Leren met hart en ziel! Inhoudsopgave. Geloven in Leren. 5 jaar PCTE. Beheer 4. Classis en Synode 4. Bestuur en Leiderschap 5.

Transcriptie

1 Geloven in Leren Het motto van het Toerustingscentrum van de Protestantse Kerk is: Geloven in Leren. Met dit motto wordt vooral bedoeld dat geloven is ingebed in leren, in leerling zijn. Ten diepste gaat het daarbij om discipelschap, om een levenslange weg van omvorming. Daarbij past de metafoor van de Emmaüsgangers, mensen onderweg, die zich laten leren door de Opgestane Heer, Jezus Messias. Zo leren - door iemand getypeerd als in het stof van de rabbi lopen - is belangrijk voor de groei van de gelovige en de geloofsgemeenschap. Het beeld op de omslag van onze cursusmappen geeft uitdrukking aan het motto Geloven in Leren. Het beeld heeft de vorm van een boom. Het verwijst daarmee naar wortelen (geloven), groeien (leren) en vruchtdragen (het geleerde in praktijk brengen). De drie takken verwijzen naar de drie dimensies van leren: met hoofd (kennis), hart (bezieling) en handen (vaardigheden). De drie handen in het beeld verwijzen naar de geloofsgemeenschap, waarin het met en van elkaar leren vorm krijgt. Vanuit deze basis wil het Toerustingscentrum toerusten en vormen: ambts- en taakdragers, kerkenraden en werkgroepen, predikanten en kerkelijk werkers. Omdat wij Geloven in Leren. Leren met hart en ziel! In mei 2008 schreef ik het voorwoord voor de eerste nieuwsbrief van het Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie. Dat was aan het einde van een eerste seizoen waarin hard gewerkt was aan de ontwikkeling van een cursusaanbod en de eerste cursussen van start waren gegaan. Nu, ruim vijf jaar later, kijken we terug op een dynamische periode waarin ruim gemeenteleden, predikanten en kerkelijk werkers aan activiteiten van het PCTE deelnamen, waarvan ruim aan cursussen en studiedagen. Maar we willen vooral vooruit kijken. Want na vijf jaar is het een goed moment voor herbezinning, ook in het licht van het nieuwe beleidsplan van de Dienstenorganisatie voor de komende vijf jaar. Met hart en ziel is de titel van dat beleidsplan. Toegewijd, de plaatselijke gemeenten ondersteunen, dienstbaar en gedurfd zijn citaten uit de inleiding. Uitgangspunten die we willen vertalen naar uitdagingen voor het PCTE. Dat willen we doen door in de komende tijd meer nadruk te leggen op de kwaliteit van ons aanbod. We denken daarbij aan een verbeterde balans in de kennisoverdracht en het trainen van vaardigheden binnen een cursus, maar ook aan de deskundigheid van de cursusleiders door training en specialisatie. Daarnaast zal in de komende tijd het onderscheid tussen basis- en vervolgcursussen langzaam verdwijnen. Door een modulaire opzet van het aanbod kunnen we beter aansluiten bij de specifieke context van deelnemers of de kerkelijke gemeente die de cursus heeft aangevraagd. Ik ben steeds weer onder de indruk van de deelnemers aan het cursuswerk. Het enthousiasme tijdens de cursus, maar ook en vooral de inzet waarmee men zich voor de kerk inzet. Met recht is op hen de uitdrukking met hart en ziel van toepassing. Die toewijding verdient steun en ruimte voor persoonlijke en spirituele ontwikkeling. Onze inzet is dat het cursuswerk van de Protestantse Kerk daaraan een bijdrage mag leveren. Henk Hogendoorn, hoofd Toerustingscentrum 5 jaar PCTE Inhoudsopgave Beheer 4 Classis en Synode 4 Bestuur en Leiderschap 5 Communicatie 7 Diaconaat 8 Eredienst en kerkmuziek 10 Gemeenteopbouw 12 Jeugdwerk 13 Pastoraat 14 Missionair werk 15 Spiritualiteit 16 Vorming en toerusting 17 Zending en werelddiaconaat 18 Theologische Vorming Gemeenteleden (TVG) 18 Galerie Leonardo da Vinci te Ermelo biedt creatieve begeleiding aan mensen met een beperking en een creatief talent. Ze zijn een officieel erkende instelling voor dagbesteding. John Hardon is een van de kunstenaars en heeft de drie handen gemaakt in opdracht van de Opstandingskerk van s HeerenLoo, waar het kunstwerk ook staat. Colofon Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie Joseph Haydnlaan 2a 3533 AE Utrecht toerustingeneducatie@pkn.nl Postbus 8504, 3503 RM Utrecht Informatie over cursusinhoud en aanmelding: Tel: (030) Medewerkers Voor het Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie werken als docenten: gemeenteadviseurs medewerkers van de vijf programma s van de Dienstenorganisatie: Kerk in Ontwikkeling, Kerk in Actie, JOP, Institutionele Ondersteuning en Missionair Werk en Kerkgroei cursusleiders van de cursusplaatsen Theologische Vorming Gemeenteleden docenten, freelance of vanuit samenwerkende organisaties, die deskundig zijn op voor de cursussen specifieke gebieden. Deze brochure is een bijlage van Kerkinformatie nr. 217 september 2013 Deze docenten worden ondersteund door een team van zes medewerkers en drie vrijwilligers dat opereert vanuit het Landelijk Dienstencentrum in Utrecht: Henk Hogendoorn, hoofd Toerustingscentrum Egbert van der Stouw, projectmedewerker Ida van Aller, projectmedewerker Reiny Boers, project-secretaresse Tjeerd Heslinga, office-manager Harm Dane, studiesecretaris Foto op de cover De foto is gemaakt door vanvoorstfotodesign in de Opstandingskerk te Houten. Fotografie Wim Hamer, beeldbank PKN, Egbert van der Stouw, en I-stock photography. Kosten De Generale Synode van de Protestantse Kerk acht het van het grootste belang dat zoveel mogelijk medewerkers in gemeenten van de diensten van het Toerustingscentrum gebruik kunnen maken. Vandaar dat alle cursussen voor taak- en ambtsdragers gesubsidieerd worden vanuit de Solidariteitskas waardoor de kosten voor deelnemers relatief laag kunnen blijven. 2 3

2 Beheer De plaatselijke gemeente is behalve geloofsgemeenschap ook organisatie. Voor het beheer van die organisatie zijn kerkrentmeesters verantwoordelijk, met taken op terreinen van personeel, financiën, gebouwen, juridische zaken, ledenregistratie en archiefbeheer. Dat is geen gemakkelijke taak, in een tijd waarin de kerk krimpt wat betreft leden en middelen. De basiscursus Kerkrentmeesters wil vooral beginnende kerkrentmeesters daarbij een steuntje in de rug geven. Naast deze cursus biedt het Toerustingscentrum een workshop Meerjarenprognose aan. Bestuur en Leiderschap Een belangrijk aspect in de opbouw en ontwikkeling van het gemeentezijn is leiding. In onze kerktraditie is de leiding van de gemeente toevertrouwd aan de ambtelijke vergadering, de kerkenraad. Veel kerkenraden worstelen met de vraag hoe invulling te geven aan de opdracht om leiding te geven. Dat heeft een aantal oorzaken, waaronder het verlies aan betekenis van het ambt en de verschillende opvattingen die er zijn over het ambt. Wat voor kerkenraden geldt, geldt ook voor predikanten, die enerzijds deel uitmaken van de kerkenraad en anderzijds ook een eigen - leidinggevende - rol vervullen in de gemeente. Ook bij hen is er vaak verlegenheid hoe die rol op een goede manier in te vullen. En dat terwijl er grote uitdagingen liggen voor de kerk en haar gemeenten, die vragen om (geestelijk) leiderschap. Om die reden wil het Toerustingscentrum de komende jaren investeren in een aanbod op dit terrein voor predikanten, kerkelijk werkers, kerkenraden en anderen met leidende rollen in de gemeente. Basiscursus Kerkrentmeesters Voor mensen die beginnen als kerkrentmeester. In de cursus komt onder andere aan de orde wat het betekent om kerkrentmeester te zijn, welke taken er bij het kerkrentmeesterschap horen en in welke relatie het college van kerkrentmeesters staat tot de kerkenraad. Workshop Meerjarenprognose workshop van 2 dagdelen Voor mensen die aan de slag willen gaan met een meerjarenprognose. In de workshop van twee avonden komen alle aspecten van het opstellen van een meerjarenprognose aan de orde. Men gaat zelf aan de slag met het maken van een meerjarenprognose en Classis en Synode verder wordt er aandacht gegeven aan de mogelijkheden om deze prognose te gebruiken bij de beleidsvorming in de gemeente. Wie voor het eerst taken krijgt in classis of synode, of net benoemd is tot visitator, kan wel een steuntje in de rug gebruiken. Zeker als het terrein nieuw is. Hoe werkt het hier? Wat zijn de processen en wat is mijn rol? Het Toerustingscentrum heeft in haar aanbod ondersteunende cursussen voor mensen die werken voor de regionale of landelijke ambtelijke vergaderingen en colleges van de Protestantse Kerk. Classicale Vergadering introductiebijeenkomst van 1 dagdeel Voor (nieuwe) leden van classicale vergaderingen. Het Breed Moderamen van de classis basis Voor leden van de (brede) moderamina van (Algemene) Classicale Vergaderingen. Zinvol visiteren I basiscursus van 4 dagdelen (punten PE: 0,5) Voor visitatoren die nieuw benoemd of kort geleden begonnen zijn. Zinvol visiteren II vervolgcursus van 4 dagdelen (punten PE: 0,5) Voor visitatoren die de basiscursus hebben gedaan en minimaal 2 jaar ervaring hebben. Conflicthantering I visitatoren introductiecursus van 4 dagdelen (punten PE: 0,75) Voor alle visitatoren. Conflicthantering II visitatoren vervolgcursus van 5 dagdelen (punten PE: 0,5) Voor mensen die de basiscursus gevolgd hebben of die in het verleden de cursus interveniëren in conflicten op Hydepark gevolgd hebben. Nieuwe ambtsdragers Voor ouderlingen, diakenen en kerkrentmeesters die voor het eerst in het ambt zijn bevestigd en voor mensen die zich oriënteren op het ambt. Leidinggeven aan de gemeente cursus van 2-3 dagdelen met keuzemodules Voor (moderamina van) kerkenraden die zich willen verdiepen in hun leidinggevende rol in de gemeente. Naast een basismodule zijn er keuzemodules rond thema s als: inspiratie en motivatie; de eigen leiderschapsstijl; samenspel tussen de ambten; communicatie; omgaan met verscheidenheid en conflict; doel en inhoud van de kerkenraadsvergadering; enz. Geestelijk leidinggeven aan de geloofsgemeenschap 24 uurs-retraite Voor kerkenraden die zich willen (her) oriënteren op de kerntaak van de kerkenraad: geestelijk leidinggeven aan de geloofsgemeenschap. Scriba Voor beginnende en ervaren scribae van (wijk)kerkenraden die meer willen weten over de inhoud van het scribaat en het werk in/voor de kerkenraad. Vergaderen Voor ambtsdragers en andere vrijwilligers, die te maken hebben met het leidinggeven aan vergaderingen en bijeenkomsten, zoals voorzitters van kerkenraden, wijkraden, commissies. Loopbaanoriëntatie training van 1 dag (punten PE: 0,25) Voor gemeentepredikanten en kerkelijk werkers die zich willen oriënteren op hun werksituatie en/of die overwegen een stap te zetten naar een andere loopbaan. Geestelijk leiderschap training van 15 dagdelen (punten PE: 3) Voor predikanten en rooms-katholieke pastores, kerkelijk werkers, pastoraal werkenden, geestelijk verzorgers die hun geestelijk leiderschap in het hele werkveld waarin zij werkzaam zijn willen versterken. Onder andere via het versterken van de spirituele dimensie in het eigen leven en het vermogen om over deze spirituele dimensie met anderen te communiceren en hen te helpen hierin te groeien. Daarnaast door in de gemeenschap waarin men werkt in goed teamverband initiatieven te ondersteunen die de spirituele dimensie versterken en daarbij constructief om te gaan met weerstanden en conflicten. Jaargesprekken Voor kerkenraadsleden die zich gaan bezighouden met jaargesprekken tussen predikant en/of kerkelijk werker en kerkenraad. De synode heeft besloten om naast beleidsplan en werkplan van de gemeente en van de predikant of kerkelijk werker ook een jaargesprek tussen predikant en/of kerkelijk werker en kerkenraad in te voeren. De gesprekken zijn bedoeld om tot een goede afstemming te komen met het oog op ieders inzet voor de opbouw van de gemeente. Leidinggeven aan Veranderingen training van 10 dagdelen (punten PE: 3,5) Voor predikanten en kerkelijk werkers, leden van kerkenraden die aan de slag gaan met een verandering (bijvoorbeeld de implementatie van een beleidsplan, fusie), mensen die deel uitmaken van werkgroepen of commissies die in opdracht van de kerkenraad veranderingen voorbereiden of begeleiden en jong talent ; mensen die op termijn kerkenraadslid willen/kunnen worden. Motiverende gespreksvoering (MGV) training van 6 dagdelen (punten PE: 2,5) ambtsdragers en andere vrijwilligers die in hun werk individuen en groepen adviseren en begeleiden bij problemen en (andere) veranderingsprocessen. De cursus werkt met de bestaande en effectieve methode van Prochaska en Norcross die bij tal van veranderingen helpt om in aansluiting met de ander te reageren. Met vreugde werken vanuit je roeping training van 11 dagdelen (punten PE: 2,5) Voor predikanten, geestelijk verzorgers en kerkelijk werkers die een pas op de plaats willen maken en zich opnieuw met hun roeping willen verbinden of die opnieuw willen ontdekken. 4 5

3 De predikant Leren bij het leven Dominee Harmen Jansen is predikant in het Groningse Winsum-Obergum. Hij noemt zichzelf een hartstochtelijk theoloog, die graag leert door te lezen, te reflecteren, zich breed te oriënteren en ontmoetingen te zoeken op allerlei terreinen van kerk zijn in de wereld. Zijn eigen leerervaringen probeert hij vruchtbaar te maken in zijn gemeente. Onlangs bezocht ik een studiedag rond het thema Verbindend Vieren. Naar aanleiding daarvan probeer ik onze eigen ervaringen met vieren in evaluatiegesprekken in mijn gemeente in een breder kader te zetten en zo onze horizon te verbreden. Ook ontwikkelt hij zelf vormen van toerusting voor zijn gemeente, bijvoorbeeld een cursus van vier bijeenkomsten over Augustinus. Maar de basis van alle toerusting ligt wat mij betreft toch in de zondagmorgen, via bijvoorbeeld de preek. In het kader van zijn eigen permanente educatie neemt Harmen ook kennis van onder andere het aanbod van het PCTE. Dat leidde het afgelopen seizoen tot deelname aan de training Geestelijk Leiderschap. Ik nam daaraan deel vanuit mijn verlangen om een persoonlijk geestelijk leven meer te integreren in mijn rol als predikant. De training deed me goed, was letterlijk rust-gevend, heeft dit aspect van mijn predikantschap versterkt en me weer alerter gemaakt op de geestelijke dimensie in het leven van mensen. Op de vraag naar een belangrijk toerustingsthema in zijn gemeente noemt Harmen: Het vraagstuk hoe je als kerkenraad en gemeente het consolideren en vernieuwen in balans houdt. Het doorgaande werk vraagt vaak al zoveel tijd en energie, dat de noodzakelijk vernieuwing daardoor vaak in het gedrang komt. Het motto van het PCTE is: Geloven in leren. Mijn motto is: Leren bij het leven. Als het lukt om bij en vooral ook af te leren, is dat met kleine stapjes. Ook voor de kerk vind ik het belangrijk om bij te dragen aan het leren van mensen. Harmen Jansen, predikant, Protestantse gemeente Winsum- Obergum Communicatie De voorzitter Delen, ontmoeten, verdiepen Hoe brengen wij onze boodschap goed over? Hoe komt hetgeen wij bedoelen goed over bij onze toehoorders of lezers? Dat is kern van heldere communicatie. Een boodschap informatief overbrengen is één, zorgen dat de ander jou verstaat is twee. Ook in de kerk zijn we continue bezig met communicatie. Bijvoorbeeld in de eredienst, bij de onderlinge contacten in de gemeente en bij de contacten van de gemeente naar buiten. Belangrijke hulpmiddelen daarbij zijn onder andere: communicatievaardigheden (bijv. van de voorganger), een goed kerkblad, een up-to-date website, maar ook Facebook, Twitter en andere vormen van social media. Het PCTE wil met het toerusten van vrijwilligers en beroepskrachten de plaatselijke gemeenten ondersteunen bij het nadenken over communicatiebeleid, het versterken van kennis over de interne en externe communicatie, het vergroten van de mondelinge en schriftelijke vaardigheden en het inzetten van moderne communicatiemiddelen. Voorzitter Jan Gommer van de protestantse gemeente Lelystad is altijd op zoek naar nieuwe wegen. Hoe kan het ook anders in één van de nieuwste steden van Nederland? Delen, ontmoeten en verdiepen zijn de kernwoorden waar hun beleid om draait. Voorbeeld daarvan is het Ontmoetingsfestival, afgelopen zomer op het plein tussen het kerkgebouw en de multifunctionele accommodatie AtolPlaza in de wijk. Verstilling, gesprekken, workshops, alles georganiseerd samen met de wijk en instellingen. Dat is ook leren, zegt Jan, je bent voortdurend aan het leren. Nieuwe ambtsdragers wijst hij altijd op het cursusaanbod van het Toerustingscentrum. Het is vrijwilligerswerk, je kunt het niet zomaar overlaten aan het toeval. Ook vergaderen is een kunst heeft hij gemerkt. Het is altijd balanceren tussen verwachtingen en hij zoekt een mix tussen zakelijkheid en verdieping. De kerkenraad start de vergadering altijd met bezinning over een inhoudelijk onderwerp dat het geloof en de kerk raakt. Dat helpt je verder in het werk dat op je pad komt, in het pastoraat of beleid. Iedereen draagt daar aan bij, zoals hij is. En dat geldt ook voor leren, vindt Jan: Ieder mens mag er zijn zoals hij of zij is. Leren geeft de ruimte om op je eigen manier te groeien. Je hoeft niet volleerd te zijn, niemand is volleerd, je blijft altijd leren. In cursussen, maar ook in je dagelijkse bezigheden. Jan laat zich graag inspireren door anderen en vindt cursussen, het met elkaar delen van ervaringen en bespreken van casussen minstens zo belangrijk als het aanreiken van nieuwe kennis. Ook dat is delen, ontmoeten en verdiepen! Jan Gommer, voorzitter kerkenraad, Protestantse gemeente te Lelystad Kerk en communicatie Voor kerkenraadsleden, leden van werkgroepen communicatie en anderen die zich willen toeleggen op het vormgeven van het communicatiebeleid van de gemeente en voor mensen die zich bezig houden met samenstelling en redactie van een kerkblad en/of de gemeentelijke website. Kerk en Internet training van 1 dag (punten PE: 0,25) kerkenraadsleden, leden van werkgroepen communicatie en anderen die inzicht willen in hoe de kerk zich theologisch verhoudt tot internet en die dit inzicht willen vertalen naar een professionele kerkelijke website. In de training is aandacht voor techniek, inhoud, vormgeving en organisatie van effectieve kerkelijke websites, alsook een realistische reflectie op de invloed van internet op gemeenschapsopbouw en kerk. Kerk en Sociale Media training van 1 dag (punten PE: 0,25) kerkenraadsleden, leden van werkgroepen communicatie en anderen die de dynamiek van deze interactieve media willen leren kennen en ze mediawijs toepassen in de eigen situatie. Startpunt is social listening om effectief en zonder tijdverlies zinvol met Twitter, Facebook en Linkedin te werken op een manier die goed is afgestemd op de kerkelijke website en/of andere communicatiekanalen. Presentatie voor voorgangers training van 4 dagdelen (punten PE: 0,5) Voor predikanten en kerkelijk werkers die willen werken aan verbetering van de eigen presentatievaardigheden tijdens de eredienst. Omgaan met de media training van 1 dag (punten PE: 0,25) Voor predikanten en kerkelijk werkers die (beter) willen leren omgaan met vragen van de pers en zich goed willen leren presenteren in de media. 6 7

4 Diaconaat De plaatselijke gemeente ondersteunt met diaconaat mensen die, om wat voor reden dan ook, in de knel zitten. Diakenen bieden hulp waar niemand anders helpt en werken bovendien aan een samenleving waar mensen minder snel uit de boot vallen. Diakenen worden daarin geconfronteerd met soms complexe zaken en onderwerpen. Het Toerustingscentrum - in samenwerking met Kerk in Actie - wil diakenen hierin ondersteunen met een divers cursusaanbod. Naast een basiscursus Diaconaat zijn er verdiepende cursussen waarin verschillende diaconale onderwerpen aan bod komen. Kerk en Duurzaamheid overig kerkelijk kader en belangstellenden die in de lokale kerk concrete stappen willen zetten op weg naar een duurzame kerk. Kerk en WMO overig kerkelijk kader en belangstellenden die meer willen weten over WMO en willen werken aan een diaconaal stappenplan toegespitst op eigen lokale situatie. De scriba Nooit uitgeleerd Toen ik scriba werd van de Algemene Kerkenraad kreeg ik de PCTE cursus Scriba aangeboden. Ik bleek al zoveel ervaring te hebben als wijkscriba, dat veel al bekend was. Toch was het nuttig om alles weer even op een rijtje te hebben en het contact met medecursisten te delen. Janny Buma, scriba van de AK van de Gereformeerde kerk te Gouda is al jaren actief als vrijwilliger in de gemeente en doet dat met hart en ziel: het is belangrijk je steentje bij te dragen. De kerk heeft niet alleen mensen nodig die toekijken; dan is het lastig om geïnspireerd te blijven. Ik heb dit van jongs af aan meegekregen. Mijn moeder was bv de eerste vrouwelijke ouderling in onze gereformeerde kerk. Als kind heeft dat enorme indruk gemaakt. Dat de kerk je ondersteunt bij de uitoefening van je taken en de mogelijkheid geeft om je te ontwikkelen spreekt voor zich: leren verruimt je denkwijze! Uitgeleerd ben je nooit en met het cursusaanbod vanuit de landelijke kerk is het mogelijk om alert te blijven. Voor zichzelf zou ze graag nog eens een vervolgcursus op de cursus voor scriba volgen. Maar dan een cursus die specifieker ingaat op het werk als scriba in de AK. Hier komen bijvoorbeeld heel andere beleidszaken en besluitvormingsprocessen in beeld. Ook de informatie over samengaan tot één protestantse gemeente. Ik heb het maar gewoon geleerd door te doen of bij anderen te informeren - ervaring is ook wat waard - maar wellicht is dit idee nog iets om over na te denken! Janny Buma, scriba Algemene Kerkenraad, Gereformeerde kerk te Gouda Diaconaat Voor mensen die lid zijn geworden van een diaconie of een diaconale werkgroep en mensen die meer willen weten over diaconaat. In de loop Kerk in Actie Inspiratiebijeenkomsten Op vijf plekken in Nederland wordt bij een partner van Kerk in Actie een bijeenkomst van een dag georganiseerd voor max. 30 diakenen op iedere plek. Deze bijeenkomsten vinden plaats op vijf vrijdagen in het najaar van dit seizoen krijgt de basiscursus Diaconaat een nieuwe, modulaire opzet. Kijk op voor actuele informatie. Diaconie van de buurt overig kerkelijk kader en belangstellenden, die de betrokkenheid van hun kerkelijke gemeenschap bij diaconale noden in hun lokale context willen vergroten. Armoede in Nederland cursus van 5 dagdelen overig kerkelijk kader en belangstellenden die meer willen weten ver de bestrijding van armoede in de plaatselijke gemeente en de rol en taak van een diaconie hierbij. Omgaan met eenzaamheid overig kerkelijk kader en belangstellenden die inzicht willen krijgen in de gevolgen van eenzaamheid en vaardigheden willen ontwikkelen in het voeren van gesprekken met eenzame ouderen. Present zijn! overig kerkelijk kader en belangstellenden, die kennis willen maken met de theorie van de presentie en leren hoe zij ruimte moeten maken in de kerk voor mensen met bv. een psychiatrische achtergrond. Vluchtelingen cursus van 5 dagdelen overig kerkelijk kader en belangstellenden, die zich op de problematiek van vluchtelingen willen oriënteren en zich daar lokaal of regionaal voor willen inzetten. Toerusting Michacursus Voor cursusleiders, assistenten van cursusleiders, diakenen of anderen die zich willen oriënteren op de Michacursus. Diaconaat is niet alleen voor diakenen, zegt Johan Streefland, voorzitter van de diaconie in Castricum, diaconaat is gerechtigheid doen en dat is voor de hele gemeente. In Castricum is de hele gemeente betrokken bij de diaconale activiteiten. De diaconie is daar de spil en trekker in. Een vat vol inspiratie met als gevolg vele prachtige activiteiten in en met de samenleving. Al eens met een volkstuinvereniging mensen met een laag inkomen voorzien van een eigen moestuin? In Castricum gebeurt het. Johan heeft altijd gewerkt als interimmanager en is een echte De diaken Diaconie is van de hele kerk organisator. Anderhalf jaar geleden werd hij voorzitter van de diaconie. Hij zag een groep oudgedienden, waaronder hijzelf, en een groep nieuwkomers en besloot een basiscursus diaconaat aan te vragen bij het Toerustingscentrum. Een cursus van zes avonden in zes weken als opfrisén introductiecursus in het diaconaat. Nadine van Hierden, gemeenteadviseur, gaf de cursus. Een avond over ZWO werd geleid door Karel Jungheim. Hij had met de cursus twee doelen voor ogen. Als nieuw samengestelde diaconie een hechte groep vormen, waarvan de leden elkaar goed kennen, weten wie waar goed in is of belangstelling voor heeft. Als tweede doel leren samenwerken. Ook met diaconieën in de omgeving. Daarom werden zij uitgenodigd mee te gaan doen aan de cursus. Limmen, Heemskerk en Uitgeest-Akersloot sloten zich aan. Samenwerken kun je leren en de cursus is daar heel goed voor. Nadine heeft dat heel goed gedaan, zegt Johan. Onze diaconie is echte een groep geworden en we hebben er een hele goede samenwerking met de omliggende diaconieën aan overgehouden. Johan Streefland, voorzitter diaconie, Protestantse gemeente te Castricum 8 9

5 De lector Leren hoort bij de gemeente Eredienst en kerkmuziek In de zondagse eredienst klopt het hart van de plaatselijke gemeente. De eredienst wordt gedragen door de liturgie, die zo oud is als de Kerk en tegelijkertijd is uitgewaaierd in een grote diversiteit aan vormen. Liturgie is als het goed is een bron van vreugde, maar kan ook voor spanningen zorgen vanwege verschillende en botsende opvattingen. De basiscursus Liturgie wil bijdragen aan meer begrip van wat liturgie is en kan daarmee helpen om een goede weg te vinden voor liturgische ontwikkelingen in de eigen gemeente. Naast deze basiscursus biedt het Toerustingscentrum cursussen aan op verschillende terreinen van eredienst en kerkmuziek. Liturgie Voor leden van werkgroepen eredienst/ liturgie/vieringen, ouderlingen, diakenen, leiding van kindernevendienst, kerkmusici, leden van cantorijen en belangstellende gemeenteleden. Liturgisch bloemschikken Voor mensen die deel uitmaken van een werkgroep liturgisch bloemschikken, of van een liturgiecommissie en mensen die het leuk vinden zich hiermee bezig te houden. Lectorentraining training van 2 dagdelen Voor mensen die op zondag dienst doen als lector en hun presentatie willen verbeteren, ouderlingen van dienst die op zondag de afkondigingen doen, diakenen die een rol vervullen bij de voorbeden, en anderen. Het leiden van uitvaartdiensten door gemeenteleden cursus van 8 dagdelen Voor gemeenteleden die onder verantwoordelijkheid van hun kerkenraad uitvaartdiensten willen leiden. Aan het woord komen cursus van 4 dagdelen Voor preeklezers, leden van liturgiecommissies, jeugddienstcommissies, mensen die zich (incidenteel) bezighouden met de voorbereiding en uitvoering van een dienst (de vredesdienst, de evangelisatiedienst, een trouwdienst etc.). Driejarige cursus Kerkmuziek driejarige cursus Voor organisten en/of koorleiders; voor iedereen die niet beroepsmatig orgel speelt of een koor of cantorij leidt. De cursus leidt op voor het diploma Kerkmuziek dat recht geeft op de Bevoegdheidsverklaring III. Homiletiek training van 6 dagdelen (punten PE: 1) Voor kerkelijk werkers die beschikken over het preekconsent. Deze cursus is gericht op een verdieping en verbreding van de hermeneutische competentie van de prediker. Op welke wijze kunnen tekst en hoorders in preken zowel creatief als legitiem met elkaar in verband worden gebracht? We werken aan vaardigheden om tijdens de preekvoorbereiding de uitleg van de Schrift te verbinden met de concrete leefwereld van de hoorders. Werkweek voor liturgie en kerkmuziek juli 2014 (punten PE: 1) De werkweek voor liturgie en kerkmuziek is een jaarlijks terugkerend evenement binnen de Protestantse Kerk in Nederland. De werkweek is bedoeld voor iedereen die zich graag inspant om ontspannen muziek te kunnen maken, die zich wil verdiepen in de achtergrond en betekenis van de liturgie en die graag mensen ontmoet die ook houden van zingen en liturgie vieren. De werkweek vindt plaats in juli 2014 te Hoeven, Noord- Brabant. Meer informatie, zie Kleuren verkennen in het Liedboek Voor predikanten, kerkelijk werkers en kerkmusici, taakgroepen en liturgiecommissies, die zich willen verdiepen in de inhoud en mogelijkheden van het Nieuwe Liedboek en die een muzikaal profiel voor de eigen gemeente willen ontwikkelen. Deze cursus zal - na een pilotfase in het najaar van in 2014 beschikbaar komen. Johan Strijdhorst is een van de lectoren van de Protestantse wijkgemeente Almere Stadspoort. Samen met een groep van momenteel 8 vrijwilligers verzorgt hij wekelijks de lezingen tijdens de diensten. Als secretaris van de sector Vieren coördineer ik o.a. de verdeling van de lectoren over de zondagen. De groep is in het verleden wel eens groter geweest maar dan ben je ook maar weinig aan de beurt op een zondag. Dit is prima zo. Een specifieke training voor het spreken vanaf de kansel heeft Johan niet binnen de kerk gevolgd. Wel daarbuiten: De cursus Spreken in het openbaar. Dat was indertijd voor mijn werk en deze technieken kon ik deels inzetten als lector. Toch is spreken in de kerk wezenlijk anders dan gewoon spreken voor een groep. In mijn rol als lector kan ik de verbinding leggen tussen de Schrift en de gemeente. Het is het moment in de dienst waar werkelijk ontmoeting plaatsvindt, waar met woorden gedeeld wordt wat ons raakt en bezighoudt. Ik ben nu al een aantal jaar lector, daarvoor scriba, maar op deze plek voel ik me enorm thuis; hier ben je onderdeel De cantor-organist Geloven kan niet zonder leren Al ruim 38 jaar in het vak en nog steeds niet uitgeleerd. Marja van der Ploeg is nu ruim 25 jaar cantororganist in de Bethelkerkgemeente in Amsterdam-noord. Zij wil altijd zelf blijven leren, maar ook graag aan anderen leren. Ze geeft lezingen in gemeenten en de laatste tijd vooral over het nieuwe liedboek. Als lid van de werkgroep ter voorbereiding op het nieuwe liedboek, die zich bezig hield met alles wat niet-berijmd is, kan ze veel vertellen over bijvoorbeeld het zingen van de onberijmde psalmen. Iets wat ze in haar eigen gemeente met haar cantorij al jaren doet. Ze ziet het als haar taak om haar gemeente op kerkmuziekgebied te blijven ontwikkelen door het houden van leerhuizen en het schrijven van artikelen in het kerkblad. Als lid van de liturgische studiekring in Amersfoort blijft ze zelf ook leren. Ook leest ze veel vakbladen. Marja: Een toerustingscentrum als van de dienst en kan het hart spreken. De groep lectoren probeert elkaar scherp te houden over de gehouden lezingen, hoewel dat soms lastig is. Maar het blijven leren is absoluut een taak die hoort bij de gemeente! In Almere Stadspoort is dan ook een actieve groep Leren. Johan Strijdhorst, lector, Protestantse wijkgemeente Almere Stadspoort het PCTE is nodig, de kerk kan niet zonder, je moet de gemeenten en de mensen blijven stimuleren om te blijven leren, anders blijf je stilstaan. Net zoals muziek de boel in beweging houdt. Misschien kan het PCTE zangbijeenkomsten organiseren, met verhalen erbij over het ontstaan en de ontwikkelingen van een specifieke kerkmuzieksoort. Zelf gaat ze graag naar de kerkmuziekdagen in Hoeven. Die vindt ze fantastisch en heel inspirerend. Op de vraag wat het motto van het PCTE Geloven in leren haar zegt antwoordt ze: Dat zegt alles. Leren doe je niet alleen via papier, je leert omgaan met nieuwe dingen, je krijgt nieuwe inzichten. Geloven kan niet zonder leren. Iedere dag is een leerproces, ook vanuit het geloven. Marja van der Ploeg, cantor-organist, Bethelkerkgemeente te Amsterdam-Noord 10 11

6 Jeugdwerk Vrijwilligers in het jeugdwerk staan vaak voor veel uitdagingen. Op een levendige manier een verhaal vertellen in de kindernevendienst, jongeren helpen te participeren in de gemeente, het opzetten van jongerenvieringen, begeleiden van een groep pubers in de catechese of met ouders stil staan bij de waarde van geloofsopvoeding. Veel gemeenten zoeken ondersteuning en toerusting om al deze belangrijke verantwoordelijkheden goed uit te kunnen voeren. Daarom biedt JOP trainingen aan op allerlei terreinen van het jeugdwerk, zoals catechese, communicatie, geloofsopvoeding, kindernevendienst, enzovoort. Kijk voor meer info op: Gemeenteopbouw Kindernevendienst training van 1 tot 3 dagdelen Voor vrijwilligers van kindernevendienst of kinderkerk die willen leren hoe je de verhalen uit Bijbel en traditie met kinderen op een aansprekende manier kunt communiceren. Ook geeft de training informatie over verschillend methodes. Kinderwerk: WAYtoGO training van 1 dagdeel Voor vrijwilligers in clubs, kindernevendienst en basiscatechese die willen werken met deze methode voor kinderen tussen 8 en 12 jaar. Clubwerk jongeren training van 1 tot 3 dagdelen Cursus voor vrijwilligers in clubwerk of jeugdkerk die het geloof op een aansprekende manier met tieners willen leren communiceren. Clubwerk Kinderen training van 1 tot 3 dagdelen Voor vrijwilligers in het clubwerk die vaardigheden willen opdoen om kinderen op een inspirerende manier te begeleiden. Geloofsopvoeding (12- of 12+) cursus van 1 tot 5 dagdelen Gespreksbijeenkomsten over geloof en geloofsopvoeding voor ouders van kinderen in de leeftijd van 12- of 12+ Catechese training van 3 dagdelen Voor catecheten die willen leren hoe de catechese op een aansprekende manier vorm te geven. Jeugdambtsdragers training van 3 dagdelen Voor (nieuwe) jeugddiakenen of jeugdouderlingen die zich willen oriënteren op hun ambt en plaats in de structuur van de kerk. Signalen van kinderen en jongeren training van 3 dagdelen Voor vrijwilligers en professionals in het jeugdwerk die signalen van kinderen en jongeren willen leren herkennen en ermee aan de slag willen leren gaan. Communicatie in het jeugdwerk training van 1 dagdeel Facebook, Hyves, Twitter of toch het kerkblad? Een communicatie training voor het bereiken van kinderen, jongeren en ouders. Cursussen van de HGJB Het actuele aanbod van het cursuswerk van de HGJB vindt u op: Iedere gemeente van de Protestantse Kerk wordt geacht te werken met een beleidsplan. Voor de ene gemeente is dat vanzelfsprekend, voor de andere iets nieuws en onbekends. Onder de vlag Gemeenteopbouw biedt het Toerustingscentrum cursussen en themabijeenkomsten aan die zich richten op beleidsontwikkeling: in algemene zin en toegespitst op het terrein van vrijwilligersbeleid en generaties in de gemeente. Daarnaast is er een cursusaanbod op het terrein van het beroepingswerk. De ervaring leert dat toerusting op dit terrein zinvol is en kan bijdragen aan een vruchtbare invulling van de vacaturetijd in een gemeente, met positieve effecten voor de langere termijn. De jeugdwerker Ans op Zondag Beleidsontwikkeling of thema gemeenteavond/kerkenraadsdag Voor (leden van) een kerkenraad die overweegt of besloten heeft een beleidsproces te starten en voor (leden van) een commissie/stuurgroep/werkgroep voor de begeleiding van een beleidsproces. Vrijwilligersbeleid in de gemeente Voor (leden van) een kerkenraad die zich wil oriënteren op verschillende aspecten van vrijwilligersbeleid in de gemeente en voor (leden van) een werkgroep of commissie voor de ontwikkeling en uitvoering van vrijwilligersbeleid. De gezonde gemeente thema gemeenteavond/kerkenraadsdag Voor gemeenteleden en/of kerkenraden die de gezondheid van hun gemeente willen peilen en van daaruit beleid willen ontwikkelen. Beroepingswerk introductie Voor kerkenraadsleden, gemeenteleden en potentiële leden van de beroepingscommissie Beroepingswerk voor kerkenraden Voor kerkenraadsleden en potentiële leden van de beroepingscommissie. Beroepingswerk voor commissies Voor leden van de beroepingscommissie. Kerk en dertigers thema gemeenteavond / kerkenraadsdag Voor gemeenteleden en/of kerkenraden die zich willen oriënteren op de kenmerken van deze generatie en die de kracht van deze generatie - en in bredere zin van alle generaties - willen leren kennen met het oog op de opbouw van de gemeente. Als je de beschikbare methodes niet goed vindt passen bij je groep kinderen, dan maak je er zelf één! Zo gebruikt de kindernevendienst in de Hooglandse Kerk in Leiden, naast Kind op Zondag voor de oudere kinderen, een methode voor de kleintjes, die ze Ans op Zondag gedoopt hebben. Inspirator Ans van Broekhuizen, coördinator van het jeugdwerk, wilde graag vooral de Bijbelverhalen aan hen vertellen. Ze heeft gemerkt dat jonge kinderen die niet allemaal even goed kennen en dat vindt ze jammer. Dus elke week een Bijbelverhaal aangevuld met een knutselwerkje om het te laten beklijven en ziedaar: Ans op Zondag! Het jeugdwerk in deze centrumgemeente kent meer bijzondere vormen. De kinderen van groep 7 en 8 gaan niet naar de kindernevendienst, maar volgen basiscatechese tijdens de kerkdienst. Doordeweekse avonden waren daarvoor lastig te vinden. Bij Ans thuis is elke drie weken op vrijdagavond de 16+-groep De kunst van het geloof. Leuke discussies aan de hand van onderwerpen uit de kunstgeschiedenis. Natuurlijk na een gezellige maaltijd. Leren is duidelijk geïntegreerd in hun jeugdwerk. Ans: Geloven in leren vind ik een sterk motto. Ik vind het heel belangrijk om kinderen en volwassenen door de Bijbelverhalen God te laten leren kennen. Vroeger heette de kerkdienst godsdienstoefening en dat is ook echt waar. Zelf heeft ze met de kindernevendienstleiding een toerustingsdag van JOP bijgewoond. We konden vooraf kiezen uit verschillende thema s en die zijn allemaal behandeld. Op een hele prettige en kundige manier. We nemen nu elke kindernevendienstvergadering een thema met elkaar nog s door. Zo houden we de informatie vast en doen we er ook echt iets mee! Ans van Broekhuizen, coördinator jeugdwerk, Hooglandse Kerk te Leiden 12 13

7 Missionair werk De Protestantse Kerk in Nederland heeft missionair gemeentezijn tot één van de speerpunten gemaakt. Het programma Missionair Werk en Kerkgroei vertaalt dit speerpunt onder andere in werkmaterialen om gemeenten op dit terrein te ondersteunen. Eén van die materialen is de doe-het-zelf cursus Missionair geloofsgesprek. Daarnaast verwijst het Toerustingscentrum ook graag door naar het missionaire cursusaanbod van de IZB. Missionair werk Voor kerkenraden, missionaire werkgroepen en anderen die zich willen bezinnen op missionair werk en missionair gemeente zijn. sprek te verkennen en concreet aan de slag te gaan met de missionaire opdracht die de gemeente zichzelf stelt. Pastoraat Een belangrijke pijler van het plaatselijke kerkenwerk is het pastoraat. Omzien naar elkaar behoort tot het hart van het christelijke geloof. Maar iemand bezoeken namens de kerk blijkt soms moeilijker dan gedacht: Hoe begin je een gesprek, hoe houd je het gaande, breng je het geloof ter sprake en hoe dan? Het Toerustingscentrum biedt diverse cursussen voor ondersteuning op dit gebied. De pastoraatscursussen zijn onder te verdelen in een Basiscursus pastoraat en verdiepingscursussen. De basiscursus biedt aan o.a. ouderlingen, pastoraal medewerkers, wijkcontactpersonen pastoraat en ouderenbezoekers een introductie in allerlei aspecten van het pastorale werk. De verdiepingscursussen gaan verder door op verschillende aspecten van het gemeentepastoraat en het categoriaal pastoraat. Doe-het-zelf cursus Missionair geloofsgesprek Na de missionaire rondes door heel Nederland zijn veel gemeenten geïnspireerd geraakt om missionair werk op te pakken of uit te bouwen. Via de website van het Toerustingscentrum is een werkmap met materiaal voor drie avonden te downloaden om het thema van het missionaire geloofsge- Cursussen van de IZB De IZB is officieel erkend als missionaire organisatie binnen de Protestantse Kerk in Nederland, die gevraagd en ongevraagd de kerk van advies dient inzake het missionaire werk in Nederland. Op aanvraag worden cursussen gegeven voor kerkenraden, (evangelisatie) commissies en gemeenteleden. Voor een actueel aanbod kijk op: Zie voor meer materiaal op missionair gebied; Pastoraat Voor gemeenteleden die een taak hebben in het pastoraat: ouderlingen, bezoekmedewerkers, contactpersonen en gemeenteleden die zich oriënteren op een taak in het pastoraat. Pastoraat bij rouw Voor ouderlingen, pastorale medewerkers en contactpersonen, die in hun pastorale werk te maken krijgen met mensen in rouw en verliessituaties. Pastoraat bij ziekte cursus van 1-3 dagdelen Voor ouderlingen, diakenen, pastorale en diaconale medewerkers en contactpersonen, die in hun pastorale werk zieken tegenkomen en bezoeken. Pastoraat en ouderen Voor ouderlingen, diakenen, pastorale en diaconale medewerkers en contactpersonen die de basiscursus pastoraat (al) hebben gedaan en die in hun pastorale werk ouderen ontmoeten. Ouderlingen GB basiscursus van 5 dagdelen Voor ambtsdragers die bevestigd zijn tot ouderling in een gemeente die zich rekent tot de Gereformeerde Bond en voor mensen die zich op het ouderlingschap willen oriënteren. Uitgebreid pastoraat voor vrijwilligers training van 8 dagen Voor gemeenteleden die in en namens een gemeente werkzaam zijn als pastoraal medewerker en/of ouderling in het pastorale werk, op het niveau van het reguliere contact- en bezoekwerk en in bijzondere pastorale situaties. God tevoorschijn luisteren in het pastoraat cursus van 2 dagen (punten PE: 1,25) Voor predikanten en kerkelijk werkers die graag zouden zien dat in hun gemeenten God vaker ter sprake kan komen in het reguliere pastoraat en bezoekwerk. Deelnemers ontwerpen een plan om met (in plaats van voor) hun pastorale team te zoeken naar vormen van bezoekwerk waarin het geloofsgesprek vaker vorm krijgt. Nieuwe wegen in het pastoraat cursus van 2-3 dagdelen met keuzemodules (beleids)ouderlingen, bezoekcoördinatoren en pastorale medewerkers die aan de slag willen met thema s als: een visie op pastoraat in deze tijd; knel- en knooppunten voor nieuwe wegen in het gemeentepastoraat; verkennend onderzoek; aan de slag met nieuwe vormen (stappenplan). De missionair werker Pionieren In Zoetermeer, in nieuwbouwwijk Oosterheem, staat Perron 61, een missionair project van de wijkgemeente Ichtuskerk-Oost en de IZB. Henk Boerman is als missionair werker sinds zeven jaar actief betrokken bij het ontmoetingscentrum voor buurtbewoners. Samen met een collega heeft hij de dagelijkse leiding over het project en werkt daarbij samen met een grote groep vrijwilligers. Je zit hier op een pionierspositie en veel dingen moeten we zelf uitzoeken. Dat geldt ook voor alles wat leren en deskundigheidsbevordering te maken heeft. Geïnspireerd blijven in het werk is best een grote uitdaging. Contact met de collega s of het bezoeken van andere plekken (ook in het buitenland) is voor Henk van groot belang. Maar ook in eigen huis, met de vrijwilligers, houden we elkaar op de hoogte door bijvoorbeeld intervisiegroepen en door symposia te bezoeken, ook van de landelijk kerk. Leren en toerusten is zeker een taak van de kerk, ja! Kerk en leren hoort wat mij betreft dicht bij elkaar; ik denk dan direct aan het woord discipelschap. Als je niets zou doen aan vorming en toerusting, draai je steeds maar in hetzelfde kringetje rond en doe je geen nieuwe ideeën, kennis of inzichten op. Het aanbod van het PCTE op missionair en diaconaal gebied is zeker de moeite waard. Maar, zo geeft Henk direct toe, soms komen onze vrijwilligers uit tijdgebrek niet eens toe aan een cursus! Vragen en wensen leven er zeker: Een cursus geloofsgesprek voeren een mooie vraag voor het PCTE? Henk Boerman, missionair werker Perron 61 te Zoetermeer 14 15

8 Spiritualiteit Spiritualiteit - zorg voor de ziel - heeft te maken met het hart van de gelovige en de geloofsgemeenschap. Voor predikanten en anderen in de gemeente die gelovigen en de geloofsgemeenschap hierin willen vormen en begeleiden heeft het Toerustingscentrum een aanbod ontwikkeld, samen met het platform Vacare, de IZB, Stichting Oecumenische Spiritualiteit en De Spil. Dit is niet alleen gericht op toerusting maar ook op de eigen spirituele vorming van de deelnemers. Nieuwe bezieling voor de taak 24-uursretraite Voor kerkenraden, werkgroepen en taakgroepen die opnieuw een verbinding willen maken tussen eigen bezieling en de taak waarvoor men verantwoordelijk is. Er wordt onder andere gewerkt met de spiritualiteitstest van Adventsretraite weekendretraite Voor mensen die in een weekend wat meer de tijd en de rust willen nemen om met elkaar stil te staan bij de betekenis van Advent in hun persoonlijk leven. De ouderling Coaching als toerusting Peter de Groot is ouderling en coördinator van de taakgroep pastoraat in wijkgemeente Nieuwe Kerk te Utrecht. Eind augustus verwachten hij en zijn vrouw hun eerste kind en daarmee is hij een goede representant van deze jonge gemeente, met een gemiddelde leeftijd van rond de dertig jaar! Ik wilde graag iets doen in de gemeente op een plek waar dat nodig was. Zo ben ik in dit taakveld terecht gekomen. Er lag al een plan voor het pastoraat, maar er waren nog genoeg vragen te beantwoorden. Bijvoorbeeld: Hoe zorg je ervoor - in zo n jonge gemeente als de onze, in de context van een grote stad - dat mensen in beeld blijven en de pastorale zorg krijgen die ze nodig hebben? Peter benadrukt het belang van een visie op pastoraat. Die ontwikkel je onder andere door elkaar - als ouderlingen en predikant - toe te rusten, door het lezen van relevante literatuur over dit onderwerp en door oriëntatie op hoe andere gemeenten dat doen. Daarnaast hebben wij - ouderlingen, wijkcontactpersonen, kringleiders en bezoekmedewerkers - onlangs deelgenomen aan een basiscursus pastoraat onder leiding van gemeenteadviseur Simon de Kam. Diens persoonlijke betrokkenheid bij het onderwerp was erg inspirerend. Ik heb het nodige geleerd, bijvoorbeeld via de oefeningen die we deden, zoals een rollenspel rond het voeren van een pastoraal gesprek. Maar ook door als deelnemers ervaringen in het pastoraat te delen, waardoor iets van een gezamenlijke visie kon ontstaan. Op de vraag of hij nog iets mist op het punt van (zijn eigen) toerusting antwoordt Peter: Persoonlijke coaching, bijvoorbeeld door een ervaren en wijs persoon van buiten je eigen gemeente. Iemand met wie je je vragen kunt delen, die je kan helpen bij je eigen ontwikkeling in het pastorale veld. De landelijke kerk zou hierin kunnen voorzien door het samenbrengen van vraag en aanbod. Peter de Groot, ouderling en coördinator van de taakgroep pastoraat, wijkgemeente Nieuwe Kerk te Utrecht Meditatie introductiecursus van 10 dagdelen (punten PE: 1,5) en anderen. De cursus is bedoeld voor mensen die nog geen ervaring hebben met vormen van christelijke meditatie en hier meer van willen weten en het ook willen leren beoefenen. Begeleiding van meditatie training van 10 dagdelen (punten PE: 1,5]) maar ook voor niet-theologen, die ervaring hebben met meditatie en die Scopus training van 4 bijeenkomsten kringleiders en anderen die zich deze pastoraal-psychologische methode van geloofsverdieping rond Bijbelse thema s willen eigen maken met het oog op het begeleiden van groepen met deze cursus. Uitvoering gebeurt in samenwerking met de IZB. begeleiding willen gaan geven aan meditatiegroepen. De training leidt op tot het begeleiden van groepen. Geestelijke begeleiding kennismakingscursus van 6 dagdelen (punten PE: 2) geestelijk verzorgers, hulpverleners en andere geïnteresseerden die kennis willen maken met de basiscompetenties van de geestelijk begeleider. Ook kan de cursus als kennismaking dienen voor de driejarige postacademische opleiding Geestelijke Begeleiding aan de PThU. Zorg voor de ziel jaargang van 6x een tweedaagse retraite (punten PE: 2,5) Voor predikanten, geestelijk verzorgers en kerkelijk werkers voor wie de tijd is aangebroken om aandacht te geven aan de eigen spiritualiteit. Vorming & Toerusting De komende jaren wil het Toerustingscentrum het plaatselijk vormings- en toerustingswerk een stevige impuls geven. Veel plaatselijke gemeenten zijn actief op dit terrein, bijvoorbeeld via leerhuisbijeenkomsten, bijbelstudiegroepen, gesprekskringen, groothuisbezoek en gemeenteavonden. Het Toerustingscentrum biedt een basiscursus Werken met Groepen aan, waarin wordt ingegaan op het leiden van groepsgesprekken. Hoe leid je een gesprek met een groep. Waar moet je rekening mee houden, hoe ga je bijvoorbeeld om met veelpraters en met de mensen die nooit wat zeggen. Naast de basiscursus is er ook een doe-het-zelf cursus op dit terrein. Werken met groepen Voor mensen die groepen in het kerkenwerk gaan begeleiden zoals kringwerk, geloofsgesprek, groothuisbezoek, thema-avonden, en literatuurkringen. Aan het eind van de cursus zijn mensen in staat om een groep zo te leiden, dat het inhoudelijk gestelde doel van de groepsbijeenkomsten wordt behaald. Men kan gebruik maken van de mogelijkheden van de groep en kan voor verschillende situaties verschillende werkvormen toepassen. Doe-het-zelf cursus Voor gemeenteleden, commissies en ouderlingen Vorming & Toerusting die zelf aan de slag gaan met groepswerk heeft het Toerustingscentrum materiaal voor het toerusten van kringleiders en voor zelfstudie van kringleiders ter beschikking. Het materiaal bestaat uit een cd-rom en een werkboekje. Toerusters in de gemeente kunnen op basis van het uitgebreide materiaal op de cd-rom hun eigen cursus en aantal cursusdagen samenstellen, afgestemd op de behoeften binnen de eigen gemeente. Naast het basismateriaal bevinden zich op de cd-rom de volgende uitbreidingsmodules: toerustingsmodules om kringleiders te leren werken met verschillende manieren van bijbelstudie; modules over de positie van de kringleider en over de praktijk van het leidinggeven; omgaan met elkaar op de kring en training sociale en pastorale vaardigheden. Het materiaal is te bestellen via de website

9 Een plaatselijke gemeente wil met zending en werelddiaconaat het evangelie zichtbaar maken in de mondiale samenleving. De basiscursus ZWO geeft aan ZWO-werkgroepen, zendingscommissies en diakenen een introductie in het werk van zending, werelddiaconaat en ontwikkelingssamenwerking, zoals dat door de Protestantse Kerk in Nederland wordt uitgevoerd. Ook komt aan de orde wat de taak van deze werkgroepen en commissies in de plaatselijke gemeente is. De vervolgcursussen behandelen verschillende thema s, landen en achtergronden van het ZWO-werk. Zending en Werelddiaconaat Voor mensen die kortgeleden lid zijn geworden van een zendingscommissie, ZWO-werkgroep of diaconie, en meer willen weten van zending, werelddiaconaat en ontwikkelingssamenwerking Wereldwijde thema s Verdieping rond verschillende ZWOthema s met twee thema s naar keuze: Evangelie en cultuur Getuigenis en dialoog Wederkerigheid en uitwisseling: relaties met christenen en christelijke organisaties uit andere landen Intercultureel bijbellezen met christenen dichtbij en ver weg Basisvoorzieningen: onderwijs en gezondheid voor iedereen! Mensenrechten, democratisering en vredesopbouw Eerlijke handelen de globalisering van de economie Het behoud van onze schepping, FairClimate Hoe werkt noodhulp bij ICCO en Kerk in Actie? Hulp aan kinderen in de knel Continenten en landen Informatie over de continenten of regio s waar de partnerorganisaties van ZWO werkzaam zijn Afrika Het Midden-Oosten Azië Latijns-Amerika Oost-Europa Aan de slag in de gemeente Concrete handvatten om vorm te geven aan het ZWO werk in de gemeente met één of twee thema s naar keuze: Het leggen en onderhouden van een Kerk in Actie Interactief contact Geldwerving in de gemeente Inzicht in de landelijke begroting van Kerk in Actie Het benaderen van doelgroepen in de gemeente Samenwerken in een ZWO-commissie Het maken van een werkplan ZWO voor kinderen en jongeren Het voorbereiden van een themadienst Publiciteit Theologische Vorming Gemeenteleden (TVG) een belangrijk thema geweest. Wie gelooft is bereid om te leren, vérder te leren, méér te leren. TVG biedt een ideale gelegenheid om geloven en leren te verdiepen. Er worden geen eisen gesteld aan opleiding of kerkelijke achtergrond. Sommige cursisten volgen TVG om toegerust te worden voor activiteiten in de kerk, anderen voor zichzelf. Leren is een woord met twee handen, een hand om te ontvangen en een hand om te geven. In landen om ons heen worden die twee handen duidelijk onderscheiden: lehren en lernen zegt de Duitser, to teach en to learn zegt de Engelsman. Wij maken dat onderscheid niet, alsof we benadrukken dat de hand die ontvangt ook de hand is die geeft. In alle interviews komt het aan de orde: van elkaar leren en aan elkaar leren horen onlosmakelijk bij elkaar. Misschien geldt dat wel heel bijzonder voor het leren in de kerk. In de gemeente als leergemeenschap zijn we allemaal leerlingen aan elkaar gegeven om met en aan elkaar te groeien in geloof. Dat samen leren komt terug in de toerusting voor de vele aspecten van het kerkenwerk. Alle geïnterviewden wijzen op het belang en het plezier om elkaar scherp te houden en te leren van elkaars ervaringen. Samen leren is van belang om in beweging en geïnspireerd te blijven, maar het biedt ook een uitgelezen kans om elkaar als diaconie of als liturgiegroep te leren kennen, of om relaties aan te knopen met naburige gemeenten. Teamvorming en samenwerking zijn belangrijke nevenproducten van het samen leren. Voor het PCTE is dat een waardevolle les uit de interviews. Natuurlijk vinden we het belangrijk dat elke individuele cursist tevreden is over wat zij of hij geleerd heeft, maar minstens zo belangrijk is wat de groep aan en met elkaar beleefd en geleerd heeft. De groep, daar zit muziek in. Leren in de groep met het oog op een ambt of taak in de gemeente wordt zo niet een activiteit naast de gemeente, maar is altijd onderdeel van de gemeente als leergemeenschap. En daarmee volop deel van de kerk. Zelfs als het gaat om toerusting voor een solo-functie als de scriba van de kerkenraad. Want er zijn in onze kerk naar schatting zo n kleine 2200 scriba s. Aan het PCTE de taak om ook hen in de gelegenheid te stellen van en aan elkaar te leren. Zo staat ook het PCTE voor de uitdaging steeds in beweging en geïnspireerd te blijven, mede dankzij de vele cursisten in de afgelopen jaren. Want leren heeft twee handen, een om te ontvangen en een om te geven. Harm Dane, studiesecretaris bij het Toerustingscentrum en beleidsmedewerker bij het Expertisecentrum van de Protestantse Kerk. TVG is een cursus die gemeenteleden en andere geïnteresseerden in drie jaar laat kennismaken met theologie. Alle theologische De cursuss en vakken komen TVG word en aan de orde. gegeven in Leren is in de 25 plaatsen v protestantse erspreid over het la kerken altijd nd. Geloven in samen leren Cursusoverzicht Zending en werelddiaconaat 18 19