UITVOERINGSINSTRUCTIE

Transcriptie

1 UITVOERINGSINSTRUCTIE ten behoeve van het CONVENANT INZAKE EEN PAKKET PRIMAIRE BETAALDIENSTEN 1. Uitgangspunten Het Convenant inzake een pakket primaire betaaldiensten (hierna: het Convenant ) is met name bedoeld om degenen in de samenleving, die om wat voor reden dan ook tot dusverre niet over een betaalrekening (konden) beschikken, een laagdrempelige toegang tot het betalingsverkeer te geven. Daarbij handelen de banken enerzijds vanuit het besef voor hun maatschappelijke verantwoordelijkheid, maar anderzijds ook vanuit hun gerechtvaardigde belang om de financiële risico s, zoals ongeoorloofde roodstanden, zoveel mogelijk uit te sluiten. Het pakket primaire betaaldiensten (hierna: het pakket ) beoogt dan ook uitsluitend de hoogst noodzakelijke middelen te verschaffen om aan het betalingsverkeer te kunnen deelnemen. Denk bijvoorbeeld aan het kunnen ontvangen van een uitkering of het overmaken van huur. Het pakket behoeft niet gratis te zijn. Iedere bank kan voor het pakket tarieven in rekening brengen. Deze tarieven kunnen afwijken van de gebruikelijke tarieven, maar zijn niet hoger dan voor vergelijkbare normale pakketten betaaldiensten. Aangezien de doelgroep van het Convenant zich voor het overgrote deel in het hulpverleningscircuit bevindt, is voor de hulpverlenings- en overheidsinstanties een belangrijke rol weggelegd bij de uitvoering van het Convenant. Immers, zij hebben vaak al een relatie met de aanvrager van het pakket. Uitgangspunt is dan ook dat de aanvragers zoveel mogelijk via de hulpverleningsinstantie die hen op dat moment hulp verleent bij de bank komen en tevens door een medewerker van betreffende hulpverleningsinstantie worden begeleid. Dit maakt het mogelijk om verzoeken tot het openen van een bankrekening zo soepel en efficiënt mogelijk te laten verlopen. 2. Wie komen in aanmerking voor een bankrekening onder het Convenant? Alle personen van 18 jaar en ouder, die zich kunnen identificeren met een geldig Nederlands paspoort, Nederlandse identiteitskaart, Nederlands rijbewijs of W-document (tijdelijke verblijfsvergunning) komen in aanmerking voor een betaalrekening onder het Convenant. De nationaliteit van de aanvrager is niet van belang. 3. Wie zijn erkende hulpverleningsinstanties? De banken die het Convenant onderschrijven (zie website van Betaalvereniging Nederland) willen met name samenwerken met erkende hulpverleningsinstanties. Aangezien er vele keurmerken bestaan voor diverse soorten hulpverleningsinstanties is voor de volgende oplossing gekozen: Als erkende hulpverleningsinstantie gelden die instanties, die op de lijst Aangesloten organisaties op bovengenoemde website zijn vermeld. Betaalvereniging Nederland draagt er zorg voor dat er een toetsing plaatsvindt van de instantie die vermeld wil worden op de website, om vast te stellen dat het om een bonafide instantie gaat. Uitvoeringsinstructie ten behoeve van het Convenant inzake een pakket primaire betaaldiensten Versie aug

2 Aanvragen voor een betaalrekening onder het Convenant via hulpverleningsinstanties die niet op zijn vermeld, worden in beginsel niet door de bank in behandeling genomen. Hulpverleningsinstanties die niet op deze lijst 1 zijn opgenomen, kunnen zich wenden tot Betaalvereniging Nederland om alsnog te worden opgenomen. De betreffende hulpverleningsinstantie dient de oprichtingsdocumenten (statuten, uittreksel handelsregister Kamer van Koophandel, e.d.), contactgegevens alsmede drie referenties van partijen waarmee de hulpverleningsinstantie samenwerkt (o.v.v. contactpersoon én contactgegevens) te zenden aan Betaalvereniging Nederland, t.a.v.: Secretariaat, Postbus 83073, 1080 AB te Amsterdam. Op grond daarvan zal een antecedentenonderzoek plaatsvinden, waarna Betaalvereniging Nederland contact opneemt met de betreffende hulpverleningsinstantie. Betaalvereniging Nederland behoudt zich het recht voor een hulpverleningsinstantie van de lijst te verwijderen, indien de ervaringen daartoe naar haar oordeel aanleiding geven. 4. Het aanvraagformulier Om het aanvraagproces te stroomlijnen, is het Aanvraagformulier voor een betaalrekening onder het Convenant inzake een pakket primaire betaaldiensten 2 ontworpen. Dit formulier dient niet als vervanging van de bankeigen openingsformulieren. De bedoeling is dat het formulier zoveel mogelijk door de hulpverlenings- of overheidsinstantie wordt gecompleteerd, zodat de bank beschikt over de voor het openen van een rekening vereiste gegevens. Deze gegevens kunnen desgewenst op het bankeigen openingsformulier worden overgenomen; dit openingsformulier moet uiteraard door aanvrager worden ondertekend. De betaalrekening dient te worden aangevraagd bij de bank waar de aanvrager het laatst heeft gebankierd, en dient volgens de verzendinstructies op pagina 4 van het Aanvraagformulier te worden verzonden. 5. Personen zonder vaste woon- of verblijfplaats in Nederland Het begrip vaste woon- of verblijfplaats heeft in juridische zin geen eenduidige betekenis. De bank behoeft zich daar ook niet te zeer in te verdiepen wanneer een aanvraag via een erkende hulpverleningsinstantie wordt ingediend, en de aanvrager domicilie heeft gekozen op het (bezoek)adres van die instantie. Als personen met een vaste woon- of verblijfplaats in Nederland gelden Nederlanders en vreemdelingen die rechtmatig in Nederland verblijven op grond van een verblijfsvergunning voor bepaalde of onbepaalde tijd en inwoners van landen die behoren tot de Europese Unie (EU) en de Europese Economische Ruimte (EER). 6. Wijziging adresgegevens Indien een aanvraag wordt ingediend, ondersteund door een hulpverleningsinstantie, waarbij aanvrager domicilie heeft gekozen op het (bezoek)adres van de hulpverleningsinstantie, dient de 1 Tot de door Betaalvereniging Nederland erkende hulpverleningsinstanties worden per definitie ook overheidsinstanties, zoals gemeentelijke diensten, gerekend. Hetzelfde geldt voor particuliere schuldhulpverleningsinstanties aan wie gemeentes hun taken in het kader van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) hebben uitbesteed. Beide soorten instanties worden daarom niet ieder afzonderlijk op de website vermeld. 2 Het formulier is te downloaden vanaf de website of kan worden opgevraagd door een te sturen naar: basisbankrekening@betaalvereniging.nl. Uitvoeringsinstructie ten behoeve van het Convenant inzake een pakket primaire betaaldiensten Versie aug

3 hulpverleningsinstantie de bank waar de betaalrekening loopt te informeren indien de adresgegevens van betreffende aanvrager wijzigen. 7. Identificatie Banken zijn op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme (Wwft) verplicht de identiteit van de aanvrager aan de hand van een geldig identiteitsbewijs (limitatief opgesomd op het Aanvraagformulier) vast te stellen, te verifiëren en in de bankadministratie vast te leggen. Het Convenant maakt daarop geen uitzondering. Kan een aanvrager zich niet afdoende legitimeren, dan wordt de betaalrekening niet geopend. Dat geldt ook als het aangeboden identiteitsbewijs geregistreerd blijkt te zijn in het Verificatie Identificatie Systeem (VIS) 3. Bij aanvrager dient ook het burgerservicenummer (BSN) te worden vastgelegd. Dit is vermeld op de Nederlandse paspoorten, rijbewijzen en identiteitskaarten. Ook voor aanvragers met een W-document (tijdelijke verblijfsvergunning) dient een BSN te worden vastgelegd. 8. Geblokkeerde betaalrekening Een probleem dat zich kan voordoen, is dat de aanvrager nog wel over een betaalrekening beschikt, maar deze niet meer kan gebruiken omdat de rekening om wat voor reden ook geblokkeerd is. Door ondertekening verleent de aanvrager de bank toestemming hierover informatie in te winnen bij andere financiële instellingen. Indien de aanvrager reeds beschikt over een (geblokkeerde) betaalrekening bij een andere bank dient hij dat op het aanvraagformulier aan te geven. In dat geval behoudt de bank zich het recht voor de aanvraag te weigeren en de aanvrager door te verwijzen naar de bank waar de (geblokkeerde) betaalrekening loopt. Een redelijke uitleg van het Convenant betekent dat de bank waar de geblokkeerde betaalrekening loopt in eerste instantie naar een oplossing moet zoeken. Dit om te voorkomen dat iemand een roodstand veroorzaakt en vervolgens naar de volgende bank stapt om een nieuwe betaalrekening te openen. Een mogelijkheid is uiteraard de blokkade op te heffen. Eén van de andere mogelijkheden is dat de bank waar de geblokkeerde betaalrekening loopt deze conform artikel 4.3 van het Convenant opzegt, waarna bankrekeninghouder 30 dagen de tijd krijgt om een andere bank te vinden. 9. BKR-registratie Het Convenant bepaalt dat een registratie bij het Bureau Krediet Registratie (BKR) te Tiel vanwege het niet-nakomen van financiële verplichtingen (het gaat hier niet om de toetsing aan incidentenregisters, zie onder punt 10., maar om de normale achterstandsmeldingen of meldingen van vastgelopen roodstanden e.d.) op zichzelf geen reden tot weigering van de aanvraag mag zijn. Verwacht mag worden dat een relatief groot deel van de aanvragers op enig moment in financiële problemen is geraakt en daardoor bij het BKR is geregistreerd. In de meeste gevallen zal dan ook sprake zijn van een al dan niet geblokkeerde betaalrekening. Dan geldt het principe dat de aanvrager wordt doorverwezen naar de bank waar die rekening wordt aangehouden. Indien deze bank het Convenant heeft onderschreven, zal zij de daaruit 3 Het Verificatie Informatie Systeem (VIS) is een geautomatiseerde informatiesysteem wat aangeeft of een identiteits- of reisdocument ongeldig is. Uitvoeringsinstructie ten behoeve van het Convenant inzake een pakket primaire betaaldiensten Versie aug

4 voortvloeiende verplichtingen moeten nakomen, zoals bijvoorbeeld (opnieuw) een betaalpas verstrekken. Ook personen met een uitzichtloze financiële situatie moeten aan het betalingsverkeer kunnen deelnemen, bijvoorbeeld om een bijstandsuitkering te ontvangen. Zie ook hierboven onder punt Wat als er een negatieve toets uit een incidentenregister is? Uit toetsing van de aanvrager in een incidentenregister, bijvoorbeeld in het Incidentenwaarschuwingssysteem Financiële Instellingen en/of Extern Verwijzingsregister (EVR), kan blijken dat deze betrokken is geweest bij financiële malversaties. Dit levert op zich een weigeringsgrond op voor de bank om de betaalrekening onder het Convenant te openen. Hierop bestaat echter een uitzondering. De negatieve toets is voor de bank weigeringsgrond, tenzij de aanvraag via een door Betaalvereniging Nederland erkende hulpverleningsinstantie wordt gedaan. In dat geval dient de betaalrekening te worden beheerd door de erkende hulpverleningsinstantie. Zie ook punt Wat is rekeningbeheer in het kader van het Convenant? De erkende hulpverleningsinstantie is in het bijzonder van belang in het geval de aanvrager een negatieve antecedententoets heeft. De aanvraag wordt dan uitsluitend in behandeling genomen wanneer de betaalrekening beheerd gaat worden door een erkende hulpverleningsinstantie. Rekeningbeheer in de zin van het Convenant betekent niet dat de betaalrekening op naam van de hulpverleningsinstantie wordt gesteld, maar wel dat de financiële stromen door die instantie worden beheerd en gecontroleerd (in het geval het een zakgeldrekening betreft, kan de rekeninghouder daarover wel zelf beschikken). Dit houdt dus geen juridische vrijwaring in door - of aansprakelijkheidsaanvaarding van - de hulpverleningsinstantie voor handelen of nalaten van de rekeninghouder. Er komt immers geen overeenkomst tot stand tussen de bank en de hulpverleningsinstantie. Het betekent wel dat er sprake is van een - min of meer - gecontroleerde situatie. Het feit dat er geen volledige juridische zekerheid aan de bank wordt geboden, is inherent aan het karakter van het Convenant. De banken moeten en mogen erop vertrouwen dat hulpverleningsinstanties dit alleen doen voor de echte probleemgevallen en niet voor malafide personen zonder betaalrekening, die zich enkel melden om ergens een betaalrekening te kunnen openen. 12. Blokkering en opzegging Blokkering van de betaalrekening (en betaalpas) met onmiddellijke ingang is mogelijk in geval van zwaarwegende omstandigheden, waaronder misbruik. Opzegging van de betaalrekening kan aan de orde komen wanneer blijkt dat de aanvrager zijn informatieverplichtingen niet is nagekomen of een ongeoorloofde roofstand veroorzaakt. De opzegtermijn moet de betaalrekeninghouder echter in staat stellen een nieuwe bank te vinden. In principe bedraagt de opzegtermijn 30 dagen, tenzij sprake is van zodanig ernstige feiten dat inachtneming van de opzegtermijn niet van de bank kan worden gevergd. Is er sprake van opzet of grove nalatigheid, dan behoeft geen opzegtermijn in acht genomen te worden. Het principe dat een aanvrager ondanks negatieve antecedenten, mits aangevraagd via een erkende hulpverleningsinstantie onder het Convenant weer een betaalrekening kan krijgen, geldt éénmalig. Wanneer misbruik wordt gemaakt van een betaalrekening onder het Convenant kan deze worden Uitvoeringsinstructie ten behoeve van het Convenant inzake een pakket primaire betaaldiensten Versie aug

5 opgezegd. De (voormalige) betaalrekeninghouder kan in dit geval niet opnieuw aanspraak maken op een betaalrekening onder het Convenant. 12. Toepasselijke voorwaarden De betaalrekening die wordt geopend onder het Convenant en het pakket primaire betaaldiensten zijn onderworpen aan de Algemene Bankvoorwaarden en bankspecifieke productvoorwaarden, voor zover daarvan in het Convenant niet wordt afgeweken. Dit betekent wel dat deze voorwaarden aan de aanvrager ter hand moeten worden gesteld. In geval van geschillen is het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (KiFiD) in Den Haag bevoegd. 13. Samenwerking Convenantpartners om de goede werking van het Convenant te borgen Mochten één of meerdere Convenantpartners problemen ondervinden die een goede werking van het Convenant belemmeren, dan brengen zij dit bij Betaalvereniging Nederland onder de aandacht. Betaalvereniging Nederland zoekt vervolgens in overleg met de Convenantpartners naar een - waar mogelijk - voor de betrokken partijen bevredigende oplossing. Dit kan Betaalvereniging Nederland doen door de desbetreffende Convenantpartners voor overleg bijeen te roepen, voorstellen te doen voor verbetering om, na instemming van de Convenantpartners, eventuele aanpassingen in het Convenant, de bijbehorende Uitvoeringsinstructie en/of het Aanvraagformulier door te voeren. Betaalvereniging Nederland zal het aangepaste Convenant onder de Convenantpartners verspreiden en publiceren op haar websites en Hanteren Convenantprocedures in het kader van Europese Aanbeveling en Wet gemeentelijke schuldhulpverlening De Convenantpartners hanteren de Convenantprocedures ook in het kader van de Aanbeveling betreffende toegang tot een elementaire betaalrekening van de Europese Commissie en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Artikel 11 van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) brengt voor banken een wettelijke verplichting met zich mee om verzoekers, die zich voor gemeentelijke schuldhulpverlening hebben aangemeld, een basisbankrekening aan te bieden, als de betreffende hulpverleningsinstantie dit nodig acht voor effectieve schuldhulpverlening. Deze verplichting geldt voor banken in Nederland die consumentenbetaalrekeningen aanbieden. In het kader van het Convenant worden gemeentelijke diensten per definitie door Betaalvereniging Nederland erkend (zie voetnoot 1). Uitvoeringsinstructie ten behoeve van het Convenant inzake een pakket primaire betaaldiensten Versie aug