De Koffie- en theebar

Transcriptie

1 De Koffie- en theebar Jaargang: 2010 in beeld De Koffie-en theebar in beeld is een gratis publicatie van Van Spronsen & Partners horeca-advies

2 Inleiding Even voorstellen Van Spronsen & Partners horeca-advies Van Spronsen & Partners horeca-advies is onderdeel van de Van Spronsen & Partners groep. Hiertoe behoren tevens de volgende onafhankelijke bedrijven: personeel en salarissystemen, administratieve dienstverlening en trainingen. Onder het motto Anders denken, anders doen zijn wij al 23 jaar actief binnen de horeca- en leisuremarkt en stellen wij de opdrachtgever en zijn doel centraal. Werkzaamheden van horeca-advies bestaan voornamelijk uit het uitvoeren van haalbaarheidsonderzoeken, bedrijfsdoorlichtingen, en rendementsverbeteringen, het ontwikkelen van nieuwe horecaconcepten, het opstellen van marketing en communicatieplannen en het geven van managementondersteuning. Het brancheonderzoek De Koffie- en theebar in Beeld is één van de onderzoeken die wij gratis op onze website publiceren. Wij schrijven onderzoeken, zoals De Restaurantsector in beeld, De Hotelsector in beeld en De Fastservicesector in beeld. Kijk voor meer publicaties op De Koffie- en theebar in beeld, Koffie en thee kennen een lange geschiedenis. Koffie vindt haar oorsprong in Afrika. Verschillende verhalen vertellen hoe uit Ethopië de eerste koffie in Arabië (al Mokha) werd geïntroduceerd. Daarna verspreidde de koffie zich over Perzië, Egypte en Turkije, waarna de Venetianen er kennis mee maakte. Zo werd koffie bekend bij de rest van de Europeanen en dus ook de Nederlanders. Nadat een Nederlandse koopman succesvol een koffieplant plantte op Java, ontstonden er al snel koffieplantages op Sumatra, Celebes en Bali. Thee vindt haar oorsprong in China waar men al duizenden jaren thee drinkt. Thee vond haar weg naar Nederland in de 17e eeuw toen de VOC thee uit Batavia haalde. Tot de 18e eeuw waren thee en koffie nog erg dure dranken die voornamelijk door de elite gedronken werden. Inmiddels zijn koffie en thee niet meer weg te denken uit Nederland. De Koffie- en theebar in beeld brengt de ontwikkelingen in de markt en de laatste trends op koffie- en theegebied in kaart. Veel leesplezier! 1

3 Inhoudsopgave Brancheontwikkeling Consument en consumptie Koffieketens Thee consument & consumptie Interview fenje Bolt- Tea Bar Chocolade Buitenland -Starbucks Buitenlandse ketens Trends en ontwikkelingen Toekomstvisie 2

4 Brancheontwikkeling Dé koffiebar bestaat niet Voor dit bracnheonderzoek is getracht het aantal koffiebars in Nederland in beeld te brengen. Echter, er worden verschillende bergrippen gehanteerd als het gaat om de koffiebar. Het bedrijfschap Horeca en Catering telt in coffeeshops. Hierin worden ook softdrugvertrekkende coffeeshops meegenomen. De Kamer van Koophandel schrijft hetzelfde inschrijfnummer toe aan koffiebars en espressohuizen, maar ook aan cafés, strandpaviljoens, clubs en discotheken. Dan komt de KvK op een totaalaanbod van bedrijven in Nederland. In november publiceerde Intraval de cijfers over de softdrugverstrekkende koffieshops in Nederland. Dit zijn er 666. Wanneer de cijfers van het bedrijfschap Horeca en Catering en Intraval dus gecomineerd worden, kan aangenomen worden dat in 2009 er 777 koffiebars in Nederland zijn. Wát dus precies een koffiebar is, is onduidelijk. De consument heeft bij het begrip koffiebar een formule als Starbucks of Coffee Company voor ogen. Maar er zijn ook gespecialiseerde koffie- en theezaken die weer in de retailbranche vallen, maar waar je ook een lekker kopje koffie kunt drinken. En ook in lunchrooms komen de gasten regelmatig een kopje koffie drinken. BHC KVK Groningen Friesland Drenthe Overijssel Flevoland Gelderland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant Limburg Totaal

5 Consument & consumptie Ruim 3 kopjes per dag Nederland is van oudsher een echt koffieland. Dit stamt uit de tijd dat de VOC wereldwijd koffie handelde. De Nederlandse consument dronk in 2009 gemiddeld 148 liter koffie per jaar. Dit komt neer op ruim 3 kopjes koffie per persoon per dag. De afgelopen vijf jaar is de consumptie van koffie redelijk stabiel gebleven. Koffieconsumptie per hoofd van de bevolking jaar kg/jaar liter/jaar kopjes/dag , , , , , , , , , , , , , , , , ,3 Bron: Jaarverslag KNVKT Duurzame koffie Volgens UTZ Certified, één van de vele keurmerken voor duurzame koffie, is de consumptie van duurzame koffie met 35% toegenomen ten opzichte van Uit een poll van Horeca Entree (d.d ) blijkt dat 92% van de stemmers op de website vindt dat ook horecaondernemers duurzame koffie moeten inkopen om hun verantwoordelijkheid te tonen. Echter, cijfers betreffende de verkoop van duurzame koffie in de horeca ontbreken. Je bent thuis Nederlanders drinken de meeste koffie thuis. Uit onderzoek van de Koninklijke Vereniging voor Koffie en Thee blijkt dat 70% van alle koffieconsumptie binnenshuis plaats vindt, 30% van de koffieconsumptie vindt dus buitenshuis plaats, waaronder in de horeca, op scholen en in ziekenhuizen. Éénkops versus filterkoffie Met de introductie van het Senseo-koffieapparaat in 2001 is de consumptie van éénkopskoffie explosief toegenomen. Deze trendlijn zet zich nog steeds voort, maar in mindere mate. Gevolg hiervan is echter wel geweest dat de verwachtingen van de consument omhoog gingen. Thuis is het nu immers mogelijk een luxe kopje koffie te zetten, van verschillende blends en luxe smaken. Met een bakkie pleur neemt men in menig huishouden geen genoegen meer, dus ook niet in de horeca of op het werk. Bron: doorniek Timmermans, Van Spronsen & Partners horeca-advies. 4

6 Koffieketens Kaldikoffie & thee Kaldi koffie & thee telt momenteel 34 vestigingen in Nederland. In deze vestigingen wordt onder andere koffie en thee onder eigen naam verkocht. Met name op Twitter is Kaldi erg actief en hebben ze regelmatig leuke acties of geven ze barista-trainingen. DouweEgberts Koffie Café Deze koffieketen is ontwikkeld door Douwe Egberts en telt 15 filialen. Douwe Egberts Koffie Cafés bevinden zich voornamelijk in universiteiten, ziekenhuizen, hogescholen en andere high traffic locaties. Door een Douwe Egberts Koffie Café in hogescholen en universiteiten te vestigen, richt Douwe Egberts zich op specifieke doelgroepen. De koffie met smaakjes is bijvoorbeeld ontwikkeld om het jongere publiek makkelijker aan de koffie te krijgen. Daarnaast zijn er 13 Koffie & Kadowinkels waar men ook koffie kan drinken. Coffee Company De Coffee Company telt in totaal 27 vestigingen in Nederland. De eerste vestiging opende in 1996 in Amsterdam, waar zich nu meer dan de helft van de vestigingen bevindt. Daarnaast zijn er vestigingen in Den Haag, Utrecht, Delft, Rotterdam en in Groningen. De verschillende filialen verzorgen regelmatig live-optredens. Starbucks In Nederland zeker niet de grootste, maar s werelds grootste koffiebarketen heeft officieel voet gezet op Nederlandse bodem. Nu nog met 4 vestigingen op de stations van Amsterdam Centraal, Amsterdam Sloterdijk, Utrecht Centraal en Leiden Centraal en één vestiging op Schiphol. 5

7 Interviews Thee Consument & consumptie Consumptie Volgens de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Koffie en Thee drinkt 88% van alle Nederlanders thee. Per persoon dronk men in 2009 gemiddeld 93 liter thee. Omgerekend zijn dit 2 kopjes per dag. Het gaat hierbij om de consumptie van zwarte thee en kruidenmelanges. De kruidenmelanges hebben met name de laatste tien jaar aan populariteit gewonnen. Kruidenmelanges, zoals rooibos, worden wel net als thee bereid, maar worden niet gemaakt van blaadjes van de theeplant. Thee wordt vooral thuis geconsumeerd. Naar schattingen van de Koninklijke Vereniging van Nederlandse Koffie en Thee wordt 80% van de theeconsumptie binnenshuis gedronken. 20% wordt buitenshuis geconsumeerd. Van zwarte thee naar MaroccanMint Cinnamon blends Tussen 2000 en 2009 is de consumptie van kruidenmelanges enorm toegenomen. Werd in 2000 nog 8 liter per persoon aan kruidenmelanges gedronken, in 2009 was dit 2,5 maal zo veel met 20 liter per persoon. Kennis van thee Het Sri Lankaanse theemerk Dilmah heeft sinds oktober 2009 in samenwerking met Institut Paul Bocuse een Internationale Theeopleiding opgezet om de kennis van thee te vergroten. Dilmah zet zich sinds de oprichting van het bedrijf in voor eerlijke handel. Eerder zetten zij een French press theeacademie op in Sri Lanka. Dilmah, la nouvelle tasse de thé. Marktaandeel theesoorten en kruidenmelanges Theearrangement Een aantal restaurants, zoals Silk Road in Arnhem en Restaurant Fyra in Amsterdam, heeft als alternatief voor wijn een theearrangement samengesteld. Niet alleen vanwege de heilzame werking van thee, maar ook om de BOB tegemoet te komen met een alcoholvrij alternatief. Daarnaast creëer je zo nieuwe smaakcombinaties. Thee met kaas gaat bijvoorbeeld bijzonder goed samen. Theeconsumptie & kruidenmelangeconspumtie per hoofd van de bevolking Groene thee 7% Kruidenmelanges 18% Zwarte variatie thee 17% Bron: Jaarverslag KNVKT Pure zwarte thee 58% Thee Kruidenmelanges Thee Kruidenmelanges Thee Kruidenmelanges jaar gr./jaar gr. / jaar liter/jaar liter / jaar kopjes/dag kopjes / dag , , , ,1 0, ,1 0, ,2 0, ,1 0, ,1 0, ,4 Bron: Jaarverslag KNVKT 6

8 Interviews Fenje Bolt Tea Bar Het schenken van kwalitatief goede thee en hier ook een beleving van maken is in de horeca nog een ondergeschoven kindje. Tot deze conclusie kwamen Fenje Bolt en Sara Verver 3 jaar geleden. Twee jaar na de opening is de Tea Bar niet meer weg te denken uit de gezellige Haarlemmerdijk in Amsterdam en de verkoop van losse thee heeft niet alleen de consument bereikt, maar ook de horeca. We spraken Fenje over de ontwikkelingen op thee-gebied en welke kansen hier liggen voor de Tea Bar én voor de horeca. Loopt het thee-aanbod in de horeca achter bij de wensen van de consument? Absoluut! De thee die mensen hier kopen is met name voor thuisgebruik. Er is een aantal restaurants in de buurt die onze thee serveren, maar onze focus ligt nog steeds op de consumentenmarkt. Wat dat betreft kan de horeca nog een paar slagen maken. Vaak krijg je toch gewoon nog een theezakje, paar keer trekken en weg. Terwijl consumenten kritischer worden en thuis wel een lekker kopje thee kunnen maken. Worden de restaurants die jullie thee afnemen begeleid in hun keuzes? We proberen altijd met het restaurant, vaak met de chef-kok, af te stemmen welke theesoorten ze kiezen. Dit hangt af van de sfeer van het interieur, de uitstraling van de zaak en de menukaart. Dus altijd op maat gemaakt. Hoe kwamen jullie op het concept van Tea Bar? Al tijdens onze studie kriebelden het bij mij en Sara om een eigen onderneming te beginnen. Ik heb rechten gestudeerd, Sara bedrijfskunde. Tijdens een weekendje Londen kwamen ik en Sara er achter dat er in hippe, zelfstandige koffietentjes wel veel aandacht was voor koffie, maar nauwelijks voor thee. Op dat moment kwam het idee bij ons op om een thee-formule àla Starbucks op te zetten. Maar de beleving van het drinken van koffie is anders dan die van thee, French press dus op dat idee zijn we teruggekomen. Daarna besloten we een winkel te starten die losse thee verkoopt. Verkoop je nog andere producten dan thee? Jazeker. Met name nu de feestdagen eraan komen. Zo hebben we eend- en robot-teehouders. Maar we verkopen ook CHAI thee, en flessen mousserende thee. Maar het grootste deel van de omzet bestaat uit de verkoop van losse thee. Tea Bar heeft vrij snel een naam opgebouwd. Hoe hebben jullie dit bereikt? We hebben er hard aan gewerkt met een persavond, promotieactiviteiten en een strakke website met mooie foto s. Daarnaast hebben we een aantal winacties gehad in Libelle, Delicious, En France en Viva. Deze bladen zien ons als een uniek, vernieuwend concept in de klassieke wereld van thee, mede door de frisse transparante winkeluitstraling. De thee-lifestylehad nog geen plek, nu wel. Speerpunt in onze marketing is dat we consequent onze Facebook-pagina en onze Twitter-account bij werken. Juist als kleine retailer kun je je hiermee onderscheiden en je merk versterken. Wat ik hierbij heel belangrijk vind is de interactie met onze klanten. Via Twitter zijn we onlangs een actie gestart waarbij mensen de naam van de nieuwe rooibos-thee kunnen bedenken. Wat zijn de toekomstplannen? Eerst uitbreiden in Amsterdam. We zijn nu bezig met en vinden van een tweede locatie. Onze droom is dat over 10 jaar TeaBar 30 vestigingen heeft. 7

9 Chocolade Cadburry Cocoa House Ook bij Cadbury Cocoa House staat chocolade centraal. Naast een reguliere menukaart met snacks, broodjes en soepen, hebben ze een uitgebreide dranken kaar met vooral (warme) chocolade dranken en choc tails. Afbeeldingen: Warme chocolade Eigenlijk een buitenbeetje in dit brancheonderzoek, maar zeker het vermelden waard In het buitenland steken zo af en toe concepten op waarbij chocola centraal staat. Zoals bij Max Brenner, ook wel bekend als the bald man. Hij stelt in zijn restaurants chocolade centraal. Met aparte hot & cold chocolade menukaart, met frappés, espresso varianten en speciale mokken om the hot chocolate drinking ceremony te vervolmaken. Afbeeldingen: 8

10 Buitenland - Starbucks Wie koffie zegt zegt Starbucks, als het gaat om de out-ofhome consumptie van koffie. Met wereldwijd meer dan koffiebars is het dan ook veruit de grootste koffieketen ter wereld. Starbucks heeft de koffieconsumptie een gevoel van status gegeven. In de VS is het lang zo geweest dat de koffie die men in de diners en restaurants kreeg, van slechte kwaliteit was. Starbucks vond daarin een gat in de markt, die, tezamen met de opkomst van de to-go cultuur, voor het succes van Starbucks zorgde. Koffie in theelanden Van oudsher hebben Aziatische landen als Sri Lanka, India, China en Japan een sterke theecultuur. Als het aan Starbucks ligt gaat dit veranderen. Zij zijn van plan de komende jaren duizenden vestigingen te openen in China. Dit heeft niet alleen te maken met het enorme aantal mensen dat daar woont. De Chinese middenklasse krijgt steeds meer interesse in westerse producten en de westerse levensstijl. In 2010 telde de koffieketen 700 vestigingen in China, Hongkong en Macau. In India heeft de koffieketen nog geen vestigingen geopend. Daar zetten ze zich met name in op verkoop via hetretailkanaal. Maatschappelijke betrokkenheid Ook in de VS is Starbucks continu bezig zich in te zetten voor maatschappelijke belangen. Tijdens de presidentiele verkiezingen in 2008 had slechts 40% van de Amerikanen gestemd. Om degenen die wel gestemd hebben te belonen, kregen ze een gratis kop koffie. Maar ook buiten de VS zetten ze zich in voor het goede doel. Sinds vorig jaar is Starbucks partner van (RED), de stichting opgezet door U2 zanger bono, om mensen met HIV in Afrika te helpen. Starbucks importeert veel van hun koffie uit Afrikaanse landen. Van elk verkocht (Starbucks) RED product gaat $0,40 naar de stichting. Bron: Afbeeldingen: Starbucks undercover Na jaren van groei moest Starbucks in 2008 wereldwijd honderden zaken sluiten. Het nieuwe concept Inspired by Starbucks zijn zogenaamde stealth stores. De eerste vestiging heet officieel 15th Avenue Coffee & Tea. Aan de buitenkant is niet te zien dat het om een Starbucks vestiging gaat. De façade van het pand is sober en niet voorzien van het Starbucks logo. Daarnaast gaat Starbucks in bovenstaande vestiging nu ook experimenteren met verkopen van wijn & bier om meer gasten in de avonden aan te trekken. Indien dit succesvol is volgen meer vestigingen. Uit onderzoek bleek dat de meeste bezoeken aan Starbucks vóór twee uur s middags plaatsvinden. Door nu ook alcohol te serveren vernaderen ze in feite van koffiebar naar café. 9

11 Buitenlandse ketens Dunkin Donuts Hoewel de naam anders doet vermoeden is de kernactiviteit van Dunkin Donuts het verkopen van koffie. Eind 2008 telde het bedrijf bijna vestigingen verspreid over 31 landen. In Nederland is er geen Dunkin Donuts te vinden. Tchibo In 1949 richtte Max Hertz en Carl Tchilling-Hiryan het bedrijf Tchilling op. Aanvankelijk was de opzet om per postorder koffie te verkopen, maar in 1955 opende het eerste Tchibo filiaal. Inmiddels telt het bedrijf circa vestigingen en is het dé koffiemarktleider in Duitsland. Sinds 2007 heeft Tchibo geen vestigingen meer in Nederland. McCafé Het McCafé concept werd bedacht en voor het eerst uitgevoerd in 1993 in Australië. In een McCafé wordt naast koffie ook muffins, koekjes, taart en luxe broodjes verkocht. Wereldwijd telt McCafé nu circa vestigingen. Door in 2009 ook voet op Europese bodem te zetten wil het bedrijf duidelijk de concurrentie met marktleider Starbucks aangaan. Costa Coffee Het Britse Costa Coffee begon in 1971 als koffiebranderij in Londen. Een paar jaar later, in 1978, opende de eerste Costa Coffee-zaak haar deuren. Sindsdien is het bedrijf uitgegroeid tot één van de grootste koffieketens met meer dan vestigingen wereldwijd. Tim Hortons Het in 1964 opgerichte Tim Hortons is een Canadees bedrijf dat ooit begon met de verkoop van twee producten: koffie en donuts. Inmiddels is het asoortiment uitgebreid met smoothies, andere zoetigheid en broodjes.het bedrijf telt franchise bedrijven in Canada en de Verenigde Staten. 10

12 Trends Trends & ontwikkelingen en ontwikkelingen Hight tea in tassenwinkel De Nederlandse tassenontwerper Omar Munie heeft op 17 november 2010 in Rotterdam een nieuwe winkel geopend voor tassen- en theeliefhebbers. Elke weekend wordt er op de eerste verdieping Bag & Tea aangeboden. Mensen kunnen dan tijdens een high tea op zoek naar de juiste tas. Munie wil de mensen in zijn winkel hiermee een relaxed en gevoel van samenzijn geven. De hightea-kaart biedt naast zoetigheden als cupcakes ook hartige snacks als quiche ensambusa. Filterkoffie revival Filterkoffie is terug! Ook koffiefabrikant Douwe Egberts speelt daar nu op in met de nieuwe filterkoffiebonen Aromettes. Slowcoffee waarbij mensen weer te tijd nemen om koffie te zetten, wint terrein ten opzichte vanééncups-koffiezetapparaten. Track je koffie De verkoop van duurzame producten als koffie en chocolade neemt alleen maar toe. Australian Homemade, bekend van de ijssalons, heeft sinds augustus 2010 een eigen koffielabel. Niet alleen wordt de koffie duurzaam geproduceerd, ook kunnen consumenten via de website van Australian Homemade traceren waar de koffie vandaan komt, en zelfs van welke plantage. 11

13 Trends & ontwikkelingen Sparkling thee Golden Star Tea geeft het drinken van thee een hele nieuwe dimensie. Deze unieke thee wordt handgemaakt met de fijnste kwaliteit thee, gezoet met suikerrietsap en vervolgens mild gefermenteerd. Tijdens de fermentatie gebruikt men oude en moderne wijntechnieken, dit om ervoor te zorgen dat de smaak van deze non-alcoholische drank in perfecte balans is. Golden Star Tea wordt gedronken als een champagne en is geschikt voor uiteenlopende gelegenheden. Klanten bepalen goede doel Klanten van de Blue State Coffee shops in de Amerikaanse plaats Providence kunnen zelf bepalen aan welke goede doel de koffieketen een deel van haar omzet schenkt. Bij elke gekochte koffie ontvangt de klant een munt, deze munt kan vervolgens in verschillende bakjes worden geplaatst. Elk bakje vertegenwoordigt een goed doel. Bluet State Coffee heeft sinds haar opening in 2007 al meer dan dollar geschonken aan meer dan 50 goede doelen. Koffiefiets Deze twee heren zijn sinds mei actief als koffiebar in de straten van New York. Waar? Dat weet niemand. Het is maar net waar de fiets hen brengt. Alles gaat hier op mankracht (de groene motor). Zelfs de bonen worden handmatig voor u gemaald. Een heerlijke kop koffie, als u ze weet te vinden in ieder geval. 12

14 Toekomstvisie door Guido Verschoor Dé koffiebar bestaat niet en we zijn wel gehecht aan ons bakkie pleur Met het begrip koffiebar hebben de meeste mensen de Coffee Company en Starbucks formules voor ogen. Koffie to-go of in een huiskamer. Andere concepten, zoals gespecialiseerde koffie- en thee winkels, zorgen ervoor dat het begrip koffiebar steeds ruimer wordt. Ondanks de verschillende koffiebars in Nederland zullen de Nederlandse consumenten niet massaal zwichten voor de to-go-formule. De traditie van gezellig een bakkie doen is te diep geworteld in de Nederlandse samenleving, zelfs als het bakkie veranderd in een Senseoo-tje. Mensen nemen er de tijd voor. Hoewel de huidige generatie jongeren verleid wordt door de verschillende koffievariaties verkrijgbaar buitenshuis en gezien de ontwikkelingen van afgelopen vijf jaar, zal de meeste consumptie van koffie toch thuis en op kantoor plaats blijven vinden. De verwachting is dat de procentuele verdeling de komende vijf jaar richting de 65/35 zal bewegen. Oorsprong In de supermarkten wordt de oorsprong van koffie transparanter. De consument weet waar de bonen vandaan komen en wat de samenstelling is van de koffie. Ook in horecazaken zien we deze ontwikkeling. Luxe restaurants hebben regelmatig een uitgebreide koffiekaart, maar mondelinge toelichting blijft regelmatig achterwege. Niet geheel in lijn met de trend storytelling. Wij voorzien dat een barista binnen het luxe restaurant steeds vaker aanwezig zal zijn en zijn of haar verhaal over de koffie en uiteindelijk ook over de thee zal doen aan tafel. Net zoals sommeliers dit doen over hun wijnen. High tea De echte high tea zorgt voor een opbouw in de smaakwereld van de thee van zachte smaken naar heel complexe, sterke smaken en dit in combinatie met hartigheden en zoetigheden. Hier is een verdieping van het gebruik van allerlei soorten thee al te vinden. Zoals ook de top van de gastronomie deze smaken steeds vaker gaat gebruiken. Thee-spijs combinaties Naast het storytelling over koffie en thee, zijn er ook mogelijkheden, met name met thee, om thee-spijs combinaties te maken. De top gastronomie is volop aan het experimenteren met thee, met als voorbeeld de thee opleiding bij het instituut Paul Bocuse. We zien prachtige voorbeelden zoals, earl grey ijs, verse kreeft die aan tafel wordt overgoten met een zachte Chinese thee. Daarnaast gaat thee ook heel goed met kaas. Voor de gasten die geen alcohol drinken is de sparkling tea natuurlijk een prachtig alternatief bij de amuse. De ontwikkelingen in de top van de gastronomie worden weer gevolgd door het niveau daaronder waardoor er gestaag meer aandacht komt voor thee in de horeca. Bravilorsbijna vintage Hoewel rondom koffie toch nog steeds veel aandacht wordt besteed aan latte art en verschillende soorten koffie, moeten we ons ook realiseren dat de bravilorshun werk blijven doen in veel bedrijven. En aangezien filterkoffie weer in de aandacht komt, is de bravilor binnenkort hartstikke vintage met nieuwe boonmelanges. Geen theebeleving in de horeca Thee staat nog niet zo in de aandacht, een verse muntthee is al bijzonder te noemen. Het overschot beperkt zich tot het ouderwetse theezakje, soms met smaakje en al dan niet geserveerd vanuit de theedoos. Terwijl ook op gebied van thee de mogelijkheden legio zijn. Denk hierbij aan theebloemen, die door toevoeging van heet water in de pot opengaat. Langzamerhand zal ook de kennis over het product thee zorgen dat er meer aandacht komt voor het glas thee. Maar met name echt gekookt water gebruiken zal al een stuk verbetering brengen bij een flink aantal bedrijven. 13

15 Bronnenlijst Jaarverslag KNVKT Bekijk ook andere branche-informatie op 14