Voorstelling van het onderzoeksrapport KMO-FINANCIERING 2014

Transcriptie

1 Voorstelling van het onderzoeksrapport KMO-FINANCIERING 2014 Prof.dr. Eddy Laveren, Professor Financieel Management en ondernemerschap, Universiteit Antwerpen & Academic director Competence Center Familiebedrijven, Antwerp Management School Johan Bortier, directeur UNIZO-studiedienst

2 Overzicht van de presentatie Doel van het onderzoek en methodologie Deel 1: Resultaten van de enquête kmo-financiering 2014 Profiel van de respondenten en analyse van de ontvangen antwoorden Deel 2: Resultaten van de enquête kmo-financiering starters Profiel van de respondenten en analyse van de ontvangen antwoorden Deel 3: Aanbevelingen 2

3 Doel van het onderzoek De toestand inzake de vraag naar financiering door kmo s in het Vlaams, het Waals en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in kaart brengen. Behandelde thema s in de enquête: Vraag naar en weigering van bankkrediet, en impact van de nieuwe wet op bankkredieten Alternatieve (of niet-bancaire) financiering Financieringsproblemen bij bancaire en niet-bancaire financiering De kwaliteit van de dienstverlening van de bank De rating van de onderneming Kennis en gebruik van overheidsmaatregelen 3

4 Methodologie Bevraging van ondernemingen op basis van een enquêteformulier met 31 vragen Deel 1: Enquête kmo-financiering 2014 niet-starters Ad random selectie van adressen op gestratificeerde basis uit de Belfirst database op basis van de volgende criteria: ondernemingen hebben max. 250 werknemers procentuele verdeling van kmo s volgens gewest een aantal sectoren werden uitgesloten: land- en bosbouw, financiële - en verzekeringsinstellingen, onderwijs, gezondheidszorg, creatieve en culturele activiteiten enkel bvba, nv en ebvba werden weerhouden 3040 enquêteformulieren werden verstuurd per post en 3600 online enquêteformulieren werden verzonden via . Deel 2: Enquête kmo-financiering 2014 starters Online enquêteformulieren werden verstuurd via naar 4000 startende ondernemingen 4

5 Deel 1: Resultaten van de enquête kmo-financiering 2014 (niet-starters: ondernemingen die minstens 4 jaar oud zijn) 5

6 Aantal verstuurde enquêtes en antwoordpercentages Vlaams Gewest Waals Gewest Brussels Hoofdstedelijk Gewest Totaal Verzonden enquêtes per post Verzonden enquêtes online Ontvangen enquêtes Totaal aantal bruikbare enquêtes Antwoordpercentage ontvangen enquêtes ,33% 15,81% 11,33% 15,57% 6

7 Profiel van de respondenten Aantal 2014 Percentage 2014 Percentage 2012 Micro-ondernemingen ,5% 35,2% Kmo's ,5% 64,8% Kleine ondernemingen ,5% 45,4% Middelgrote ondernemingen ,1% 19,4% Totaal % 100% 7

8 Profiel van de respondenten Verdeling per gewest: Vlaams Gewest (65,9%) Waals Gewest (25,4%) en Brussels Hoofdstedelijk Gewest (8,7%) Vennootschapsvorm: bvba s (45%) en nv s (55%) Leeftijd: 8,5% is minder dan 10 jaar oud 24,9% is tussen 11 en 20 jaar oud - 30,4% is tussen 21 en 30 jaar oud 36,2% is ouder dan 30 jaar Verdeling per sector: nijverheid (21%) bouw (20,3%) diensten (11,5%) klein- & groothandel (34,6%) transport (7,3%) horeca (5,3%) 8

9 Profiel van de respondenten 41,9% heeft een jaaromzet van minder dan 2 miljoen euro, 37,6% tussen 2 en 10 miljoen euro en 20,5% tussen 10 en 50 miljoen euro 66,6% van de respondenten behaalden een omzetgroei in de laatste drie jaren van minder dan 5%, 21,4% behaalde een omzetgroei tussen 5% en 10%, en 12% behaalden een omzetgroei van meer dan 10%. 28,5% stelt minder dan 5 werknemers (fte) tewerk, 15,2% tussen 5 en 10 werknemers, 46,9% tussen 10 en 50 werknemers en 9,8% meer dan 50 werknemers 9

10 Profiel van de respondenten 84,7% van de micro-ondernemingen en 80,5% van de kleine ondernemingen geven aan dat zij hun onderneming beschouwen als een familiebedrijf; voor de middelgrote ondernemingen is dit cijfer 67,9%. 10

11 Vraag naar bankkrediet tijdens de voorbije 12 maanden Microondernemingen (N=296) Kmo's (N=565) Totaal (N=861) Neen 63,2% 43,7% 50,4% Ja, enkel voor investeringen 22,0% 28,5% 26,2% Ja, enkel voor exploitatie 7,8% 11,0% 9,9% Ja, voor investeringen en exploitatie 7,1% 16,8% 13,5% 11

12 Vraag naar bankkrediet Figuur: Bij hoeveel banken hebt u de afgelopen 12 maanden een kredietaanvraag ingediend voor de financiering van investeringen? 60,0% 50,0% 51,2% 40,0% 40,1% 36,4% 32,7% 32,4% 33,7% 30,0% 20,0% 21,8% 25,3% 10,0% 0,0% 11,6% 4,7% 5,5% 2,3% 0,6% 0,4% 1,2% Alle ondernemingen (N=339) Kmo's (N=253)* Micro-ondernemingen (N=86)*

13 Vraag naar bankkrediet Figuur: Bij hoeveel banken hebt u de afgelopen 12 maanden een kredietaanvraag ingediend voor de financiering van exploitatie? 80,0% 70,0% 72,5% 60,0% 50,0% 52,4% 47,0% 40,0% 30,0% 20,0% 23,6% 25,2% 17,8% 21,2% 17,5% 10,0% 0,0% 5,2% 6,0% 5,0% 1,0% 0,7% 2,5% 2,5% Alle ondernemingen (N=191) Kmo's (N=151)* Micro-ondernemingen (N=40)*

14 Vraag naar bankkrediet Figuur: Redenen waarom geen kredietaanvraag ingediend (per ondernemingsgrootte) 90,0% 80,0% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% 30,0% 80,1% 81,5% 78,3% 20,0% 10,0% 0,0% 10,0% 9,6% 10,6% 7,0% 4,8% 7,6% 6,2% 8,0% 3,7% 2,5% 4,5% 2,7% Alle ondernemingen (N=270) Kmo's (N=157) Micro-ondernemingen (N=113) "Ik had geen nood aan kredieten" "Ik heb de investering uitgesteld" "Beroep op alternatieve financieringsmogelijkheden" "Krediet zou toch niet verkregen worden" * "Andere" 14

15 Weigering van een aangevraagd bankkrediet 30,0% 26,2% 26,8% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 8,8% 17,3% 16,1% 14,8% 12,9% 16,6% 14,6% 13,9% 10,7% 12,9% 13,2% 17,0% 22,7% 21,1% 19,6% 6,0% 5,0% 0,0% Alle ondernemingen Kmo's Micro-ondernemingen

16 Weigering van een aangevraagd bankkrediet De voornaamste redenen voor weigering waren in 2014: te weinig eigen inbreng of eigen vermogen (38%) onvoldoende waarborgen (35%) een verstrenging van de kredietvoorwaarden (gevolgen van Bazel II en Bazel III) (28,2%), onvoldoende terugbetalingscapaciteit (26,8%), De gewenste looptijd is te lang (12,7%) Schulden mbt sociale lasten of belastingen (9,9%). 9,9% van de respondenten geeft aan dat de bank geen reden gaf voor de kredietweigering. 16

17 Weigering van een kredietaanvraag 45,1% van de respondenten met minder dan 50 werknemers die een kredietweigering hebben ervaren, zijn op de hoogte van de verplichting voor het geven van een motivatie bij weigering van een kredietaanvraag. 33,3% van de respondenten die op de hoogte waren van deze verplichting hebben hiervan gebruik gemaakt. 17

18 Wat heeft u gedaan bij een kredietweigering? (N=72) "Ik heb geen krediet meer aangevraagd maar ik heb bespaard op exploitatiekosten en/of de investeringsuitgaven beperkt" 33,3% "Ik heb een alternatieve financiering gezocht" 41,7% "Ik heb de aanvraag herwerkt en opnieuw ingediend" 12,5% "Ik heb een krediet aangevraagd bij een andere bank" 40,3% 0,0% 5,0% 10,0%15,0%20,0%25,0%30,0%35,0%40,0%45,0% 18

19 Gebruikte vormen van bankfinanciering Alle ondernemingen (N=419) Kmo's (N=311) Microondernemingen (N=108) Kaskrediet 19,3% 16,1% 28,7% Investeringskrediet 59,2% 62,7% 49,1% Straight loan 37,5% 45,0% 15,7% 19

20 Uitstaande waarborgen Alle ondernemingen (N=826) Kmo's (N=544) Microondernemingen (N=282) Geen 37,3% 32,7% 46,1% Pand op de handelszaak 38,1% 45,2% 24,5% Persoonlijke borg 15,4% 11,9% 22,0% Hypotheek/ hypothecair mandaat 35,0% 36,8% 31,6% 20

21 Nieuwe wet op het bankkrediet 19,8% van de respondenten zijn op de hoogte van de verplichte toelichting van de voor de kredietaanvrager relevante financieringsvormen 9,3 % heeft deze toelichting al gekregen en 2% vond de informatie zeer nuttig, terwijl 7,3% deze informatie niet nuttig vond. 41,3 % heeft deze toelichting nog niet gekregen 76,6% van de respondenten is niet op de hoogte van de mogelijkheid om een samenvatting van de belangrijkste bepalingen uit de ontwerpkredietovereenkomst te bekomen. 1,2 % van de respondenten heeft al gebruik gemaakt van deze samenvatting en 88,9% vond deze informatie nuttig 21

22 Nieuwe wet op het bankkrediet 8,3% van de respondenten is op de hoogte van de kostenloze omzetting naar een meer aangepaste kredietvorm 26% van de respondenten is op de hoogte van de regel dat geen hogere vergoeding dan 6 maanden interest mag aangerekend worden ingeval van vervroegde terugbetaling 22

23 Gebruik van alternatieve (of niet-bancaire) financiering Alle ondernemingen Kmo's Micro-ondernemingen (N=826) (N=541) (N=285) Geen 54,1% 49,0% 63,9% Interne financiering met ingehouden winsten 21,5% 24,2% 16,5% Kapitaalinbreng van bestaande vennoten 6,2% 5,2% 8,1% Voorschotten van vennoten 6,7% 6,1% 7,7% Leningen van vrienden en familie 5,0% 3,7% 7,4% Financiering via groep of holding 6,9% 10,4% 0,4% Risicokapitaal 0,1% 0,2% 0,0% Achtergestelde leningen 1,5% 1,7% 1,1% Financiële of operationele leasing 10,2% 14,4% 2,1% Factoring 2,2% 3,3% 0,0% Crowdfunding 0,1% 0,2% 0,0% 23

24 Financieringsproblemen Fi guur: In welke mate ondervonden ondernemingen die een bankkrediet aanvroegen problemen bij het aantrekken van bankfinanciering? Micro-ondernemingen (N=84) * Kmo's (N=265) * Alle ondernemingen (N=349) 26,2% 3,6% 17,8% 11,3% 9,4% 17,0% 14,9% 8,0% 17,2% 52,4% 62,3% 59,9% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% (Zeer) veel Matig (Zeer) weinig Geen (In 2012: 56% geen problemen 13,2% veel of zeer veel problemen) 24

25 Kwaliteit van de dienstverlening van de bank Score op 10: Slechts 11,8% heeft een onvoldoende gegeven. De gemiddelde score bedraagt net zoals de vorige jaren 7 op 10. Een score van 8 op 10 werd door 27,5% van de respondenten gegeven. 14,9% van de respondenten geeft een score van 9 op

26 Stellingen inzake dienstverlening van de bank Akkoord Helemaal akkoord 1. Mijn bank geeft voldoende advies bij moeilijke situaties (N=769)* 32,5% 14,3% 2. Mijn bank geeft correct advies (N=777)* 39,4% 14,9% 3. De relatie met mijn bank is gebaseerd op wederzijds begrip en vertrouwen (N=784)* 36,6% 25,5% 5. De bank communiceert klaar en gedetailleerd over de voorwaarden verbonden aan krediet (N=762) 34,1% 14,4% 6. Ik bezorg mijn bank geregeld een volledig overzicht van de toestand van mijn bedrijf (N=770)* 7. Mijn bank vraagt me steeds duidelijk welke informatie zij nodig heeft (N=770) 26,8% 24,2% 41,8% 21,6% 8. Ik bezorg mijn bank steeds de gevraagde informatie (N=775) 40,9% 40,5% 11. Mijn bank behandelt mijn kredietaanvragen tijdig (N=748) 39,6% 20,1% 26

27 Stellingen inzake dienstverlening van de bank 4. De bank informeert mij over nieuwe producten en diensten die beantwoorden aan mijn behoeften (N=772)* 9. De bank informeert mij over pertinente factoren die haar kredietbeslissing beïnvloeden (N=754)* 10. De bank informeert mij over interne wijzigingen die een impact kunnen hebben op de relatie met mijn onderneming (N=762) 12. Als ik op zoek ben naar een krediet, informeert mijn bank mij over de overheidsmaatregelen aangaande kmo-financiering en begeleidt me bij het aanvragen hiervan (N=745) 13. Als mijn onderneming risicovol beoordeeld wordt door de bank, informeert zij mij over de overheidsmaatregelen aangaande kmo-financiering en begeleidt me bij het aanvragen hiervan (N=698)²³ 27 Helemaal niet akkoord 20,4% 23,9% 23,4% 24,8% Niet akkoord Neutraal Akkoord 35,1% 25,8% 34,9% 26,3% 30,8% 24,4%

28 De rating van een onderneming Fi guur: Heeft u een rating/score bij de bank? 60,0% 53,2% 53,0% 53,6% 50,0% 40,0% 30,0% 28,5% 34,1% 20,0% 10,0% 9,5% 8,8% 7,4% 5,4% 13,5% 17,6% 15,2% 0,0% Alle ondernemingen (N=840) Kmo's (N=551)* Micro-ondernemingen (N=289)* Neen Ja Weet niet Weet niet (wat rating is) 34,1% van de kmo s meent een rating te hebben, terwijl dit cijfer slechts 17,6% bedraagt bij de micro-ondernemingen. 28

29 Kennis en gebruik van overheidsmaatregelen De meest gekende en gebruikte overheidsmaatregelen zijn: - de notionele interestaftrek, - De kmo-portefeuille (Vlaams gewest) - de investeringsreserve, - de overheidssubsidies Het is logisch dat sommige overheidsmaatregelen minder gekend zijn en gebruikt worden omdat zij bedoeld zijn voor een specifieke doelgroep. 29

30 Kennis van de overheidsmaatregelen De volgende overheidsmaatregelen zijn slecht gekend in de drie gewesten: - de diensten van de kredietbemiddelaar (68,5% à 79,7%) - de anti-crisismaatregelen (79% à 87,1%); - de overheidswaarborg (62,3% à 72,1%); - de (achtergestelde) lening van het Participatiefonds (65,8% à 77,6%); Slecht gekend in het Vlaams gewest: - Arkimedes (79,6% van de ondernemingen die de maatregel slecht kent); - de win-winlening (64,1%). - het Vlaams innovatiefonds (77,3%); Slecht gekend in het Waals gewest: - Risicokapitaal van het SRIW / investeringsmaatschappijen (70,1% / 65,5%) - Achtergestelde leningen SOWALFIN (62,3%) Slecht gekend in het Brussels Hoofdstedelijk gewest: - GIMB kapitaalparticipaties en leningen (74,2% à 77,3%) 30

31 Deel 2 : Resultaten van de enquête kmo-financiering 2014: starters (starters: ondernemingen die jonger zijn dan 4 jaar ) 31

32 Profiel van de respondenten Aantal starters Percentage starters Grootte (starters N=109, niet-starters N=865) Percentage nietstarters Micro-ondernemingen 99 90,8% 34,5% Kmo s 10 9,2% 65,5% Kleine ondernemingen 9 8,3% 43,5% Middelgrote ondernemingen 1 0,9% 22,1% Juridische vorm (starters N=91, niet starters N=893) Bvba 88 96,7% 45,0% Nv 3 3,3% 55,0% Omzet (starters N=109, niet-starters N=872) Minder dan 2 miljoen ,7% 41,9% 2 miljoen 10 miljoen 7 6,4% 37,6% 10 miljoen 50 miljoen 1 0,9% 20,5% 32

33 Profiel van de respondenten Aantal starters Percentage starters Percentage nietstarters Aantal werknemers (starters N=109, niet starters N=891) Minder dan ,2% 28,2% Tussen 5 en 9 8 7,3% 15,2% Tussen 10 en ,5% 46,9% Tussen 50 en ,0% 9,8% Familiebedrijf (starters N=109, niet-starters N=855) Familiebedrijf 57 52,3% 79,1% Sector (starters N=80, niet-starters N=768) Bouw 12 15,0% 20,3% Diensten 32 40,0% 11,4% Groot- en kleinhandel 23 28,7% 33,9% Horeca 5 6,3% 5,2% Nijverheid 8 10,0% 22,5% Transport 0 0,0% 7,0% 33

34 Vraag naar bankkrediet tijdens de voorbije 12 maanden Kredietaanvraag exploitatie Kredietaanvraag investeringen 23,4% 34,6% 39,7% 52,3% Niet-starters (N=861) Starters (N=107) 34

35 Redenen om geen bankkrediet aan te vragen Starters (N=43) Niet-starters (N=270) Ik had geen nood aan kredieten Ik heb de investering uitgesteld Beroep op alternatieve financieringsmogelijkheden * Krediet zou toch niet verkregen worden Andere 53,5% 80,1% 11,6% 10,0% 20,9% 7,0% 18,6% 4,8% 4,7% 3,7% 35

36 Kredietweigering Starters (N=68) Niet-starters (N=428) Volledige weigering 55,9% 11,0% Gedeeltelijke weigering 10,3% 5,6% Totaal geweigerd 66,2% 16,6% 36

37 Weigering van een kredietaanvraag bij starters De voornaamste redenen voor weigering waren in 2014: onvoldoende waarborgen (42%) te weinig eigen inbreng of eigen vermogen (40%) de gewenste looptijd is te lang (14,7%) een verstrenging van de kredietvoorwaarden (gevolgen van Bazel II en Bazel III) (13,3%), 15,6% van de respondenten geeft aan dat de bank geen reden gaf voor de kredietweigering. 37

38 Nieuwe wet op het bankkrediet 21% van de respondenten is op de hoogte van de verplichte toelichting 24,7 % van de respondenten is op de hoogte van het recht op een samenvatting van de ontwerpovereenkomst 5% van de respondenten is op de hoogte van de kostenloze omzetting naar een meer aangepaste kredietvorm 10,3% van de respondenten is ervan op de hoogte om geen hogere vergoeding dan 6 maanden interest te vragen ingeval van vervroegde terugbetaling 38

39 Gebruikte vormen van bankfinanciering Starters (N=58) Niet-starters (N=419) Kaskrediet 39,7% 19,3% Investeringskrediet 39,7% 59,2% Lening op afbetaling 32,8% 21,5% Straight loan 19,0% 37,5% 39

40 Gebruikte vormen van alternatieve financiering Starters (N=97) Niet-starters (N=826) Geen 34,0% 54,1% Interne financiering met ingehouden winsten 9,3% 21,5% Kapitaalinbreng van bestaande vennoten 35,1% 6,2% Kapitaalinbreng van nieuwe vennoten 6,2% 0,5% Leningen van vrienden en familie 18,6% 5,0% Achtergestelde leningen 8,2% 1,5% Business angel 4,1% 0,2% Leverancierskrediet 8,2% 5,0% Financiële of operationele leasing 7,2% 10,2% Crowdfunding 0,0% 0,1% 40

41 Financieringsproblemen bij starters Figuur: Mate van problemen bij het aantrekken van bankfinanciering (Zeer) veel 14,9% 60,0% Matig (Zeer) weinig 8,0% 10,0% 17,2% 6,7% Niet-starters (N=349) Starters (N=60) Geen 23,3% 59,9% 41

42 Diverse aspecten De starters geven gemiddeld een score van 6 op 10 voor de kwaliteit van de dienstverlening 16% van de respondenten geven aan een rating te hebben De vier best gekende overheidsmaatregelen zijn: - de notionele interestaftrek - kmo-portefeuille - win-winlening - achtergestelde leningen van het participatiefonds 42

43 Deel 3: Aanbevelingen 43

44 1. Kmo-financiering: er is een probleem Meer ondernemingen die (zeer) veel problemen ondervinden bij aanvraag krediet Meer kredietweigeringen Vooral probleem bij micro-ondernemingen 26,8% kredietweigeringen = hoogste in 7 jaar Belangrijk thema voor kmo s én economie 44

45 2. Financiering van starters: probleem nog scherper! 60% (zeer) veel problemen bij bankfinanciering (t.o.v. 14,9 % algemeen) 66% kredietweigering (t.o.v. 16,6% algemeen) Is dit nog kernactiviteit banken? Zo niet, wat is alternatief? 45

46 3. Kaskrediet = te duur Sterk gebruik bij kmo s (vb. 29% bij micro) Niet altijd alternatieven beschikbaar 1. Monitoring tarieven kaskrediet 2. Verlagen minimumbedrag straight loans 3. Ontwikkeling nieuwe producten voor KT-financiering 46

47 4. Problematiek van de waarborgen Ervaren als belangrijk probleem, zowel zakelijke als persoonlijke borg (vennootschappen!) 1. Vermijd persoonlijke borg of beperk in de tijd 2. Geen afbouw waarborg in functie van terugbetaling krediet 3. Meer communicatie inzake overheidswaarborg 47

48 6. Rating = Black Box 72% kent rating niet Kmo s willen meer informatie 7. Vertrouwenspersoon Globale tevredenheid over dienstverlening van de bank Aandachtspunt : 1 op 1 relatie = weg vertrouwenspersoon Beide richtingen 8. Open communicatie 48

49 9. Rol boekhouder/accountant Voorbereiding/aanwezigheid = belangrijke troef bij kredietbeslissingen Informatie en omzetting boekhoudrichtlijn Ook: kredietbemiddelaar 10. Vergelijk tussen banken 49

50 11. Wet ondernemingskredieten Nog te vroeg voor evaluatie Ondernemers onderlijnen belang van de wet, zeker wat betreft beperking wederbeleggingsvergoeding 2-jaarlijkse evaluatie is voorzien 12. Alternatieve financiering Ondernemers bewust op zoek Crowdfunding nog zeer beperkt (0,1%) Win-winlening en Participatiefonds van belang, zeker bij starters 50

51 1. Crowdfunding: drempel prospectusverplichting hoger 2. Win-winlening aanpassen in Vlaanderen 3. Win-winlening ook in 2 andere gewesten 4. Regionale Participatiefondsen: voldoende slagkracht 13. Europese programma s 1. Bereiken de middelen EIB/EIF de doelgroep? 2. Overheidsinstrumenten moeten op Europees aanbod inspelen 14. Renteswaps Oplossing uitwerken 51

52 Contactadressen Universiteit Antwerpen, Departement Accounting en Financiering Prof. dr. Eddy Laveren UNIZO vzw Johan Bortier Directeur studiedienst FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Algemene directie KMO-beleid Kmo-observatorium Edwin Wolfs Adviseur-generaal 52