Monitor EU-arbeidsmigranten Kwantitatieve beschrijving van de instroom en de situatie van arbeidsmigranten in Den Haag.

Transcriptie

1 Rapport Monitor EU-arbeidsmigranten, 2012 Kwantitatieve beschrijving van de instroom en de situatie van arbeidsmigranten in Den Haag. Deel 1: arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa Deel 2: arbeidsmigranten uit Zuid-Europa Juni 2013

2 Monitor EU-arbeidsmigranten Kwantitatieve beschrijving van de instroom en de situatie van arbeidsmigranten in Den Haag. Deel 1: arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa Deel 2: arbeidsmigranten uit Zuid-Europa Uitgave Gemeente Den Haag Dienst Onderwijs, Cultuur en Welzijn Stafgroep Onderzoek Strategie en Projecten April 2013 Redactie Jan Starrenburg Anita van der Velden Inlichtingen Jan Starrenburg (telefoon , adres Dit rapport is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid opgesteld. Toch kan het voorkomen dat bepaalde informatie niet (geheel) juist wordt weergegeven. U kunt geen rechten ontlenen aan de teksten en cijfers uit dit rapport.

3 Leeswijzer Op verzoek van de beleidsafdeling Burgerschap zijn de afzonderlijke monitoren over arbeidsmigranten uit de Midden- en Oost-Europese EU landen en uit de Zuid-Europese EU-landen samengevoegd in één rapport. Ter wille van de leesbaarheid zijn de gegevens over beide groepen arbeidsmigranten wel gesplitst. De monitoring van de Zuid-Europese arbeidsmigranten is nieuw en dit jaar gestart. Over deze groep zijn vooralsnog minder gegevens beschikbaar dan voor de arbeidsmigranten uit Middenen Oost-Europa. Voor arbeidsmigranten uit Zuid-Europa is nog geen specifiek beleid ontwikkeld. Deel 1 van de monitor gaat over de arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa, deel 2 over de arbeidsmigranten. In de volgende monitor (2014) zal de gegevensverzameling en de rapportage over beide groepen verder worden geüniformeerd.

4 Deel 1: arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa

5 Inhoudsopgave 1 INLEIDING DEMOGRAFIE Aantal inwoners uit Midden- en Oost-Europa leeftijd Geslacht Spreiding over de stad Stadsdelen Wijken Buurten Verblijfsduur Prognose aantal Midden- en Oost-Europeanen tot TERUGKEERBELEID ONDERWIJS Voor- en vroegschoolse educatie Spreiding kinderen over VVE locaties Den Haag Basisonderwijs Spreiding leerlingen over scholen Den Haag Voortgezet onderwijs Spreiding leerlingen over scholen Den Haag Spreiding over soorten VO Samenvattend overzicht, inclusief MBO en speciaal onderwijs TAAL EN INBURGERING Inburgeringstrajecten Taal in de Buurt SOCIALE VOORZIENINGEN Uitkering WWB Voorzieningen voor minima huishoudens Schoolkostenfonds Ooievaarspas HUISVESTING Grootschalige projecten Kamergewijze verhuur door corporaties VOORLICHTING EN INFORMATIE Stichting IDHEM Spreekuren Voorlichting en informatie

6

7 1 Inleiding De editie van 2013 is de vierde monitor op rij over Midden- en Oost-Europese arbeidsmigranten in Den Haag. De eerste monitor verscheen eind Met de monitor wil de beleidsafdeling Burgerschap van de Dienst OCW de instroom en situatie van Midden- en Oost-Europese arbeidsmigranten in Den Haag volgen. Het gaat om arbeidsmigranten uit de Midden- en Oost- Europese landen die in 2004 en 2007 zijn toegetreden tot de Europese Unie. Dit zijn Polen, Bulgarije, Roemenië, Hongarije, Tsjechië, Slowakije, Slovenië, Letland, Estland, Litouwen. De monitor bevat vooral kwantitatieve gegevens. Voor de verzameling van gegevens is gebruik gemaakt van bestaande registraties en gegevensbestanden. Voor zover nodig zijn de gegevens door OS&P bewerkt. De cijfers en de tekst van de paragraaf over inburgering zijn geleverd door de Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De tekst van het hoofdstuk Huisvesting is geschreven door de Dienst Stedelijke Ontwikkeling

8 - 4 -

9 2 Demografie Sinds de uitbreiding van de Europese Unie in 2004 en 2007 heeft Den Haag, net als een aantal andere steden en gebieden, te maken met een toenemende instroom van arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa. In deze monitor gaat het om arbeidsmigranten uit de volgende landen: Letland, Estland, Litouwen, Polen, Tsjechië, Slowakije, Hongarije, Slovenië, Roemenië en Bulgarije. De demografische gegevens in dit hoofdstuk zijn gebaseerd op de bevolkingscijfers uit de gemeentelijke basisadministratie (GBA) van AANTAL INWONERS UIT MIDDEN- EN OOST-EUROPA Op 1 januari 2013 stonden Midden- en Oost-Europeanen ingeschreven in de gemeentelijke basisadministratie (GBA) van Den Haag. Dat is 10% meer dan in 2012 en een verdrievoudiging ten opzichte van Hoeveel arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa in werkelijkheid in Den Haag wonen, is niet duidelijk. Een groot aantal migranten laat zich om uiteenlopende redenen niet registeren of hoeft dat niet te doen omdat zij van plan zijn korter dan 4 maanden in Nederland te verblijven. Aanvankelijk, tot ongeveer 2011, gingen de verschillende onderzoeksinstituten er vanuit dat hooguit een derde van alle Midden- en Oost-Europese arbeidsmigranten zich registreert bij een gemeente. Volgens recent onderzoek is dat aandeel gegroeid tot naar schatting 50% 1. Op basis van deze schatting kan het werkelijke aantal Midden- en Oost-Europeanen in Den Haag dus rond de personen liggen. Een aantal dat overigens al naar gelang de seizoenen en schommelingen op de arbeidsmarkt zal fluctueren. Wij wijzen er op dat het getal van een schatting is. Arbeidsmigranten met kinderen schrijven zich (veel) vaker in bij de gemeente dan migranten zonder kinderen. Ongeveer 90% van de Midden- en Oost-Europese kinderen op de basis- en VO scholen staat geregistreerd in de Haagse GBA 2. Tabel 2.1: Aantal in GBA ingeschreven Midden- en Oost-Europeanen naar nationaliteit, 2008/2013* verschil t.o.v 2012 Polen % Bulgarije % Hongarije % Roemenië % Slowakije % Tsjechië % Slovenië % Estland % Letland % Litouwen % Totaal % Bron: GBA, bewerking OS&P * Migranten met een dubbele nationaliteit (Midden/Oost Europees en Nederlands) zijn niet meegeteld. Het aantal ingeschreven arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa groeide in de periode 2009 tot 2012 jaarlijks met ongeveer 20%. In 2013 is de groei gehalveerd naar 10%. Polen en Bulgaren blijven met afstand de grootste groep. Getalsmatig is het aantal geregistreerde Polen het sterkst toegenomen 1 O.a. Risbo (2009), Universiteit Utrecht, NICIS, Universiteit Rotterdam, SCP, CBS, Forum (allen 2011). Rapportage Aantallen geregistreerde en niet-geregistreerde burgers uit MOE-landen die in Nederland verblijven, UvU, prof. v.d. Heijden, e.a., 2013 (bijlage kamerbrief Min. SZW, EU-arbeidsmigratie, ). 2 Onderzoek Gebruik voorzieningen door Midden- en Oost-Europese kinderen in Den Haag (OIV, april 2011) - 5 -

10 ten opzichte van vorig jaar, relatief gezien nam het aantal arbeidsmigranten uit Letland en Hongarije het sterkst toe. De grafiek op de volgende pagina (figuur 2.1) laat de toename zien van het aantal ingeschreven arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa aan de hand van indexcijfers. Migranten uit Letland zijn uit de grafiek gelaten, omdat de ogenschijnlijk extreme groei een vertekend beeld geeft in de index. In werkelijkheid gaat het om kleine aantallen. Figuur 2.1: Indexcijfer aantal ingeschreven Midden- en Oost-Europeanen naar nationaliteit in Den Haag Polen Bulgarije Hongarije Roemenië Slowakije Tsjechië Slovenië Estland Litouwen Bron: GBA, bewerking OS&P * Basis = LEEFTIJD Bijna de helft (44%) van de ingeschreven Midden- en Oost-Europeanen in 2013 is tussen de 26 en 40 jaar, 37% is jonger dan 26 jaar en 19% is ouder dan 40 jaar. In alle leeftijdsgroepen zien we een toename ten opzichte voorgaande jaren. Het aandeel kinderen en jongeren (tot 19 jaar) neemt in verhouding het hardst toe. Dat zien we terug in het onderwijs. Op de voorscholen, basisscholen en middelbare scholen in Den Haag groeit het aantal leerlingen uit Midden- en Oost-Europa. Tabel 2.2: Vergelijking leeftijdsgroepen ingeschreven Midden- en Oost-Europeanen, * Indexcijfer Leeftijd 2013 tov t/m 3 jaar t/m 12 jaar t/m 18 jaar t/m 25 jaar t/m 40 jaar jaar en ouder Eindtotaal Bron: GBA, bewerking OS&P * Migranten met een dubbele nationaliteit (Midden/Oost-Europees en Nederlands) zijn niet meegeteld

11 Figuur 2.2. Index Midden- en Oost-Europeanen naar leeftijdscategorie, 2013 (basis 2009=100) t/m 3 jaar 4 t/m 12 jaar 13 t/m 18 jaar 19 t/m 25 jaar 26 t/m 40 jaar GESLACHT In 2013 is 48% van de ingeschreven Midden- en Oost-Europeanen een man en 52% een vrouw. Bij de migranten uit Hongarije, Roemenië, Tsjechië en Slovenië is de verhouding ongeveer Tabel 2.3: Verdeling in GBA ingeschreven Midden- en Oost-Europeanen naar geslacht* Totaal Man Vrouw Man Vrouw Man Vrouw Polen 47% 53% 47% 53% 47% 53% 100% Bulgarije 54% 46% 55% 45% 54% 46% 100% Hongarije 37% 63% 38% 62% 37% 63% 100% Roemenië 43% 57% 41% 59% 40% 60% 100% Slowakije 57% 43% 54% 46% 52% 48% 100% Tsjechië 42% 58% 40% 60% 40% 60% 100% Slovenië 36% 64% 41% 59% 35% 65% 100% Estland 41% 59% 46% 54% 41% 59% 100% Letland 37% 63% 45% 55% 44% 56% 100% Litouwen 42% 58% 43% 57% 43% 57% 100% Totaal 49% 51% 48% 52% 48% 52% 100% Bron: GBA, bewerking OS&P * Migranten met een dubbele nationaliteit (Midden/Oost-Europees en Nederlands) niet meegeteld

12 2.4 SPREIDING OVER DE STAD Stadsdelen Bijna driekwart van de ingeschreven Midden- en Oost-Europeanen woont in de stadsdelen Escamp, Centrum en Laak. Die situatie is al jaren vrijwel ongewijzigd. De meeste Midden- en Oost-Europeanen wonen in Escamp. Het is (uiteraard) niet bekend waar de niet-ingeschreven arbeidsmigranten wonen. We kunnen er vanuit gaan dat het merendeel van hen ook woont in de stadsdelen en wijken waar hun landgenoten wonen die wel zijn ingeschreven. Tabel 2.4: Ingeschreven Midden- en Oost-Europeanen naar stadsdeel 2013 Escamp Segbroek Loosduinen Scheveningen Centrum Laak Haagse Hout Leidschen veen- Ypenburg Totaal Polen Bulgarije Hongarije Roemenië Slowakije Tsjechië Slovenië Estland Letland Litouwen Totaal Bron: GBA, bewerking OS&P Figuur 2.3: Midden- en Oost-Europeanen naar stadsdeel % 2% 3% 23% 27% 1 Loosduinen 2 Escamp 3 Segbroek 4 Scheveningen 5 Centrum 6 Laak 13% 7 Haagse Hout 24% 4% 8 Leidschenveen-Ypenburg Bron: GBA, bewerking OS&P - 8 -

13 2.4.2 Wijken Kijken we naar de spreiding op wijkniveau, dan zien we dat ongeveer driekwart van alle Midden- en Oost-Europeanen in een achttal wijken woont. Verreweg de meeste Midden- en Oost- Europeanen wonen in de wijk Laakkwartier en Spoorwijk (ruim 22% van totaal). Andere relatief grote concentraties treffen we achtereenvolgens in Rustenburg en Oostbroek, Transvaalkwartier, Valkenboskwartier en de Schildersbuurt. In de volgende figuur (2.3) zijn de wijken weergegeven waar meer dan 200 Midden- en Oost-Europeanen wonen. Figuur 2.4: aantal ingeschreven Midden- en Oost Europeanen naar woonwijk (absoluut) Laakkwartier en Spoorwijk Rustenburg en Oostbroek Transvaalkwartier Valkenboskwartier Schildersbuurt Bouwlust/Vrederust Moerwijk Regentessekwartier Morgenstond Centrum Leyenburg Stationsbuurt Bezuidenhout Groente- en Fruitmarkt Zeeheldenkwartier Loosduinen Ypenburg Scheveningen Mariahoeve en Marlot Waldeck Bron: GBA, bewerking OS&P Buurten Wijken zijn soms nog tamelijk grote gebieden met daarbinnen vaak een grote ruimtelijke en sociale verscheidenheid, denk bijvoorbeeld aan de wijk annex stadsdeel Laakkwartier & Spoorwijk. Daarom presenteren wij ook de spreiding op buurtniveau. Dat geeft een preciezer beeld van de plekken waar Midden- en Oost-Europeanen wonen in de stad

14 Elf buurten hebben meer dan 400 inwoners uit Midden- en Oost-Europa (stand 2013). Dit zijn allemaal buurten met veel goedkope woningen, voornamelijk huur maar ook koop. De grootste groepen Midden- en Oost-Europese inwoners vinden we in Laakkwartier-Oost (1537) en Laakkwartier-West (978). Daarna volgen Oostbroek-Zuid (846), Valkenboskwartier (803), Noordpolderbuurt (770), Schildersbuurt-West (720), Transvaalkwartier-Zuid (718), Transvaalkwartier- Midden (435), Rustenburg (435), Moerwijk-Noord (418) en Oostbroek-Noord (404). Figuur 2.5. Spreiding Midden- en Oost-Europeanen naar woonbuurten 2013 Bron: GBA, bewerking OS&P

15 Figuur 2.6. Toename aantal Midden- en Oost-Europeanen per buurt Bron: GBA, bewerking OS&P Figuur 2.7. Woonbuurten Polen, Bulgaren en overige Midden en Oost Europeanen 2013 Bron: GBA, bewerking OS&P

16 2.5 VERBLIJFSDUUR Het percentage geregistreerde Midden- en Oost-Europese arbeidsmigranten dat > 2 jaar in Den Haag woont, is toegenomen van 29% in 2009 naar 59% in In een onderzoek van het SCP geeft 51% van de Polen aan, dat ze over 5 jaar nog in Nederland zullen wonen ( Poolse migranten, SCP, 2011). Tabel 2.5: Verblijfsduur Midden- en Oost-Europeanen in Den Haag, (%) < 1 jaar 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 6-10 jaar > 10 jaar Totaal % 28% 10% 7% 5% 2% 4% 1% 100% % 28% 20% 7% 5% 4% 4% 1% 100% % 21% 20% 15% 6% 4% 6% 1% 100% % 19% 16% 15% 12% 4% 7% 1% 100% % 18% 14% 12% 12% 10% 9% 1% 100% Bron: GBA Den Haag, bewerking OS&P Figuur 2.8: Verblijfsduur Midden- en Oost-Europeanen in Den Haag (%) 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% < 1 jaar 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 6-10 jaar > 10 jaar Relatief veel migranten uit de Baltische Staten wonen nog maar kort (< 1 jaar) in Den Haag. Ruim een derde van de Tsjechen en iets meer dan een kwart van de Slovenen en Slowaken staat langer dan 5 jaar ingeschreven in de Haagse GBA. Tabel 2.6: Verblijfsduur Midden- en Oost-Europeanen in Den Haag naar nationaliteit 2013 (%) < 1 jaar 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 6-10 jaar > 10 jaar Totaal Polen 21% 19% 16% 13% 11% 7% 13% 1% 100% Bulgarije 20% 16% 13% 12% 18% 18% 2% 0% 100% Hongarije 36% 22% 16% 12% 5% 4% 4% 2% 100% Roemenië 27% 19% 13% 9% 8% 9% 9% 5% 100% Slowakije 23% 17% 11% 10% 11% 6% 19% 3% 100% Tsjechië 17% 18% 13% 7% 7% 6% 20% 10% 100% Slovenië 21% 23% 10% 10% 8% 2% 17% 8% 100% Estland 36% 15% 15% 12% 6% 7% 9% 1% 100% Letland 39% 22% 19% 10% 4% 1% 4% 1% 100% Litouwen 29% 26% 13% 9% 5% 5% 13% 1% 100% totaal 23% 18% 14% 12% 12% 10% 9% 1% 100% Bron: GBA Den Haag, bewerking OS&P

17 2.6 PROGNOSE AANTAL MIDDEN- EN OOST-EUROPEANEN TOT 2020 De Dienst Stedelijke Ontwikkeling stelt periodiek een bevolkingsprognose op. Hier volgt de prognose voor de toename van de groep Midden- en Oost-Europeanen in de stad (o.b.v. etniciteit). Vanaf 2008 is de Haagse bevolking veel sneller gegroeid dan tevoren was gedacht. De reden hiervan is dat de buitenlandse migratie in de periode vanaf 2008 veel groter is dan door het CBS was voorzien. Deze trendbreuk treedt vooral op bij migranten afkomstig uit de Midden- en Oost-Europese landen. In onderstaande grafiek is de ontwikkeling van het aantal personen behorend tot de etnische groep Midden- en Oost-Europa weergegeven. Het gaat om personen die zijn ingeschreven in de GBA. De etniciteit is bepaald op basis van het geboorteland van de persoon en ouders. De cijfers in deze paragraaf verschillen van tellingen op basis van de nationaliteit van de persoon. Figuur 2.7: Bevolkingsontwikkeling Midden- en Oost- Europeanen in Den Haag, realisatie en prognose realisatie prognose Bron: DSO, beleid en onderzoek, bevolkingsprognose Den Haag Op basis van trends uit het verleden en verwachtingen van het CBS over de toekomstige landelijke migratie is een prognose gemaakt van de ontwikkeling van deze groep voor Den Haag. Hierbij moet worden opgemerkt dat het onzeker is of de waargenomen trend structureel gaat worden. Deze wordt sterk bepaald door de (Europese) economische ontwikkelingen en het Europese en nationale migratie beleid. Figuur 2.8: Jaarlijkse groei van de Midden- en Oost- Europeanen in Den Haag, realisatie en prognose realisatie prognose Bron: DSO, beleid en onderzoek, bevolkingsprognose Den Haag

18 - 14 -

19 3 Terugkeerbeleid De gemeente Den Haag heeft een terugkeerbeleid ontwikkeld voor Midden- en Oost-Europese arbeidsmigranten die in Nederland geen perspectief hebben op een humaan en zelfredzaam bestaan en/of (zeer) ernstige overlast veroorzaken. Om deze mensen terug te helpen naar hun thuisland, dan wel terug te sturen, kunnen verschillende sporen worden gevolgd. Die sporen of instrumenten, van vrijwillige tot gedwongen terugkeer, zijn toegesneden op verschillende doelgroepen. Vrijwillige terugkeer (project Perspektywa): voor de groep dak- en thuislozen met een MO/OGGZ achtergrond. Terugkeer onder drang (BROV = beëindiging recht op verblijf): voor werk- en dakloze overlastgevers zonder MO/OGGZ indicatie. Terugkeer onder dwang (OVR = ongewenst verklaren): voor veelplegers en zware criminelen. In tabel zijn de kwantitatieve resultaten van het terugkeerbeleid in 2012 weergegeven. Tabel 3.1. Resultaten terugkeerbeleid Den Haag, 2012 Perspektywa BROV OVR Vrijwillig via Barka 39-1 Vrijwillig via IDHEM Op eigen initiatief terug Aan het werk Uitgezet In afwachting van uitzetting Bezwaarprocedure In behandeling In afwachting van beschikking IND Voorstel niet gehonoreerd door IND Bron: OCW/WJB, mei 2013, voortgangsrapportage terugkeerbeleid (RM ) De stichtingen Barka en IDHEM hebben vorig jaar in het kader van het project Perspektywa (werk & terugkeer) in totaal 61 dakloze Midden- en Oost-Europeanen begeleid bij hun vrijwillige terugkeer naar hun thuisland. Verder zijn 24 deelnemers van het project Perspektywa op eigen initiatief naar hun thuisland vertrokken. De mensen die vrijwillig zijn teruggekeerd hebben vrijwel allemaal de Poolse nationaliteit. Uitgebreide informatie over het terugkeerbeleid en de resultaten is terug te vinden in de commissiebrief van 18 januari 2013 (RIS ) en in de voortgangsrapportage aan de gemeenteraad in mei 2013 (RM )

20 - 16 -

21 4 Onderwijs 4.1 VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE De voor- en vroegschoolse educatie (VVE) biedt een erkend educatief programma waarbij kinderen vanaf 2,5 jaar spelenderwijs leren omgaan met de Nederlandse taal en met elkaar. Het programma is voor peuters op de peuterspeelzalen en kinderdagverblijven en voor kleuters in de groepen 1 en 2 van de basisschool. Om de effecten van de VVE te behouden, trekken de basisscholen de aanpak in grote lijnen door in de groepen 3 en hoger. In oktober 2012 stonden in totaal 497 Haagse kinderen met een Midden- en Oost-Europese nationaliteit ingeschreven op de Haagse VVE. Al deze kinderen staan geregistreerd bij de GBA. Ruim de helft van de Midden- en Oost-Europese kinderen op de VVE heeft de Poolse nationaliteit en ongeveer eenderde de Bulgaarse. De meeste van deze kinderen (296) volgden het VVE-programma op een basisschool, 182 kinderen deden dat op een peuterspeelzaal en 19 kinderen op een kinderdagverblijf. In de onderstaande tabel is het aantal voorschoolkinderen met een Midden- en Oost-Europese nationaliteit weergegeven over de laatste 5 schooljaren. Tabel 4.1: Deelname Haagse Midden- en Oost-Europese kinderen aan de Haagse VVE, naar nationaliteit, 2008/2012* Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Polen 69 73% % % % ,7% Bulgarije 16 17% 57 26% 83 30% 91 30% ,6% Hongarije 2 2% 7 3% 5 2% 4 1% 16 3,2% Roemenië 3 3% 4 2% 3 1% 6 2% 25 5% Slowakije 3 3% 5 2% 3 1% 5 2% 7 1,4% Tsjechië 1 1% 3 1% 2 1% 4 1% 4 0,8% Slovenië 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% 0 0% Estland 0 0% 0 0% 1 0% 2 1% 2 0,4% Letland 0 0% 2 1% 4 1% 1 0% 6 1,2% Litouwen 1 1% 2 1% 9 3% 8 3% 18 3,6% Tot. M/O Europa % % % % % Totaal Voorschool Bron: Leerlingadministratie, bewerking OS&P * Peilmaand tot en met 2010 is november, vanaf 2011 oktober. Het aantal Haagse Midden- en Oost-Europese kinderen op de Haagse VVE is gestegen van 95 in 2008 naar 497 in De grootste toename, bijna 200 kinderen, vond plaats tussen oktober 2011 en oktober Het aandeel Midden- en Oost-Europese kinderen op het totale aantal kinderen op de VVE is in vier jaar tijd toegenomen van ruim 1% naar bijna 5%

22 In de onderstaande grafiek is de stijging van het aantal Midden- en Oost-Europese kinderen in de VVE geïndexeerd weergegeven. Figuur 4.1: Index Haagse Midden- en Oost-Europese kinderen op de Haagse VVE, basis nov 2008 nov 2009 nov 2010 okt 2011 okt 2012 Bron: Leerlingadministratie, bewerking OS&P Spreiding kinderen over VVE locaties Den Haag Peuters volgen het VVE programma op een peuterspeelzaal of op de kinderdagopvang. In de kaart op de volgende pagina (figuur 4.2) zijn de locaties weergegeven waar de 201 peuters met een Middenen Oost-Europese nationaliteit het VVE programma volgen. De meeste kinderen gaan naar een VVE peuterspeelzaal of kinderdagverblijf in de buurt waar zij wonen. Zoals op de kaart te zien is gaan verreweg de meeste Midden- en Oost-Europese peuters dan ook naar een voorschool in de stadsdelen Laak, Centrum en Escamp. De peuterspeelzalen Pinky in stadsdeel Escamp en De Horizon en De Regenboog in stadsdeel Laak trekken naar verhouding de meeste peuters uit Midden- en Oost-Europa. De kleuters die het VVE programma doen op de basisschool zijn hier buiten beschouwing gelaten. Zij zijn meegenomen in de paragraaf over het basisonderwijs

23 Figuur 4.2: Overzicht locaties VVE in Den Haag met Midden- en Oost-Europese peuters Bron: Leerlingadministratie, bewerking OS&P

24 4.2 BASISONDERWIJS In januari 2013 zitten in totaal 1224 Midden- en Oost-Europese kinderen op een Haagse basisschool. Dit zijn in Den Haag wonende kinderen 3. Daarnaast bezoeken nog 61 Haagse Midden- en Oost- Europese kinderen een basisschool buiten Den Haag. Uit een analyse van de leerlingengegevens in 2011 bleek dat ongeveer 100 Midden- en Oost-Europese kinderen niet in de officiële statistieken voorkomen, maar wel op een Haagse school zitten. Dit zijn kinderen die niet staan geregistreerd bij een GBA, niet in Den Haag noch in een andere Nederlandse gemeente. De tabel en de index laten zien dat het aantal Midden- en Oost-Europese kinderen op Haagse basisscholen gestaag toeneemt. In 2012 is de groei groter dan in de jaren daarvoor. Tabel 4.2: Aantal Haagse Midden- en Oost-Europese kinderen in het Haagse basisonderwijs, naar nationaliteit, (inclusief kleuters in VVE)* Nationaliteit Maart 2009 Juni 2010 Januari 2011 Januari 2012 Januari 2013 Bulgarije Estland Hongarije Letland Litouwen Polen Roemenië Slovenië 3 3 Slowakije Tsjechië Totaal Bron: LLZ * Exclusief: kinderen die niet zijn ingeschreven bij het GBA, kinderen die buiten Den Haag naar school gaan en kinderen met een dubbele nationaliteit (Midden- en Oost-Europees en Nederlands). Figuur 4.3: Index Haagse Midden- en Oost-Europese kinderen in basisonderwijs (2009=100) De afdeling Leerlingzaken beschikt alleen over de gegevens van in Den Haag woonachtige leerlingen (registratie is van DUO)

25 4.2.1 Spreiding leerlingen over scholen Den Haag De Midden- en Oost-Europese kinderen in het basisonderwijs zitten voornamelijk op scholen in de stadsdelen Centrum, Escamp en Laak. Vijftien basisscholen zijn aangewezen en krijgen extra middelen voor de opvang van anderstalige kinderen, waaronder kinderen uit Midden- en Oost- Europese landen. De Regenboogschool in Laak heeft de meeste Midden- en Oost-Europese leerlingen (98), gevolgd door de Springbok in stadsdeel Centrum. Top 5 scholen met aantal leerlingen uit Midden- en Oost Europa (2013) De Regenboog (Laak) 98 De Springbok (Centrum) 71 Jeroen (Laak) 64 Onze Wereld (Centrum) 57 De Klimop (Segbroek) 53 Bron: LLZ Figuur 4.4: Spreiding Midden- en Oost-Europese leerlingen over basisscholen in Den Haag

26 4.3 VOORTGEZET ONDERWIJS In januari 2013 zitten in totaal 616 Midden- en Oost-Europese leerlingen op een Haagse school voor voortgezet onderwijs. Deze leerlingen wonen allemaal in Den Haag. Daarnaast bezoeken 102 Haagse Midden- en Oost-Europese leerlingen een school buiten de stad. Ongeveer de helft (51%) van de Midden- en Oost-Europese leerlingen in het Haagse VO is van Poolse afkomst. De tweede relatief grote groep zijn de Bulgaren. Beide populaties zijn ook het sterkst gegroeid vergeleken met Per saldo is het aantal Midden- en Oost-Europese leerlingen op Haagse VO scholen ten opzichte van 2009 meer dan verdubbeld (van 296 naar 616 in 2012). Tabel 4.3: Aantal Haagse Midden- en Oost-Europese leerlingen op Haagse VO scholen, naar nationaliteit, * Nationaliteit Maart 2009 Juni 2010 Januari 2011 Januari 2012 Januari 2013 Bulgarije Estland Hongarije Letland Litouwen Polen Roemenië Slovenië Slowakije Tsjechië Niet bekend Totaal Bron: DUO, bewerking OS&P * Exclusief: kinderen die niet zijn ingeschreven bij het GBA, 45 kinderen die buiten Den Haag naar school gaan en kinderen met een dubbele nationaliteit (Midden- en Oost-Europees en Nederlands). Figuur 4.5: Index aantal Haagse Midden- en Oost-Europese leerlingen in het Haagse VO (2009=100)

27 4.3.1 Spreiding leerlingen over scholen Den Haag Verreweg de meeste Midden- en Oost-Europese leerlingen in het Haagse VO zitten op een vestiging van de Johan de Witt Scholengroep (263) en de scholengroep Esloo (186). De overige leerlingen zitten op allerlei scholen verspreid over Den Haag. Daarnaast bezoeken in totaal 102 Midden- en Oost-Europese leerlingen een VO school buiten de stad. Figuur 4.6: Spreiding Midden- en Oost-Europese leerlingen op VO scholen in Den Haag (2013)

28 4.3.2 Spreiding over soorten VO De volgende tabel toont het aantal Midden- en Oost-Europese leerlingen per type voortgezet onderwijs. Ongeveer de helft van hen (310 van de 616) zit nog in een brugklas. Relatief veel Middenen Oost-Europese leerlingen zitten op het VMBO (109). Ongeveer 17% doet HAVO/VWO. In het Praktijkonderwijs zijn de Bulgaren, met 33 leerlingen, oververtegenwoordigd ten opzichte van andere groepen Midden- en Oost-Europese leerlingen. Tabel 4.4: Aantal Haagse Midden- en Oost-Europese leerlingen per soort onderwijs in het VO, 2013* Brugjaar Praktijkonderwijs VMBO HAVO VWO onbekend Totaal Bulgarije Estland Hongarije Letland Litouwen Polen Roemenië Slovenië 1 1 Slowakije Tsjechië Totaal Aandeel % 11% 18% 11% 6% 4% 100% Aandeel 2011/ % 14% 22% 13% 6% 0 100% Aandeel % 4% 23% 16% 23% 0 100% Bron: DUO, bewerking OS&P De afgelopen drie jaar is binnen de groep Midden- en Oost-Europese leerlingen het aandeel leerlingen op het VMBO, HAVO en vooral het VWO afgenomen, terwijl het aandeel leerlingen in de brugklassen en in het praktijkonderwijs sterk steeg. De vertegenwoordiging van Midden- en Oost-Europese leerlingen in de verschillende soorten voortgezet onderwijs wijkt nogal af van andere groepen. Het komt nog het meest in de buurt van de vertegenwoordiging van de Marokkaanse en Turkse leerlingen. Meer daarover in het onderzoek naar de situatie van de Midden- en Oost-Europese jeugd in Den Haag dat medio dit jaar verschijnt

29 4.4 SAMENVATTEND OVERZICHT, INCLUSIEF MBO EN SPECIAAL ONDERWIJS In 2013 volgen bijna 2100 Midden- en Oost-Europese kinderen en jongeren uit Den Haag onderwijs op een Haagse basisschool, VO school, MBO of een school voor speciaal onderwijs. Het aantal HBO en WO studenten met een Midden- en Oost-Europese nationaliteit is niet bekend. Verder gaan in totaal 163 Haagse Midden- en Oost-Europese leerlingen naar een school buiten de stad. Tabel 4.5: Aantal Haagse Midden- en Oost-Europese leerlingen in het Haagse onderwijs, naar schoolvorm en nationaliteit, 2013* Nationaliteit Basisschool (incl. voorschool kleuters) Voortgezet onderwijs MBO Speciaal onderwijs Totaal Bulgarije Estland Hongarije Letland Litouwen Polen Roemenië Slovenië Slowakije Tsjechië Totaal in Totaal in nb 17 Totaal in Totaal in Totaal in nb nb * Exclusief: leerlingen die niet zijn ingeschreven bij het GBA, leerlingen die buiten Den Haag naar school gaan en leerlingen met een dubbele nationaliteit (Midden- en Oost-Europees en Nederlands). Sinds de eerste telling in 2009 is in alle soorten onderwijs, van basisschool tot MBO, het aantal Midden- en Oost-Europese leerlingen toegenomen. Figuur 4.7: Aantal Midden- en Oost-Europese leerlingen in het Haags onderwijs per onderwijssoort.* BAO VO MBO SO * Basisonderwijs (BAO), voortgezet onderwijs (VO), middelbaar beroepsonderwijs (MBO), speciaal onderwijs (SO)

30 - 26 -

31 5 Taal en inburgering 5.1 INBURGERINGSTRAJECTEN In 2012 volgden in totaal (arbeids-) migranten een inburgeringstraject. Net als in eerdere jaren was er bij Hagenaars uit Midden- en Oost-Europa veel belangstelling voor de inburgeringstrajecten: in 2012 zijn Midden- en Oost-Europeanen met een traject gestart. Dat komt neer op 22% van het totale aantal gestarte inburgeraars in Zij deden dat op vrijwillige basis, EU-ingezetenen zijn immers niet verplicht om in te burgeren. Tabel 5.1: Herkomstlanden inburgeraars uit Midden- en Oost-Europa (traject gestart in 2012) Polen 674 Bulgarije 347 Hongarije 127 Roemenië 64 Totaal 1212 Bron: DSZW Deelnemers uit Midden- en Oost-Europa volgden een speciaal voor hen aangepaste cursus, die aansluit bij hun niveau, westerse achtergrond en leef- en werkomstandigheden in Nederland. Naast veel taal, biedt de cursus informatie over rechten en plichten op het gebied van wonen en werken en over de sociale kaart van de gemeente Den Haag. 5.2 TAAL IN DE BUURT Taal in de Buurt is een project voor maatschappelijk betrokken organisaties die voor hun achterban of voor de buurt taallessen willen opzetten. De taallessen zijn vooral bedoeld voor doelgroepen die tot nu toe niet of moeilijk te bereiken zijn. De meeste leslocaties zijn dicht in de buurt van de deelnemers. Voor de deelnemers zijn de lessen gratis. Soms wordt een klein bedrag aan inschrijfgeld gevraagd. De gemeente subsidieert lesperiodes van 24 weken, waarbij in de meeste gevallen 2x2 uur per week les wordt gegeven. De nadruk in de taallessen ligt op het ontwikkelen van de spreekvaardigheid. Het lesprogramma sluit aan bij de wensen van de groep. Taal in de Buurt leidt niet op tot een diploma. Met dit project wil de gemeente de zelfredzaamheid van de deelnemers vergroten en hoopt de gemeente dat deelnemers doorstromen naar andere trajecten, zoals een inburgeringstraject. De volgende tabel geeft het aantal deelnemers uit Midden- en Oost-Europa die in 2012 met een cursus Taal in de Buurt zijn gestart. Tabel 5.2: Aantal Midden- en Oost-Europese deelnemers, per organisatie, gestart in 2012 MPVV Multicultureel Platform Vrede & Vrijheid 170 Nova College 80 Stichting Welzijn voor Moslims 60 Stichting voor stad en Kerk STEK 51 Stichting Dialooghuis 16 Totaal aantal deelnemers 377 Bron: OS&P en WJB (project Taal in de Buurt) Het aantal Midden- en Oost-Europeanen dat vorig jaar met een cursus Taal in de Buurt is begonnen, ligt lager dan in voorgaande jaren. In 2011 waren er nog ongeveer 750 starters, in 2010 bijna 600. Die daling komt onder andere omdat IDHEM, in 2011 nog 150 cursisten in huis, is gestopt met het aanbieden van Taal in de Buurt cursussen. Verder geven het Taalplein en Mondriaan sinds vorig jaar soortgelijke cursussen als Taal in de Buurt. Deze cursussen trekken ook Midden- en Oost- Europeanen. Hoeveel precies, is niet bekend

32 - 28 -

33 6 Sociale voorzieningen 6.1 UITKERING WWB Het aantal Midden- en Oost-Europeanen in Den Haag met een uitkering WWB voor levensonderhoud is toegenomen van 129 in 2011 naar 184 in 2012 (+43%). Hoewel er sprake is van een sterke (procentuele) stijging, gaat het nog altijd om een relatief klein aantal mensen. Ongeveer 1,5% van alle in de GBA geregistreerde Midden- en Oost-Europeanen van 19 jaar en ouder ontving eind 2012 een WWB uitkering levensonderhoud. Tabel 6.1: Aantal Midden- en Oost-Europeanen met uitkering WWB, Dec Dec Dec Nov Dec Polen Bulgarije Roemenie Hongarije Litouwen Letland Slowakije Estland Tsjechië Slovenië Totaal Bron: DSZW, afd. planning & control Figuur 6.1: Toename aantal Midden- en Oost-Europeanen met WWB/levensonderhoud (abs.) Polen Bulgarije Roemenie Hongarije Litouwen Letland Slowakije Estland Tsjechië Slovenië Totaal

34 6.2 VOORZIENINGEN VOOR MINIMA HUISHOUDENS Schoolkostenfonds Dit fonds is bestemd voor huishoudens met een laag inkomen en schoolgaande kinderen. Het aantal Midden- en Oost-Europeanen dat een bijdrage ontvangt voor de schoolkosten van hun kinderen is de afgelopen jaren sterk gestegen, van bijna 300 in 2009 tot 1725 in Dat heeft niet alleen te maken met het groeiende aantal Midden- en Oost-Europese kinderen dat hier naar school gaat, maar ook met succesvolle voorlichting en een toegenomen bekendheid met regelingen als het schoolkostenfonds. Tabel 6.2: Aantal Midden- en Oost-Europeanen met bijdrage uit fonds schoolkosten, Polen Bulgarije Roemenie Hongarije Litouwen Letland Slowakije Estland Tsjechië Slovenië Totaal Bron: DSZW, afd. planning & control Ooievaarspas Het doel van de Ooievaarspas is om mensen met een laag inkomen door middel van kortingen deel te laten nemen aan sportieve, culturele en recreatieve activiteiten. In 2009 hadden 370 Midden- en Oost- Europeanen een Ooievaarspas. In 2012 is dat aantal gegroeid naar 889. Tabel 6.3: Aantal Midden- en Oost-Europeanen met Ooievaarspas, Polen Bulgarije Roemenie Hongarije Litouwen Letland Slowakije* Estland Tsjechië Slovenie Totaal Bron: DSZW, afd. planning & control * Tot en met 2011 zijn Slowaakse en Tsjechische pashouders bij elkaar geteld

35 7 Huisvesting In deze monitor geven wij een samenvatting van de concrete huisvestingsinitiatieven in Den Haag voor arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa. 7.1 GROOTSCHALIGE PROJECTEN Op dit moment zijn in Den Haag een aantal grotere concrete huisvestingsprojecten voor kortdurend verblijf van arbeidsmigranten in ontwikkeling. Wij gaan hier niet in op alle formele en procedurele aspecten van het ontwikkelingsproces, maar beperken ons tot een beknopte beschrijving van de stand van zaken. Lozerlaan Op de voormalige tennisvelden aan de Lozerlaan heeft uitzendbureau Jobcenter een plan ontwikkeld voor tijdelijke huisvesting voor arbeidsmigranten. De gemeente heeft de locatie om niet beschikbaar gesteld, zodat een sluitende exploitatie mogelijk wordt. Eind 2011 zijn de tijdelijke bouwvergunning en ontheffing verleend. In februari 2012 heeft de rechtbank uitspraak gedaan over de ingestelde beroepszaak. Daarna heeft het bouwplan geruime tijd stil gelegen, vanwege discussie binnen de brancheorganisaties over de in het plan opgenomen m2 logiesruimte per persoon. Jobcenter heeft uiteindelijk gekozen voor een revisie van het oorspronkelijke plan en het aantal slaapplaatsen teruggebracht van 360 naar 324. Het plan voldoet nu wel aan uniforme huisvestingsnorm van de brancheorganisatie. Zodra de revisie getoetst is aan het bouwbesluit en akkoord is bevonden, kan het plan worden gerealiseerd. De bouw zal circa vijf maanden in beslag nemen. Laakhaven Voor een braakliggend gemeentelijk terrein in Laakhaven West heeft OTTO Work Force een plan ontwikkeld voor de tijdelijke realisatie van 95 tweepersoonsunits voor in totaal 190 mensen. De gemeente heeft de locatie om niet beschikbaar gesteld, zodat een sluitende exploitatie mogelijk wordt. De aanvraag voor de omgevingsvergunning is medio januari 2012 ingediend en diezelfde maand is een informatieavond voor de omgeving georganiseerd. Na het doorlopen van de vereiste procedurele stappen is in september 2012 de tijdelijke bouwvergunning en de ontheffing verleend. Direct daarna is het plaatsen van de units gestart. Op 1 februari 2013 is het complex officieel geopend. Het complex heet Rieff Den Haag. De naam staat voor een samenwerkingsverband van Jan Snel, Job Housing en OTTO Work Force. Transformatie van leegstaande kantoorpanden Op diverse plekken in de stad zijn initiatieven gaande voor de verbouw van leegstaande kantoorpanden tot (kort verblijf) huisvesting voor arbeidsmigranten. Het betreft onder meer kantoorpanden op bedrijventerreinen, waaronder de Binckhorst. 7.2 KAMERGEWIJZE VERHUUR DOOR CORPORATIES De gemeente heeft met Vestia, Staedion en Haag Wonen de prestatie afspraak gemaakt dat zij tot 2015 gezamenlijk zorgen voor de huisvesting van 1500 arbeidsmigranten. De corporaties geven aan dat het niet tot hun taken en mogelijkheden behoort om grootschalige nieuwe huisvesting voor kort verblijf (zogenaamde shortstay) te realiseren. Zij richten zich wel op midstay. Dat doen zij door het realiseren van kamergewijze verhuur binnen de bestaande woningvoorraad. De corporaties hebben in dat kader in 2012 gezamenlijk circa 230 nieuwe plekken gerealiseerd. Daarvoor hebben zij samenwerkingsovereenkomsten gesloten met bemiddelingsbureaus. Deze bureaus verzorgen de verhuur van de midstay kamers aan arbeidsmigranten. Arbeidsmigranten, die staan geregistreerd in de GBA en langer in Nederland verblijven, kunnen ook via het reguliere toewijzingssysteem aanspraak maken op een corporatiewoning

36 - 32 -

37 8 Voorlichting en informatie De gemeente vindt het belangrijk dat Midden- en Oost-Europese arbeidsmigranten in Den Haag adequaat worden geadviseerd en voorgelicht over hun mogelijkheden, rechten en plichten. Een belangrijke rol daarin is weggelegd voor de Stichting Den Haag & Midden- en Oost-Europa (IDHEM). Ook de vrijwilligersorganisaties Stichting Pools Centrum en Stichting Bulgaars Centrum verzorgen sinds enige tijd voorlichting en informatie voor respectievelijk Polen en Bulgaren. Naast allerlei sociaal-culturele activiteiten organiseren beide stichtingen spreekuren (helpdesk) en met een zekere regelmaat voorlichtingsbijeenkomsten over relevante thema s voor hun doelgroep. Vooralsnog gebeurt dat nog op bescheiden schaal of zijn deze activiteiten nog in ontwikkeling. In deze monitor beperken wij ons tot een samenvattend beeld van de voorlichting en informatie activiteiten van IDHEM. 8.1 STICHTING IDHEM De gemeente subsidieert IDHEM onder meer om de integratie en participatie van Midden- en Oost- Europeanen in Den Haag te bevorderen. Belangrijke functies van IDHEM zijn voorlichting, informatie en advies. Zowel aan als over arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa. Onderstaande informatie is ontleend aan jaar- en evaluatieverslagen van IDHEM Spreekuren IDHEM houdt wekelijks op vier locaties in de stad spreekuren: in het stadhuis op het Spui (loket 23/24), in Adam op het Jonckbloetplein in Laak, in de Regenvalk op het Regentesseplein in Segbroek en in de Julianakerk in Transvaal. Het spreekuur in de Julianakerk is vooral bedoeld voor mensen die (tijdelijk) dakloos zijn. Dit spreekuur trekt niet alleen de doelgroep uit Midden- en Oost-Europa, maar ook mensen uit Zuid-Europese landen en uit Oost-Europese landen die geen lid zijn van de EU. IDHEM registreerde in 2012 in totaal 870 Midden- en Oost-Europese bezoekers op de spreekuren. De problemen en hulpverlening lagen vooral op het gebied van werk en werkloosheid, belasting, financiën, sociale zekerheid, gezondheid en zorg, onderwijs, registratie GBA. Het spreekuur van IDHEM bij een advocatenkantoor in de stad trekt gemiddeld 2 mensen per week. Naast spreekuren in de stad houdt IDHEM ook telefonische spreekuren: 2x per week een Poolse infolijn en 1x per week een Bulgaarse infolijn. In totaal hebben circa 600 arbeidsmigranten gebruik gemaakt van de infolijnen. IDHEM is op dit moment bezig met de opzet van een Hongaarse infolijn. In oktober 2012 is IDHEM via de website gestart met een infolijn. Via deze lijn zijn vorig jaar 60 mensen geholpen. Buiten de spreekuren en infolijnen om helpt IDHEM wekelijks gemiddeld vier mensen die zo erg in de problemen zitten dat acute hulp noodzakelijk is. Bijvoorbeeld als gevolg van huiselijk geweld, ernstige gezondheidsproblemen, dakloosheid van een gezin. Tabel 8.1: Aantal bezoeken spreekuren en infolijnen, 2012 Informatie, advies, hulpverlening Aantal bezoeken* Spreekuren in de stad 870 Telefonische infolijnen 600 Spreekuur advocatenkantoor 80 infolijn (start 4 e kwartaal 2012) 60 Ad hoc hulpverlening 160 Totaal 1770 * Sommige cliënten komen meerdere malen op een spreekuur

38 8.1.2 Voorlichting en informatie IDHEM verzorgt op verschillende manieren en via diverse media voorlichting aan en over Midden- en Oost-Europese arbeidsmigranten, zowel in Den Haag als in de landen van herkomst (vooral Polen). Dat gebeurt onder andere via een actieve eigen website, social media als facebook, deelname aan allerlei internetforums en de uitgave van nieuwsbrieven uit. IDHEM geeft informatie aan nieuws- en publieksmedia (TV, radio, kranten) in Den Haag, in Nederland en in de herkomstlanden. Verder organiseert IDHEM bijeenkomsten over de integratie van Midden- en Oost-Europeanen en werkt men mee aan dergelijke bijeenkomsten van andere organisaties (bijvoorbeeld van buurtverenigingen, bewonersorganisaties, Bulgaars Centrum). In samenwerking met verschillende organisaties (o.a. politie, Den Haag Opmaat, Pandbrigade) heeft IDHEM vorig jaar in totaal 62 bijeenkomsten georganiseerd over de thema s werk, huisvesting en gezondheidszorg. Via papieren nieuwsbrieven, social media en internet bereikt IDHEM maandelijks ongeveer 1000 Midden- en Oost-Europese arbeidsmigranten in Den Haag. Met advertenties in lokale Haagse media (lokale radio en TV, AD en weekkranten) over de activiteiten van de stichting bereikt IDHEM ongeveer 5000 arbeidsmigranten per week

39 Deel 2: arbeidsmigranten uit Zuid-Europa

40

41 Inhoudsopgave 1 INLEIDING DEMOGRAFIE Aantal inwoners uit Zuid-Europa Leeftijd Geslacht Spreiding over de stad Stadsdelen Wijken en buurten Verblijfsduur Prognose (schatting) ONDERWIJS Vroeg- en voorschoolse educatie Basisonderwijs Voortgezet onderwijs, MBO en HBO INBURGERING EN TAAL IN DE BUURT Inburgering Taal in de Buurt SOCIALE VOORZIENINGEN Bijlage: - tabel naar etniciteit, nationaliteit, dubbele nationaliteit - tabel percentage naar stadsdeel en nationaliteit

42 - 2 -

43 1 Inleiding Het aantal migranten uit EU-landen stijgt al enige jaren. Dat blijkt onder andere uit de onlangs verschenen Migrantenmonitor van het CBS (maart 2013) en de brief van 7 maart 2013 van de minister van Sociale Zalen en Werkgelegenheid aan de Tweede Kamer. De toename is vooral toe te schrijven aan een stijging van het aantal geregistreerde migranten uit de tien nieuwe Midden- en Oost-Europese lidstaten, maar ook de migratie uit de zogenaamde zuidelijke EU-lidstaten groeit. De zuidelijke EU-lidstaten zijn Griekenland, Italië, Portugal en Spanje (zie kader). Het CBS en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid onderscheiden drie groepen EU-lidstaten. EU-26 Alle EU-lidstaten, minus Nederland. Het is daarmee een optelsom van de EU-10, de zuidelijke EU lidstaten en EU-overig. EU-10 Dit zijn de nieuwe lidstaten uit Midden- en Oost-Europa: Bulgarije, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Polen, Roemenië, Slovenië, Slowakije en Tsjechië. Zuidelijke EU-lidstaten Griekenland, Italië, Portugal, Spanje EU-overig Dit zijn: België, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Luxemburg, Oostenrijk, Malta, Verenigd Koninkrijk en Zweden. Gezien de huidige economische situatie in Griekenland, Italië, Portugal en Spanje is de kans aanwezig dat ook in de komende tijd meer mensen uit deze landen naar Nederland zullen komen. Een onbekend aantal zal zich de komende jaren, al dan niet tijdelijk, in Den Haag vestigen. Den Haag lijkt een meer dan gemiddelde aantrekkingskracht te hebben voor Zuid-Europese migranten. De afgelopen vijf jaar steeg het aantal Zuid-Europese migranten in de stad met 67% tegen landelijk 21%. De gemeente Den Haag wil deze ontwikkelingen volgen. De beleidsafdeling Burgerschap heeft daarom aan OS&P de opdracht gegeven om een monitor op te zetten. Deze eerste editie van de monitor EU-arbeidsmigranten uit Zuid-Europa bevat hoofdzakelijk kwantitatieve gegevens over de onderwerpen demografie, onderwijs, taal en inburgering, sociale zekerheid. Daarvoor zijn bestaande bronnen gebruikt en is geen nieuw of apart onderzoek uitgevoerd. De Stichting Lize voert dit jaar in opdracht van de gemeente Den Haag (beleidsafdeling Burgerschap) een kwalitatief onderzoek uit naar de situatie van Zuid-Europeanen in de stad. NB: Met de aanduiding Zuid-Europa bedoelen wij in deze monitor de vier zuidelijke EU-lidstaten

44 - 4 -

45 2 Demografie Het aantal migranten in Den Haag, en in Nederland, dat afkomstig is uit de zuidelijke EU-lidstaten neemt toe. De zuidelijke lidstaten zijn Griekenland, Italië, Portugal en Spanje. Malta en Cyprus vallen volgens de categorisering van het CBS onder de overige EU-lidstaten 4. Gezien de huidige economische situatie in Zuid-Europa is de kans aanwezig dat meer mensen uit deze landen naar Nederland zullen komen. Als wij in deze monitor, ter wille van de leesbaarheid, over Zuid-Europa praten, bedoelen wij de zuidelijke EU-lidstaten. Voor de telling van het aantal Zuid-Europese migranten in Den Haag is gekozen voor een selectie uit de gemeentelijke basisadministratie (GBA) op basis van nationaliteit. Bij een keuze voor etniciteit tellen ook de migranten van het eerste uur mee die zich (diep) in de vorige eeuw in Nederland hebben gevestigd én hun opvolgende generaties (klein) kinderen die hier zijn geboren. Met deze monitor willen we vooral de actuele migratie en ontwikkelingen volgen. In de bijlage is een tabel opgenomen met het aantal Haagse Zuid-Europeanen naar etniciteit en dubbele nationaliteit. 2.1 AANTAL INWONERS UIT ZUID-EUROPA Op staan migranten uit Griekenland, Italië, Portugal en Spanje geregistreerd in de GBA van Den Haag. Dit aantal is een ondergrens, want het betreft alleen de migranten die staan geregistreerd bij de Haagse GBA. Niet iedere EU-burger registreert zich bij een GBA. Een deel hoeft dat niet, omdat zij hier maar enkele maanden verblijven. Anderen weten nog niet hoe lang ze in Nederland zullen blijven of zijn niet op de hoogte van hun verplichtingen. Een groep migranten schrijft zich bewust niet in. Tabel 2.1. Zuid-Europeanen in Den Haag naar nationaliteit * Griekenland Italië Portugal Spanje Totaal Bron: GBA, bewerking OS&P * Personen met een dubbele nationaliteit zijn niet meegeteld. Het aantal Zuid-Europeanen in Den Haag is tussen 2008 en 2013 toegenomen van naar Dat is een groei van 67%. Landelijk groeide het aantal Zuid-Europeanen tussen 2007 en 2012 met 21% (Migrantenmonitor CBS, zie voetnoot 1). De groep Grieken in Den Haag is de afgelopen jaren het sterkst gegroeid (+182% t.o.v. 2008). Zij vormen nu de grootste groep Zuid-Europeanen in de stad, op de voet gevolgd door Italianen en Spanjaarden. In voorgaande jaren waren de Italianen nog de grootste groep in Den Haag. Ook landelijk is de groep migranten uit Griekenland procentueel het sterkst gestegen (+37% tussen 2007 en 2012). Qua aantal vormen zij, in tegenstelling tot in Den Haag, nog met afstand de kleinste groep migranten uit Zuid-Europa. De populatie Italianen is landelijk gezien het grootst. Het aantal Grieken in Den Haag is aanzienlijk sterker gestegen dan gemiddeld in Nederland. 4 Migrantenmonitor , CBS, februari 2013; kamerbrief Ministerie SZW,