aan het promoveren respectievelijk zijn gepromoveerd Een koppeling met een lectoraat is niet altijd aanwezig. Categorie Totaal aantal (2011) Totaal FTE s (2011) Aantal gepromoveerden (2011) 1. Lectoren 14 (13) 5,25 (4,9) 9 (7) 2. Docenten en andere onderzoekers 96 (100) 16,75 (20) 11 (8) 3. Promovendi 2 (4) 1,0 (1,5) 4. Ondersteuning 23 (12) 8,85 (6) 5. Studenten 481 (450) Figuur 2. Onderzoeksinzet peildatum 1 januari 2012 (01 januari 2011 ( bron: HBO-monitor) 1 Enkele lectoren verzorgen zelf of vanuit hun kenniskring(en) onderwijs en onderzoek, anderen leggen meer de nadruk op begeleidende activiteiten zoals stages en scripties, die gerelateerd zijn aan lectoraatsonderzoeken. Ook zijn enkele lectoren betrokken bij curriculumherziening en ontwikkeling. Lectoraat Groene Leefomgeving van Steden en opleiding T&L De major Management Buitenruimte schrijft het boek Participatie@groene ruimte voor aan haar studenten. De major is momenteel geïntegreerd in het Europese project LICI (Levendige steden). Studenten en docenten voeren binnen LICI in internationaal verband projecten uit en leren nieuwe competenties op het gebied van internationale samenwerking. Docenten participeren in een internationaal netwerk. Het curriculum van de major Management Buitenruimte wordt continu aangepast aan de inhoud van LICI. De docent volgt inmiddels een masteropleiding op dit gebied... 1 De definities zijn nog niet helemaal uitgekristalliseerd. 9

10 De wetenschappelijke validiteit van het praktijkgerichte onderzoek van VHL wordt op verschillende manieren geborgd. De meeste lectoren zijn direct of indirect gekoppeld aan een wetenschappelijk kennisinstituut. Een aantal lectoren werkt naast hun aanstelling bij VHL ook een aantal dagen bij kennisinstituten als Imares, Alterra, Wetsus, Animal Science Group Wageningen UR, Centre of Expertise Watertechnology and Centre of Biobased Economy. Bij het lectoraat Geïntegreerd Natuur en Landschapsbeheer zijn zogenaamde koppelhoogleraren betrokken, die instaan voor de wetenschappelijk borging van de betreffende disciplines. Sinds 2011 stelt VHL alleen lectoren aan die gepromoveerd zijn. Op 1 januari 2012 waren negen van de veertien lectoren gepromoveerd. 10

11 Lectoraat Opleiding (trekker) Opleiding Lector (fte) Datum einde Bekostiging Status (betrokken) aanstelling 1. Duurzame Agribusiness in Bedrijfskunde en Plattelandsvernieuwing Dr. Ir. Eweg (0.5) 01/04/2013 Extern Bijzonder Metropolitane Gebieden Agribusiness (W) (W) 2. Watertechnologie Life Sciences 2 Milieukunde Ir. Bult (0.4); 01/07/2013 Extern Bijzonder Dr. Ir. Nederlof (0.4) 01/07/ Biobased Economy Bedrijfskunde en Milieukunde, Tuin- en Dr. Derksen (0.4) 15/06/2015 Groene Plus Agribusiness (L) Akkerbouw (L), Dieren Veehouderij (L), Biotechnologie 4. Food, Health and Safety Voedingsmiddelentech nologie (L,W) Biotechnologie Dr. Van der Leij (0.7) Vacature ( 0.5) 3 4 Rijksbijdrage en extern Regulier + Bijzonder 5. Food Physics Voedingsmiddelentech Mw. dr. Oudhuis (0.5) 01/01/ 2015 Extern Bijzonder nologie (L,W) 6. Melkveehouderij Dier en Veehouderij (L) Bedrijfskunde en Ing. Zijlstra (0.3) 01/10/2013 Groene Plus Agribusiness (L) 7. Welzijn van Dieren Diermanagement Dier- en Veehouderij Dr. Ing. Hopster (0.5) Vast Persoonlijk (L, W) 8. Marine Ecosystems Kust- en Diermanagement, Dr.ir. Baptist (0.2) 01/03/2016 Extern Bijzonder Management Zeemanagement Milieukunde (IMARES) 9. Marine Policy Kust- en Drs. Pastoors (0.2) 15/11/2013 Extern Bijzonder Zeemanagement (IMARES) 10. Duurzame Visserij en Aquacultuur Kust- en Zeemanagement Tuin- en Akkerbouw (L) Mw. dr. Walker /06/2013 Groene Plus 11. Geïntegreerd Natuur- en Landschapsbeheer Bos- en Natuurbeheer Master Velp 5 Dr. Ir. Van der Heide (0.2) Dr. Janssen (0.2) Dr. Ir. Stobbelaar (0.2) 01/06/ /06/ /06/2014 Groene Plus 2 Met Noordelijke Hogeschool Leeuwarden 3 De nieuwe lector wordt geheel door externe middelen gefinancierd. 4 Dhr Van der Leij heeft een functie bestaande uit 0.15 fte (einde 01/10/2013) fte (einde 01/01/2015) fte (einde 01/06/2016; regulier lectoraat). 5 Master Project en Process Management in the Domain of Land and Water 11

12 12. Integraal Waterbeheer en Klimaatbestendige Gebiedsontwikkeling 13. Groene Leefomgeving van Steden Land- en Watermanagement Tuin- en Landschapsinrichting 14. Regionale Transitie Plattelandsvernieuwin g (L, W) Bedrijfskunde en Agribusiness (L, W) 15. Stadslandbouw als ontwerpopgave Tuin- en Landschapsinrichting Master Velp Vacature (0.5) Rijksbijdrage Regulier Bos- en Natuurbeheer, Master Velp Tuin en Akkerbouw (L), Dier- en Veehouderij (L), Milieukunde, Land- en Watermanagement Plattelandsvernieuwin g (W, L) Drs. Timmermans (0.8) 01/04/2015 Rijksbijdrage Regulier Vacature (0.5) Rijksbijdrage Regulier Vacature (0,4) 6 01/06/ /5/2017 Groene Plus Ere- lectoren Benoemd in Ir. G. Braks Bos- en Natuurbeheer 2003 Drs. W. Helmer Bos- en Natuurbeheer 2009 Figuur 3. De lectoraten van Hogeschool van Hall Larenstein (peildatum januari 2013) 6 Benoeming medio 2013; ca. 0.1 fte wordt ingezet vanuit lectoraat Duurzame Agribusiness in Metropolitane Gebieden 12

13 Van Hall Larenstein is betrokken bij het Centre of Expertise (CoE) Watertechnology waarvan Noordelijke Hogeschool Leeuwarden de penvoerder is. Twee lectoren van Van Hall Larenstein zijn verbonden aan dit CoE waarin wordt samengewerkt met Wetsus. Wetsus is het Technologisch Topinstituut watertechnologie, waarin drie universiteiten samenwerken met ruim 90 bedrijven. Van Hall Larenstein heeft samen met Wageningen UR en drie andere agrarische hogescholen het Centre voor Biobased Economy opgezet. Wageningen UR treedt op als coördinator. Het Centre for Marine Policy is onderdeel van Wageningen UR en is gehuisvest op locatie Leeuwarden. Vanuit Van Hall Larenstein zijn verschillende lectoren en medewerkers actief bij dit centrum. VHL draagt met hogeschool NHL, Stenden en de Hanzehogeschool bij aan het CoE Healthy Aging. De Hanzehogeschool is de penvoerder. Daarnaast wordt samen met de andere groene hogescholen, vanuit het sectorplan HAO, ingezet op vijf nieuwe CoE s waarvan VHL de penvoerder zal zijn van het CoE Dier en CoE Natuur en Landschap. Binnen het Kenniscentrum Voeding en Gezondheid zijn vanuit Van Hall Larenstein twee lectoraten actief: 1. het lectoraat Food, Health en Safety met lector Health & Food en lector Food Safety; 2. het lectoraat Food Physics. Food Circle is een project van Avébé, Innexus, Hanzehogeschool Groningen en Van Hall Larenstein, met als penvoerder het Technologie Centrum Noord Nederland. Food Circle is geen formeel Centre of Expertise. Andere voorbeelden van (regionale) samenwerking zijn Dairy Campus, Food Valley, de Waddenacademie, Dutch Delta Academy, het Sectorplan Noord, de Dutch School of Landscape Architecture (DSL) en Kennislandgoed Larenstein. Internationaal Verschillende lectoraten verrichten gezamenlijk onderzoek met internationale kennisinstellingen en werkveld. Het lectoraat Groene leefomgeving van Steden is hier een voorbeeld van. In de Zelfreflectie 2012 omschrijft het lectoraat zichzelf als kennismakelaar (pg 28): Het lectoraat fungeert als een kennismakelaar die nationaal en internationaal onderwijs, onderzoek en praktijk met elkaar verbindt. Dit komt het sterkst terug in de internationale projecten van het lectoraat... Daar werken onderwijs, onderzoek en praktijk met elkaar samen. Het gaat om consortia waarin naast VHL Nederlandse en Europese overheden en universiteiten met elkaar uitvoeringsgerichte projecten realiseren en aan de hand daarvan toegepast onderzoek doen. VHL participeert in die projecten met studenten, docenten en onderzoekers. SWOT-analyse In 2011 en 2012 zijn lectorenbijeenkomsten georganiseerd met als doel onder meer uitwisseling van informatie, beter op elkaar afstemmen en het van gedachten wisselen over de toekomst. Deze SWOT analyse geeft een goed beeld van de situatie in Een 13

14 product van deze bijeenkomsten is een SWOT-analyse (bijlage V), die heeft geleid tot de volgende vragen: Hoe ontwikkel je de organisatie in brede zin in de richting van een hogeschool met een sterkere onderzoeksgerichtheid en cultuur. Hoe creëren we een hoger omgevingsbewustzijn in de organisatie en welke rol kunnen de lectoren daarin spelen? Hoe ziet de docent van de toekomst eruit? Hoe ziet de rol van de lector (onderwijs, onderzoek, boegbeeld) eruit? Wat zijn voorwaarden voor optimaal functioneren en hoe creëer je hierin meer eenduidigheid en structuur? Hoe kom je tot een sterkere uitwisseling van werkwijzen (good practice) bijv. bij het managen van complexe projecten? Hoe institutionaliseer je de verbinding van hogeschool met de Topsectoren en sectorplannen en wat is de rol van een lector hierin? Hoe kun je lectoren binnen en buiten de organisatie een helder profiel en goede zichtbaarheid bezorgen? Wat kunnen ze zelf doen en wat kan/moet de hogeschool doen? Deze vragen zijn gebruikt bij het formuleren van het onderzoeksbeleid. In dit onderzoeksbeleid geeft VHL een antwoord op deze vijf vragen. Projecten Binnen de hogeschool worden onderzoeksprojecten uitgevoerd vanuit interesse of de wens in te spelen op nieuwe ontwikkelingen. Projecten kunnen deel uitmaken van een lectoraat en/of worden uitgevoerd binnen het onderwijs. Van Hall Larenstein voert een scala van projecten uit, zoals KIGO, RAAK en uit eigen middelen (Impulsgelden). Bij projecten als KIGO en RAAK is de financier indirect de belanghebbende van het inhoudelijke projectresultaat is. Ook worden projecten uitgevoerd voor lagere overheden. De financier is direct belanghebbende (= ontvanger) van het inhoudelijke projectresultaat. Het KIGO-project SynBioSys Voortgekomen uit het WURKSprogramma werken Alterra Wageningen UR en Van Hall Larenstein aan de gezamenlijke ontwikkeling en implementatie van het kennissysteem SynBioSys in hbo- en mbo-onderwijs en het werkveld. Internationaal Steeds meer internationale projecten worden benaderd vanuit één visie en strategie met als doel een betere aansluiting op het onderwijs. Opleidingen richten zich meer dan voorheen op Zuid- en Oost-Europa en op differentiatie in landen in Zuidoost Azië. Van Hall Larenstein heeft de afgelopen jaren internationale projecten uitgevoerd met als doel capacity building of het aangaan, ontwikkelen en/of intensiveren van samenwerking met (kennis)instellingen. 14

15 Van Hall Larenstein coördineert het EU Tempus Project EDUECO in de Balkan In de Balkan groeit de vraag naar voedsel dat op basis van ecologische principes is geproduceerd. VHL en andere instituten hebben kennis in huis over deze vorm van landbouw. Om de Balkan te helpen aan de groeiden vraag te voldoen worden docenten op zes agrarische beroepsscholen getraind. De regelgeving inzake projecten van Nuffic, NICHE en TEMPUS biedt weinig ruimte tot het doen van onderzoek: de opdrachtgever wil een product of een dienst opgeleverd zien. Soms vraagt deze opdrachtgever een onderzoek, maar er is weinig geld om onderzoeksresultaten te verbreden en/of te verspreiden naar anderen. Middelen onderzoek Onderzoek wordt binnen de hogeschool bekostigd uit: De Rijksbijdrage (GS1) In de reguliere rijksbijdrage, die middels de jaarlijkse bekostigingsbrief door het ministerie aan Van Hall Larenstein wordt toegekend, is een bedrag opgenomen voor vijf reguliere lectoraten. In figuur 4 te vinden in kolom 1. De 2e geldstroom (GS2) In de onderwijsopslag, die middels de jaarlijkse bekostigingsbrief door het ministerie aan Van Hall Larenstein wordt toegekend: lectoraatsgelden en een deel van de groene Praktijkleren-gelden (waaronder Impulsgelden voor School als Kenniscentrum) Sinds 2009 zijn aanvragen gedaan (en deels toegekend) voor de Groene Plus lectoraten. In figuur 4 vanaf 2011 opgenomen in kolom Overig. Specifieke rijkssubsidie kan worden toegekend vanuit de ministeries Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW); Economische Zaken, Landbouw & Innovatie (EL&I), en Infrastructuur en Milieu (I&M) of de minister voor Wonen, Wijken en Integratie (WWI). Hiervoor kunnen via tenders projectaanvragen worden ingediend, zoals KIGO- en RAAK-gelden. De toegekende RAAK-gelden zijn benoemd in kolom RAAK in figuur 4; de overige ontvangen subsidies zijn ondergebracht in kolom Overig. Dit betreffen geoormerkte subsidies die apart verantwoord moeten worden met een accountantsverklaring dan wel via de jaarrekening. De 3e geldstroom (GS3) Onder 3e geldstroom valt contractonderzoek, advieswerk, training & cursussen, e.d. Hieronder worden ook de subsidies van de EU, Nuffic en lagere overheden opgenomen, omdat deze partijen direct de financier zijn en aparte verantwoording vragen. Enkele bijzondere lectoraten worden gefinancierd door derde partijen, zoals Food Circle en Imares. Deze zijn niet vermeld in figuur 4, bijvoorbeeld omdat het in kind is. F&C legt financiële gegevens per project vast. F&C kan gegevens leveren m.b.t. de basisfinanciering (via kwaliteitsmiddelen rijksbijdrage of groene plus) van een lector. In de projectadministratie is echter niet vastgelegd welke overige projecten zijn verworven en onder verantwoordelijkheid van een lectoraat worden uitgevoerd. Inzicht in de 2 e en 3 e geldstroom kan worden verkregen na handmatig relaties te leggen tussen projecten en 15

16 lectoraat. Voor de HBO-monitor Onderzoek levert Van Hall Larenstein jaarlijks gegevens aan op basis van goedgekeurde projectvoorstellen. Zoals uit figuur 4 blijkt, worden de door de hogescholen aan te leveren gegevens gerubriceerd in de kolommen rijksbijdragen, RAAK, Internationaal en Overig. Het bedrag in kolom Internationaal omvat de subsidies van EU, Nuffic, Tempus. In de kolom Overig zijn vanaf 2009 de opbrengsten van KIGO-projecten en vanaf 2011 de Groene Pluslectoraten ondergebracht. De Groene Pluslectoraten vielen daarvoor onder Rijksbijdrage. KIGO-projecten zijn extern gefinancierde bijzondere lectoren, projecten uit de derde geldstroom-onderzoek en projectsubsidies vanuit lagere overheden. Rijksbijdrage RAAK Internationaal Overig Totaal resultaat VHL Figuur 4. Onderzoek/gerealiseerde inkomsten in K (bron: HBO-monitor Onderzoek) 7 7 Gebaseerd op de door VHL ingediende en geaccordeerde projectaanvragen. 16

17 3. Onderzoek binnen Van Hall Larenstein Inleiding De komende jaren streeft Van Hall Larenstein naar verdere uitbouw en ontwikkeling van het praktijkgerichte onderzoek binnen de onderwijsorganisatie. Leidend hierbij zijn gemaakte afspraken in sectorplannen zoals het HAO-sectorplan, de omschreven doelen in de Prestatieafspraken en de ontwikkelingen in de onderwijsportfolio. Ook wil de hogeschool haar onderzoeksprofiel verbeteren alsmede de zichtbaarheid van het onderzoek binnen en buiten de hogeschool. In dit hoofdstuk wordt beschreven op welke wijze de hogeschool de komende jaren richting en invulling geeft aan onderzoek binnen Van Hall Larenstein. Van Hall Larenstein aan zet De visie en missie van VHL 8 VHL heeft de missie om als gespecialiseerde hogeschool in het groene domein bij te dragen aan de kwaliteit van leven door uitdagend groen onderwijs te verzorgen en praktijkgericht onderzoek uit te voeren. Van Hall Larenstein blijft dé groene hogeschool van Nederland voor studenten die betekenisvol werk gaan doen in de sector, gericht op: o natuur en leefomgeving; o gezondheid van mens en dier; o voeding en voedselproductie. VHL onderscheidt zich door een breed en diep aanbod van opleidingen en diensten, en door het stimuleren van creativiteit en innovatie. De ontwikkelingen in de wereld vragen meer kennis over thema s die tot het groene domein behoren. De opleidingen en het praktijkgerichte onderzoek van VHL richten zich op maatschappelijk relevante thema s waarbij een integralen en multidisciplinaire aanpak belangrijk is. Vergeleken met andere hogescholen in het groene domein, heeft VHL een breder portfolio waarin de opleidingen en het praktijkgerichte onderzoek ook raakvlak hebben met andere HBO-sectoren 9. Naast de maatschappelijke relevantie staat de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek voorop. VHL heeft zes kwaliteitsdoelstellingen 10, met meetbare indicatoren, geformuleerd voor de integrale kwaliteit van de hogeschool. De doelstellingen zijn uitgewerkt in de Prestatieafspraken Instellingsplan VHL: Het instellingsplan bestaat uit het Strategisch Plan Wageningen UR, waarvan VHL tot voor kort onderdeel was, en een aantal interne bijlagen. VHL formuleert in het voorjaar van 2013 een eigen instellingsplan waarin de visie verder wordt geoperationaliseerd. 9 Er zijn zeven HBO sectoren: economie, gezondheidszorg, kunst, landbouw, pedagogisch, sociaal-agogisch en techniek. VHL bevindt zich in de HBO-sector landbouw. 10 Deze bewoordingen zijn vooralsnog alleen te vinden in de kritische reflectie proef-instellingsaccreditatie oktober De zes kwaliteitsdoelstellingen worden in 2013 uitgewerkt in het instellingsplan en kwaliteitszorgplan. 17

18 Kwaliteitsdoelen Meetbare kwaliteitsnormen ( ) 1. Tevreden studenten Een score van 3.8 in de Nationale Studenten Enquete op de vraag Wat vind je van je studie in het algemeen (schaal 1-5). 2. Beroepsgericht onderwijs Tevreden alumni en een tevreden beroepspraktijk over de beroepsgerichtheid van de opleidingen 3. Internationale oriëntatie 15% van alle studenten heeft een vooropleiding in het buitenland behaald. Internationalisering opnemen in de competentiebeschrijvingen. 4. Verankering van praktijkgericht onderzoek VHL heeft de ambitie om jaarlijks een beheerste groei op deze indicator te realiseren op de HAO- expertisethema s onder andere middels Centres of Expertise. 5. Ruimte voor ontwikkeling en groei van 75% van de docenten hebben een master of PhD medewerkers 6. Operational Excellence Tevreden studenten (NSE), tevreden medewerkers (medewerkers monitor) en het huidige percentage overhead behouden. Figuur 5. De kwaliteitsdoelstellingen van VHL Missie met betrekking tot onderzoek De missie en visie van Hogeschool Van Hall Larenstein is vertaald naar een missie en visie voor praktijkgericht onderzoek. De missie van Van Hall Larenstein is het uitvoeren van praktijkgericht onderzoek in nauwe samenwerking met het werkveld, dat actuele en innovatieve kennis ontwikkelt, en dat een bijdrage levert aan een duurzame en innovatieve samenleving. Praktijkgericht onderzoek draagt bij aan de kwaliteit van leven en aan de ontwikkeling van de hogeschool als kenniscentrum. Visie op onderzoek Onderwijs en (internationaal) onderzoek van Van Hall Larenstein is beroepsgericht en past binnen de samenhangende domeinen natuur en leefomgeving, gezondheid van mens en dier, en voeding en voedselproductie (bron: Prestatieafspraken VHL ). De verbinding en de uitwisseling van kennis tussen het onderwijs, praktijkgericht onderzoek en het werkveld staat centraal in de visie van VHL op onderzoek. Op basis van dit uitgangspunt heeft VHL de volgende doelen voor praktijkgericht onderzoek vastgesteld: Kennisontwikkeling Onderwijsontwikkeling professionalisering van docenten kenniscirculatie. De kennis ontwikkelt door praktijkgericht onderzoek wordt vertaald naar het onderwijs en naar het werkveld. Bachelor en master-studenten worden opgeleid tot (startende) professionals met onderzoekscompetenties. Studenten verwerven onderzoekscompetenties door zelf onderzoek uit te voeren (stage of scriptie) en te participeren in onderzoeksprojecten. Daarnaast is het belangrijk dat studenten kennis verworven uit prakrijkgericht onderzoek opdoen in hun opleiding. De onderzoeksprojecten spelen ook een belangrijke rol in de professionalisering en de verbreding van de functie van docenten. Praktijkgericht onderzoek staat ook ten dienste van werkveld en is gebaseerd op vragen en kennis uit het werkveld. VHL voert onderzoeksprojecten uit voor het werkveld, zodat de 18

19 beroepspraktijk en de samenleving zich verder kunnen ontwikkelen. De resultaten van het onderzoek worden breed verspreidt door publicaties en informatieve activiteiten. Deze vier doelen worden ook wel de kerntaken van praktijkgericht onderzoek genoemd en zijn gebaseerd op de kwaliteitsdoelstellingen van de hogeschool (zie tabel 2). VHL realiseert vier van de zes beoogde kwaliteitsnormen onder andere door praktijkgericht onderzoek. In hoofdstuk 5 worden de kerndoelen verder uitgelegd. Kwaliteitsdoelstellingen VHL 1. Tevreden studenten Kerntaken praktijkgericht onderzoek VHL 2. Beroepsgericht onderwijs - Onderwijsontwikkeling 3. Internationale oriëntatie Kenmerk van praktijkgericht onderzoek VHL 4. Verankering van praktijkgericht onderzoek - Kennisontwikkeling - Kenniscirculatie - Onderwijsontwikkeling 5. Ruimte voor ontwikkeling en groei van medewerkers - Professionalisering van docenten 6. Operational Excellence Figuur 6. De kwaliteitsdoelstellingen van VHL gekoppeld aan de kerndoelen van onderzoek Van Hall Larenstein ziet lectoraten als onderzoekseenheden, die in open dialoog met de (internationale) samenleving en het (internationale) beroepenveld, kennis ontwikkelen en circuleren. De lectoraten leggen verbinding tussen onderwijs, praktijk en samenleving, en praktijkgericht onderzoek. De lector voert samen met de kenniskring en het werkveld de vier kerntaken van het onderzoek uit. Het onderzoek is multi- en/of trans- disciplinair. Een lector is het gezicht van de hogeschool naar buiten en spil in interne en externe (op te richten) duurzame netwerken Onderzoeksprofiel In het Basisdocument Kwaliteitszorgstelsel Onderzoek Hogescholen 2008 wordt over de aard van het praktijkgericht onderzoek het volgende gesteld: Excellentie van het praktijkgerichte onderzoek wordt dus vooral afgemeten aan de relevantie en impact van het onderzoek binnen de beroepspraktijk, het onderwijs en de samenleving als geheel (pg 7). Daarnaast hecht Van Hall Larenstein bijzondere waarde aan haar internationale oriëntatie en dragen onderzoeksprojecten bij aan het rendement van de hogeschool als geheel. De aard van het onderzoek wordt daarom als volgt gekenmerkt : Relevant en met impact voor beroepspraktijk Kennis en kennisvragen wordt uitgewisseld tussen organisaties, bedrijven en VHL. Het praktijkgerichte onderzoek van VHL is daardoor geworteld in de (internationale/nationale en/of regionale) beroepspraktijk en richt zich daarbij op strategische vragen en de langere termijn. De vraagstelling wordt ingegeven door de regionale, nationale of internationale professionele praktijk ( real life -situaties), in zowel profit- als nonprofitsectoren. Het onderzoek genereert kennis, inzichten en producten die bijdragen aan het oplossen van de problemen in de regionale of (inter)nationale beroepspraktijk en/of aan de ontwikkeling hiervan. Wetenschappelijk onderzoek wordt vertaald naar 19

20 toepassingen en oplossingen in de praktijk. Ook de wijze waarop kennis en inzichten worden gedocumenteerd en gedeeld, het soort producten dat dit oplevert, en de vormgeving van de regionale of (inter)nationale netwerken is afgestemd op wat in de verschillende sectoren van de beroepspraktijk adequaat is. Wetenschappelijk valide Bij beoordeling van het onderzoek spelen zowel wetenschappelijke criteria (met betrekking tot betrouwbaarheid en validiteit) als ook criteria uit de context (bijdrage aan algemene kennis ten behoeve van maatschappij en beroepspraktijk) een rol. De gegenereerde kennis en inzichten moeten niet alleen geldig en betrouwbaar zijn; ze moeten ook breed toepasbaar zijn in maatschappij en werkveld en bijdragen aan de ontwikkeling als kenniseconomie en de innovatie van het werkveld. De aanpak is vaak multi- en/of transdisciplinair van karakter; creativiteit en het kunnen leggen van nieuwe verbindingen is van belang. Naar opdrachtgevers wordt kwaliteit gegarandeerd door inbedding in lectoraat of CoE en/of samenwerking met docenten. Publicaties in vakbladen en wetenschappelijke tijdschriften zijn ook een middel om de kwaliteit van het onderzoek te borgen. Onderwijsgerelateerd De onderzoeksresultaten van praktijkgericht onderzoek worden gebruikt in het onderwijs, daarmee staat praktijkgerichte onderzoek van Hall Larenstein ten dienste van het onderwijs. Om dit te realiseren is een goede wisselwerking tussen het onderzoek en onderwijs noodzakelijk. Onderzoek sluit aan op de thema s binnen de opleidingen en introduceert tegelijkertijd nieuwe thema s, onderzoeksprojecten en kennis in het onderwijscurriculum. Op deze manier draagt onderzoek bij aan onderwijsvernieuwing en competentieontwikkeling van studenten en docenten, aan doorlopende (onderzoeks)leerlijnen en aan Life Long Learning. Onderzoek vindt plaats in (lerende) netwerken van docenten, studenten en werkveld met als doel leeropbrengsten (action research) en (innovatieve) oplossingen voor werkveld en maatschappij. Internationale oriëntatie Hogeschool Van Hall Larenstein is een hogeschool met een internationale oriëntatie, die studenten voorbereidt op het werken in een internationale context. Naast onderzoek in Nederland wordt praktijkgericht onderzoek uitgevoerd in Europese landen, in Azië en in Afrika. Van Hall Larenstein heeft de ambitie haar internationale onderzoek te versterken en verder uit te breiden, in samenwerking met internationale partners in werkveld en onderwijswereld. Het onderzoek kent daarom een internationale component, bijvoorbeeld door een buitenlandse partner in het lerend netwerk, als referent of kennisbron, door expliciet gebruik van buitenlandse literatuur en ervaringen of door de publicatie, het resultaat of product daadwerkelijk (Engelstalig) ook te richten op een internationale doelgroep. 20

21 Onderzoekthema s De onderzoeksthema s voor Van Hall Larenstein in de komende vier jaren staan opgetekend in de Prestatieafspraken , die mede gebaseerd zijn op het HAO-sectorplan en het Sectorplan Noord en die verbonden zijn met de ontwikkelingen in het onderwijsportfolio. Prestatieafspraken inclusief thema s uit sectorplannen VHL heeft de ambitie om jaarlijks een beheerste groei in onderzoek te realiseren op de HAOexpertisethema s onder andere middels Centres of Expertise. In het HAO-sectorplan is Van Hall Larenstein trekker van de thema s: 1. Dierenwelzijn, Diergezondheidszorg, Dierhouderij; 2. Natuur, Landschap, Water; 3. Regionale Transitie en Stad- en streekontwikkeling. In figuur 5 is uitgewerkt welke Centres of Expertise in de planperiode worden opgezet en wie de trekker is van het project. Van Hall Larenstein is verantwoordelijk voor het initiëren en inrichten van het CoE Dier, dat wordt aangehaakt bij de staande organisatie van de hogeschool. Van Hall Larenstein betrekt bij het CoE Dier de lectoraten Dierenwelzijn en Melkveehouderij, opleidingen en werkveld. In het Sectorplan Noord is Van Hall Larenstein betrokken bij het thema Watertechnologie en is via lectoren, docenten en studenten actief in het CoE Watertechnologie en in Technologisch Topinstituut Wetsus. De speerpunten Van Hall Larenstein inzake het in 2012 gestarte CoE Biobased Economy in Noord Nederland zijn uitgewerkt: het thema moet duidelijk herkenbaar zijn in het curriculum; een minor en een major Biobased Economy zijn ontwikkeld (aangeboden september 2014); innovatievragen vanuit het bedrijfsleven worden omgezet naar praktische onderzoeksvragen; kennisoverdracht tussen Wageningen University, HAO-instellingen en werkveld wordt ingevuld op verschillende manieren, zoals gezamenlijke onderwijsontwikkeling en uitwisseling van docenten; het vergroten van de mogelijkheden om te promoveren. Van Hall Larenstein is partner bij het op te richten CoE Food, het CoE Duurzaam produceren en ondernemen en het CoE Duurzaam Leren en Ontwikkelen (figuur 5). Het initiatief ligt bij de collega-instellingen; Van Hall Larenstein zal middels lectora(a)t(en), docenten en studenten inbreng hebben. De hogeschool ondersteunt de noordelijke hogescholen bij de ontwikkeling van op te richten CoE s, zoals benoemd in het Sectorplan Noord: Energy (trekker Hanzehogeschool), Zorg/Healthy Ageing (trekker Hanzehogeschool) en Toerisme (trekker Stenden Hogeschool). 21

22 CoE Dier (varkens, pluimvee, melkvee) (Van Hall Larenstein, CAH Dronten, HAS Den Bosch, Inholland) - DierVoeding - Diergezondheid - DierenWelzijn CoE Greenports (HAS Den Bosch, Inholland, CAH Dronten, Van Hall Larenstein) - Duurzame productie - Technologische innovatie - Logistiek - Veredeling CoE Food (HAS Den Bosch, CAH Dronten, Inholland, Van Hall Larenstein) - Productontwikkeling (o.a. gericht op meer toegevoegde waarde) - Procestechnologie (productie en verwerking) - Voeding, gezondheid en welbevinden - Voedselveiligheid en -zekerheid - Samenwerkende waardeketen - Logistiek Centre for Biobased Economy (Inholland, CAH Dronten, HAS Den Bosch, Van Hall Larenstein) 5 - Groene grondstoffen voor grootschalige energie- en chemieproductie - Ontwikkeling (hoog toegevoegde waarde) non-food eindproducten - Kringloopsluiting / energieproductie binnen de primaire productie - Cascadering / reststromen benutting in de (agro)foodsector CoE Duurzaam Produceren en Ondernemen (CAH Dronten, HAS Den Bosch, Inholland, Van Hall Larenstein) - Duurzame productie (resource efficiency, meer met minder) - High tech Farming / Precisie Landbouw - Ondernemerschap CoE Duurzaam leren en ontwikkelen van professionals en organisaties in hun omgeving. (STOAS, CAH Dronten, HAS Den Bosch, Inholland, Van Hall Larenstein) - Kennisinnnovatie,- transfer en -circulatie - Leren en ontwikkelen van professionals - Leren in programma s en organisatieontwikkeling Figuur 7. Centres of Expertise in 2016 (Prestatieafspraken Van Hall Larenstein ) Van Hall Larenstein ziet in de komende jaren een rol voor het CoE Marine Policy: het kan onder meer een rol vervullen in het Waddenonderzoek en een rol spelen bij inzet en verdeling van middelen van het Waddenfonds. Drie lectoraten zijn betrokken bij dit CoE: Marine Policy, Duurzame visserij en Aquacultuur en Marine Ecosystems Management. Naast deze prestatieafspraken heeft Van Hall Larenstein besloten zich de komende jaren in te zetten als trekker van het op te zetten CoE Natuur en Landschap. Het CoE Natuur en Landschap wordt getrokken door het lectoraat Geïntegreerd Natuur- en Landschapsbeheer, de opleiding Bos en Natuurbeheer en het werkveld. Waar van toepassing streeft Van Hall Larenstein naar institutionalisering van de verbinding van hogeschool met de sectorplannen en aansluiting op de Human Capital Agenda s (Topsectoren). Dit wordt de komende jaren uitgewerkt. Onderzoeksagenda Om samenwerking tussen lectoraten te versterken wordt de komende jaren ingezet op het gezamenlijk vormgeven van onderzoeksprogramma s of onderzoekslijnen. Opleidingsdirecteuren, lectoren en het CvB zijn gesprekspartners over de te maken keuzes; tweemaal per jaar vindt dit overleg plaats. Bij het formuleren van de onderzoeksagenda worden ook externe stakeholders betrokken: de partners uit het beroepenveld en de onderzoeks-infrastructuur (inclusief Wageningen 22

23 UR). Deze zijn deels of geheel ook vertegenwoordigd in de werkveldadviescommissies, (uitgewerkt in hoofdstuk 4) en kenniskringen (uitgewerkt in hoofdstuk 5). 23

24 4. Positie onderzoek binnen opleidingen Onderzoekscompetenties bachelor en master Conform de hbo-oriëntatie 11 leidt Van Hall Larenstein studenten op tot beginnend (bachelor) of zelfstandig dan wel leidinggevend beroepsbeoefenaar (master). Om af te studeren heeft een student bewezen te voldoen aan de geformuleerde competenties. Bachelor opleidingen kennen allen een kerncompetentie toegespitst op het doen van toegepast onderzoek. In figuur 6 de beschrijving zoals opgenomen in een Onderwijs en Examenregeling (OER). Praktijkgericht onderzoek wordt uitgevoerd als onderdeel van de afsluitende opdracht. Onderzoek kan ook onderdeel uitmaken van een (internationale) stage, een minor (mogelijk in internationale samenwerkingsverbanden) of een project gekoppeld aan een major. Uit figuur 1 (pg 5) blijkt dat in januari studenten en 96 docenten + andere onderzoekers actief waren in het onderzoek. In januari studenten en 100 docenten + andere onderzoekers. De vorm waarin onderzoek binnen een opleiding wordt uitgevoerd is in ontwikkeling. Van Hall Larenstein streeft naar betrokkenheid van een (regulier) lectoraat per bachelor of master. Opleiding Geformuleerde onderzoekscompetentie(s) Bachelor Doen van Onderzoek: Het opzetten en uitvoeren van praktisch onderzoek t.b.v. duurzame oplossingen voor vraagstukken op het gebied. Onderzoek omvat de competenties verzamelen, ordenen en analyseren van bijbehorende informatie (OER). Master MOD Overall competences Professional Master Programme Management of Development (OER): To explore complex problems considering stakeholders and system perspectives, To analyse the performance of rural development organizations in a dynamic context, To design processes of change form an inclusive perspective. Master APCM To conduct applied research that contributes to an efficient and sustainable value chain (Zelfreflectie 2011). Master Velp De kerncompetenties inzake onderzoek (OER): In staat zijn om trends en problemen gerelateerd aan het managen van de groene leefomgeving te identificeren en te analyseren (onderzoek en probleem oplossen), In staat zijn een integrale en strategische visie te formuleren met daarin duurzame oplossingen voor in het vakgebied relevante problemen (in zowel landelijke als stedelijke gebieden) waarbij gedegen kennis van integraal watermanagement en (groene) ruimtelijke ordening aantoonbaar ingezet wordt (probleemoplossend vermogen, innovatief en integraal denken), Het ontwikkelen, ontwerpen en toepassen van toegepaste onderzoeksstrategieën en technieken (onderzoekscapaciteit), Het interpreteren en evalueren van toegepast onderzoek in een bredere context (innovatief en probleem-georiënteerd denken), In staat zijn om heldere en leesbare rapporten te schrijven voor zowel vakgenoten als buitenstaanders over onderwerpen met betrekking tot land- en watermanagement en ruimtelijke ordening (algemene vaardigheden). Figuur 8. De omschrijving van competenties inzake onderzoek bij bachelor en master De masters van VHL hebben eigen onderzoekscompetenties geformuleerd. 11 In de terminologie van het NVAO- accreditatie-kader: NVAO, Accreditatiekader bestaande opleidingen hoger onderwijs, 14 Februari 2003; zie 24

25 De komende jaren streven de masters naar gelijkluidende onderzoekscompetenties. Afbakening hbo en wo Het onderzoek binnen het onderwijs wordt getypeerd als praktijkgericht onderzoek ( applied research of action research met verwijzing naar het onderwerp) met de volgende kenmerken: heeft als doel het oplossen van een daadwerkelijk bestaand probleem, en is gericht op een voorgenomen actie, interventie of verandering, en heeft een opdrachtgever uit de beroepspraktijk c.q. het relevante bedrijfsleven, de overheid of niet-gouvernementele organisatie (ngo), en benut reeds aanwezige kennis, maakt gebruik van gangbare en erkende onderzoeksmethodieken en is systematisch en weloverwogen van aard. Hbo-oriëntatie versus WO-oriëntatie Op basis van de vier kenmerken uit de definitie heeft VHL praktijkgericht onderzoek nader omschreven in vergelijking met wettenschappelijk onderzoek. Deze vergelijking geeft duidelijk aan wat de verschillen zijn en welke eisen VHL stelt aan praktijkgericht onderzoek.. In figuur 7 is het onderscheid schematisch weergegeven. Figuur 7. Het onderscheid tussen hbo (praktijkgericht) onderzoek en wetenschappelijk onderzoek. Kenmerk HBO-oriëntatie WO-oriëntatie Doel Oplossen van een bestaand probleem Vermeerderen van kennis Gericht op Opdrachtgever Kennis en Methodieken Actie, interventie of daadwerkelijke verandering; publicatie in vakblad Altijd, vanuit relevante beroepspraktijk: bedrijfsleven, overheid of ngo Benutten en gebruiken, soms aanpassen Verklaren en begrijpen van de werkelijkheid en/of toetsen van deductieve hypothese; publicatie in wetenschappelijk tijdschrift Niet altijd; evt. vanuit publiek domein (overheid, fonds, onderzoeksinstituut) Zijn juist veelal zelf onderwerp van onderzoek Een nuancering is hierbij op zijn plaats: Ook al is het doel van praktijkgericht onderzoek het oplossen van een probleem, het resultaat is vaak ook een bijdrage aan algemene kennis. Anderzijds kan fundamenteel onderzoek ook een vraagstelling hebben, die uiteindelijk gericht is op het oplossen van problemen (in de toekomst). Gewoonlijk resulteert het praktijkgericht onderzoek in een ingreep van de mens in de huidige werkelijkheid of juist bewust geen ingreep; dat staat van tevoren vast. Het praktijkgericht onderzoek leidt tot een advies over welke ingreep, actie of interventie en hoe die verandering het beste plaats kan vinden. Publicatie kan derhalve in een vak- of praktijkblad. Fundamenteel onderzoek bekijkt, verklaart en tracht de werkelijkheid te begrijpen en doet daartoe zo nodig experimenten om hypothesen te toetsen. Artikelen worden gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften. De opdrachtgever voor het praktijkgericht onderzoek voor de hbo-oriëntatie komt uit de beroepspraktijk, waarvoor de hbo-er wordt opgeleid: het bedrijfsleven, overheid (rijk, provincie, gemeente, waterschap) of maatschappelijke organisatie (ngo, ontwikkelingsorganisatie). 25