Voorwoord. Het college van bestuur van De Haagse Scholen,

Transcriptie

1 Jaarverslag 2014

2 Voorwoord Voor De Haagse Scholen was 2014 in de eerste plaats een jaar van herbezinning. De jaren ervoor was succesvol gebouwd aan een stevig fundament en werden op diverse terreinen zeer positieve resultaten gehaald. Bestuur en medewerkers van De Haagse Scholen waren, na alle gerealiseerde doelstellingen, toe aan nieuwe uitdagingen en hebben vol vertrouwen in de toekomst een nieuw, toekomstgericht plan voor de organisatie voorbereid. Begin 2014 hadden al onze scholen een basisarrangement van de Inspectie en de gemiddelde uitslag van de Cito-eindtoets 2014 was wederom beter dan die van het jaar ervoor. In financieel opzicht was 2014 een lastig jaar. Vooral door de loonkostenontwikkeling, de gewijzigde bekostiging als gevolg van passend onderwijs en de afname van gewichtenleerlingen waren de uitgaven en inkomsten minder in balans dan we vooraf dachten. Al enige jaren was ons bekend dat het financiële beeld verslechtert in het primair onderwijs; in 2014 kwam deze verwachting uit. Helaas heeft dit tot gevolg dat medewerkers bij DHS boven formatief worden. We kunnen niet iedereen herplaatsen. Dat geldt overigens uitsluitend voor de groep medewerkers in ondersteunende functies zoals onderwijsassistenten en conciërges. Dat is heel triest omdat deze groep kwetsbaar is op de arbeidsmarkt. De scholen van DHS hebben intern door de invoering van Passend Onderwijs per 1 augustus 2014 geen grote onderwijsinhoudelijke slagen hoeven te maken, omdat bij ons bestuur en in de Haagse regio in het algemeen al veel leerlingen binnen het regulier basisonderwijs worden bediend. Wel hebben we veel tijd moeten investeren in de nieuwe organisatie rondom passend onderwijs (stads delen, toeleiding, dossiers). We hebben daarnaast last van de opnieuw te realiseren afstemming met Jeugdzorg (bijvoorbeeld sluiting van de Daghulp). Dat kost veel aandacht en energie. Vernieuwing van ons onderwijs behoort tot onze belangrijkste doelen voor de periode DHS streeft naar een hoger leerrendement van de kinderen en wil dat leerkrachten zich gericht verder professionaliseren. Binnen De Haagse Scholen heerst een gevoel van aanpakken en die positieve energie zien we terug bij de schoolleiders, de leerkrachten en het ondersteunend personeel. Ook daar is veel enthousiasme om alle onderwijsvernieuwingen door te voeren. Samen kunnen we de toekomst aan. Het college van bestuur van De Haagse Scholen, Mr. Wiely Hendricks Drs. Jo Willenborg 2 3

3 Inhoud Deel 1 Bestuursverslag Terugblik en start 6 2 Goede basis voor ambitieus onderwijs 10 3 Communicatie 16 4 Scholen en leerlingaantallen 18 5 Personeel 22 6 Financiën 30 7 Huisvesting en ICT 42 8 Bestuur en medezeggenschap 46 9 Raad van toezicht Continuïteitsparagraaf 54 Deel 2 Jaarrekening 2014 Balans 69 Staat van baten en lasten 70 Kasstroomoverzicht 71 Waarderingsgrondslagen en grondslagen voor de resultaatbepaling 72 Analyse van de balans 75 Toelichting op de onderscheiden posten van de balans 78 Materiële vaste activa 78 Vorderingen 80 Liquide middelen 81 Eigen vermogen 82 Voorzieningen 83 Kortlopende schulden 84 Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen 86 Toelichting op de staat van baten en lasten 88 Toelichting baten 90 Toelichting lasten 94 Financiële baten en lasten 101 Verplichte toelichting 102 Model E 102 Model G 102 Verantwoording gemeentelijke subsidies Vaststelling en goedkeuring 110 Overige gegevens 111 Statutaire regeling inzake de resultaatbestemming 111 Voorstel resultaatbestemming 111 Gebeurtenissen na balansdatum 111 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 112 Bijlagen Verslag Prestatiebox Overzicht nevenfuncties leden college van bestuur 119 Overzicht nevenfuncties leden raad van toezicht 120 Ontwikkeling resultaten Cito-eindtoets 121 Leerlingaantal per school 123 Verklaring afkortingen en begrippen 124 Adressenlijst scholen 126 Gegevens van de rechtspersoon 128 Deel 1 Bestuursverslag

4 Terugblik en start In dit hoofdstuk wordt kort teruggeblikt op een aantal doelen dat voor 2014 was gesteld. Wat ging goed, waar kunnen we trots op zijn? Deze reflectie nemen we mee in het nieuwe ambitiestatement. Doelen en activiteiten In 2014 is een start gemaakt met de voorbereidingen voor een nieuw ambitiestatement, het strategisch beleidsplan van de organisatie. In de loop van 2015 zal het nieuwe ambitiestatement vastgesteld zijn en dat zal de leidraad vormen voor activiteiten en keuzes in de periode tot In dit verslag presenteren we een korte terugblik op het laatste jaar van het oude ambitiestatement en de doelen en activiteiten die daarin centraal stonden. Doel: het verbeteren van de resultaten van alle leerlingen, het bijdragen aan een brede ontwikkeling en de borging van de kwaliteitsimpulsen die in de afgelopen jaren zijn gegeven aan de scholen en leraren. Begin 2014 behaalden alle scholen een basisarrangement. In de loop van 2014 is dit voor één school echter veranderd, deze is sinds medio 2014 zwak. De gemiddelde uitslag van de Cito-eindtoets 2014 was beter dan die in Begin 2015 heeft de Van Ostadeschool opnieuw het predicaat Excellente School ontvangen, voor het derde jaar op rij. De professionele leergemeenschappen hebben hun werkzaamheden voortgezet en in 2014 namen alle directies deel aan een van de leergemeenschappen. De Q-groep, kwaliteitscirkel voor een structureel en duurzaam kwaliteitszorgbeleid, kent een deelname van zeventien scholen. Daarnaast participeert de groep in een pilot van de Onderwijsinspectie om tot een nieuw toezichtkader te komen. Hierin speelt zelfevaluatie een rol. Er is een nieuwe professionele leergemeenschap van start gegaan voor een duurzame ontwikkeling van de onderwijskwaliteit en hogere leeropbrengsten. De leergemeenschappen van de scholen voor SBO en (V)SO/HOSO alsmede Samen tienplus hebben hard gewerkt aan de verbetering van hun werk en de leeropbrengsten. Twee scholen, de Anne Frank en het Volle Leven, namen deel aan het ontwikkeltraject LeerKracht onder leiding van McKinsey. Een derde school is in de loop van 2014 eveneens aangesloten, de Helen Parkhurst. De Haagse Scholen (DHS) publiceerde een brochure bestemd voor alle leraren en schoolleiders, met daarin aandacht voor de belangrijkste misverstanden en kernthema s van opbrengst gericht werken. Tot slot is de oprichting van een kennisgroep talentontwikkeling, waaraan een mengeling van leerkrachten, directeuren en het bestuurskantoor deelneemt, het vermelden waard. De kennisgroep brengt ter oriëntatie en ter inspiratie bezoeken aan diverse scholen in het land. In de herfst van 2014 is besloten negen scholen van DHS aan te melden voor een internationaal onderwijsinnovatieproject, New Pedagogies for Deep Learning (NPDL). In het hoofdstuk onderwijs wordt hier wat dieper op ingegaan. Doel: het verbreden en verdiepen van het aanbod en het verder uitbouwen van de brede school. Alle scholen bieden het basispakket aan onderwijsondersteuning (zoals vastgesteld in het Ondersteuningsplan van het Samenwerkingsverband Passend Primair Onderwijs Haaglanden). Scholen met een specifiek verdiepend aanbod aan onderwijsondersteuning hebben dit geformuleerd en ingericht. Op negen scholen van DHS wordt een kwalitatief goed aanbod van onderwijs in de Engelse taal verzorgd. Op acht scholen is voor de hoogbegaafde kinderen een plusklas ingericht. Van de scholen met een voorschool biedt minimaal een kwart een aanvullend onderwijsaanbod in verlengde leertijd, zaterdag- of zomerschool of in het kader van het leerkansenprofiel. Op de scholen met het leerkansenprofiel doet nu ook de onderbouw mee zodat van de betreffende scholen alle groepen deelnemen. Gemiddelde uitslag Cito-eindtoets DHS 532,7 533,0 532,1 532, De Haagse Scholen Bestuursverslag 2014 De Haagse Scholen Bestuursverslag

5 Terugblik en start 2014 Terugblik en start 1 Dit jaar is voor het eerst ook in het stadsdeel Leidschenveen- Ypenburg een weekend- en zomerschool ingericht. De pilot IKC met deelname van De Leeuwerikhoeve, De PC Hooftschool, Het Volle Leven en De Notenkraker is in 2014 afgesloten met een evaluatie. Besloten is de nadruk in vervolgontwikkelingen meer te leggen op het inhoudelijk curriculum van de brede school dan op organisatorische maatregelen in het kader van de ontwikkeling van nieuwe structuren. De opgedane kennis en ervaringen worden meegenomen in de verdere ontwikkeling van het bredeschoolconcept. Vermeldenswaard is de oprichting van de Stichting Peuterspeelzalen De Haagse Scholen. Vanuit de overtuiging dat een nauwe verbinding tussen voorschoolpeuterspeelzalen en basisscholen bijdraagt aan een goede voorbereiding van de peuters op de basisschool, is in 2014 een start gemaakt met de inrichting van een eigen voorschoolpeuterspeelzaal. De eerste eigen peuterspeelzaal behoort bij De Tweemaster, de openbare basisschool in Duindorp in Scheveningen. DHS beschikt over een innovatie- en impulsbudget. Scholen kunnen daar een beroep op doen wanneer zij een innovatief project willen opzetten, ofwel extra middelen nodig hebben voor een aanvullend onderwijsaanbod. De verdeling van deze gelden is aan de bovenschoolse directeuren, de aanvragen worden gedaan in de begrotingscyclus. In de afgelopen periode zijn scholen ondersteund met middelen voor onder meer de realisatie van extra onderwijsaanbod voor hoogbegaafde kinderen, het voorzien in een breed aanbod aan vroeg vreemdetalenonderwijs (VVTO) Engels, de invoering van elektronische leeromgevingen, deelname aan het landelijke LeerKrachtproject van McKinsey en innovatie in het rekenonderwijs met behulp van ICT. Doel: het verhogen van het leerlingaantal van DHS. Het verhogen van de leerlingaantallen is in 2014 niet gelukt. Er is wel voortgang geboekt met het voorbereiden van acties voor het wegwerken van de wachtlijsten op populaire scholen. Er zijn voorbereidingen getroffen om te kunnen overgaan tot uitbreiding op de Galvanischool, de Benoordenhoutschool, Het Volle Leven en de Annie M.G. Schmidtschool. Eind 2014 is begonnen met een nadere studie van gegevens over demografische ontwikkelingen en leerlingaantallen, zowel landelijk als in de G5 en Den Haag. Deze analyse moet leiden tot een beleidskader voor de aankomende periode, met aandacht voor het verhogen van het leerlingaantal en het verhelderen van de identiteit en profilering van de scholen van DHS. Doel: het verbeteren van de beeldvorming van het openbaar onderwijs in het algemeen en van DHS in het bijzonder. Een verbetering van de informatie van scholen aan (potentiële) ouders via de Scholenwijzer alsmede de inrichting van schoolwebsites, de introductie van Mijn Schoolinfo als communicatiemiddel tussen school en ouders én de gegevens in Vensters PO hebben veel aandacht gekregen. In het kader van de voorbereiding voor het nieuwe ambitiestatement zal het vraagstuk van concernidentiteit en beeldvorming volop aandacht krijgen. De eerste ideeën over manieren om structureel in contact te zijn met stakeholders zijn geformuleerd. Daarin wordt de horizontale verantwoording meegenomen. Doel: het verstevigen van de externe positionering van De Haagse Scholen. Net als in 2013 had DHS op lokaal niveau een sleutelpositie bij het ontwikkelen van lokaal onderwijsbeleid, onder meer door deelname aan de totstandkoming van de Haagse Educatieve Agenda en deelname aan adviesgroepen en werkgroepen. Via het lidmaatschap van het algemeen bestuur van de PO-Raad, het voorzitterschap van het Haagse PO-Platform, het voorzitterschap van het samenwerkingsverband SPPOH en deelname aan het bestuur van de stichting Siméa kunnen de bestuurders ook landelijk hun invloed aanwenden. Een van de bovenschools directeuren is lid van de Beroepenveldcommissie van de Pabo van De Haagse Hogeschool. Tevens is zij sinds 1 oktober 2014 lid van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek en de daarbij ondergebrachte Programmaraad voor het Fundamenteel Onderzoek (onderzoek naar het beleid over en de dagelijkse praktijk van het onderwijs in Nederland). Op 1 januari 2015 is zij lid van de Onderwijsraad geworden. Een van de schooldirecteuren neemt deel aan de klankbordgroep van het ministerie van OCW. De beleidsafdeling heeft in mei 2014 een bezoek gebracht aan OCW en wisselde met de ambtenaren van gedachten over een breed areaal aan onderwerpen. 8 9

6 2 Goede basis voor ambitieus onderwijs De basis op orde voor ambitieus onderwijs. Dit hoofdstuk laat zien welke zaken en ontwikkelingen een rol hebben gespeeld. Hoe spelen De Haagse Scholen maar ook individuele scholen samen met partners in op maatschappelijke ontwikkelingen en nieuwe wet- en regelgeving? De basis op orde hebben en tegelijkertijd de uitdaging van vernieuwing aangaan vanuit een onderzoekende houding. Nieuw strategisch plan voor DHS: Ambitiestatement In het schooljaar loopt de planperiode van het huidige ambitiestatement af. Mede met het oog op de schoolplannen voor de jaren zijn daarom in het voorjaar van 2014 de voorbereidingen voor een nieuw ambitiestatement gestart. Twee groepen, samengesteld uit schoolleiders, leraren en medewerkers van het bestuurskantoor en bestuurders, hebben zich gebogen over respectievelijk de evaluatie van het beleid van de afgelopen jaren en de blik op de toekomst. Eind 2014 lagen de contouren van het nieuwe ambitiestatement voor. Hoofdthema s zijn: onderwijskundige vernieuwing, professionalisering en nadere uitwerking van identiteit en profilering van het openbaar onderwijs in Den Haag. Onderwijsverbetering en onderwijsontwikkeling De basis op orde is het vertrekpunt voor alle scholen van DHS. Onderwijsresultaten en kwaliteitszorg moeten van voldoende niveau zijn. Scholen die daarin een slag kunnen maken, worden ondersteund en gestimuleerd een gestructureerd verbetertraject in te zetten. Daarnaast werken alle scholen binnen de kaders van de wet en van de bestuursakkoorden die tussen gemeente en overheid of tussen PO-Raad en overheid worden overeengekomen. De hoofdlijnen van die akkoorden zijn: resultaten op niveau, kwaliteitszorg op orde, onderwijsinnovatie in beeld, zorg voor leerlingen op orde, professionalisering van de medewerkers. Deze doelen en de richting zijn met de scholen gecommuniceerd. In het kader van het schoolplan krijgen deze een verdere uitwerking en concretisering. In 2014 zijn op het gebied van onderwijsontwikkeling een paar zaken het afzonderlijk vermelden waard: De keuze om met negen scholen deel te nemen aan een internationaal onderwijsinnovatieproject, onder de naam New Pedagogies for Deep Learning (NPDL); elders in het verslag is hier meer over opgenomen. Op een aantal scholen is een start gemaakt met de opzet van een digitale leeromgeving; dat is bijvoorbeeld het geval bij de Anne Frank, de Helen Parkhurst en de PC Hooftschool. De werkzaamheden van Samentienplus zijn mede dankzij de beschikbaarheid van extra GOA-middelen van de gemeente geïntensiveerd; mogelijkheden voor onderling lesbezoek en gezamenlijke lesvoorbereiding, intensivering van de samenwerking in de voorschool, de aanschaf van nieuwe werkmaterialen en de inrichting van bijeenkomsten voor ouders over breinvriendelijk leren, met het oog op beter begrip bij ouders van leerprocessen en de ontwikkeling van vaardigheden om kinderen thuis beter te ondersteunen in hun leren. Op deeltrajecten zijn ook De Kleine Keizer, De Leeuwerikhoeve en De Kleine Wereld hierin actief. In 2014 heeft een evaluatie plaatsgehad bij de scholen die in de verlengde leertijd extra onderwijs en activiteiten aanbieden; dat zijn de zogenoemde LKP-scholen binnen DHS. Het betreft hier Het Startpunt, De Erasmusschool, De Spoorzoeker, de Jan Ligthartschool, De Voorsprong, Het Spectrum, De Kleine Wereld, De Leeuwerikhoeve en De Springbok. De evaluatie biedt een handreiking voor verbetering van het aanbod. In de loop van 2014 is voor de P.H. Schreuderschool (SBO) door de gemeente ook het groene licht gegeven voor leertijdverlenging. De school start ermee in In februari 2014 is er voor alle scholen van DHS een brede bijeenkomst georganiseerd waarop de scholen met innovatieve projecten zich aan de collega s konden presenteren. Twee grotere lezingen over de thema s Pedagogisch Tact en Het Jonge Kind en een markt van en voor scholen met presentaties boden medewerkers en directies van de scholen een informatieve en geanimeerde middag en avond. Omdat het evenement in Madurodam plaatshad, was er ook nog gelegenheid voor een bezoek aan dit park. Acht medewerkers van verschillende scholen studeerden in 2014 aan de Universiteit Maastricht in een pre-mastertraject of een masteropleiding Onderwijs en Innovatie. Het bestuur ondersteunt de opleiding door financiering van de kosten. Het traject heeft tot doel kennis van onderzoek en onderwijsinnovatie bij DHS binnen te brengen en die voor de scholen beschikbaar te maken. Sociaal-emotionele ontwikkeling In het vorige schooljaar is aandacht besteed aan de wijze waarop het sociaal-emotioneel leren van de leerlingen op de scholen wordt vormgegeven. In 2014 is een discussienotitie over dit onderwerp met de schooldirecteuren besproken. Op basis van een plan van aanpak zullen alle scholen hun visie en activiteiten beschrijven in het in 2015 te vervaardigen schoolplan. De scholen zijn vooral geïnteresseerd in kennisdelen en samen optrekken alsmede het realiseren van structurele aandacht voor sociaal-emotioneel leren in de school 10 11

7 2 Goede basis voor ambitieus onderwijs en het gebruik van instrumenten voor preventief beleid op De Wet Passend Onderwijs schrijft voor dat het cluster 2- Opleiden in de school Playing for Success het gebied van gedragsproblematiek en pesten. onderwijs landelijk opnieuw wordt ingericht in afzonderlijke (stageprogramma voor derde- en vierdejaars- Afgesproken is dat scholen in het schooljaar een instellingen. Dit betekent dat de Cor Emousschool onze studenten) Al een flink aantal jaren participeert DHS in het Haagse leerlingtevredenheidsonderzoek afnemen. organisatie per 1 augustus 2015 verlaat en opgaat in een Kort voor de jaarwisseling van werd bekend project Playing for Success. Een programma dat school nieuwe instelling voor cluster 2-onderwijs samen met open- dat het project Versterking Samenwerking Lerarenopleiding kinderen gedurende een geconcentreerde periode van tien In de zomer van 2014 is er vooral in de Schilderswijk com- bare scholen uit Noord-Holland en Flevoland. Deze zullen en opleidingsscholen, dat wordt uitgevoerd door DHS, Librijn weken een intensief en afwisselend naschools programma motie geweest over radicale jongeren. De gebeurtenissen zich verenigen in de nieuwe instelling VierTaal. De juridische Openbaar Onderwijs (uit Delft/Rijswijk) en de Pabo van aanbiedt. Met het programma wordt beoogd deze kinderen, hadden ook invloed op jonge kinderen en de basisscholen. en financieel-administratieve en inhoudelijke voorbereidingen De Haagse Hogeschool, door de rijksoverheid was goedge- die in hun leerproces worden belemmerd door met name Vanuit DHS is er bij de gemeente op aangedrongen beleid hebben van DHS in 2014 veel aandacht gevraagd. keurd. Het project is dan ook, onder leiding van DHS, in het een gebrek aan zelfvertrouwen, een boost te geven. te maken en faciliteiten in te richten voor zowel meldingen van ongewenst gedrag als ondersteuning van gezinnen die ermee te maken hebben. Inmiddels heeft de gemeente zorg Voor- en vroegschoolse educatie (VVE), onderwijs aan het jonge kind voorjaar van start gegaan. In het eerste deel van 2014 is gewerkt aan een uitwerking van het plan van aanpak, de vervaardiging van een meerjarenbegroting en de actuali- Daarom vinden deze naschoolse activiteiten, geleid door leerkrachten, op een aansprekende locatie plaats. Een locatie die in het programma ook het decor is voor de gedragen voor een trainingsaanbod voor basisscholen en Al vele jaren voert DHS beleid op het gebied van voor- en sering van de samenwerkingsconvenanten. Vlak voor de opdrachten en activiteiten van de leerlingen. Het grootste wordt een stedelijke werkgroep ingericht. DHS participeert vroegschoolse educatie. DHS doet dit samen met de zomervakantie hebben de bestuurders van de deelnemende deel van de groepen wordt ontvangen in het ADO Den actief in de gesprekken met de gemeente en de andere gemeente, die de kaders stelt, en de instellingen die de organisaties het plan van aanpak alsmede de begroting Haag-voetbalstadion, waar de activiteiten vanuit de sport schoolbesturen. peuterspeelzalen exploiteren. vastgesteld en zijn de convenanten ondertekend. geïnspireerd zijn; een ander deel volgt het programma in Het onderwerp Pesten heeft in verschillende scholen Vermeldenswaard op dit gebied is de oprichting van de het Circustheater, daar ligt het accent meer op de culturele aandacht gekregen; diverse werkwijzen worden gekozen, Stichting Peuterspeelzalen DHS en de overname van de eer- In maart hebben DHS, Librijn en de Pabo gezamenlijk de kant. afhankelijk van de aard van de problematiek en de ste peuterspeelzaal in eigen beheer: Duinroosje, verbonden eerste studiedag voor de studenten opleiden in de school Het gaat om een stedelijk programma dat wordt uitgevoerd leerlingenpopulatie. aan De Tweemaster in Duindorp. De start van de stichting georganiseerd. Het centrale thema van de studiedag was door de stichting Playing for Success met financiële steun Passend Onderwijs en de voorbereidingen voor de officiële overname hebben vooral op het gebied van regelgeving veel aandacht Pesten. In de begeleiding van startende leraren is door middel van van de gemeente en meerdere schoolbesturen; 24 verschillende scholen in Den Haag deden in 2014 mee met in totaal Het nieuwe Samenwerkingsverband Passend Primair Onder- gevraagd. coaching voorzien. Coaches in de scholen en bovenschoolse 180 kinderen. wijs Haaglanden (SPPOH) is in augustus 2014 van start In de loop van 2014 is er tussen gemeente en schoolbesturen coaches dragen er zorg voor dat alle startende leraren in De resultaten worden gevolgd door zowel de kinderen zelf te gegaan, de niveaus van ondersteuning zijn vastgesteld, overeenstemming bereikt over resultaatafspraken in de voor- hun eerste jaren van werken coaching krijgen. Alle coaches bevragen als via contact met de ouders en de aanleverende procedures aangepast, inhouden en overlegstructuren en vroegschoolse educatie. Schoolbesturen en instellingen zijn daartoe getraind. school. Het programma levert duidelijk meer zelfvertrouwen veranderd. De medewerkers die vanaf september 2014 zorg dragen voor de uitvoering van het werk van het samen- die peuterspeelzalen inrichten, hebben gezamenlijk besloten om de resultaten van VVE te verzamelen door middel van Lokaal Onderwijsbeleid en een positiever zelfbeeld op; ook een duidelijke ontwikkeling in vaardigheden in samenwerking met andere kinderen werkingsverband, zijn geselecteerd. Voor de VSO-afdelingen observatie- en toetsgegevens. Het oogmerk is om een beeld Na een intensieve periode van raadpleging en overleg is in wordt gerapporteerd. in de scholen van DHS is de aansluiting gerealiseerd bij het te krijgen van de effecten van VVE, maar ook om in overleg het voorjaar van 2014, kort voor de gemeenteraadsverkie- al bestaande Samenwerkingsverband VO. tussen instellingen en schoolbesturen de evaluatie van de zingen, de nieuwe meerjarige Haagse Educatieve Agenda inspanningen in te richten en op basis daarvan te komen tot (HEA) vastgesteld. Vanuit DHS is actief meegedacht over en In de eerste helft van 2014 heeft het samenwerkingsver- verbeteracties. meegewerkt aan de totstandkoming van het beleidsdocument band, SPPOH, vele bijeenkomsten georganiseerd om alle dat het beleid en de bijbehorende middelen voor het Haagse school leiders en intern begeleiders te informeren over de Het onderwijs aan het jonge kind op de basisschool is onder- Onderwijsbeleid bepaalt. nieuwe structuur en organisatie van de ondersteuning. werp van studie en aandacht geweest. Op veel scholen In een aparte zitting hebben alle betrokken schoolbesturen, Scholen hebben de eerste aanvragen voor ondersteuning spelen vraagstukken van kennis en aanpak. Dit wordt ver- lokale instellingen en gemeente het document ondertekend. van leerlingen ingediend bij het samenwerkingsverband en oorzaakt door een verandering in de opleiding aan de Pabo, Voor DHS betekent de nieuwe HEA dat al ons met gemeente- de nieuwe organisatie heeft deze in behandeling genomen. de verminderde aanwezigheid van leraren met een gespeci- lijke ondersteuning gerealiseerde beleid kan worden voortge- aliseerde opleiding (KLOS) en de aanpak gekoppeld aan het zet c.q. geïntensiveerd (vooral richting leergemeen schappen). De Piramide en De Strandwacht participeren buiten SPPOH in samenwerkingsverbanden. Zij zijn actief in de regio s opbrengstgericht werken en toetsbeleid, waardoor scholen het gevoel hebben dat het onderwijs aan het jonge kind te Onderwijs en ICT Delft, Midden Holland, Zoetermeer en Westland (VO en PO). vroeg schools wordt en het spelend leren minder ruimte De beleidsnotitie Onderwijs en ICT is in het voorjaar van De speciale (basis)scholen van DHS hebben afgesproken om krijgt. In 2014 is met de scholen afgesproken werk te gaan 2014 nader uitgewerkt. Onder aansturing van de Advies- mogelijkheden te verkennen om hun expertise te bundelen maken van een richtinggevend kader voor het onderwijs aan groep ICT en een van de twee bovenschoolse directeuren (bijvoorbeeld in een expertisecentrum). het jonge kind. Begin januari 2015 zijn daartoe op een studie- is met hulp van een extern adviseur gewerkt aan een inven- middag de eerste stappen gezet. tarisatie van de infrastructuur in de scholen van DHS

8 2 Goede basis voor ambitieus onderwijs Goede basis voor ambitieus onderwijs 2 Daarnaast is de professionaliseringsagenda met betrekking tot dit thema in een programma gezet. Scholen worden gestimuleerd hun visie op onderwijs en ICT uit te werken. Waar nodig ontvangen zij daartoe vanuit het bestuurskantoor advies. Cultuuronderwijs en Wetenschap en Technologie De beleidsnota Cultuureducatie met Kwaliteit van de minister van OCW en de daarbij behorende middelen van het Fonds voor de Cultuurparticipatie hebben een impuls gegeven aan de ontwikkeling van het cultuuronderwijs op scholen. In Den Haag wordt in het programma Cultuureducatie op zijn Haags gewerkt aan de ontwikkeling van leerlijnen en leerinhouden voor het cultuuronderwijs. Acht scholen van DHS nemen als ontwikkelschool actief deel aan dit project. DHS neemt deel aan de Stuurgroep Cultuureducatie en onderhoudt actief contact met Cultuurschakel, de organisatie die de scholen begeleidt bij visieontwikkeling en vormgeving van het cultuuronderwijs. Kort voor de zomervakantie heeft het bestuur, samen met de projectleiders van Cultuureducatie op zijn Haags, een aanvraag voor flankerend beleid ingediend. De middelen die daarin zijn aangevraagd, zijn bestemd voor scholing en coaching van leraren. Het techniekonderwijs binnen de scholen van DHS heeft verschillende verschijningsvormen en is uiteenlopend in intensiteit. In het algemeen kan worden gesteld dat het techniekonderwijs op veel scholen nog onvoldoende uitwerking heeft gekregen. Vijf scholen werken intensief samen met Het Van Kinderen Museum, dat met deze scholen het concept van onderzoekend en ontwerpend leren vormgeeft. Rita Baptiste, DHS-medewerker en initiatiefnemer van het Van Kinderen Museum, helpt de scholen met visieontwikkeling, vormgeving van het curriculum, realisering van een infrastructuur in de school en scholing van leraren, conceptueel en praktisch. Voor het schooljaar is opnieuw een werkprogramma voor deze scholen en andere activiteiten ingericht. Eind 2014 heeft DHS zich aangesloten bij het Netwerk Wetenschap en Technologie in de regio. Dat is een netwerk in oprichting dat tot doel heeft basisscholen te stimuleren wetenschap en technologie nadrukkelijk in het curriculum aandacht te geven en daarmee ook nieuwe onderwijsvormen als onderzoekend en ontwerpend leren een plaats te geven in de scholen. Zowel bestuurlijk als in de projectgroep die uitwerking geeft aan het beleid, is DHS vertegenwoordigd. Bredeschoolbeleid De pilots IKC hebben in het eerste halfjaar van 2014 hun laatste periode doorgemaakt. Na de zomer zijn de pilots geëvalueerd en zijn de vervolgstappen voor de pilotscholen besproken. Niet alleen de IKC-pilot kreeg de aandacht, ook elders, zoals bij De Wissel, is bredeschoolbeleid opgezet. Bij de oplevering van het nieuwe gedeelte aan de Erasmusschool en de naastgelegen Petrus Dondersschool is een prachtige, nieuwe voorziening beschikbaar gekomen. Beide scholen werken intensief samen met welzijnsinstellingen en kinderopvang in wat zij gezamenlijk de brede buurtschool Kleurrijk hebben genoemd. Ook bij de nieuwe Valkenbosschool is sprake van een brede voorziening, aangezien de school, samen met de Christelijke Montessorischool, over een gymzaal beschikt en de kinderopvang in huis is gevestigd. Onderwijs en toezicht In het voorjaar van 2014 hadden alle scholen van DHS een basisarrangement. Daarmee hebben ze een belangrijk doel bereikt: alle scholen voldoen aan de minimumnormen van de Onderwijsinspectie. Ten opzichte van de situatie van een aantal jaren geleden is dit een indrukwekkende verbetering, waarvoor schoolleiders en hun teams alsmede de bovenschoolse directeuren en de beleidsondersteuners zich volop hebben ingezet. De tevredenheid over dit resultaat is groot. Dat laat onverlet dat de scholen van DHS voor de uitdaging staan om de goede kwaliteit vast te houden en te borgen, maar ook zorg te dragen voor een verdere verbetering van het onderwijs en de leerlingenresultaten. Scholen hebben immers de ambitie om meer te zijn dan voldoende, zij streven ook naar goed en excellent. Dit betekent dat de toezichthoudende en ondersteunende rol van bovenschoolse directeuren en beleidsmedewerkers wordt voortgezet en de bovenschoolse monitoring verder wordt aangescherpt in de zin van het nog eerder willen signaleren van mogelijke risico s. Met de invulling van de vacature beleidsmedewerker onderwijs bij de beleidsafdeling krijgt de ondersteuning een nieuwe impuls. Helaas is in het najaar van 2014 Het Spectrum in het aangepast zwak toezichtarrangement terechtgekomen. Het verbeter traject is in gang gezet en naar verwachting komt de school in 2015 weer in het basistoezicht. Schoolplan In de zomer van 2015 zullen de scholen opnieuw een meerjarig schoolplan gereed moeten hebben. In 2014 zijn daarvoor de voorbereidingen opgestart. Er is onder meer een site c.q. bibliotheek op intranet ingericht en er is een module voor schoolleiders over Passend Onderwijs georganiseerd. Overstap Service Onderwijs (OSO) DHS heeft zich, met instemming van de GMR, aangesloten bij de Overstap Service Onderwijs (OSO), een gezamenlijk project van de PO-Raad en de VO-raad. Met OSO wordt voortaan de overstap van PO naar VO digitaal geregeld, maar ook de overstap van PO naar PO

9 3 Communicatie Nieuwe communicatievormen en de groeiende hoeveelheid informatie maken dat we de stappen die in 2014 zijn gezet in de komende periode verder willen uitwerken. In het voorjaar van 2014 heeft DHS de eerste stappen gezet tot de invoering van Vensters PO. Het systeem van de PO- Raad functioneerde ultimo 2014 nog zeker niet optimaal, maar het potentieel wordt zeker gezien. Medio 2014 is een pilot van zes scholen met Mijnschoolinfo (MSI, een digitaal communicatieplatform van school met ouders/leerlingen) geëvalueerd. De deelnemende scholen (Archipel, Galvanischool, De Kameleon, Maria Montessorischool, De Vijver en de Prinses Catharina-Amaliaschool) en ook de deelnemende ouders zijn enthousiast. Het sterke punt van MSI is dat de ouder bepaalt wat hij of zij ziet en deelt met anderen, ouders beheren hun eigen MSI-account. De scholen gebruiken het platform onder meer voor het uitnodigen en inplannen van ouderavonden, het inventariseren van hulp bij schoolactiviteiten en de periodieke nieuwsbrieven. Maar ook andere informatie naar ouders over hun kind(eren) gaat steeds meer en veiliger via MSI. Na de zomervakantie is de verdere uitrol naar andere scholen gestart. Op advies van de adviesgroep ICT heeft DHS voor MSI gekozen als het communicatieplatform voor alle scholen. De aandacht bij scholen en ouders voor de jaarlijkse Open Dagen loopt de laatste jaren wat terug. Mede gezien de ambitie om meer werk te maken van leerlingengroei (zie elders in dit verslag) wordt voor 2015 e.v. nagedacht over een andere opzet c.q. meer aansprekende vorm en thematiek. Een bestuursbreed communicatiebeleid ontbreekt nog bij DHS. Er worden heel veel verschillende communicatiemiddelen en -vormen gebruikt, waardoor de communicatie vaak versnipperd is en niet altijd effectief is. Eind 2014 is daarom een eerste verkennende notitie vervaardigd die inzicht verschaft in de veelheid aan middelen en vormen. De notitie pleit voor deskundigheid op dit gebied in de organisatie, maar ook voor bewustwording bij iedereen en dagelijkse aandacht voor het belang ervan. In het nieuwe ambitiestatement wordt dit belang onderschreven en zijn communicatie en externe profilering benoemd als twee van de belangrijke thema s voor de komende jaren. Kinderpanel In het schooljaar hebben vier scholen meegedaan aan het Kinderpanel en werden per school twee deelnemers afgevaardigd. Het centrale thema van het Kinder panel was: Talentontwikkeling. De kinderen hebben na een aantal besprekingen en workshops in hun eigen school een talentworkshop voor medeleerlingen georganiseerd en daarover verslag gedaan in een door henzelf vervaardigde krant. Het Kinderpanel heeft een eigen website ingericht en heeft in de loop van het jaar met de voorzitter van het college van bestuur (CvB) van gedachten gewisseld over onderwerpen die voor de kinderen van belang zijn. Ook het verschijnsel pesten is daarbij besproken

10 Instandhouding scholen Het totaal aantal leerlingen op 1 oktober 2014 in de basisscholen (inclusief 3% wettelijke bijtelling per school voor de berekening van de gemiddelde schoolgrootte) was De gemiddelde schoolgrootte bedroeg : 45 = (afgerond) 300, nog ruim boven de verplichte gemiddelde schoolgrootte van 290. Ontwikkeling leerlingaantallen De ontwikkeling van het aantal leerlingen van De Haagse Scholen was in de afgelopen jaren als volgt: Leerlingaantal (feitelijk aantal, exclusief bijtelling 3%) 4 Leerlingen Leerlingen speciaal Leerlingen (voortgezet) Totaal leerlingen basisonderwijs basisonderwijs speciaal onderwijs DHS Scholen en leerlingaantallen De gemiddelde schoolgrootte ligt bij DHS ruim boven het wettelijk verplichte gemiddelde. Er zijn scholen met wachtlijsten maar ook scholen die dalen in leerlingaantal. Aandacht voor werving van nieuwe leerlingen blijft noodzakelijk. Aantal leerlingen in 2014 Basisonderwijs BAO SBO (V)SO Sinds de verzelfstandiging in 2008 is er tot 2012 een bescheiden groei geweest in het leerlingaantal in de basisscholen van DHS. In 2013 daalde het aantal leerlingen in het basisonderwijs, waarna er in 2014 een sterke terugloop plaatshad. Vergeleken met het aantal leerlingen in 2008 had DHS in 2014 in het basisonderwijs 85 leerlingen minder. Dat is des te opvallender, daar het totaal aantal basisschoolleerlingen in Den Haag in de periode 2008 tot 2014 groeide met leerlingen. Deze daling, ook in marktaandeel, is een belangrijke aanleiding om in de aankomende planperiode nog meer aandacht te besteden aan profilering en leerlingengroei. Op strategisch niveau wordt in kaart gebracht wat de kansen zijn. Gemeentelijke gegevens worden daarbij betrokken. Uitbreiding en aanpassing van gebouwen of nieuwbouw behoren ook tot de studieobjecten. De terugloop van het leerlingenpotentieel in de Schilderswijk en het feit dat groei van de Vinex-wijken, en dus ook de toename van het aantal leerlingen in deze wijken, over zijn hoogtepunt heen is, maakt dat toename van het leerlingaantal vooral moet worden gezocht in de andere wijken. SBO en V(S)O Ook in het SBO en (V)SO is het aantal leerlingen in 2014 gedaald. Met de invoering van de Wet Passend Onderwijs op 1 augustus 2014 kregen de schoolbesturen zorgplicht. Alle kinderen moeten een plek krijgen op een school die past bij hun kwaliteiten en mogelijkheden. Ook als ze extra ondersteuning nodig hebben. Doorverwijzen naar een school voor SBO of (V)SO is daardoor minder snel mogelijk dan voorheen

11 4 Scholen en leerling aantallen Scholen en leerling aantallen 4 Het vertrek van de Cor Emousschool (cluster 2-school) naar een nieuwe instelling met ingang van augustus 2015 zorgt ervoor, dat het leerlingaantal binnen DHS het komend jaar nog verder zal dalen. Eén aanmeldleeftijd In 2014 is samen met de andere schoolbesturen en de gemeente Den Haag een principebesluit genomen over de uitbreiding van de applicatie 1-aanmeldleeftijd. Behalve voor alle leerlingen van 1 tot 2 jaar zal de applicatie ook gaan gelden voor kinderen van 2 en 3 jaar. Daarmee wordt de toelating in het kader van Passend Onderwijs (3 jaar) meegenomen en dat heeft als voordeel dat scholen alle gegevens van aangemelde leerlingen steeds actueel hebben tot het moment van de eerste schooldag. In oktober zijn voor het eerst alle in de applicatie geregistreerde aanmel- dingen verwerkt. Het gaat hierbij om nieuwe leerlingen die in het schooljaar jaar worden en dan de basisschool gaan bezoeken. In totaal hebben zich bij de DHSscholen 824 leerlingen aangemeld, van wie er op basis van de capaciteit 789 konden worden toegelaten. In het kader van het beleid gericht op het wegwerken van wachtlijsten is op een aantal scholen een besluit genomen om de capaciteit te vergroten door middel van nieuwbouw c.q. (tijdelijke) uitbreiding. Dit geldt onder meer voor Het Volle Leven, de Benoordenhoutschool en de Galvanischool. Op de Annie M.G. Schmidtschool liep in 2014 het inspraaktraject met de medezeggenschapsraad m.b.t. de voorgenomen plannen voor nieuwbouw en uitbreiding. Voor andere scholen wordt nog gezocht naar uitbreidingsmogelijkheden. New Pedagogies for Deep Learning Internationaal partnerschip, onderwijsinstellingen, universiteiten en bedrijven Negen van onze scholen (De Startbaan, Waterland, De Notenkraker, Prinses Catharina-Amalia, de Vijver, Maria Montessorischool, De Haagse Beek, Inspecteur de Vriesschool en de Jan Ligthartschool) hebben zich aangesloten bij een global experiment/project waarmee ook een bestuursteam aan de slag is. Tien landen over heel de wereld met duizend scholen gaan gezamenlijk op zoek naar zinvol en betekenisvol onderwijs waarbij het ontwikkelen van vaardigheden als creativiteit en hogere orde denken centraal staat en ICT ten dienste staat van en katalyserend werkt op de pedagogiek/didactiek. Het is een grootschalig, zeer goed opgezet project/ experiment met een duidelijke onderzoeksvraag, waaraan vele partners over de hele wereld zich al hebben gecommitteerd. En dat dáár plaatsheeft waar het allemaal gebeurt, namelijk in de klassen. Er is momenteel veel gaande in het onderwijs. Men is op zoek naar onderwijs dat aansluit bij het kind en deze tijd, kinderen opleidt voor de toekomst, zorgt voor betrokkenheid, zorgt voor ontwikkeling van specifieke vaardigheden en competenties en kennis en ICT ten dienste hiervan stelt. Het is een innovatie wat betreft onderwijsvisie die gaat zorgen voor een andere invulling van ons onderwijs en de rol van de leerkracht

12 5 Inleiding In 2014 zijn tijdens de voorbereiding van het ambitiestatement drie strategische kernthema s geformuleerd. Een van de kernthema s richt zich op professionaliteit in mensen en cultuur. Uit de gesprekken in het kader van het nieuwe ambitiestatement is gebleken dat DHS vraagt om een eigentijds en doortastend HRM-beleid, gericht op ontwikkeling van kennis en vakmanschap, en duurzame inzetbaarheid van alle medewerkers, een HRM-beleid dat in staat is te groeien naar strategisch HRM en rekening houdt met de context waarin het zich begeeft. In de periode voorafgaande aan het nieuwe ambitiestatement was het HRM-beleid, naast de gebruikelijke opdracht op het gebied van beheer en ondersteuning, ook al sterk gericht op de ontwikkeling van medewerkers en professionalisering in het traject Leren Doen We Samen. In de inzet op pagina 25 wordt daarvan in kort bestek verslag gedaan. In 2014 werden we als organisatie geconfronteerd met een teruglopend leerlingaantal en met dalende inkomsten als gevolg van aanscherping van de regelgeving voor de bekostiging van gewichtenleerlingen. In de komende jaren ( ) zal daarom bij ongewijzigd rijksbeleid de bestaande formatie met 211 fte s (waarvan 54 fte s Cor Emous) moeten afnemen. Vanaf 2017 verlaten veel medewerkers de organisatie vanwege pensionering. Vanaf dan kan er wellicht pas weer personeel geworven worden. De samenhang tussen duurzaamheid, diversiteit en kwaliteit in relatie tot de kwantitatieve feiten op basis van de bekostiging komt daardoor onder grote druk te staan. We hebben dus als organisatie de zorg voor het continueren en het bevorderen van de kwaliteit van de school en de continuïteit van de werkgelegenheid. In 2014 hebben we daar de eerste gevolgen van ervaren, in de begroting 2015 is goed duidelijk geworden hoe sterk de daling van de inkomsten impact heeft op de formaties van de scholen en het bestuurskantoor. In de meerjarenbegroting en de aan het jaarverslag gekoppelde continuïteitsparagraaf zal dat zichtbaar zijn. Personeelsaantallen Personeel Professionalisering van alle medewerkers is de belangrijkste opdracht voor een lerende organisatie. Gedegen HRM-beleid legt daarvoor de basis. Ontwikkeling aantal personeelsleden per 31 december Functiecategorie Aantal medewerkers fte (incl. BAPO) Aantal medewerkers fte (incl. BAPO) Directie (DIR) , ,5 Onderwijsondersteunend personeel (OOP) , ,2 Onderwijzend personeel (OP) , ,3 Totaal scholen , ,0 Bovenschools 50 46, ,6 Samenwerkingsverband WSNS 4 2,6 4 2,6 Totaal , ,2 Aantal fteʼs (incl. BAPO) per 31 december Leeftijdscategorie DIR OOP OP Bovenschools Totaal 2014 Totaal t/m 24 0,0 6,3 52,9 0,0 59,3 48,5 25 t/m 34 4,9 42,1 323,2 4,8 375,0 381,4 35 t/m 44 18,5 54,8 244,9 8,5 326,6 315,3 45 t/m 54 17,2 88,6 193,5 18,1 317,4 326,2 55 t/m 59 31,4 59,9 162,7 10,4 264,4 273, ,0 28,5 126,0 7,0 185,5 176,5 Totaal 96,1 280, ,1 48, , ,2 Enkele medewerkers hebben een dubbele functie; in het aantal medewerkers per 31 december tellen deze dubbel mee. Dit verklaart het verschil met de tabel medewerkers per leeftijdscategorie

13 5 Personeel Personeel 5 Aantal medewerkers per 31 december Leeftijdscategorie DIR OOP OP Bovenschools Totaal 2014 Totaal t/m t/m t/m t/m t/m Totaal Gemiddeld aantal fte s vast/tijdelijk Vast dienstverband Tijdelijk dienstverband Meerjarenplan HRM Het meerjarenplan HRM vormt het kader voor het beleid. Dominante thema s zijn: professionalisering, flexibilisering van de arbeid, medewerkerstevredenheid, gezondheidsbeleid en leeftijdsfasebewust personeelsbeleid. In 2014 hebben de volgende thema s volop de aandacht gehad: Scholing en professionalisering In 2014 is afgesproken dat elke school een op het beleid van de school toegesneden opleidings- en begeleidingsplan ontwikkelt voor alle medewerkers en thema s definieert waaraan zij samen met andere scholen zou willen werken. Hier komen ook de taken op het gebied van opleiden in de school en overig stagebeleid aan de orde. Scholen zijn door HRM naar behoefte ondersteund bij het schrijven van de opleidingsplannen. LIO-studenten In 2014 hebben we 84 derdejaars en vierdejaars dag- en avondstudenten opgevangen, begeleid en gecoacht. Momenteel zijn 45 scholen aangesloten bij Opleiden in de School en worden studenten en startende leraren door 45 interne en 5 bovenschoolse coaches professioneel gecoacht. Schoolleidersregister Bijna 100% van alle directeuren en (adjunct-)directeuren is ingeschreven in het schoolleidersregister. Dertien directeuren staan geregistreerd als Register Directeur Onderwijs. Zestien adjunct-directeuren staan geregistreerd als Register Adjunct-Directeur Onderwijs. Alle andere directeuren gaan een aanvullende opleiding volgen, beraden zich op een opleiding, gaan een assessment of een EVC-procedure volgen. Voor 2018 heeft iedereen aan de wettelijke verplichtingen voldaan en staat geregistreerd als vakbekwaam. Geregistreerde directeuren oriënteren zich op her registratie (opleiding, formeel of informeel leren). Versterking lerarenopleiding In hoofdstuk 2 wordt het project Versterking Samenwerking Lerarenopleiding en opleidingsscholen al genoemd als een van de nieuwe beleidsontwikkelingen in DHS wil samen met De Haagse Hogeschool en Librijn Openbaar Onderwijs investeren in het personeel van de toekomst. Doelen zijn: Het realiseren van een betere samenwerking tussen opleidingsscholen en de Pabo. Het realiseren van een betere aansluiting tussen het curriculum van de Pabo en de dagelijkse praktijk. De professionalisering van de (beginnende) leraar. Thema s die binnen het project aan de orde komen, zijn: opbrengstgericht werken, ouderbetrokkenheid, sociaalemotionele ontwikkeling/pesten, wetenschap en techniek en het onderwijs aan het jonge kind. Het project is in maart 2014 van start gegaan en heeft een looptijd van drie jaar. Het rijk heeft subsidie verleend. Binnen niet al te lange tijd treedt het lerarenregister in werking. Met registratie in het register geven leraren aan dat ze zich blijven ontwikkelen. Bovenstaande doelen sluiten daarop aan. Gesprekkencyclus Scholen en bestuurskantoor beschikken over een goed functionerende gesprekkencyclus om inzicht te krijgen in de kwaliteit, kennis en kunde van medewerkers en om daar actief op te kunnen sturen. Een gerichte aanpak voor leren en ontwikkelen is hierop gebaseerd. Maar ook soms een gerichte aanpak om van medewerkers afscheid te nemen, wanneer medewerker en organisatie niet bij elkaar passen of de voor de werkzaamheden juiste kennis en vaardigheden onvoldoende beschikbaar zijn. De gesprekkencyclus is geïmplementeerd, ondersteund met een digitale applicatie genaamd Bardo, voor adequate dossiervorming. 100% van de scholen past dit sinds 2014 inmiddels toe. We constateerden in 2014 een stijging van het aantal casussen op basis van disfunctioneren. Het op basis daarvan afscheid nemen van medewerkers neemt toe, doordat de Activiteiten In 2014 zijn tevens activiteiten rond opleiding en ontwikkeling geïnitieerd dan wel gerealiseerd op bestuurlijk niveau. Deze richtten zich op: Master SEN begeleidingsspecialist DHS i.s.m. Seminarium voor Orthopedagogiek gestart in 2012, afgestudeerd september 2014 zes DHS-kandidaten Master SEN gedragsspecialist DHS i.s.m. Seminarium voor Orthopedagogiek gestart in januari 2014 met vijftien DHS-kandidaten. Afstuderen staat gepland voor september Post-HBO-opleiding voor taalcoördinator i.s.m. Pabo HHS, twee kandidaten vanuit DHS Post-HBO-opleiding coach en opleider in de school i.s.m. Pabo HHS, vier DHS-kandidaten Post-HBO-opleiding coach, i.s.m. Station to Station, vijf DHS-kandidaten Mebit, i.s.m. Universiteit Maastricht vier DHSkandidaten hebben in 2014 hun premaster gehaald en zijn gestart met tweejarige WO-master gericht op ontwikkeling en innovatie van het onderwijs. Drie kandidaten zijn in het tweede jaar van deze master. Inzet van middelen Ca. 1,5% van de loonsom wordt besteed aan opleiding en training DHS-breed Ca is bestemd voor coaching van de startende leraar wordt binnen de scholen bestemd voor scholing en opleiding Bovenschoolse opleidingsbudgetten (bovenschools) dragen voor bij aan scholing en opleiding van medewerkers in scholen Voor scholing en opleiding in het bestuurskantoor is ingezet 24 25

14 5 Personeel Personeel 5 procedures daarvoor in 2014 zijn aangescherpt. voldoen aan opleidingseisen (HBO+), een passende taak- en met het leveren van ondersteunende bijdragen voor het Verzuimbeleid Het volledig inbedden van de gespreksvaardigheden en de vervulling hebben en minimaal 50% van de werktijd voor de in uitvoering brengen van deze CAO. Na de van toepassing - In het verslagjaar is gewerkt aan de aanscherping van het juiste toepassing ten behoeve van juridische trajecten is in klas staan. In de tabel zijn de resultaten van de invoering verklaring door het bestuursoverleg heeft de nadruk gedu- verzuimbeleid en het ondersteunen van de werkzaamheden nog niet gerealiseerd. Schooldirecteuren hebben aan- van de functiemix weergegeven zoals die eind 2014 waren. rende de maanden oktober, november en december vooral De samenwerking met de arbodienstverlening wordt jaar- gegeven behoefte te hebben aan meer inzicht in de aanpak Hoewel de oorspronkelijke doelstellingen uit de eerdere CAO gelegen op financieel- en salaristechnische aspecten. Vooral lijks geëvalueerd. Verbeteracties richtten zich in 2014 op van juridische trajecten en de te voeren gesprekken daarbij. nog niet zijn gehaald, ziet DHS een positieve ontwikkeling de omzetting per 1 oktober van de oude BAPO-regeling naar een betere communicatie tussen bedrijfsarts en leiding- Leeftijdsfasebewust personeelsbeleid doordat veel leraren in vele scholen goed werk maken van scholing en professionalisering. het overgangsrecht BAPO heeft veel aandacht gevraagd. In deze periode heeft de werkgroep informatieve inloopbijeen- gevende en het efficiënter inrichten van de werkprocessen. Scholen en bestuurskantoor spannen zich ervoor in het De volgende ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat in 2014 is gestudeerd op het vraagstuk hoe medewerkers van Functiemix basisonderwijs komsten voor schooldirecties georganiseerd. Tevens is er een platform op de HRM-site ingericht waar de actuele ont- ziekteverzuim terug te dringen en gebruiken de beschikbare instrumenten voor zorg en ondersteuning van medewerkers DHS hun werk fit en gezond kunnen blijven verrichten: Toename van het aandeel ouder personeel (in 2014 is ca. 28% van het personeelsbestand 55 jaar of ouder) Verlenging van de werkperiode door latere pensionering, gecombineerd met de ontwikkelingen in de nieuwe CAO Categorie Functie Functie Functie Functie- LA LB LC mix BAO 702,8 187,0 0,8 21,1% SBO 0,0 37,3 10,0 21,2% (V)SO 0,0 146,5 14,6 9,1% wikkelingen op het gebied van CAO te volgen zijn voor zowel de schooldirecteuren als de individuele medewerker. Vervolgens heeft de werkgroep de verdieping gezocht in een aantal themaonderwerpen zoals: professionalisering, duurzame inzetbaarheid, werkdruk, de overwegingen bij de keuze die dat nodig hebben. Het verzuimpercentage binnen de scholen onderling is wisselend en behoeft aandacht. Ziekteverzuimcijfers met een geleidelijke afschaffing van de huidige BAPO- voor het basismodel dan wel het overlegmodel, duurzame We zien eind 2014 een stijging van het verzuim op totaal- regeling De ambitie van DHS is en blijft om de kwantitatieve en inzetbaarheid, 40-urige werkweek en het doorwerken in niveau ten opzichte van het jaar ervoor. Inrichting van nieuwe instrumenten voor vermindering kwalitatieve doelstellingen van de functiemix volledig te schoolvakanties en regeling pauzetijden. Alle thema s komen De arbodienst noemt verschillende oorzaken van het ver- van de werkdruk realiseren. Mede daarom heeft DHS ook voor de jaren aan de orde en worden op basis van beleidsvoorstellen zuim binnen DHS: arbeidsomstandigheden, arbeidsconflict, Bevordering van scholing 2016 bovenschoolse opleidingsmiddelen gereserveerd om geïmplementeerd in fysieke en psychische belasting, en sociale omstandigheden. de leerkrachten te stimuleren en in staat te stellen (extra) Aan de orde zijn hier vraagstukken over taakverdeling, opleidingen te volgen. Voorbeelden hiervan zijn de mogelijk- mobiliteit en het gezond, fit en fris houden van medewerkers. heden tot het volgen van academische opleiding master- De onderwerpen worden in het komend jaar uitgewerkt in opleiding (MEBIT) voor leerkrachten gericht op onderzoek en concreet beleid. innovatie of HBO+ studies zoals: master SEN, special educational needs, masteropleiding tot begeleidingsspecialist of Mobiliteit gedragsspecialist. In het eerder genoemde overzicht zijn De activiteiten met betrekking tot mobiliteit richten zich op deze zichtbaar gemaakt. het monitoren van de beheersmatige aspecten van mobiliteit. Bij het in kaart brengen van de bovenformatieve forma- Daarnaast zet DHS ook de EVC-procedure in om vast te tie voor het schooljaar zijn binnen de organisatie stellen of medewerkers aan de kwalitatieve voorwaarden onderwijsassistenten als bovenformatief aangemerkt. Deze medewerkers zijn in 2014 op basis van vrijwilligheid de gelegenheid geboden zich te oriënteren op andere functies, voldoen om voor een bevordering naar LB of LC in aanmerking te komen. Om op schoolniveau geen financiële drempel op te werpen worden de kosten van deze EVC-procedure In Memoriam zowel binnen als buiten De Haagse Scholen. Dit met behulp bovenschools bekostigd. Als laatste stimuleringsinstrument In 2014 zijn de volgende medewerkers in actieve van interne dan wel externe begeleiding door het inzetten stelt DHS een gratificatie in het vooruitzicht aan medewer- dienst ons ontvallen: van een individueel loopbaanbegeleidingstraject. kers die een masteropleiding voltooien. Ook deze kosten Functiemix en functiedifferentiatie worden bovenschools betaald. In 2014 hebben tien medewerkers hiervan gebruik kunnen maken. Op 28 mei 2014 overleed mevrouw E.M.H. Hartman. Zij was werkzaam op de Klimopschool. DHS ziet gemotiveerde en goed opgeleide medewerkers In 2014 hebben dertien leraren een HBO+ toets afgelegd Op 15 december 2014 overleed mevrouw M. van als een belangrijke factor voor goed onderwijs. De Haagse om in een LB- of LC-schaal te kunnen komen. Van hen zijn er der Zwan. Zij was werkzaam op de Houtwijkschool. Scholen ondersteunt dan ook van harte het beleid uit het tien geslaagd en drie gezakt. destijds overeengekomen Convenant Actieplan Leerkracht, dat tot doel heeft het vak van leerkracht aantrekkelijker en CAO PO hoogwaardiger te maken en de school met beter opgeleid Sinds september jl. houdt binnen het bestuurskantoor een personeel te versterken. Om voor bevordering naar een werkgroep CAO zich bezig met het in beeld brengen van de hogere schaal in aanmerking te komen moet een leerkracht consequenties van de nieuwe CAO PO voor de organisatie 26 27

15 5 Personeel Personeel 5 Ziekteverzuim per schoolsoort en op het bestuurskantoor Categorie BAO 6,21% 5,86% 6,73% 7,37% 7,39% SBO 6,14% 7,47% 3,46% 4,50% 5,95% (V)SO 6,40% 6,51% 6,54% 7,51% 6,24% Bestuurskantoor 5,25% 3,84% 2,64% 2,58% 2,86% Totaal 6,21% 5,98% 6,44% 7,14% 6,94% Ziekteverzuim ingedeeld naar duur Categorie Ziekteverzuim % kort 0,82% 0,86% 0,96% 1,18% 1,20% Ziekteverzuim % middel 0,61% 0,67% 0,70% 0,76% 0,91% Ziekteverzuim % lang 2,73% 2,05% 2,20% 1,64% 2,21% Ziekteverzuim % zeer lang 2,06% 2,41% 2,57% 3,56% 2,62% Totaal 6,21% 5,98% 6,44% 7,14% 6,94% Soms is er sprake van ernstig tot ongeneeslijk zieken. De onderwijscoaches hebben ertoe bijgedragen dat verzuim minder lang duurt en kunnen ook ter preventie worden ingezet. Tevens is gebleken dat met de invoering van de gesprekkencyclus inzichtelijk wordt of er sprake is van functioneringsproblemen die kunnen resulteren in verzuim waardoor de begeleiding meer proactief kan worden ingezet. In 2014 zijn wederom loopbaanheroriëntatietrajecten ingezet om medewerkers te laten onderzoeken of de huidige functie nog passend is. De komende planperiode zal DHS komen tot een gezondheidsbeleid dat aandacht heeft voor werkdruk/werkstress, het omgaan met werkdruk/werkstress en het voorkomen van langdurig psychisch verzuim. Leidinggevenden en medewerkers kunnen gericht getraind worden in het herkennen van signalen. Hierdoor kunnen preventieve maatregelen genomen worden, bijvoorbeeld samen de juiste prioriteiten stellen, tijdelijke aanpassing werkinhoud of preventief een interventie inzetten. Vervangingspool In 2014 is gewerkt aan de voorbereidingen voor de inrichting van een interne vervangingspool. Scholen ervaren in toenemende mate problemen met het vinden van direct beschikbare en goede mensen voor de vervanging van medewerkers die door ziekte of om andere redenen afwezig zijn. Een interne vervangingspool biedt de mogelijkheid de extra kosten van externe inhuur van vervangers te verminderen, werkgelegenheid te bieden aan jonge mensen die ervaring willen opdoen en in sommige gevallen ook een oplossing te bieden voor ervaren leraren die het interessant vinden en de capaciteiten hebben om hun werk op verschillende plekken binnen het schoolbestuur in te zetten. In 2014 is het plan uitgewerkt. Het oogmerk is om de vervangingspool per 1 augustus 2015 operationeel te hebben. 29

16 6 Financiën 2014 was financieel een lastig jaar, door externe ontwikkelingen waren inkomsten en uitgaven minder in balans dan verwacht. Dit hoofdstuk schetst de financiële ontwikke lingen en hoe DHS daarop inspeelt. Inleiding Als gevolg van vooral externe maatregelen en ontwikkelingen in zowel het verslagjaar 2014 als 2013 wijkt de realisatie 2014 relatief sterk af van de vastgestelde begroting 2014 en de realisatie Dit hoofdstuk schetst de financiële ontwikkelingen van DHS en licht op hoofdlijnen toe waar de verschillen met de begroting en de realisatie 2013 zijn ontstaan. In hoofdstuk 10 Continuïteitsparagraaf van dit verslag wordt toegelicht wat de effecten van de realisatie 2014 zijn op de begrotingen In de separate jaarrekening 2014 die bij dit verslag hoort, staan de details van de financiële ontwikkelingen van DHS in De begroting DHS 2014 is als onderdeel van de meerjarenbegroting in juni 2013 op- en vastgesteld op basis van de toen bekende informatie rondom de ontwikkelingen van de rijksbekostigingen en de loonkostenontwik keling. Door de toekenning in december 2013 van 3,4 mln. aan extra inkomsten (zie ons bestuursverslag 2013) die feitelijk bestemd waren om in 2014 uit te geven, was al bij de start van het jaar 2014 duidelijk dat de uitgangspunten van die begroting 2014 niet meer op alle onderdelen valide waren. Bij het opstellen van de schoolbegrotingen 2014 (najaar 2013) is rekening gehouden met deze ontwikkelingen. In het interne halfjaarverslag is al geconstateerd dat het resultaat 2014 naar verwachting op -/- 4,6 mln. zou uitkomen. Dit is gedeeld met de GMR en de schooldirecties. In die raming van het resultaat 2014 was, naast de eerder genoemde effecten van de extra inkomsten in december 2013, ook rekening gehouden met het, toen nog, onderhandelingsakkoord van de CAO PO en het voortschrijdend inzicht in de financiële effecten van de invoering Passend Onderwijs. Het uiteindelijke resultaat 2014 is uitgekomen op -/- 4,7 mln. en dat is, hoewel op basis van het halfjaarverslag verwacht, wel een trendbreuk met de afgelopen vijf jaar waarin er bij DHS steeds sprake was van positieve financiële resultaten die meestal ook beter waren dan begroot. In dit hoofdstuk zullen wij op hoofdlijnen toelichten waardoor deze trendbreuk is veroorzaakt en zullen wij aantonen dat de financiële positie van DHS eind 2014 ondanks dit resultaat 2014 nog steeds sterk is. Dat laat onverlet dat de omvang van de bekostiging van DHS nog steeds onder druk staat door afnemende aantallen (achterstands-)leerlingen en de nog steeds achterblijvende compensatie voor stijgende lonen en prijzen. Bovendien is er een trend waarneembaar waarbij de besluitvorming van de overheid en die van andere partijen (bijvoorbeeld Participatiefonds) rondom wijzigingen in de bekostiging of loonkosten steeds later bekend worden en ook steeds meer een ad-hoc karakter krijgen. Deze externe ontwikkelingen stellen steeds hogere eisen aan de organisatie van DHS om adequaat en vooral snel te kunnen reageren op wijzigingen in de beschikbare middelen of het beleid. De financiële uitdaging voor de komende jaren is voor DHS om binnen de marges van de ontwikkeling van de beschikbare middelen en het aanwezige eigen vermogen de kosten (hoeveelheid fte s) terug te dringen. DHS voert al gedurende een aantal jaren een beleid van investeren in de onderwijskwaliteit en een gefaseerde afbouw van de personeelsformatie, en dit beleid komt in financiële zin tot uiting in begrote tekorten op de exploitatie. Die begrote tekorten waren en zijn geen probleem, omdat het eigen vermogen van DHS ruim voldoende is om die tekorten te dekken. Het verschil tussen de begroting 2014 en de realisatie 2014 wordt onder meer veroorzaakt door een hoger aantal medewerkers dan begroot, sterker stijgende loonkosten en lagere inkomsten als gevolg van de invoering Passend Onderwijs. Door de extra inkomsten uit december 2013 (waaronder een bekostiging Behoud jonge leerkrachten) nam de financiële positie van de DHS-scholen per relatief sterk toe. De kapitalisatiefactor van DHS was bijvoorbeeld in ,9% en kwam daarmee boven de landelijke norm van 35%. Deze verbeterde financiële positie stelde de scholen en DHS in staat om de formatie minder snel te reduceren dan in de begroting 2014 was voorzien. De financiële ontwikkelingen voor de komende jaren zijn zodanig dat een verdere reductie van de formatie helaas noodzakelijk blijft. In hoofdstuk 10 Continuïteitsparagraaf wordt daar uitgebreid op ingegaan. De jaarrekening 2014 van DHS is door het administratiekantoor opgesteld en gecontroleerd en is door KPMG voorzien van een goedkeurende verklaring. De jaarrekening 2014 wordt als een gescheiden rapportage gepubliceerd

17 6 Financiën Financiën 6 Actuele en toekomstige ontwikkelingen Ook in dit bestuursverslag 2014 is een continuïteitsparagraaf opgenomen waar nader wordt ingegaan op de ontwikkelingen en verwachtingen voor de komende jaren en waar tevens de effecten van de realisatie 2014 op dat meerjarenbeleid worden toegelicht. Voor een uitgebreide toelichting op de toekomstige ontwikkelingen wordt dan ook verwezen naar dat hoofdstuk. De in 2010 ingezette trend van afnemende rijksinkomsten en niet of onvolledig gecompenseerde lastenverzwaringen heeft zich ook in 2014 voortgezet. In de onderstaande tabel wordt de ontwikkeling van de formatie in fulltimebanen (fte s) in de jaren vergeleken met de ontwikkeling van het aantal leerlingen. Formatie Leerlingen Index 2010 = Zichtbaar is dat de omvang van de formatie sinds 2010 met ruim 7% is afgenomen terwijl het aantal leerlingen met maar 2% is afgenomen. De afname van het aantal leerlingen per 1 oktober 2014 was, in deze omvang, onverwacht en inmiddels zijn er extra activiteiten ondernomen om een verdere daling in de toekomst te voorkomen en om daar waar mogelijk weer te groeien. Overigens heeft de afname van het aantal leerlingen per pas een effect op de bekostiging 2015 en vooral die van In voorgaande bestuursverslagen en meerjarenbegrotingen is al toegelicht dat de reductie van de formatie noodzakelijk was en is vanwege de afnemende financiële ruimte van DHS. Vooral veroorzaakt door onvoldoende compensatie voor stijgende lonen en prijzen en een afname van het aantal bekostigde achterstandsleerlingen. Ondanks de extra middelen vanuit het bestuursakkoord en het begrotingsakkoord die de komende jaren beschikbaar komen, is de verwachting dat deze trend zich ook de komende jaren zal voortzetten Aantal fte Aantal leerlingen Financiële kengetallen Uitkomst Begroting Begroting Uitkomst Signalerings grens Kapitalisatiefactor * 33,6% 31,6% 31,8% 36,9% 35,0% Liquiditeit 2,1 1,8 1,8 2,4 1-1,5 Solvabiliteit 69% 63% 63% 69% <30% Rentabiliteit -4,1% -1,9% -2,7% 2,0% 0-5% * Definities opgenomen in de verklarende woordenlijst (zie bijlage) In de meerjarenbegroting is dan ook rekening gehouden met verdere afname van de beschikbare financiële ruimte en daarmee ook met een afname van de formatie. Vooralsnog gaat DHS ervan uit dat die noodzakelijke afname van de formatie op de langere termijn kan worden gerealiseerd op basis van natuurlijk verloop en mobiliteit. In de eerste jaren van de meerjarenbegroting is het natuurlijk verloop, zeker voor bepaalde functiegroepen in het onderwijsondersteunend personeel onvoldoende en zal een deel van het beschikbare vrije vermogen worden ingezet om de bovenformativiteit te bekostigen. DHS voert werkgelegenheidsbeleid en door deze maatregelen en inzet van het eigen vermogen kunnen ontslagen bij leraren worden voorkomen. Financiële analyse DHS Binnen het speelveld van het primair onderwijs (PO-Raad, schoolbesturen, het ministerie van OCW en de afdeling Rekenschap van de Onderwijsinspectie) is er brede consensus over de beoordeling van het financieel beleid van onderwijsinstellingen. Basis voor de beoordelingen vormen kengetallen met signaleringsgrenzen. Het gaat daarbij om de kengetallen Kapitalisatiefactor, Solvabiliteit, Liquiditeit (current ratio) en Rentabiliteit. De PO-Raad heeft een standaardmethodiek ontworpen waarmee schoolbesturen de kengetallen en hun financiële positie inclusief (genormeerde) kapitaalsbehoefte kunnen vaststellen. In dit verslag past DHS deze methodiek toe. In de tabel 'Financiële kengetallen' is de ontwikkeling van de verschillende kengetallen in beeld gebracht. Daarbij wordt zichtbaar dat alle financiële kengetallen ten opzichte van zowel de begroting als de signaleringsgrenzen ruim voldoende zijn. De kapitalisatiefactor (balanstotaal/totale baten) was in de realisatie 2013 toegenomen tot boven de signaleringsgrens van 35% en in het verslag 2013 is al aangegeven dat dit naar verwachting eenmalig zou zijn. In de realisatie 2014 is de kapitalisatiefactor afgenomen tot 33,6% en deze komt daarmee weer onder de signaleringsgrens van 35%. De signaleringsgrens is voor de goede orde een bovengrens en geen ondergrens. Het kengetal liquiditeit geeft aan in welke mate de organisatie aan haar korte termijnverplichtingen kan voldoen; met een uitkomst 2014 van 2,1 is de liquiditeit van DHS, ook gezien de normwaarde van 1-1,5, gezond te noemen. De rentabiliteit ligt met een uitkomst van -/- 4,1% weliswaar onder de signaleringsgrens, maar dat is gezien de ontwikkeling van de andere kengetallen geen verontrustende ontwikkeling. Feitelijk is een negatieve rentabiliteit de enige mogelijkheid om het eigen vermogen van DHS in te zetten voor innovatie van het onderwijs en de gefaseerde afbouw van de formatie. Beide zijn belangrijke beleidskeuzes, die DHS heeft gemaakt in haar meerjarenbeleid en die ook tot uiting komen in onze meerjarenbegroting Uiteraard is en blijft het van groot belang om alle interne en externe ontwikkelingen doorlopend te volgen en daar waar nodig ook in de komende jaren tijdig bij te sturen in de realisatie. Normatieve kapitalisatiefactor en vrije bestedingsruimte Zowel de Commissie-Don en de PO-Raad als de afdeling Rekenschap van de Inspectie van het Onderwijs geven aan dat de signaleringsgrens van 35% een landelijk gemiddelde is en dat er bedrijfsspecifieke redenen kunnen zijn om een hogere of juist lagere normatieve kapitalisatiefactor aan te houden. Het verschil tussen de bedrijfsspecifieke normatieve kapitalisatiefactor en de werkelijke kapitalisatiefactor van de organisatie geeft aan of er sprake is van een vrije bestedingsruimte van het eigen vermogen

18 6 Financiën Financiën 6 Bedrag x 1,0 mln Conform de uitgangspunten van de door de PO-Raad ontwikkelde methodiek is de normatieve kapitaalsbehoefte respectievelijk bestedingsruimte van DHS bepaald. In de bovenstaande tabel wordt op basis van de gerealiseerde kapitalisatiefactor 2014 en de normatieve kapitalisatiefactor bij verschillende percentages bufferliquiditeit het vrij besteedbare vermogen berekend. Op basis van haar risico analyse heeft DHS in 2014 vastgesteld dat de bufferliquiditeit zich mag bewegen tussen de 5% en 10% met een meerjarig gemiddelde van 7,5%. In de realisatie 2014 ligt de bufferliquiditeit met een uitkomst van 10,5% nog iets boven de bovengrens van 10%. Op basis van het verschil tussen de realisatie 2014 van de kapitalisatiefactor en de verschillende normatieve kapitalisatiegraden is zichtbaar dat DHS maximaal 6,2 mln. aan vrij besteedbaar vermogen heeft voordat de ondergrens van 5% bufferliquiditeit wordt bereikt. Voor de berekening van de spaarliquiditeit is de vervangingswaarde van de materiële vaste activa per 31 december 2014 berekend en vastgesteld op 24,9 mln. Van dat bedrag moet conform de uitgangspunten 55% = 13,7 mln. als spaarliquiditeit worden aangehouden. Dit is voor grote besturen zoals DHS toegestaan, omdat nooit alle activa gelijktijdig worden vervangen. De transactieliquiditeit is gelijk aan het bedrag van de kortlopende schulden van de balans per 31 december 2014 ad 12,33 mln. Normatieve kapitalisatiefactor Realisatie 2014 Bufferliquiditeit 10% Bufferliquiditeit 7,5% Bufferliquiditeit 5% Kapitalisatiefactor Bedrag In % Bedrag In % Bedrag In % Bedrag In % Spaarliquiditeit * 13,70 12,2% 13,70 12,2% 13,70 12,2% 13,70 12,2% Transactieliquiditeit 12,33 10,9% 12,33 10,9% 12,33 10,9% 12,33 10,9% Bufferliquiditeit 11,83 10,5% 11,26 10,0% 8,45 7,5% 5,63 5,0% Totaal 37,86 33,6% 37,30 33,1% 34,48 30,6% 31,66 28,1% Vrij besteedbaar vermogen 0,6 3,4 6,2 * Definities opgenomen in de verklarende woordenlijst (zie bijlage) De bufferliquiditeit wordt aangehouden om de toekomstige risico s op personeel, onderwijskwaliteit, leerlingen, financiën en gebouwen op te vangen. De omvang van de genormeerde bufferliquiditeit is direct afhankelijk van het risicoprofiel van de organisatie. In de begroting 2015 is op basis van ons beleid op het gebied van de versterking van de onderwijskwaliteit en een gefaseerde afbouw van de formatie een tekort van 3,0 mln. begroot. Hiermee wordt een deel van het vrij beschikbare vermogen ingezet om deze beleidskeuzes te realiseren. Bij het opstellen van de meerjarenbegroting zal op basis van de actuele inzichten worden vastgesteld hoe de beschikbare middelen het best kunnen worden ingezet. Het ligt daarbij voor de hand dat de middelen worden ingezet voor: Het realiseren van de doelen uit ons nieuwe ambitiestatement dat in de loop van 2015 wordt afgerond Interne mobiliteit van het personeel Een fasering in de noodzakelijke reductie van de formatie Ontwikkelingen administratieve organisatie Het financieel-administratief beleid van de overheid met betrekking tot het onderwijs is de afgelopen jaren intensief en is onderhevig aan vele veranderingen. Na de invoering van de lumpsum in 2006 kwamen er al snel nieuwe voorschriften voor de jaarverslaggeving, diverse bezuinigingen, het actieplan leerkracht, de uitwerking van de aanbevelingen van de Commissie-Don, de Prestatiebox, bestuursakkoorden, Wet normering topinkomens en jaarlijks, soms ingrijpende, wijzigingen in het controleprotocol. In 2014 waren de belangrijkste externe ontwikkelingen: De invoering van Passend Onderwijs per met een aanzienlijke verschuiving in de inkomstenbronnen en het opheffen van de oude samenwerkingsverbanden WSNS De nieuwe CAO PO met grote aanpassingen in onder meer de ouderdomsregeling (BAPO), duurzame inzetbaarheid, de 40-urige werkweek en de keuze voor basismodel of overlegmodel. Het gegeven dat deze CAO pas na de start van het nieuwe schooljaar werd vastgesteld, heeft de invoering extra gecompliceerd De voorbereidingen op de invoering (2015) van de nieuwe wet Werk en zekerheid Het, in samenwerking met een aantal openbare besturen, oprichten van een instelling voor cluster 2-scholen (slechthorenden en ernstige spraakmoeilijkheden) waaraan onze Cor Emousschool per zal worden overgedragen Nadere uitwerking en vaststelling op landelijk niveau van het bestuursakkoord Deze bijna continue veranderingen maken een flexibele financieel-administratieve organisatie die adequaat kan inspelen op een veranderende omgeving van groot belang. In de afgelopen jaren heeft DHS de noodzakelijke maatregelen genomen en uitgevoerd om haar financieel-administratieve organisatie aan te passen aan deze wijzigende voorwaarden en regelgeving. In het verslagjaar 2014 heeft DHS de volgende activiteiten op het gebied van haar financieel-administratieve organisatie uitgevoerd: De voorbereidende werkzaamheden voor de invoering per van de werkkostenregeling zijn in 2014 afgerond Op basis van eerdere aanbeveling van de accountant betreffende ons inkoopproces is in 2014 gewerkt aan een verdere professionalisering van onze inkoop Een verbetering van de (geautomatiseerde) administratieve ondersteuning van scholen bij het voeren van de derde geldstroom is in 2014 uitgewerkt en per ingevoerd De implementatie van de nieuwe CAO PO vooral op het gebied van duurzame inzetbaarheid in combinatie met het afschaffen van de BAPO-regeling Voor 2015 zijn er op dit gebied onder andere activiteiten gepland voor: Een aanpassing van de organisatie en werkwijze van het bestuurskantoor. De huidige organisatie van het bestuurskantoor stamt uit 2008 (verzelfstandiging). Onder meer de gewijzigde inzichten in de noodzakelijke ondersteuning van management en scholen, nieuwe taken (bijvoorbeeld inkoop) en een noodzakelijke reductie van de formatie vanwege de teruglopende middelen, maken dat de huidige organisatiestructuur niet meer op alle punten voldoet. Bij een analyse van de oorzaak achter de grote verschillen tussen de oorspronkelijke begroting en de jaarrekening 2014 hebben we geconstateerd dat er naast oorzaken van overmacht en onvoorspelbaarheid, ook sprake is van een interne begrotingssystematiek die tot nu toe goed paste bij de situatie, maar die door ons moet worden herijkt omdat deze onvoldoende rekening houdt met de gebleken lastige voorspelbaarheid van zowel rijksbekostiging als loonkostenontwikkeling. Mede naar aanleiding hiervan zal op verzoek van het college van bestuur de controller in 2015 een notitie opstellen waarin onder andere de uitgangspunten van de herverdeling lumpsum, de planning en controlcyclus, de informatievoorziening en financieel administratieve processen van DHS grondig zal worden beoordeeld. Belangrijkste vraag is daarbij of deze processen en activiteiten gezien de veranderende externe en interne omstandigheden nog valide en actueel zijn. De verdere uitwerking en invoering van de maatregelen uit de CAO PO waarbij met de start van het schooljaar een groot deel van de maatregelen daadwerkelijk van kracht wordt binnen onze organisatie. In de afgelopen tijd is al meerdere malen vastgesteld dat het (externe) krachtenveld waarbinnen een schoolbestuur moet opereren, steeds vaker en sneller aan veranderingen onderhevig is. Op basis daarvan hebben we vastgesteld dat het voor onze interne sturing en verantwoording aan onder meer de raad van toezicht wenselijk is om naast het al bestaande halfjaarverslag in ieder geval ook een eerstekwartaalrapportage 2015 op hoofdlijnen op te stellen. Diverse opdrachten op schoolniveau voor de aanschaf van materiaal, adviesdiensten, detachering, ICT en overige diensten (totaal ) zijn in 2014 gegund door middel van een enkelvoudige onderhandse 34 35

19 6 Financiën Financiën 6 procedure aan één leverancier. Begin 2015 heeft DHS een volgende stap gezet in het inkoopprofessionaliseringstraject. Adviseurs van het NIC hebben een plan van aanpak opgesteld om de inkoopfunctie binnen DHS in 2015 te implementeren. Onderdeel van deze implementatie is onder meer het contractregister, het verhogen van de kennis en communicatie over de inkoopregelgeving, het aspect integriteit in de te hanteren inkoopprocedures inclusief dossiervorming en het periodiek uitvoeren van een inkoopanalyse ten behoeve van een aanbestedingskalender en het realiseren van inkoopvoordelen. In maart 2015 zijn kwartiermakers van het NIC gestart met het invullen van de inkoopfunctie binnen DHS. Het NIC helpt tevens bij het wervings- en selectietraject van een aan te stellen inkoopfunctionaris. Bij de aanvang van het nieuwe schooljaar start DHS met een interne vervangingspool. Deze pool kent in eerste instantie een beperkte omvang en het doel is tweeledig: 1. Het vinden van vervangers is voor veel schooldirecteuren vaak lastig en door het instellen van de pool kunnen wij hen daarbij ontlasten 2. Bij de verdergaande en noodzakelijke reductie van de personeelsformatie zal in toenemende mate ook de formatie leerkrachten geraakt worden. Op basis van wet- regelgeving zouden dan in eerste instantie tijdelijke en jonge leerkrachten worden getroffen. Door de invoering van de pool kunnen wij in ieder geval een deel van deze medewerkers in dienst houden en dat is ook noodzakelijk omdat er over een aantal jaren als gevolg van pensionering een tekort aan leerkrachten zal ontstaan. Het jaar 2014 in cijfers Balans Hieronder wordt de balans per gepresenteerd, waarbij de vergelijkende cijfers van 2013 en de begrotingen 2014 en 2015 zijn opgenomen. In hoofdstuk 10 Continuïteitsparagraaf worden ook de begrote balanscijfers van 2016 en 2017 gepresenteerd en waar nodig toegelicht. Materiele vaste activa De post materiële activa betreft de boekwaarde van onder andere het aanwezige meubilair, hardware ICT en onderwijsleerpakketten en is als gevolg van investeringen in vooral meubilair en in mindere mate ICT toegenomen ten opzichte van zowel de realisatie 2013 als de begroting Op basis van de realisatie 2014, het actuele meerjareninvesteringsplan en het vertrek van de Cor Emousschool (per ) ) is het begrote bedrag van de begroting 2015 waarschijnlijk iets te laag. Vorderingen In vergelijking met de realisatie 2013 is de post vorderingen, en dan in het bijzonder de vorderingen op de dienst OCW van de gemeente Den Haag in het kader van huisvestingsprojecten, afgenomen. De post vorderingen is altijd een momentopname per 31 december en is daarom lastig te begroten. DHS streeft er wel naar om deze post zo laag mogelijk te houden en daarmee de liquiditeit positief te beïnvloeden. Liquide middelen De post liquide middelen (bank- en spaarrekeningen) is weliswaar afgenomen ten opzichte van de realisatie 2013, maar Activa Realisatie per Begroting Begroting Realisatie per Materiële vaste activa Vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Passiva Per Begroting Begroting Per Eigen Vermogen Voorzieningen Kortlopende schulden Totaal passiva ligt nog ruim boven de begrote bedragen van 2014 en De afname van de omvang liquide middelen is onder meer het gevolg van het financiële resultaat 2014, maar dat nadelig effect is deels gecompenseerd door de afname van de post vorderingen, waardoor er extra liquide middelen zijn binnengekomen. In het kasstroomoverzicht dat in onze jaarrekening is opgenomen kunt u zien hoe de ontwikkeling van de post liquide middelen precies is verlopen. Eigen vermogen Het eigen vermogen van DHS is als gevolg van het resultaat 2014 afgenomen tot 21,0 mln. Dit is in lijn met de begrotingen 2014 en 2015 en leidt (zie ook bij Ontwikkeling kapitalisatiefactor) niet tot een ongewenste of risicovolle situatie. Binnen het eigen vermogen van DHS kan er een onderscheid worden gemaakt tussen: Algemene reserve publiek Binnen DHS kennen de scholen financieel zelfbeheer van de aan hen toegekende budgetten. Voor het opvangen van schommelingen in het schoolgebonden exploitatieresultaat is het noodzakelijk dat scholen de beschikking hebben over een adequate, schoolgebonden algemene reserve. Daarnaast is binnen DHS een aantal budgetten bovenschools georganiseerd, waarvan de totale exploitatie van de schoolgebouwen de omvangrijkste is. Ook voor de schommelingen in de bovenschoolse budgetten is een adequate algemene reserve wenselijk. De omvang van de algemene reserve publiek van DHS bedraagt ultimo ,3 mln. (was in ,4 mln. en in ,4 mln). Algemene reserve privaat DHS heeft in 2014 voor het eerst een (kleine) algemene reserve privaat kunnen vormen. Een aantal leden van het management ontvangt vacatiegelden voor het deelnemen aan onder andere het dagelijks bestuur van de PO-Raad en het lidmaatschap van de Onderwijsraad. Zij stellen deze middelen beschikbaar aan DHS en het zijn deze bedragen die de vorming van een private algemene reserve mogelijk hebben gemaakt. Bestemmingsreserves De resultaten die DHS in het verleden heeft behaald op de voor het samenwerkingsverband Weer Samen Naar School ontvangen middelen werden jaarlijks met de bestemmingsreserve Zorgbekostiging verrekend. Deze bestemmingsreserve had eind 2013 een omvang van 1,8 mln. In het kader van de maatregelen voor Passend Onderwijs zijn regionale samenwerkingsverbanden opgericht. Ons eigen samenwerkingsverband WSNS is per opgeheven en het saldo van de bestemmingsreserve zorgbekostiging is vrijgevallen ten gunste van de algemene reserve publiek. Binnen de algemene reserve zijn deze middelen wel apart zichtbaar en deze zullen worden ingezet om de financiële effecten voor de DHS-scholen van de invoering Passend Onderwijs op te vangen. Herwaarderingsreserves vaste activa Als gevolg van de invoering van de methodiek van Activering en de daarbij behorende eerste waardering van de aanwezige activa heeft DHS per herwaarderingsreserves moeten vormen die in omvang gelijk waren aan de boekwaarde van de vaste activa per die datum. Dit is dus een administratieve handeling waardoor DHS niet rijker wordt maar die wel van invloed is op het eigen vermogen. In 2014 is er een vrijval van 0,8 mln. uit deze herwaarderingsreserves ten gunste van de algemene reserve publiek geboekt. Dit bedrag is in vergelijking met de voorgaande jaren afgenomen en dat is verklaarbaar uit het feit dat vooral de herwaarderingswaarde van de ICT (afschrijvingstermijn 5 jaar) en in mindere mate OLP (afschrijvingstermijn 8 jaar) van op haar eind loopt. Deze methodiek van vrijval zal dus een aantal jaren worden gecontinueerd, totdat alle herwaarderingsreserves nul zijn (respectievelijk de activa van voor 2010 geheel zijn afgeschreven). Deze herwaarderingsreserves zijn geoormerkt en niet vrij inzetbaar. De omvang per 31 december 2014 van de herwaarderingsreserves bedraagt 2,7 mln. Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd om toekomstige kosten en risico s te dekken en/of om bepaalde kosten gelijkmatig over de jaren te spreiden (bijvoorbeeld egalisatievoorziening groot onderhoud). DHS heeft ultimo 2014 de volgende voorzieningen: Voorziening spaarverlof Binnen het onderwijs heeft het personeel de mogelijkheid om te sparen voor een extra lange verlofperiode. Op basis van een spaarcontract worden afspraken gemaakt over de 36 37

20 6 Financiën Financiën 6 spaarperiode en het tijdstip waarop het verlof wordt opgenomen. In de voorziening spaarverlof is het bedrag opgenomen dat DHS verschuldigd is om in de toekomst tijdens de opname van het gespaarde verlof het salaris door te betalen. Voorziening toekomstige jubileumuitkeringen Deze voorziening is in 2008 conform de richtlijnen van de jaarverslaglegging gevormd om alle toekomstige verplichtingen voor jubileumuitkeringen van het personeel in vaste dienst te dekken. In 2014 zijn alle uitgekeerde jubileumuitkeringen ten laste van de voorziening gebracht. Per 31 december 2014 is vervolgens de (toekomstige) verplichting voor DHS berekend en vastgesteld op een bedrag van Voorziening personele risico s Het saldo van deze voorziening bedraagt per 31 december 0,8 mln. (was in ,6 mln.) en heeft betrekking op de personele juridische risico s die DHS loopt met betrekking tot toekomstige verrekeningen van het Participatie fonds betreffende (het niet voldoen aan) de instroomtoets. In 2014 zijn er geen nieuwe claims ontvangen en dat betekent dat de laatste verrekening in 2013 is ontvangen en die had betrekking op de jaren 2010 en Door het ontbreken van actuele informatie (over de jaren 2012, 2013 en 2014) wordt het steeds lastiger om een goede inschatting te maken van het mogelijke risico dat DHS hier loopt. Voorzichtigheidshalve is er ook in 2014 een bedrag aan deze voorziening toegevoegd. Voorziening bovenformatieve medewerkers Vanwege de afnemende financiële middelen neemt de formatie van DHS nu en in de komende jaren af. Binnen de eigen financiële kaders en formatie maken de individuele scholen daarbij hun keuzes en daarbij wordt tot nu toe in overwegende mate gekozen voor een reductie van de formatie onderwijsondersteunend personeel (en dan in het bijzonder onderwijsassistenten en leraarondersteuners). Juist bij deze groep is sprake van een gering natuurlijk verloop (pensionering of mobiliteit) en dat maakt het lastig om deze bovenformatieve medewerkers nu en in de toekomst intern of extern te plaatsen. Er wordt daarom in toenemende mate gebruikgemaakt van vaststellingsovereenkomsten. Medewerkers die het betreft zijn conform de beleidslijn bij DHS inzake bovenformativiteit in 2014 geïnformeerd. De hoogte van de voorziening is gebaseerd op vastgesteld beleid dat voor iedere bovenformatieve medewerker wordt toegepast. Op basis van de actuele inzichten in het aantal bovenformatieve medewerkers in is een schatting gemaakt van de kosten van de vaststellingsovereenkomsten en daarvoor is een voorziening van gevormd ten laste van het resultaat Egalisatievoorziening planmatig onderhoud Om de jaarlijkse schommelingen in de omvang van het planmatig onderhoud te elimineren lopen sinds 2010 alle kosten van planmatig (groot) onderhoud via de egalisatievoorziening planmatig onderhoud. Jaarlijks worden de werkelijke kosten ten laste van de egalisatievoorziening gebracht en wordt er op basis van de Meerjaren Onderhoudsplanning een vast bedrag aan gedoteerd. Het saldo per 31 december 2014 van deze voorziening bedraagt 2,1 mln. Tot zover de voorzieningen die conform wet- en regelgeving op de balans onder de post voorzieningen worden gepresenteerd. Daarnaast heeft DHS ook nog een voorziening oninbaarheid debiteuren die conform de voorschriften in mindering wordt gebracht op de post vorderingen van de balans. Voorziening oninbaarheid debiteuren Deze voorziening heeft in haar geheel betrekking op de (mogelijk) niet vergoede kosten van door DHS gedeclareerde nieuwbouwprojecten. Op basis van de nu bekende inzichten in de risico s op de ingediende declaraties is de omvang van de voorziening per 31 december 2014 vastgesteld op 0,3 mln. Staat van baten en lasten Hiernaast is de staat van baten en lasten over 2014 opgenomen inclusief de vergelijkende cijfers van 2013 en van de begrotingen 2014 en 2015 In hoofdstuk 10 Continuïteitsparagraaf worden ook de begrotingen 2016 en 2017 opgenomen en waar nodig toegelicht. Toelichting op de staat van baten en lasten De Haagse Scholen heeft het boekjaar 2014 met een resultaat van -/- 4,7 mln. In het reguliere halfjaarverslag 2014 dat met RvT, GMR en schooldirecties wordt besproken had DHS al een resultaat 2014 van -/- 4,6 mln. geraamd Bedragen x Baten Realisatie Begroting Begroting Realisatie Rijksbijdragen Overige overheidsbijdragen en subsidies Overige baten Totaal baten Lasten Realisatie Begroting Begroting Realisatie Personeelslasten Afschrijvingen Huisvestingslasten Overige lasten Totaal lasten Saldo baten en lasten Financiële baten en lasten Totaal resultaat en in die zin is de uitkomst 2014 voor de organisatie geen verrassing. Het resultaat 2014 is wel minder dan in de begroting 2014 was voorzien en ook in vergelijking met het positieve resultaat 2013 van 2,3 mln. is er sprake van een duidelijke afname. De belangrijkste oorzaak van deze verschillen zijn de extra inkomstenbedragen ad 3,4 mln. die DHS (net als de gehele sector) in december 2013 heeft ontvangen maar die voor een groot deel feitelijk betrekking hadden op Daarmee werd het resultaat 2013 incidenteel sterk verbeterd en daarmee ook de financiële vermogenspositie van DHS aan het begin van In 2014 is een deel van die in december 2013 ontvangen rijksmiddelen vervolgens ingezet voor onder andere een minder snelle afbouw van de personeelsformatie en dat leidt dan direct tot hogere personeelslasten en een lager resultaat in De overige overheidsbijdragen (gemeentelijke subsidies) zijn hoger dan in de begroting voorzien; bij het opstellen van de begroting 2014 was er nog veel onzekerheid over de continuering van deze middelen en zijn zij voorzichtig begroot. Bij het vaststellen van de nieuwe Haagse Educatieve Agenda (HEA) zijn deze middelen echter niet verlaagd. In de loop van 2014 bleek er zelfs ruimte voor extra toekenningen, die vooral in 2014 en 2015 hun beslag hebben gekregen. De gemeentelijke middelen worden grotendeels ingezet op tijdelijke medewerkers of ingehuurd personeel. De salarisverhoging van 1,2% uit de afgesloten CAO PO en de verdere premiestijgingen van onder meer Participatie fonds en Arbeidsongeschiktheid zijn van invloed op de omvang van de personeelslasten en daarmee het resultaat De jaarrekening 2014 bevat een uitvoerige toelichting op de verschillende posten van de baten en lasten en ook op de verschillen met de begroting 2014 en met de realisatie In het vervolg van dit hoofdstuk worden op hoofdlijnen de verschillen toegelicht tussen de realisatie 2014 en de begroting 2014 en tussen de realisaties 2014 en Rijksbijdragen De uitkomst 2014 is in vergelijking met de begroting 2014 en de realisatie 2013 beïnvloed door: De extra rijksinkomsten behoud jonge leerkrachten De bijzondere en aanvullende bekostiging 2013 van 2,8 mln. die in zijn geheel in december 2013 is uitgekeerd. Een afname van het aantal bekostigde achterstandsleerlingen per 1 oktober 2013 van 9%. In de begroting 38 39