Verhaal uw schade op de dader. Bij agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak

Transcriptie

1 Verhaal uw schade op de dader Bij agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak

2

3 Verhaal uw schade op de dader Bij agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak

4 Verhaal uw schade op de dader Werkgevers en werknemers met een publieke taak worden regelmatig geconfronteerd met agressie en geweld. Als gevolg daarvan ontstaat vaak schade. Werkgevers lijden vaak schade door vernieling van eigendommen, of doordat een werknemer na een geweldsincident arbeidsongeschikt raakt. De werknemer zelf kan materiële en immateriële schade lijden als gevolg van een geweldsincident. De verschillende schadeposten zullen we verderop in deze brochure bespreken. Wie schade veroorzaakt, moet deze schade vergoeden. Dat is logisch. Daders moeten ook financieel merken dat zij een bepaalde grens zijn overgegaan. Een werkgever geeft na een voorval van agressie en geweld een duidelijke reactie naar de dader door hem direct financieel verantwoordelijk te stellen voor diens gedrag. Daarnaast helpt de werkgever zijn werknemer bij het verhalen van schade op de dader. Hiermee onderstreept de werkgever richting (potentiële) daders, de eigen werknemers en de maatschappij dat agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak niet getolereerd wordt. Lang niet altijd wordt de schade verhaald op de dader. Dit komt door onbekendheid met de regels bij de werkgever en/of werknemer, door complexiteit van de regelgeving of door onjuiste aannames over het verhalen van schade en kostenoverwegingen. Het expertisecentrum Veilige Publieke Taak wil met deze brochure een aantal van die obstakels wegnemen. In de brochure zetten we een aantal juridische en praktische zaken rondom het verhalen van schade duidelijk op een rij. Op die manier helpen we u om schade te verhalen op de dader. Dit document is met name bedoeld voor functionarissen die zich binnen de organisatie bezig houden met het afhandelen van schade dan wel het vaststellen van een beleid om schade te verhalen. Allereerst schetsen we kort de verschillende soorten schade. Vervolgens besteden we apart aandacht aan de specifieke positie van de werkgever en de werknemer bij het verhalen van schade op de dader. Tenslotte komen de diverse manieren waarop schade kan worden verhaald aan bod. De tekst is voorzien van praktische tips en praktijkvoorbeelden. Expertisecentrum Veilige Publieke Taak Werkgevers kunnen met vragen over het verhalen van schade terecht bij het expertisecentrum Veilige Publieke Taak. Het expertisecentrum adviseert over het verhalen van schade als gevolg van agressie of geweld. Op de website is onder andere een praktische rekenhulp beschikbaar waarmee snel inzichtelijk is te maken welke door de werkgever gemaakte kosten precies voor verhaal in aanmerking komen. Ook vindt u in deze rekenhulp een voorbeeldbrief om de tegenpartij aansprakelijk te stellen en te sommeren schade te vergoeden. Wilt u meer weten over het formuleren en uitvoeren van beleid met betrekking tot het verhalen van schade op daders van agressie en geweld? Neem dan contact op met de juristen van het expertisecentrum Veilige Publieke Taak, of neem contact op via info@evpt.nl. 4

5 De werkgever De op de dader te verhalen schadeposten kunnen we verdelen in kosten voor de werkgever en kosten voor de werknemer. Werkgevers kunnen de volgende schadeposten op de dader verhalen: Schade door vernieling of diefstal van eigendommen. Schade doordat de werknemer slachtoffer is geworden van agressie en geweld. Kosten om de schade en aansprakelijkheid vast te stellen, buitengerechtelijke kosten en proceskosten. Schade door vernieling of diefstal van eigendommen Bij deze schadepost kunt u denken aan schade aan voertuigen, meubilair en dergelijke als gevolg van vernieling. Ook kunt u denken aan gestolen geld en/of goederen. Als de verdachte strafrechtelijk wordt vervolgd vanwege vernieling of diefstal met geweld/afpersing dan kan de werkgever zich als benadeelde partij voegen in de strafzaak. Dit houdt in dat de civiele vordering tot schadevergoeding wordt voorgelegd aan de strafrechter. De werkgever kan er ook voor kiezen de schade civielrechtelijk te verhalen (buitengerechtelijk of via een civielrechtelijke procedure). Schade doordat de werknemer slachtoffer is geworden van agressie en geweld Wanneer de werknemer door het geweld arbeidsongeschikt is geraakt, kan er schade ontstaan in de vorm van doorbetaald nettoloon en re-integratiekosten. Deze schade kan worden verhaald. Ook kosten die door de werkgever aan de werknemer zijn vergoed (bijvoorbeeld medische kosten of kosten van een beschadigde bril) kunnen worden verhaald. Bij verhaal van het nettoloon en re-integratiekosten past de werkgever het zogenaamde regresrecht toe zoals geregeld in artikel 6:107a van het BW. Als een werknemer door een agressievoorval tijdelijk of langdurig arbeidsongeschikt is, is de werkgever verplicht gedurende 104 weken het loon door te betalen aan de zieke werknemer. Voor dat loon wordt echter geen arbeid verricht. De werkgever lijdt hierdoor loonschade. De werkgever kan deze loonschade verhalen op degene die aansprakelijk is voor de gebeurtenis die tot de arbeidsongeschiktheid van de werknemer heeft geleid. Dit is een afgeleid recht van de betrokken werknemer. Het bedrag dat de werkgever kan verhalen is ten hoogste gelijk aan het bedrag dat de aansprakelijke persoon als schadevergoeding aan de zieke werknemer had moeten betalen als de werkgever geen loondoorbetalingsplicht zou hebben gehad. Gevolg hiervan is dat de door de werkgever geleden schade door ingehouden loonbelasting, afgedragen sociale premies en loonkosten voor vervangend personeel niet op de dader kan worden verhaald. De wettelijke verjaringstermijn van het regresrecht is vijf jaar. Ook is de werkgever wettelijk verplicht om de nodige inspan- Verhaal uw schade op de dader 5

6 ningen te verrichten om de zieke werknemer weer aan het werk te helpen. Daaraan zijn uiteraard kosten voor de werkgever verbonden. De werkgever kan de in redelijkheid gemaakte kosten voor re-integratiemaatregelen en aan de werknemer vergoede kosten verhalen op de aansprakelijke derde. De hiervoor omschreven schade kan slechts civielrechtelijk worden verhaald (buitengerechtelijk of via een civielrechtelijke procedure). Kosten om de schade en aansprakelijkheid vast te stellen, buitengerechtelijke kosten en proceskosten Naast de hiervoor genoemde schadeposten kan de werkgever te maken krijgen met extra kosten. Kosten ter vaststelling van schade en aansprakelijkheid komen voor vergoeding in aanmerking. Hieronder vallen zowel expertisekosten, kosten van juridisch advies en kosten voor het verzamelen van bewijs. Ook kosten die intern gemaakt zijn komen in beginsel voor vergoeding in aanmerking. Er geldt een dubbele redelijkheidstoets. Het maken van de kosten moet redelijk zijn en de hoogte van de kosten moet redelijk zijn. Kosten ter verkrijging van voldoening buiten rechte komen voor vergoeding in aanmerking. Hieronder vallen de kosten van een ingebrekestelling en buitengerechtelijke incassokosten. Het is voor de vergoedbaarheid niet nodig de incasso uit handen te geven. Ook wanneer u zelf kosten maakt ter verkrijging van voldoening buiten rechte, komen deze voor vergoeding in aanmerking. Ook hier geldt een dubbele redelijkheidstoets. Het maken van de kosten moet redelijk zijn en de hoogte van de kosten moet redelijk zijn. Proceskosten kunnen bestaan uit kosten van rechtsbijstand en vertegenwoordiging, gederfde inkomsten (verletkosten) en/of reis- en verblijfkosten in verband met het bijwonen van de zitting, kosten voor dagvaarding en griffierecht (in civiele procedures) en kosten in verband met getuigen en deskundigen. De proceskosten worden vergoed volgens de daarvoor geldende regels. Dit kan betekenen dat de werkelijk gemaakte kosten niet volledig vergoed worden. Uitgangspunt is dat de verliezende partij de proceskosten van de winnende partij betaalt. 6

7 Praktijkvoorbeeld Politieagent Een agent loopt letsel op als een verdachte zich verzet bij zijn aanhouding. De agent valt langdurig uit en moet revalideren. Zowel de agent zelf als de Politie Hollands Midden lijden door het voorval schade. Binnen de Politie Hollands Midden is een schadeverhaalspecialist (SVS) vrijgesteld voor het verhalen van schade. Hij is er voor de medewerker én de werkgever. In deze casus heeft de SVS in samenspraak met de werknemer een voegingsformulier ingevuld. De strafrechter heeft een bedrag van 5.000,- toegewezen aan het slachtoffer. Ook de werkgever heeft schade geleden. De Politie Hollands Midden moest immers het loon van de arbeidsongeschikte agent doorbetalen. Ook met deze schade is de SVS aan de slag gegaan. De moeder van de minderjarige dader was wel bereid de schade te vergoeden maar bleek minder vermogend te zijn. Gezien de financiële situatie was niet te verwachten dat ze de schade zou kunnen voldoen. Daarom is in goed onderling overleg afgesproken dat zij een extra betaling van 5.000,- doet aan het slachtoffer. In ruil daarvoor ziet de Politie Hollands Midden af van verdere claims. Bedreiging NS-medewerkers Zes medewerkers van de NS worden door een zwartrijder bedreigd met een vuurwapen. Door dit incident raken vijf van de medewerkers voor enige tijd arbeidsongeschikt. Twee van hen verrichten in het kader van hun re-integratie lichte dienstwerkzaamheden op arbeid therapeutische basis. De NS vergoedt aan een van de medewerkers 1.469,- in verband met kosten voor psychologische hulp. In de strafzaak wordt de dader onder meer veroordeeld tot het betalen van 400,- (immateriële schade) aan alle slachtoffers. De NS vordert in een civiele procedure een bedrag van ,40. De rechtbank veroordeelt de dader tot betaling van een bedrag van ,40 in verband met schade door loon-, re-integratie- en medische kosten én 1.755,- aan gemaakte proceskosten. Verhaal uw schade op de dader 7

8 De werknemer De werknemer kan materiële schade en immateriële schade op de dader verhalen. Materiële schade Bij verhaalbare materiële schade aan de kant van de werknemer kunt u denken aan: schade aan eigen kleding, bril en sieraden medische kosten (inclusief eigen risico) die niet vergoed worden op een andere manier; reiskosten; schade door verlies van arbeidsvermogen; kosten voor huishoudelijke hulp en gezinszorg; overige kosten met een directe relatie tot de schadeveroorzakende gebeurtenis; kosten ter vaststelling van schade en aansprakelijkheid, kosten ter verkrijging van voldoening buiten rechte en proceskosten (zie onder punt 3 werkgever). Voor het verhalen van materiële schade kan de werknemer zich voegen in de strafzaak, een civiele procedure starten en/of voorafgaand daaraan de schade op een buitengerechtelijke manier proberen te verhalen. Immateriële schade Immateriële schade is schade die wordt veroorzaakt door verdriet, smart of gederfde levensvreugde. Deze schade is niet direct in geld uit te drukken. De vergoeding die wordt uitgekeerd om dat leed te compenseren, noemen we smartengeld. Wie heeft recht op vergoeding? Immateriële schade komt voor vergoeding in aanmerking als de schade voortvloeit uit onrechtmatig handelen waarvoor de veroorzaker aansprakelijk is én de werknemer lichamelijk letsel heeft opgelopen, in zijn eer of goede naam is geschaad of op andere wijze in zijn persoon is aangetast. Hoe kan immateriële schade worden verhaald? De werknemer kan zich voegen in het strafproces tegen de dader. Denk er daarbij wel aan dat het definitieve bedrag aan smartengeld vaak pas wordt bepaald in een medisch eindstadium. Vóór die tijd kan de werknemer zich voegen in de strafzaak tegen de dader en de tot dan toe geleden schade vorderen. De werknemer kan ook een civiele procedure beginnen tegen de veroorzaker van de schade. Hoewel dit gelet op de aard van de schade minder vanzelfsprekend is, kan de werknemer (voorafgaand aan een civiele procedure) proberen de schade op buitengerechtelijke wijze te verhalen. 8

9 Hoogte van het smartengeld De werknemer dient zelf een bedrag aan smartengeld te vorderen. Het is belangrijk om de vordering te onderbouwen door te beschrijven wat de gevolgen van het incident zijn. De rechter stelt de schadevergoeding naar billijkheid vast waarbij hij met alle omstandigheden van het geval rekening houdt. Ook let hij op in vergelijkbare gevallen toegewezen bedragen. De rechter neemt bij het bepalen van de hoogte een aantal factoren in aanmerking. De belangrijkste factoren zijn: aard en ernst van het lichamelijke of psychische letsel (de belangrijkste factor); invloed op werk, studie, relaties, vrijetijdsbesteding; oorzaak van het letsel; aard van de aansprakelijkheid (bijvoorbeeld de mate van schuld bij de veroorzaker). Smartengeldgids De ANWB verzamelt al ruim vijftig jaar rechterlijke uitspraken waarin smartengeld is toegewezen. De ANWB uitgave Smartengeld is een verzameling rechterlijke uitspraken waarin smartengeld is toegewezen, gerubriceerd naar soort letsel. Letselschaderegelaars, advocaten, verzekeringsmaatschappijen en rechters raadplegen deze verzameling om enige indicatie te krijgen van het te vergoeden of te vorderen smartengeld. Het is daarom raadzaam om ter onderbouwing van de vordering van immateriële schade een voorbeeld uit de smartengeldgids mee te sturen van een vergelijkbaar geval. Denk bij smartengeld niet aan de astronomisch hoge bedragen waarover in de media wordt bericht en die meestal in de Verenigde Staten door de rechter zijn toegewezen. Daar betreft het vaak een vergoeding van álle schade, dus ook die van het verlies van inkomen in de toekomst. In Nederland wordt smartengeld betaald naast de overige schade. De bedragen zijn dus niet te vergelijken met die in de Verenigde Staten. Verhaal uw schade op de dader 9

10 Praktijkvoorbeelden toegekend smartengeld Politieagent wordt bij arrestatie van een aantal jongeren door één van hen ernstig mishandeld. Zwelling rechter onderarm, wond linker ringvinger, kneuzingen ter hoogte van het borstbeen, rechter oogkas en linkerknie. Enige tijd buiten bewustzijn. 14 dagen volledig arbeidsongeschikt gevolgd door vier weken gedeeltelijk. Enkele maanden hobby s niet kunnen uitoefenen. Problemen met oog/handcoördinatie. Maatschappelijke hulp nodig ter verwerking van de gebeurtenis ( 1.815,-). Lerares wordt door moeder van een leerling met vuist in gezicht geslagen. Bloedneus en pijnlijke neus. Eén week niet kunnen werken. Is angstig geworden ( 278,-). Stadswacht werd aangereden door een bromscooter nadat hij de bestuurder een stopteken had gegeven. Bewusteloos, gekneusde ribben en oor perforatie. Naast diverse lichamelijke klachten is het belangrijkste gevolg een posttraumatische stressstoornis ( 3.782,-). Politieagent wordt, nadat hij samen met een collega een man arresteerde die kort daarvoor met geweld een gsm van iemand had gestolen, bedreigd met de woorden Ik maak je af, ik maak je dood en je bent er geweest. Enige psychische schade ( 107,-). Politieagent wordt in de auto waarin een verdachte naar het politiebureau wordt gebracht door deze verdachte met volle kracht op zijn gezicht geslagen. Kneuzing neusrug, beschadiging tand. Enige dagen pijn en schending van het aangezicht ( 424,-). Treinconducteur wordt door een jeugdige reiziger die in de eerste klas coupé zat met een kaartje voor de tweede klas, buiten op het perron onverwacht op zijn hoofd geslagen en getrapt. Gebroken neus, snee in neus en voorhoofd, schrammen en zwellingen in gelaat. Later moest de neus opnieuw worden gebroken omdat deze scheef stond. Naast veel pijn heeft het voorval ook een emotionele impact op de man ( 565,-). 10

11 Politieman tijdens oudejaarsnacht door een grote groep mannen met stokken en knuppels ernstig mishandeld waarbij hij een ernstige hersenkneuzing en wonden op het hoofd heeft opgelopen. Epilepsie ontwikkeld, huidtransplantatie in verband met wondherstel schedel. Restgevolgen: blijvende epilepsieaanvallen met krachtverlies en gevoelsvermindering, ontsierend litteken op het gezicht, psychisch trauma voor wat betreft de verwerking, kan zijn hobby vechtsport- beperkt uitoefenen, 25% functionele invaliditeit als gevolg van epilepsie, na 1,5 jaar werkzaamheden hervat met beperkingen. De rechtbank heeft bij de vaststelling van de hoogte van het smartengeld rekening gehouden met de aard van de verwondingen, de omstandigheden waaronder die zijn toegebracht, de operatieve ingrepen, de duur van de ziekenhuisopnames, de duur en mate van arbeidsongeschiktheid, de fysieke handicaps, de levenslang noodzakelijke medicatie en de psychische gevolgen ( ,-). Hoofdconductrice wordt door een reiziger zonder treinkaartje ernstig mishandeld en bedreigd. Uit stilstaande trein geduwd en op diverse plaatsen van het lichaam geschopt. Kneuzingen aan ribbenkast, linkerschouder en linker elleboog. Verder verwondingen aan pols en linkerhand. Bloeduitstortingen over hele lichaam. Zeven maanden arbeidsongeschikt ( 1.621,-). Medewerker woningbouwvereniging wordt door een boze klant met een vuist in het gezicht geslagen. Gebroken kaak en bloeduitstortingen op linkerbeen. Ongeveer zes weken arbeidsongeschikt. Zowel lichamelijk als geestelijk hinder van de mishandeling ondervonden ( 1.384,-). Treinconducteur wordt bij het controleren van de treinkaartjes door een reiziger uitgescholden en bedreigd. De reiziger zei onder meer je vrouw is een vuile kankerhoer en ik maak je kapot, ik maak je dood ( 276,-). Verhaal uw schade op de dader 11

12 Verschillende manieren om schade te verhalen Eerder in deze brochure werden de verschillende manieren waarop de schade kan worden verhaald al kort benoemd. Hieronder worden de mogelijkheden nog eens opgesomd en toegelicht. Afhankelijk van het soort schade en de rol van de (rechts)persoon die de schade wenst te verhalen zijn de volgende mogelijkheden te onderscheiden: Voegen in het strafproces Als de verdachte strafrechtelijke wordt vervolgd kan degene die schade lijdt door het strafbare feit zich kosteloos voegen in het strafproces. Voegen is een goede en eenvoudige manier om binnen relatief korte termijn een schadevergoeding te krijgen. Hierbij is het van belang dat de benadeelde partij de schade, of een deel daarvan, niet op een andere manier vergoed heeft gekregen. Als een werknemer zijn schade van zijn werkgever vergoed heeft gekregen, dan kan de werknemer zich voor die schade niet meer voegen in het strafproces. Voeging in het strafproces als benadeelde partij is mogelijk voor degene die rechtstreeks schade heeft geleden door een strafbaar feit. Dit betekent bijvoorbeeld dat de werkgever zich alleen in het strafproces kan voegen voor schade door vernieling/diefstal van eigendommen. Schade door loon- en re-integratiekosten kan alleen civielrechtelijk worden verhaald. TIP Wettelijke rente over het toegekende schadebedrag is alleen toewijsbaar als dit uitdrukkelijk is gevorderd. Neem in het voegingsformulier ook een verzoek tot het opleggen van de schadevergoedingsmaatregel op. Bij behandeling van een aantal zwaardere misdrijven ter terechtzitting heeft het slachtoffer de mogelijkheid om een verklaring af te leggen over de gevolgen die het strafbare feit bij hem/haar teweeg heeft gebracht (spreekrecht/ schriftelijke slachtofferverklaring). Gebruik maken van dit recht kan voor de beeldvorming van de rechter bij de beoordeling van de gevorderde (immateriële) schade zeer waardevol zijn. Als de benadeelde partij zich in het kader van de voeging laat vertegenwoordigen door een ander (niet zijnde een advocaat) dan moet de benadeelde partij daarvoor een bijzondere schriftelijke volmacht (op het voegingsformulier) verlenen. Een verzuim in dit voorschrift kan ertoe leiden dat de benadeelde partij niet-ontvankelijk wordt verklaard omdat de vordering niet op de voorgeschreven wijze aanhangig is gemaakt. 12

13 Er zijn twee manieren waarop de benadeelde partij zich in de strafzaak kan voegen: voor aanvang van de terechtzitting met behulp van een voegingsformulier/ schadeopgaveformulier misdrijven; ter terechtzitting door mondelinge of schriftelijke opgave bij de rechter uiterlijk voor het requisitoir. Het heeft de voorkeur om voorafgaand aan de terechtzitting een voegingsformulier in te dienen. De rechter en de officier van justitie kunnen zich dan al voor de zitting een oordeel vormen over de vordering. De verdachte (en zijn advocaat) kan zijn reactie op de vordering voorbereiden. Dit voorkomt mogelijke vertraging in de strafzaak. In het strafproces doet de rechter uitspraak over de straf die de dader krijgt én over de vordering tot schadevergoeding. De benadeelde partij is alleen ontvankelijk in haar vordering als: aan de verdachte een straf of maatregel wordt opgelegd of als hij schuldig is verklaard zonder oplegging van straf; de schade rechtstreeks is toegebracht door het bewezen verklaarde feit; de vordering geen onevenredige belasting voor het strafgeding oplevert. De rechter kan op drie verschillende manieren beslissen op een vordering tot schadevergoeding. Hij kan deze toewijzen, afwijzen of (gedeeltelijk) niet-ontvankelijk verklaren. Is de vordering benadeelde partij op één van de gronden zoals hiervoor omschreven niet-ontvankelijk dan kan de vordering alsnog aan de civiele rechter worden voorgelegd. Als de vordering wordt afgewezen (omdat de schade onvoldoende is aangetoond of niet door het strafbare feit is veroorzaakt) kan deze (voor dat gedeelte) niet meer aan de civiele rechter worden voorgelegd. Bedraagt de vordering meer dan 1.750,- dan kan de benadeelde partij na een (gedeeltelijke) afwijzing in hoger beroep komen bij de civiele rechter als de officier van justitie of de dader geen hoger beroep instellen. Als de rechter de vergoeding toewijst, legt hij doorgaans ook de schadevergoedingsmaatregel aan de dader op. Dit betekent dat het Centraal Justitieel Incasso Bureau (CJIB) de schadevergoeding bij de dader int. Vanaf 1 januari 2011 kunnen slachtoffers van een geweldsmisdrijf in aanmerking komen voor de voorschotregeling. Indien de rechter de schadevergoedingsmaatregel oplegt en de dader heeft niet, of niet volledig, binnen acht maanden na de dag waarop vonnis of arrest onherroepelijk is geworden, aan zijn verplichting voldaan keert de staat het resterende bedrag uit aan het slachtoffer dat geen rechtspersoon is. Buitengerechtelijk verhalen op de dader De benadeelde partij (werknemer en/of werkgever) kan zelf proberen de schade vergoed te krijgen van de dader. Verhaal uw schade op de dader 13

14 In deze buitengerechtelijke fase kan de dader mondeling/schriftelijk worden benaderd om tot een minnelijke regeling van de schadevergoeding te komen. Als dit middel niet succesvol blijkt dan kan de benadeelde partij de vordering vervolgens overdragen aan een incassobureau. De dader wordt dan schriftelijk gesommeerd om tot betaling over te gaan. Daarbij wordt duidelijk aangegeven wat de consequenties zullen zijn als er niet of niet tijdig wordt betaald. Als er niet wordt gereageerd op de sommatie of als er niet of niet volledig wordt betaald komt de buitengerechtelijke fase tot een einde. De benadeelde partij kan er dan voor kiezen om een civielrechtelijke procedure te starten. Civielrechtelijke procedure Om de schade te verhalen kunnen zowel de werkgever als de werknemer een civielrechtelijke proces beginnen tegen de dader. Het gaat hierbij meestal om grotere of complexe schades. Een civiele procedure begint met een dagvaarding aan de gedaagde. Hierin staat: wie de eiser is; wat hij wil; van wie hij dat wil; waarom hij dit wil; welk onderbouwend bewijs hij hiervoor heeft. TIP Informeer de verzekeringsmaatschappij Wanneer een verzekeringsmaatschappij, bijvoorbeeld de zorgverzekeraar van de werknemer, na het incident schade vergoedt, kan de verzekeringsmaatschappij deze schade verhalen op de dader. Als verzekeringsmaatschappijen niet geïnformeerd worden over het feit dat de schade het gevolg is van agressie en geweld, dan blijft het verhalen van schade door de verzekeringsmaatschappij op de dader achterwege. Dit zou een maatschappelijk ongewenste uitkomst zijn die tevens indruist tegen het uitgangspunt dat agressie niet mag lonen. opgelost en bepaalt wie de kosten van de procedure moet betalen. Hoger beroep tegen de uitspraak is mogelijk, tenzij het gaat om een (schade)bedrag dat lager is dan 1.750,-. Na een eerste schriftelijke ronde kunnen de partijen hun zaak mondeling in de rechtbank toelichten. Wanneer het gaat om een zaak met een financieel belang beneden de ,- dan wordt deze behandeld door de kantonrechter. Vertegenwoordiging door een advocaat is niet verplicht. De civiele rechter behandelt de zaken met een groter financieel belang. Daar is vertegenwoordiging door een advocaat wel verplicht. De rechter schrijft in een vonnis hoe het conflict moet worden

15

16 Dit is een uitgave van het Expertisecentrum Veilige Publieke Taak Telefoon: Postbus CN Den Haag januari 2013