Programma van eisen ICT infrastructuur en faciliteiten Gemeente Vlaardingen

Transcriptie

1 Prograa van eisen ICT infrastructuur en faciliteiten Gemeente Vlaardingen Deerns raadgevende ingenieurs bv HOMEPAGE PROJECTNUMMER STATUS Versie 4.0 DOCUMENTCODE H:\PRJ\150\08\02571\03\RAPPORT\Expertgroep ICT en faciliteiten\ \stadskantoor Vlaardingen - PvE ICT en faciliteiten v4.0.doc AUTEUR ing. J.A. van Delft PARAAF PARAAF PROJECTLEIDER/GROEPSLEIDER S. Hazenberg Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande toesteing van de opdrachtgever.

2 I N H O U D Hoofdstuk Blad 1. Inleiding Visie op counicatiesystemen 2 2. Counicatieruimten Serverruimten Main Equipment Room(s) Invoerpunten Satellite Equipment Rooms Toegang counicatieruimten Counicatie netwerk Verticaal systeem Horizontaal systeem Specificaties bekabelingsysteem Principe horizontale bekabeling Standaarden Applicaties bekabelinginfrastructuur Veiligheidsaarde en potentiaalvereffening Codering en administratie Bouwkundige eisen Overzicht ruimtefuncties Werkplekken Kantoorwerkplekken Decentrale voorzieningen Centrale voorzieningen Publieksvoorzieningen Restauratieve voorzieningen Vergadercentrum Post, repro en archief Counicatieruimten Centrale opslag Fitnessvoorzieningen Stalling voertuigen Technische installaties Overige ruimten 27

3 INLEIDING De functionele en technische eisen en wensen van de expertgroep ICT van de gemeente Vlaardingen aan de bekabelinginfrastructuur ICT zijn in een aantal sessies besproken en in dit Prograa van Eisen ICT infrastructuur verwoord. Het Prograa van Eisen is opgesteld met betrekking tot de plannen voor nieuwe huisvesting van de gemeente Vlaardingen. Hoofdstuk 1 t/m 3 beschrijft de eisen met betrekking tot ICT, hoofdstuk 4 beschrijft de eisen met betrekking tot de faciliteiten Visie op counicatiesystemen Tijdens de eerste sessie is een gezamenlijke visie verwoord op het gebruik van counicatiesystemen, hierin is specifiek aandacht besteed aan: Het gebruik van counicatiemiddelen; Werkwijze van medewerkers, werkplekken; Contact met burgers. Telkens is vanuit twee invalshoeken gekeken naar de te stellen eisen aan de infrastructuur voor counicatiesystemen; enerzijds is gekeken naar de situatie over 5 jaar, anderzijds is verder in de toekomst gekeken. De in dit prograa van eisen gestelde eisen houden rekening met beide situaties. Het gebruik van counicatiemiddelen Counicatiemiddelen zijn meer gebaseerd op mobiliteit en flexibiliteit. Vanaf steeds compactere/mobiele counicatiemiddelen is het mogelijk te werken met de functionaliteit van een huidige volwaardige kantoorwerkplek. Systemen op vaste werkplekken worden steeds vaker thin-clients / terminals welke in verbinding staan met de benodigde rekenkracht en software. Gebruikers hebben een profiel met persoonlijke voorkeuren welke zich aanpast naar gelang het counicatiemiddel dat wordt gebruikt.

4 Werkwijze van medewerkers, werkplekken Medewerkers delen hun privé en werktijd flexibel in en werken vaker prestatiegericht. Contact met burgers Het contact met burgers verloopt deels via een loket in de vorm van een portalomgeving op de website van de gemeente. Anderzijds zal de burger via een nieuwe vorm van de huidige loketten ook op het stadskantoor zelf terecht kunnen. De omgeving in het stadskantoor zal een internet-cafe achtige uitstraling hebben waar burgers worden bijgestaan door de gemeenteambtenaar.

5 COMMUNICATIERUIMTEN Dit hoofdstuk omschrijft de technische eisen die worden gesteld aan technische ruimten die noodzakelijk zijn voor het goed functioneren van de counicatiesystemen. De omvang en het aantal serverruimten dient aan te sluiten bij de ontwikkelingen op o.a. het gebied van ICT. Ontwikkelingen die uitgangspunt zijn voor dit Prograa van Eisen: Consolidatie van applicaties; Applicaties die nu vaak elk op afzonderlijke servers functioneren zullen steeds vaker centraal en virtueel functioneren op centraal opgestelde hardware; Op werkplekken zullen steeds vaker thin-clients worden toegepast met minimale locale hard- en software. Dit betekent dat deze hard- en software centraal zal worden opgesteld waarbij de clients gezamenlijk gebruik maken van deze centrale capaciteit; 24x7 beschikbaarheid, medewerkers gaan op den duur steeds meer werktijden flexibel indelen en zullen vaker buiten de kantooromgeving werken; Werknemers gaan minder vaak werken vanuit kantoorwerkplekken op het stadskantoor zelf. Gebruikers extern Gebruikers lokaal Internet LAN Servers hosted in Datacenter Serverruimte lokaal Spanning, Koeling Spanning, Koeling Figuur 1: Principe bereikbaarheid ICT systemen

6 Serverruimten De serverruimte is de ruimte die benodigd is voor het opstellen van centrale ICT-apparatuur; servers, opslagsystemen e.d. Gezien de benodigde beschikbaarheid van de applicaties en de verschuiving van de werkplekken van medewerkers is de verwachting dat systemen op fysiek gescheiden locaties zullen worden gehost. Binnen de horizon van dit prograa van eisen is de verwachting dat één serverruimte nodig zal zijn in het nieuwe stadskantoor. Uitgangspunt is dat de tweede (redundante) serverruimte via een datacenter zal worden gehost. Eisen m.b.t. de serverruimte: Bouwkundige eisen: De afmeting van de serverruimte dient zo te zijn dat 16 serverkasten kunnen worden opgesteld in twee rijen van 8 geschakelde kasten met looppaden van 1200 aan voor en achterzijde van de kasten. Tevens dient er ruimte te zijn voor het opstellen van computairs; Direct grenzend aan de serverruimte ligt een technische ruimte voor het opstellen van UPS systemen, gasblus-flessen, en E-verdeelkasten; Uitgangspunt van de afmeting van een serverkast is x2200 (bxdxh) Ligging in ieder geval boven zeeniveau, goed bereikbaar vanaf expeditie, via bijvoorbeeld goederenlift. De route naar de serverruimte dient een vloerbelasting aan te kunnen van 4,0 kn/m 2 voor het transport van systemen; Bouwkundige gemiddelde vloerbelasting: 10kN/m 2 ; Verhoogde (computer)vloer met gemiddelde vloerbelasting van 10kN/m 2 ; Een oprit dient te worden aangebracht bij te overbruggen hoogteverschillen. Afwerking wanden plafond en vloer, stofbindend; Geen verlaagd plafond; Dubbele deur met dagmaat 1200; De serverruimte dient een minimaal 60 minuten brandwerend compartiment te zijn. De constructie van de deur(en) en kozijnen dienen te voldoen aan de eisen voor brandwerendheid conform de NEN 2535, de brandweer en de overheid; Overstort voorziening t.b.v. blusgasinstallatie.

7 UPS 1500x 1000 UPS 1500x 1000 A B Computair 1x Computair 1x Computair 1x Computair 1x 6,60m 3,12m 11,40m Figuur 2: principe indeling serverruimte Elektrotechnische eisen: A en B spanningsnet vanuit gescheiden groepenkasten; Per kastpositie een CEE-form aansluiting op separate 32 A groep zowel vanaf het A als het B net; Zowel het A als B net wordt gevoed via een UPS opstelling elk n+1; UPS-en zijn voorzien van een bypass schakeling; Vermaasd aardingsgrid van 1200 voor aarding van verhoogde vloer en o.a., 19 - kasten e.d; Per kast rekenen op 6 kva aansluitvermogen op beide groepen; De serverruimte en alle technische installaties t.b.v. het goed functioneren van de serverruimte zijn aangesloten op het noodstroom aggregaat (NSA). Werktuigbouwkundige eisen: Ventilatievoud 1 (1x inhoud ruimte verversen/uur); Overdruk in de ruimte: 5 Pa; Koeling serverruimte gebaseerd op ruimtekoeling d.m.v. Computairs n+1; Centrale koelcapaciteit 24uur x 365dagen beschikbaar n+1; Koude en warme straat principe; Koeling technische ruimte (UPS apparatuur/batterijen); Per kast rekenen op 4,5 kw koelvermogen.

8 Beveiligingsinstallatie: Counicatieruimten liggen bij voorkeur niet in publiek toegankelijke zones in het gebouw; Ruimten dienen te vallen in de hoogste beveiligingsklasse welke wordt toegepast in het gebouw. Met betrekking tot hang/sluitwerk, alsmede toegangscontrole en inbraakbeveiliging. Ten behoeve van brandbestrijding dient in de ruimte een gasblusinstallatie (inergen of gelijkwaardig) te worden voorzien met een early warning branddetectiesysteem; Geen sprinkler toepassen Main Equipment Room(s) Een Main Equipment Room (MER) is een centrale gebouwgebonden ruimte die de SER s in verschillende bouwdelen ontsluit en fysiek koppelt met de serverruimte. De MER is het knooppunt van alle counicatieruimten en tevens externe verbindingen. Wanneer gebruikers van buitenaf (via de externe verbindingen) applicaties in de serverruimte benaderen heeft de MER ook voor externe toegang een belangrijke functie voor de totale beschikbaarheid. Gezien zowel gebruikers en burgers intern als extern verbinding maken met de applicaties van de gemeente is het raadzaam twee fysiek gescheiden MER s te realiseren om de volgende redenen: De publieksfunctie van het stadskantoor voor burgers is een belangrijke factor voor de beschikbaarheid, binnen openingstijden dienen de faciliteiten voor de diensten aan burgers te worden gewaarborgd met minimale uitval/ snelle hersteltijd. Beschikbaarheid van applicaties aan medewerkers werkzaam binnen en buiten het stadskantoor In de nabije toekomst zullen applicaties 24x7 benaderd kunnen worden, nu is de benaderbaarheid van applicaties vaak al ruimer dan kantooruren. De beide MER s kunnen worden gecombineerd met een andere counicatieruimte, bij voorkeur de serverruimte en een centraal gelegen SER in een ander brandcompartiment ten opzichte van de andere MER.

9 Bouwkundige eisen: De afmeting van de serverruimte dient zo te zijn dat 1 netwerkkast kan worden opgesteld met looppaden van 1000 aan voor en achterzijde van de kasten; Apparatuur als UPS wordt in de netwerkkast geplaatst. Koeling bij voorkeur buiten de ruimte plaatsen, indien niet mogelijk ten minste niet boven de netwerkkast met een condensafvoer die direct de ruimte verlaat; Uitgangspunt van de afmeting van een netwerkkast is xx2200 (bxdxh) Ligging in ieder geval boven zeeniveau, goed bereikbaar vanaf expeditie, via bijvoorbeeld goederenlift; Afwerking wanden plafond en vloer, stofbindend; Geen verlaagd plafond; deur met dagmaat 900; Iedere MER dient een minimaal 60 minuten brandwerend compartiment te zijn. De constructie van de deur(en) en kozijnen dienen te voldoen aan de eisen voor brandwerendheid conform de NEN 2535, de brandweer en de overheid. Elektrotechnische eisen: Twee gescheiden groepen; Per kastpositie twee CEE-form aansluitingen vanaf separate 16A groepen; Lokale UPS; Per MER kast rekenen op 3 kva aansluitvermogen op beide groepen. Werktuigbouwkundige eisen: Ventilatievoud 1 (1x inhoud ruimte verversen/uur); Overdruk in de ruimte: 5 Pa; Koeling serverruimte gebaseerd op ruimtekoeling; Centrale koelcapaciteit 24uur x 365dagen beschikbaar n+1; Per kast rekenen op 2 kw koelvermogen.

10 Beveiligingsinstallatie: MER s liggen bij voorkeur niet in publiek toegankelijke zones in het gebouw; MER s dienen te vallen in de hoogste beveiligingsklasse welke wordt toegepast in het gebouw. Met betrekking tot hang/sluitwerk, alsmede toegangscontrole en inbraakbeveiliging. Geen sprinkler toepassen Invoerpunten Twee fysiek gescheiden kabelinvoerpunten dienen te worden gerealiseerd om toegang tot het gebouw te verlenen aan providers. De invoerpunten dienen zo te worden gerealiseerd dat verbindingen zowel in de openbare weg als in het gebouw via fysiek gescheiden tracés naar beide MER s lopen. De capaciteit van ieder invoerpunt is ten minste één 110 mantelbuis. De ligging van de invoerpunten dient te worden afgestemd op de ligging van de providernetwerken in de openbare weg. De omvang van de invoerpunten dient te worden afgestemd op het aantal en type verbindingen/providers. Technische eisen: De kabelwegen vanaf beide invoerpunten naar de MER s dienen beschermd/beveiligd te zijn tegen beschadiging/vandalisme Satellite Equipment Rooms SER s zijn de decentrale ruimten. De SER heeft als functie de werkplekken (die middels dataaansluitingen met de SER zijn verbonden) te ontsluiten met de MER van het gebouw. Bij het bepalen van locaties voor de SER s binnen een gebouw dient rekening te worden gehouden met de volgende punten: De maximale lengte van de horizontale (werkplek) bekabeling tussen SER en de verst gelegen werkplek outlet in het verzorgingsgebied mag nooit meer dan 90 meter bedragen. In eerste instantie bij voorkeur uitgaan van maximaal 75 meter, vanwege onzekerheden in de (exacte) kabeltracés; Bij voorkeur gelegen in de directe nabijheid van schachten voor de verticale ontsluiting; Bij voorkeur dienen de SER s zoveel mogelijk boven elkaar te worden gepositioneerd; SER s mogen niet in de omgeving van elektromagnetische stoorbronnen liggen zoals bijvoorbeeld: hoogvermogen transformatoren, motoren, generatoren, radio- en radarzenders en voedingskabels voor liften;

11 SER s zijn bij voorkeur inpandig gelegen, zonder ramen naar buiten. Ramen verhogen de warmtelast van de ruimte en verminderen de veiligheid (bijv. inbraak); SER s dienen niet onder of naast natte ruimten te zijn gelegen. In de SER dienen watervoerende leidingen te worden voorkomen. Kelders zijn geen geschikte locatie, gezien het risico voor wateroverlast. Bouwkundige eisen: De afmeting van de SER dient zo te zijn dat netwerkkasten kunnen worden opgesteld conform Figuur 3; Apparatuur als UPS wordt in de netwerkkast geplaatst. Koeling bij voorkeur buiten de ruimte plaatsen, indien niet mogelijk ten minste niet boven de netwerkkast met een condensafvoer die direct de ruimte verlaat; Uitgangspunt van de afmeting van een netwerkkast is xx2200 (bxdxh) Ligging in ieder geval boven zeeniveau ; Afwerking wanden plafond en vloer, stofbindend; Geen verlaagd plafond; Deur met dagmaat 900; Iedere SER dient een minimaal 30 minuten brandwerend compartiment te zijn. De constructie van de deur(en) en kozijnen dienen te voldoen aan de eisen voor brandwerendheid conform de NEN 2535, de brandweer en de overheid. Elektrotechnische eisen: Per kastpositie een CEE-form aansluiting op separate 16 A groep ; Per kast rekenen op 1 kva aansluitvermogen. Werktuigbouwkundige eisen: Ventilatievoud 1 (1x inhoud ruimte verversen/uur); Overdruk in de ruimte: 5 Pa; Per kast rekenen op 0,8 kw koelvermogen. Beveiligingsinstallatie: SER s liggen bij voorkeur niet in publiek toegankelijke zones in het gebouw; SER s dienen te vallen in de hoogste beveiligingsklasse welke wordt toegepast in het gebouw. Met betrekking tot hang/sluitwerk, alsmede toegangscontrole en inbraakbeveiliging.

12 Bij voorkeur geen sprinkler toepassen. > 900 patchpanel kast (x) patchpanel kast (x) patchpanel kast (x) patchpanel kast (x) > 1000 > 2600 > 900 > Nx Figuur 3: Principe-indeling van een MER of SER (afmetingen in ) Toegang counicatieruimten De toegangsdeur van een MER, SER en serverruimte dient bij voorkeur de ruimte uit te draaien, waarbij de draairichting zodanig wordt gekozen dat een natuurlijke looproute van binnen naar buiten ontstaat. De toegangsdeuren naar de SER en MER dienen een minimale dagmaat te hebben van 900 zonder drempel, met een hoogte van en zijn voorzien van een deurdranger. Ten minste één van de toegangsdeuren naar de Serverruimte dient een minimale dagmaat te hebben van 1200 zonder drempel, met een hoogte van en te zijn voorzien van een deurdranger. Alle toegangsdeuren van de counicatieruimten dienen voorzien te zijn van een duidelijke aanduiding dat er binnen deze ruimte geen geleidende blusmiddelen toegepast mogen worden.

13 COMMUNICATIE NETWERK Het counicatienetwerk bestaat uit een verticaal en een horizontaal systeem. Het verticale systeem, de backbone, verbindt counicatieruimten met elkaar. Het horizontale systeem de werkplekbekabeling verbindt werkplekken met de SER s. De verbindingen die het gebouw aansluiten op de providernetwerken ten behoeve van verbindingen naar openbare net, internet en het datacenter zijn niet beschreven in dit hoofdstuk. Het type en de omvang van deze aansluitingen dienen in een later stadium te worden vastgesteld. Wel is ruimte gereserveerd zodat deze koppelingen kunnen worden gerealiseerd, zie paragraaf Verticaal systeem Glasvezelbackbone Vanuit beide MER s wordt een redundante glasvezelstructuur gerealiseerd naar de serverruimte en de SER s. Via gescheiden routes en tracés dient een glasvezelbackbone te worden gerealiseerd. Het uitgangspunt voor de glasvezelverbindingen is multimode glasvezel type OM3 afgemonteerd op LC-duplex connectoren. De uiteindelijke keuze van het type en specificatie van de toe te passen glasvezelbekabeling dient definitief te worden vastgesteld in de ontwerpfase. Koperbackbone Uitgangspunt is dat er geen koperbackbone wordt gerealiseerd omdat alle toepassingen waar koperbackbone voor kan worden toegepast ook via het IP-netwerk functioneren. Of het realiseren van een (beperkte) koperbackbone toch noodzakelijk is hangt af van de volgende situaties: Chip/pin apparatuur die tegenwoordig via internet werkt kan ook nog via een digitale of analoge telefoonlijn functioneren; Noodlijnen of bewakingslijnen welke via de het counicatienetwerk worden aangesloten op het IS/RA punt; Overige specifieke toepassingen via koperbekabeling.

14 Horizontaal systeem Het horizontale systeem wordt opgebouwd uit een U/UTP cat 6a systeem als uitgangspunt voor de bekabeling naar de werkplekken. Naast de toepassing van koperbekabeling dienen de kabelgoten, gootaftakkingen en alle richtingsveranderingen van kabelgoten berekend te zijn op de toepassing van glasvezelbekabeling. De uiteindelijke keuze van het type en specificatie van de toe te passen werkplekbekabeling dient te worden vastgesteld in de ontwerpfase Specificaties bekabelingsysteem De nieuw aan te leggen bekabelinginfrastructuur moet toekomstvast zijn en een technische levensduur hebben van tenminste 15 jaar. De nieuwe bekabelinginfrastructuur moet volledig gebaseerd zijn op de NEN-EN 50173:2007 en de ISO 11801:2002 en alle protocollen van Class Ea ondersteunen. Ten behoeve van de gewenste data- en telefonie netwerkprestaties dient het universele bekabelingsysteem te voldoen aan en te worden opgebouwd overeenkomstig de geldende standaarden en gegarandeerd geschikt te zijn voor verschillende applicaties. Het bekabelingsysteem dient in zijn geheel te worden gecertificeerd.

15 Kabelgoot CP 6 CP 6 CP 4 CP 4 CP 4 CP 4 = 4-voudig datapunt op kabelgoot = mogelijke werkplek Figuur 4: principe werkplekbekabeling 3.4. Principe horizontale bekabeling In Figuur 4 staat het principe weergegeven waarop het ontwerp van de werkplekbekabeling is gebaseerd. Bekabeling wordt afgemonteerd en op zogenaamde consolidation points. Dit zijn meervoudige datacontactdozen welke op de kabelgoot boven het plafond worden aangelegd. Vanaf de consolidation points kunnen PC s, Telefoons, WLAN-accesspoints of overige apparaten worden aangesloten. Het principe van het toepassen vavn Consolidation points resulteert in een zeer flexibele en universele bekabelinginfrastructuur die niet hoeft te worden aangepast wanneer de functie van de ruimte veranderd. De verdeling en opbouw van deze consolidation points dient te worden vastgesteld de ontwerpfase aangezien deze afhankelijk is van: Toe te passen apparatuur op de werkplek; Toepassen van fiber to the desk of fiber to the office ; Integratie van installaties op het ICT-netwerk, bijvoorbeeld toegangscontrolesysteem, gebouwbeheersysteem, camerabewaking of audiovisuele systemen.

16 Standaarden Het bekabelingsysteem dient minimaal te voldoen aan de meest recente versie van de volgende standaarden, inclusief addenda: Internationale standaarden: ISO/IEC Deel 1 Information Technology Generic Cabling for Customer premises Deel 2 Office premises Europees/Nederlands: NEN-EN Information Technology Generic Cabling for Customer Premises NEN-EN Deel 1 Deel 2 Deel 3 EN EN Informatietechnologie installatie, specificatie en kwaliteitsborging Planning en praktijk in gebouwen Planning en praktijk buiten gebouwen Limits and Methods of measurement of radio interference of ITE Electromagnetic compatibility Generic Iunity Standard 3.6. Applicaties bekabelinginfrastructuur Over alle bekabeling dienen de in de NEN/EN annex F genoemde protocollen mogelijk te zijn zonder aanpassingen aan de infrastructuur Veiligheidsaarde en potentiaalvereffening De aarding van kabel- en wandgoten, hulpstukken en metalen buisleidingen dienen uit veiligheidsoverwegingen te voldoen aan de NEN 1010 voorschriften. Voor deze aarding is een verbinding tussen gootdelen en een doorgaande aardverbinding voldoende. Om te bevorderen dat de data- en telefoonsystemen voldoen aan de EMC eisen, is het noodzakelijk dat ook aan de NEN/EN voorschriften wordt voldaan. Dit houdt onder andere in dat alle delen van het kabelgootsysteem en overige metalen leidingwegen zoveel mogelijk aan elkaar, aan de actieve apparatuur voor data- en telefoon en aan potentiaalvereffeningsrails worden gekoppeld. Bijvoorbeeld twee gootdelen moeten zowel aan de bodem als aan de zijkanten zoveel mogelijk over een zo groot mogelijk oppervlak galvanisch gekoppeld worden. Daarnaast dienen alle gootdelen ook d.m.v. een aardkabel gekoppeld te worden. Eventuele lak op de koppelvlakken dient te worden verwijderd. De aarding van het gehele gotensysteem dient op deze wijze zoveel mogelijk te worden vermaasd.

17 Codering en administratie Alle onderdelen van de bekabelinginfrastructuur moeten duidelijk en onuitwisbaar van een codering te zijn voorzien. Dit betekent dat alle patchkasten en panelen een duidelijk zichtbare code hebben. Alle kabels en alle RJ-45 én glasvezel connectoren moeten bij begin- en eindpunt voorzien zijn van een code.

18 BOUWKUNDIGE EISEN 4.1. Overzicht ruimtefuncties Werkplekken De kantoorgebieden van het gebouw worden onderverdeeld in afzonderlijke te verhuren eenheden van circa 500 m² bvo. Dit is de minimale eenheid, in de praktijk zou het wel eens het dubbele kunnen worden. Het uitgangspunt hierbij is dat de gemeente in eerste instantie behoefte heeft aan 400 a 500 werkplekken. Dit is een behoorlijke reductie ten opzichte van de 700 werkplekken nu. Door het toenemende belang van de gemeente in de uitvoering van het bestuur kan het aantal werkplekken in de toekomst nog verder stijgen. Om het gebouw in de mogelijke groei te kunnen laten voorzien zal een deel van het gebouw na realisatie verhuurd worden aan derden. Elke verhuurbare unit heeft een aantal decentrale voorzieningen om autonoom te kunnen functioneren Kantoorwerkplekken In een verhuurbare units moeten verschillende kantoorconcepten gerealiseerd kunnen worden om een passende oplossing te kunnen bieden voor de verschillende onderdelen van de organisatie. Het dient mogelijk zijn om onder andere willekeurig kantoortuinen, cellenkantoren of overlegruimten te realiseren. Een deel van de werkplekken kan als flexibele werkplek uitgevoerd worden waarvan willekeurige personen gebruik kunnen maken. Soige werkzaamheden lenen zich niet voor flexibele werkplekken, zoals kadaster en bouwvergunningen. Voor deze afdelingen dienen vaste werkplekken gerealiseerd te worden. Ook medewerkers met een lichamelijke of geestelijke beperking moeten een vaste werkplek kunnen krijgen Decentrale voorzieningen Sanitaire ruimten Toiletten dames Per unit is er een damestoiletgroep aanwezig. Het aantal toiletten en wastafels dient afgestemd te worden op het aantal medewerkers per unit. Toiletten heren Per unit is er een herentoiletgroep aanwezig. Het aantal toiletten, urinoirs en wastafels dient afgestemd te worden op het aantal medewerkers per unit. Toiletten mindervaliden Per verdieping is een centraal toegankelijk mindervalide toilet aanwezig. Er is een aangepast toilet en een aangepaste wastafels aanwezig.

19 Overlegvoorzieningen Overlegruimten Binnen de units zijn enkele overlegruimten beschikbaar voor informeel overleg. In de overlegruimten zijn werkplekaansluitingen aanwezig. Dit om brainstormsessies met pc ondersteuning mogelijk te maken, evenals presentaties en andere ICT toepassingen. In principe zijn overleg ruimten niet geschikt als werkplek, ook niet tijdelijk. Unitgebonden ruimten Per unit komen een aantal ruimten standaard voor. Deze ruimten dienen naast elkaar gepositioneerd te worden en bij voorkeur bij kernen. Een Kern bestaat uit alle facilitaire zaken die noodzakelijk zijn voor een groep medewerkers. Er is 1 kern per etage. Hierin zit dus bijvoorbeeld een trappenhuis, lift, toiletgroep, keukentje, enz. De maximale loopafstand tot de unitgebonden ruimten mag 30 m bedragen.! principe kunnen er 1 of meer units per etage zijn. Pantry In de pantry is een aanrecht met een wasbak aanwezig en kan men verschillende koude en warme dranken afnemen uit een automaat. Tegen betaling is ook frisdrank te krijgen. De pantry moet een ontmoetingsruimte zijn waar het aantrekkelijk is om elkaar te spreken en zou uitgevoerd kunnen worden als een (bar)eiland. Garderobe In elke unit dient men de mogelijkheid te hebben om jassen en dergelijke aan een kapstok op te hangen. Print-/kopieerruimte Een unit dient van een centrale print-/kopieerruimte voorzien te worden. Hierin is een printer/copier, een papierbak en een kleine bergruimte voor papier en andere benodigdheden aanwezig. Werkkast In elke unit is een werkkast aanwezig waarin schoonmaakmiddelen kunnen worden opgeborgen. Er dient voldoende ruimte te zijn voor het parkeren van een schoonmaakwagen. De werkkasten zijn voorzien van een uitstortgootsteen met warm en koud tapwater.

20 Centrale voorzieningen Facilitaire zaken Service desk De service desk is hèt centrale meldpunt voor alle ondersteunende middelen voor de gehele organisatie. De centrale middelen bestaan onder andere uit: - Beamer; - Laptop; - Overheadprojector; - TV/video combinatie; - Mobiele geluidsinstallatie; - Flip-over en stiften; - Projectiescherm; - Beamertafel; - Statafel; - Katheder; In deze ruimte wordt tevens de werkplaats van ICT opgenomen Publieksvoorzieningen Publiekshal De publiekshal is de plaats waar het contact met de burger als eerste plaats vindt en waar de gemeente zichzelf presenteert. Deze ruimte dient daarom representatief te zijn en aangenaam om te verblijven. In deze ruimten bevinden zich onder andere een receptie, informatiecentrum, wachtruimte, publieksbalies, bedrijvenbalies, spreekkamers en een bergruimte met een kluis. De spreekkamers moeten voldoen aan de veiligheidsnormen (hufterproef). Wanneer dit de spreekkamers zijn voor sociale zaken dient er ook een vluchtgang te zijn.

21 Openbare toiletten dames Vanuit de publiekshal heeft men direct toegang tot de openbare damestoiletten. Er zijn 3 damestoiletten en 3 wastafels aanwezig. Openbare toiletten heren Vanuit de publiekshal heeft men direct toegang tot de openbare herentoiletten. Er zijn 3 herentoiletten, 2 urinoirs en 3 wastafels aanwezig. Openbaar toilet mindervaliden Vanuit de publiekshal heeft men direct toegang tot het openbare toilet voor mindervaliden. Er is een aangepast toilet en een aangepaste wastafel aanwezig Restauratieve voorzieningen Bedrijfsrestaurant Het bedrijfsrestaurant biedt plaats aan 100 personen die het restaurant tussen en uur kunnen bezoeken. De bezoekers hebben keuze uit een uitgebreid assortiment koude en warme etenswaren en dranken tijdens de lunch. s Ochtends kan men gebruik maken van een broodjes-/ontbijtservice. Buiten de openingstijden van het restaurant moet voorzien kunnen worden in borrels, recepties, vergaderingen en andere bijeenkomsten (o.a. personeelsvereniging). Hiervoor dient een deel van het restaurant afgescheiden te kunnen worden van het eet- /uitgiftegedeelte. Het bedrijfsrestaurant wordt bij voorkeur op de bovenste verdieping gepositioneerd. Vanuit het bedrijfsrestaurant komt er een toegang naar het dakterras waar men bij goed weer buiten kan zitten. De catering wordt uitbesteed aan een externe partij. De cateraar dient verder in de gelegenheid gesteld te worden om recepties en borrels te kunnen verzorgen. Het kan zijn dat de mogelijkheid geboden wordt om op andere tijdstippen dan uur te werken. Het bedrijfsrestaurant dient dan open te zijn. Wanneer in het gebouw een bibliotheek gevestigd wordt, dienen de medewerkers gebruik te kunnen maken van rust/pauzeruimte/bedrijfsrestaurant in hun werktijden. Uitgifte bedrijfsrestaurant In het uitgiftedeel van het bedrijfsrestaurant wordt het eten en drinken uitgestald en kan men dit middels semi (zelfbediening) afnemen en vervolgens afrekenen. Opslag bedrijfsrestaurant In de directe nabijheid van het bedrijfsrestaurant moet een opslagruimte voorzien worden die ruimte biedt aan onder andere: - Servies;

22 Glaswerk; - Statafels; - Scheidingsschotten/-panelen. Bereidingskeuken In de bereidingskeuken kunnen warme en koude maaltijden en hapjes worden verzorgd. Douchen en omkleden van het cateringpersoneel gebeurt bij de centrale kleed- en doucheruimten bij de fitnessruimte. Hier heeft men tevens de beschikking over kluisjes. Spoelkeuken In de spoelkeuken wordt de vuile vaat handmatig en machinaal schoongemaakt. De inrichting, de installatietechnische eisen en de bouwkundige eisen dienen afgestemd te worden met de cateraar. Opslag keuken In deze opslag worden etenswaren opgeslagen die niet in een koeling hoeven te worden geplaatst. Koelcel(len) Voor het koelen van dranken en etenswaren. De condensor moet op het dak worden geplaatst. Vriescel(len) Voor het invriezen van etenswaren. De condensor moet op het dak worden geplaatst.