PGGM Jaarverslag 2005

Transcriptie

1 PGGM Jaarverslag 2005

2

3 Inhoudsopgave Profiel 7 Organisatie 8 Kengetallen en kerncijfers 10 Strategie in hoofdlijnen 16 Verslag van het bestuur en de hoofddirectie De klanten Nieuwe pensioenregeling klaar voor invoering 22 Premie stabiel, gedeeltelijke indexering 23 PGGM Extra Pensioen blijft 23 Uitvoerige voorlichting aan deelnemers en werkgevers 23 Groei aantal deelnemers lager 25 Eerste fase Zorg maakt werk afgerond 26 Serviceniveau scoort iets lager 26 Financiële opzet PGGM kiest voor het overgangsregime 27 Nieuwe financiële opzet gereed 27 Van reservetekort naar herstelplan op marktwaarde 30 Premie 2006 stabiel en gedeeltelijke indexering over Beleggingen Strategisch beleggingsbeleid bevestigd 32 Alle beleggingscategorieën geven positief rendement 33 Kwaliteit corporate governance nauwlettend gevolgd 39 Duurzaamheidsbeleid: dilemma s in kaart gebracht 40 Bedrijfsvoering PGGM-organisatie werkt aan verdere professionalisering 41 Alle medewerkers op één locatie 44 ICT-systemen sterker en veiliger 44 Lagere kosten voor uitvoering pensioenregeling 45 Kosten vermogensbeheer blijven ongeveer gelijk 46 Ondernemingsraad actief betrokken 47 Actuele ontwikkelingen in wet- en regelgeving Nieuwe pensioenwet bij Tweede Kamer 49 Referentiekader Staatsen uitgewerkt 49 Europese pensioenrichtlijn gevolgd 50 PGGM tegen discriminatoire behandeling 50 Verslaglegging inzake pensioenfondsen nader bepaald 50 Wet Financiële dienstverlening nog niet in werking 51 Risicomanagement Risk Management Framework verder uitgebouwd 52 Riscobeheersing in 2005 positief beoordeeld 53

4 Pension Fund Governance Goed pensioenfondsbestuur essentieel 58 DNB strikt over levensloop-communicatie 60 Verantwoording bestuur en commissies 60 Verantwoording hoofddirectie 65 Verantwoording PGGM-raad 66 Verantwoording commissie van beroep 67 Deelnemingen Verzekeringen geconsolideerd 68 Careon Levensloop opgericht 68 Maetis arbo verkocht aan gespecialiseerd reïntegratiebedrijf 69 NIB Capital verkocht 69 Nieuw mandaat voor AlpInvest Partners 69 Jaarrekening Geconsolideerde balans per 31 december Geconsolideerde rekening van baten en lasten Geconsolideerde actuariële analyse van het resultaat Geconsolideerd kasstroomoverzicht Toelichting algemeen Activiteiten 76 Pensioenregeling 76 Financiering en premie 78 Grondslagen algemeen 78 Grondslagen voor waardering van activa en passiva 82 Grondslagen voor resultaatbepaling 85 Grondslagen voor het kasstroomoverzicht 87 Toelichting geconsolideerde balans Activa 88 Passiva 94 Overige informatie 99 Beoordeling financiering en financiële positie 107 Toelichting geconsolideerde rekening van baten en lasten Baten en lasten pensioenactiviteiten 110 Baten en lasten beleggingsactiviteiten 115 Overige informatie 118 Toelichting geconsolideerde actuariële analyse van het resultaat 121 Toelichting geconsolideerd kasstroomoverzicht 124 Enkelvoudige balans per 31 december Enkelvoudige rekening van baten en lasten

5 Overige gegevens Actuariële verklaring 130 Accountantsverklaring 132 Personalia Bestuur 133 Commissie van beroep 133 Hoofddirectie 133 Management 133 PGGM-raad 134 Bijlagen Bijlage 1: Nevenfuncties 135 Bijlage 2: Specifieke bestuurscolleges 140 Bijlage 3: Gebruikte begrippen en afkortingen 142

6

7 Profiel PGGM is de aanbieder van een verplichtgestelde collectieve pensioenregeling voor de sector zorg en welzijn. Het doel is om de deelnemers te voorzien van een goed pensioenpakket tegen een zo laag mogelijke prijs. Solidariteit is het uitgangspunt van deze regeling. De premie, ingebracht door werkgevers en werknemers, belegt PGGM op zo n manier dat een zo hoog mogelijk rendement wordt behaald tegen aanvaardbare risico s. Het fonds belegt wereldwijd in aandelen, private equity, vastrentende waarden, vastgoed, commodities en een portfolio of strategies. Deelnemers en werkgevers kunnen met Extra Pensioen binnen de collectiviteit aanvullend pensioen regelen. Ook ondersteunt PGGM de werkgevers met advies rondom arbeidsvoorwaarden. De rechtsvorm van PGGM is een stichting. Het bestuur is verantwoordelijk voor beleid en uitvoering van de collectieve pensioenregeling. Dit bestuur bestaat uit zes vertegenwoordigers van werkgeversorganisaties uit de sector, zes vertegenwoordigers van werknemersorganisaties en een onafhankelijke voorzitter. Het belangrijkste adviesorgaan van het bestuur is de PGGM-raad, die bestaat uit een deelnemersraad (actieve deelnemers en gepensioneerden) en een werkgeversraad. Daarnaast maakt het bestuur gebruik van de werkzaamheden van de externe actuaris, de externe accountant en, voor de bestuurscommissie Investments, van externe adviseurs. PGGM heeft één ondernemingsraad. Het bestuur heeft de uitvoering van de pensioenregeling opgedragen aan de hoofddirectie. Deze stuurt de organisatie aan. Bij PGGM, gevestigd in Zeist, werkten eind 2005 ruim mensen. Het totaal aanwezig vermogen bedroeg op dat moment ruim 70 miljard. Werkgeversorganisaties Werknemersorganisaties Commissie van beroep Commissie Algemene Zaken Audit Committee Bestuur PGGM-raad Pensioencommissie Bestuurscommissie Investments Hoofddirectie OR Corporate Staf Investments Services Finance & Control Business Development & Innovatie Corporate Actuariaat & ALM Corporate Communication Public Affairs Human Resources Investment Strategy Portfolio Management Structured Investments Operations, Information & Risk Management Advies ICT & Facility Services Pensioenbedrijf Productstrategie Actuariaat Beheer & Control Fiscale en Juridische Zaken Groepscontrol Internal Audit Secretariaat Hoofddirectie 7

8 Organisatie Bestuur Voorzitter J.G.M. Alders Leden, vertegenwoordigers van de werkgeversorganisaties F. Brink ir. A.K.J. Hoekstra drs. J.J.A.H. Klein Breteler drs. R.V.W.M. Lantain (vanaf 1 januari 2006) drs. M.W. Meerdink, plaatsvervangend secretaris (vanaf 1 januari 2006) drs. J. Wagenaar, plaatsvervangend secretaris (tot en met 31 december 2005) W.M. de Weijer MHA, secretaris Leden, vertegenwoordigers van de werknemersorganisaties W.J. Berg J.W.A. Dieten (tot en met 30 april 2005) drs. S.J. Franken (vanaf 11 november 2005) G.M.A.A. van der Heijde T. de Jong (vanaf 1 november e plaatsvervangend voorzitter) E.W.M. Merlijn (vanaf 13 mei 2005) H.M. Meulblok, 2e plaatsvervangend voorzitter (tot en met 31 augustus 2005) J.F. van Pijpen, plaatsvervangend voorzitter Hoofddirectie ir. K.J. Noordzij MBA, voorzitter (tot en met 28 februari 2006) drs. E.F. Bos (vanaf 15 maart 2005) drs. H.J. van Essen (waarnemend voorzitter vanaf 1 maart 2006) drs. L.C. van de Kieft RC MAC drs. R.M.S.M. Munsters (tot en met 28 februari 2005) Intern actuaris drs. J.H. Tamerus AAG Actuaris Watson Wyatt World Wide Accountant PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

9

10 Kengetallen en kerncijfers Werkgevers en deelnemers (aantallen) Werkgevers Premiebetalende deelnemers Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden Deelnemers met OBU/FLEX-pensioen (Gewezen) deelnemers Premies en pensioenen (x 1 miljoen) Premies Waardeoverdrachten, per saldo Pensioenen Premiepercentages Pensioen (over salaris min AOW-franchise) 18,8 13,6 9,8 5,8 5,1 FLEX (over salaris) 4,9 5,4 4,9 4,4 4,2 AP (over salaris min AP-franchise) 2,0 3,3 3,9 3,9 3,7 Beleggingsportefeuille 1) (x 1 miljoen) 2005 (in procenten) Vastrentende waarden Zakelijke waarden Waarvan Aandelen en deelnemingen Private equity Vastgoed Commodities Portfolio of Strategies2) Totaal Eigen vermogen 3) (x 1 miljoen) Voorziening pensioenverplichtingen 3) (x 1 miljoen) Pensioen OBU en FLEX Arbeidsongeschiktheidspensioen Extra Pensioen Totaal

11 Dekkingsgraad (rechtens afdwingbare aanspraken) 3) jaarultimo in procenten Baten en lasten beleggingsactiviteiten (x 1 miljoen) Directe opbrengsten Indirecte opbrengsten Beheersing balansrisico s 180 Kosten vermogensbeheer Totaal Rendement 1) (in procenten) Vastrentende waarden 4,5 6,3 4,7 9,5 6,0 Zakelijke waarden Aandelen en deelnemingen 21,2 12,0 23,8-22,8-12,7 Private equity 33,6 16,7 3,8-16,7-24,8 Vastgoed 17,8 12,6 8,6 9,1 9,8 Commodities 26,9 20,9 23,3 35,5-32,8 Portfolio of Strategies 14, Totale portefeuille 16,4 10,9 15,0-7,3-6,0 Total return vanaf ) (in procenten) 9,2 8,9 8,8 8,6 9,4 Toegekende indexering 5) (in procenten) 0,36 0,0 2,1 4,6 5,9 Kosten pensioenbeheer (x 1 miljoen) ) In de kerncijfers en het directie- en bestuursverslag worden de beleggingen gepresenteerd vanuit het perspectief van Asset Liability Management. Het rendement op de beleggingen is berekend exclusief de resultaten uit Beheersing balansrisico s. Voor aansluiting van de cijfers zie pagina s 101 en 117 van de jaarrekening. 2) Opgebouwd vanaf 1 januari ) De voorziening pensioenverplichtingen is tot en met 2003 berekend op een vaste rekenrente van 4%; vanaf 2004 op marktwaarde. De invloed van deze wijziging op het eigen vermogen en de dekkingsgraad is eveneens vanaf 2004 verwerkt. 4) Per categorie kan het startmoment van de total return-berekening verschillen. Met total return wordt het gemiddeld rendement per jaar aangeduid. 5) Gebaseerd op loonontwikkeling in de sector 11

12 Strategie Missie PGGM Wij willen een toonaangevend pensioenfonds zijn. Voor de sector zorg en welzijn benutten wij onze collectieve kracht voor een solidaire pensioenvoorziening en op maat gesneden individuele dienstverlening. Door openheid, betrokkenheid en aandacht voor het duurzaam uitvoeren van onze taken willen wij onze positie voortdurend waarmaken en versterken. Strategisch kader Het steeds hogere tempo waarin de ontwikkelingen in de pensioenwereld elkaar opvolgen vraagt om een strategie die een duidelijke richting vastlegt voor een langere periode en tegelijkertijd een adequate reactie op plotselinge veranderingen mogelijk maakt. PGGM heeft op basis van een analyse van potentiële toekomstige ontwikkelingen in de pensioenomgeving drie verschillende omgevingsscenario s opgesteld, die elk een duidelijk onderscheiden, plausibel toekomstbeeld schetsen. In 2005 zijn de scenario s uitgewerkt naar de effecten op de pensioenwereld voor de middellange termijn. De scenario s zijn verschillend, maar laten ook een aantal gemeenschappelijke thema s zien, die als uitgangspunt zijn genomen voor de PGGM- strategieontwikkeling. Toekomstscenario s tonen gemeenschappelijke thema s Het meest in het oog springende van de gemeenschappelijke thema s in de verschillende scenario s is de groeiende behoefte aan onderscheid bij werkgevers en werknemers. Die leidt tot een toenemende vraag naar een producten- en dienstenpakket dat meer toegesneden kan worden op individuele voorkeuren, betere voorlichting en grotere flexibiliteit. Een ander thema betreft het verschuiven van de marktgrenzen van de sector zorg en welzijn. Die ontwikkeling vraagt om een helder antwoord op de vraag welke markten PGGM nu en in de toekomst wil bedienen. Van belang in alle scenario s is de invloed van Europese ontwikkelingen op de Nederlandse pensioenmarkt. Die werkt naar twee kanten: Europese verzekeraars kunnen (ook nu al) in Nederland hun pensioenproducten aanbieden en omgekeerd kunnen de Nederlandse pensioenverzekeraars de groeiende pensioenmarkt in Europa bedienen. Een terugkerend element in alle scenario s is het belang van een duidelijke en consistente signatuur die in de markt onderscheidend is. Die bindt stakeholders aan een pensioenfonds en geeft het op lange termijn bestaansrecht. Tegen de achtergrond van deze scenario s heeft PGGM eind 2004 het Meerjarenplan (MJP) opgesteld, waarin de strategische uitgangspunten zijn vastgelegd in combinatie met de kritieke succesfactoren die bepalend zijn voor het succes van PGGM in de toekomst. Strategische uitgangspunten Met de missie als basis en de scenario s als achtergrond heeft PGGM vier strategische uitgangspunten geformuleerd. Deze geven richting aan het beleid en zijn bepalend voor de identiteit van PGGM: 1. Pensioen Wij zorgen voor een goed en betaalbaar pensioen. 2. Zorg en Welzijn PGGM is dé pensioenaanbieder voor zorg en welzijn. 3. Klanten Alle klanten kiezen natuurlijk voor PGGM. 4. Coöperatieve opzet PGGM is van ons, voor ons, door ons. 12

13 1. Pensioen PGGM s kernactiviteit is en blijft het zorgen voor een goed en betaalbaar pensioen, gebaseerd op collectiviteit en solidariteit. PGGM ziet pensioen als een dynamische oplossing voor de inkomensvoorziening van werknemers tijdens perioden van tijdelijk dan wel permanent niet-werken. Ook de betaalbaarheid van het pensioen voor werkgevers en werknemers is voor PGGM een belangrijk uitgangspunt. PGGM streeft naar een zo hoog mogelijke indexering en een zo laag mogelijke premie. Om dat te bereiken heeft PGGM in 2005 een nieuwe financiële opzet gemaakt die onder meer extra sturingsmogelijkheden bevat voor het premie-, indexerings- en beleggingsbeleid. Deze opzet voldoet aan het nieuw Financieel toetsingskader van De Nederlandsche Bank. 2. Zorg en welzijn PGGM is al meer dan dertig jaar dé pensioenaanbieder voor de sector zorg en welzijn. Deze sector verandert de laatste jaren ingrijpend en dat heeft consequenties voor PGGM. De grenzen van de sector veranderen. Nieuwe partijen uit binnen- en buitenland betreden de markt van zorg en welzijn. Zorg- en welzijnsinstellingen verbreden hun aanbod met andere dan directe zorg- en welzijnsactiviteiten. Door een dynamische definitie van de sector te hanteren kan PGGM meebewegen met de verschillende ontwikkelingen. In Europa versterkt PGGM zijn lobby-activiteiten, gericht op het uitdragen, ondersteunen en verdedigen van het Nederlandse, op drie pijlers gebaseerde, pensioenstelsel. 3. Klanten De klanten van PGGM zijn de deelnemers (actieven, gewezen deelnemers en post-actieven) en de werkgevers in de sector zorg en welzijn. PGGM wil, als natuurlijke aanbieder van pensioenproducten, zijn klanten aan zich binden, ook wanneer er geen verplichtstelling zou bestaan. PGGM wil dat bereiken door in te spelen op de specifieke wensen en eisen van werkgevers en werknemers als het gaat om flexibiliteit en kwaliteit. De rol van de sociale partners is hierbij van evident belang voor PGGM. Zij vertolken als vertegenwoordigers van de individuele klanten de wensen van hun achterbannen en geven in de sector vorm aan het arbeidsvoorwaardenbeleid waarvan ook het pensioen deel uitmaakt. 4. Coöperatieve opzet Welk scenario zich ook voordoet, werknemers zullen altijd belang hechten aan een goed en zeker inkomen tijdens perioden waarin zij tijdelijk niet werken en na hun werkzame leven. Die behoefte aan zekerheid leidt in verreweg de meeste gevallen tot een keuze voor een collectieve, solidaire regeling. PGGM wil in de sector zorg en welzijn een pensioenfonds zijn dat door werkgevers en deelnemers wordt beschouwd als een organisatie van ons, voor ons en door ons. Daarom hecht PGGM aan een coöperatieve opzet van de organisatie, gebaseerd op een goede representativiteit van sociale partners in het bestuur en vertegenwoordigers van werkgevers, werknemers en gepensioneerden in de PGGM-raad. Kritieke succesfactoren Verschillende factoren zijn bepalend voor het vermogen om te voldoen aan de missie en de strategische uitgangspunten. Vijf daarvan heeft PGGM geïdentificeerd als cruciaal voor het succes in de toekomst en heeft ze een plaats gegeven in het MJP als kritieke succesfactoren: Klantsturing De behoefte van de klant is leidraad voor alle activiteiten, het commercieel handelen van PGGM is gebaseerd op integer advies, PGGM spreekt de taal van de klant en luistert goed, de producten en diensten zijn kwalitatief hoogwaardig en de klanttevredenheid is hoog. Creatief vermogen Vernieuwen is noodzakelijk, stilstand is achteruitgang. PGGM ontwikkelt kennis en ervaring en zet ze in om het Nederlandse pensioenproduct en dat van PGGM tenminste op het huidige niveau te houden en aan te passen aan het veranderende tijdbeeld. 13

14 Servicegerichte medewerkers PGGM kiest medewerkers die met groot enthousiasme de doelen van het fonds ondersteunen, uitdragen en realiseren, waarbij ze zich verplaatsen in de situatie van de klant voor een optimale dienstverlening. Kostenbewustzijn Elke medewerker van PGGM is zich ervan bewust dat deelnemers erop vertrouwen dat hun premiegelden op de best mogelijke manier worden gebruikt voor een goede pensioenvoorziening. Op elke medewerker rust de plicht om met de middelen van het fonds om te gaan als waren het de eigen bezittingen. Implementatiekracht PGGM is steeds in staat om snel en adequaat in te spelen op mogelijke kansen en noodzakelijke maatregelen, hieruit doelgericht ideeën te genereren en deze vlot om te zetten in werkelijkheid. Omdat het gaat om factoren die door de organisatie en haar medewerkers beïnvloedbaar zijn, fungeren de vijf kritieke succesfactoren ook als belangrijke speerpunten binnen het personeelsbeleid en de organisatieontwikkeling. 14

15 Doelen en resultaten PGGM heeft in het MJP op basis van de strategische uitgangspunten en aan de hand van de kritieke succesfactoren een reeks doelen gesteld, die het mogelijk maken om de voortgang jaar op jaar te volgen. In het onderstaande is aangegeven welke voortgang er op deze punten in 2005 geboekt is. In het vervolg van dit verslag is van elk onderwerp een nadere bespreking te vinden. Doel MJP Stand van zaken 2005 Een dekkingsgraad op marktwaarde conform het eind 2005 met DNB overeengekomen herstelplan. De dekkingsgraad op marktwaarde bedraagt 118%. PGGM ligt vóór op de interne planning. Gebaseerd op langjarige rendementsaannames is het streven om over de periode een absoluut rendement te behalen van gemiddeld 8%. Rendement in 2005 is 16,4%. Pensioenpremie exclusief arbeidsongeschiktheidspensioen rond 17,5%. De premie in 2005 bedraagt gemiddeld 15,5% over het salaris. Voor 2006 is dat 15,85%. Indexering (aanpassing aan looninflatie) in top-3 van de Nederlandse bedrijfstakpensioenfondsen. Op basis van het nieuwe financiële beleid wordt voor ongeveer de helft geïndexeerd. Hiermee behoort PGGM niet tot de top-3 van de Nederlandse bedrijfstakpensioenfondsen. Kosten pensioenbeheer lager dan de mediaan, namelijk 58 per normverzekerde. Kosten pensioenbeheer 74 per normverzekerde. Daling is ingezet. Zeer hoge klantloyaliteit (85%), te meten in jaarlijks klanttevredenheidsonderzoek. Score 2003 (vorige meting) 78%. Klantloyaliteit is relatief hoog (76%), maar wel afnemend door gedeeltelijke indexering en hogere pensioenpremie. Hoge klanttevredenheid (7,5), te meten in jaarlijks klanttevredenheidsonderzoek. Score 2004: 6,9. Klanttevredenheid is in ,8 (doel 2005 was 7,1) De lagere score wordt veroorzaakt door een lagere tevredenheid over contacten basispensioen, pensioenbericht en waardeoverdracht. Hoog imago en goede reputatie (8), te meten in jaarlijks te houden imago-onderzoek. Score 2004: 7,4. Imago en reputatie scoorden in ,3 (doel 2005: 7,6) en lopen hiermee achter op de planning. Flexibiliteit (collectieve regeling) in pensioenleeftijd en pensioenvarianten. Nieuwe Flexibele Pensioenregeling is per 1 januari 2006 beschikbaar waardoor grotere flexibiliteit in pensioenleeftijd gerealiseerd is. Hoge medewerkertevredenheid (7,5 te meten in medewerkerstevredenheidsonderzoek). Score 2003 (vorige meting): 7,1. Medewerkertevredenheid 2005 scoort 7,3 (doel 2005: 7,1). Hiermee ligt PGGM goed op koers. Implementation Value Added (IVA) boven de mediaan bij een kostenniveau op of onder de mediaan. Zowel IVA over als de kosten over 2004 zijn conform doelen MJP. Project MAP (migratie architectuur pensioenbedrijf) afgerond medio 2006 met positieve business case. Het project MAP is voor 60% gerealiseerd (doel 2005: 85%). Business case is positief. 15

16 2005 in hoofdlijnen Nieuwe pensioenregeling gereed Beleggingsstrategie succesvol Nieuwe financiële opzet robuust Blik op 2006 Discussie over interpretatie Wet Bpf nog gaande Werken aan versterking van vertrouwen Consensus over goed pensioenfondsbestuur nabij Naar een actueel duurzaamheidsbeleid In 2005 is er veel tot stand gebracht door bestuur, directie en organisatie van PGGM. De resultaten zijn een moderne nieuwe pensioenregeling, een robuuste nieuwe financiële opzet, een helder en sterk vereenvoudigd pensioenoverzicht en een goed rendement op de totale beleggingsportefeuille van 16,4%. Intussen is ook gewerkt aan de verdere toekomst van PGGM: noodzakelijke voorbereidingen op de eisen van morgen. Pensioen is in de opvatting van PGGM een dynamisch begrip, ingebed in een snel veranderende maatschappij waarin de waarde van de collectiviteit zich ook in nieuwe tijden zal bewijzen. Vernieuwing en duurzame ontwikkeling zijn dan ook de sleutelwoorden voor continuïteit. Nieuwe pensioenregeling gereed Na de politieke besluitvorming over VUT, prepensioen en levensloop hebben de sociale partners in het bestuur van PGGM in nauwe samenwerking met de achterban op slagvaardige wijze een flexibele pensioenregeling tot stand gebracht. Die benut de mogelijkheden van de nieuwe situatie volledig. De regeling weerspiegelt de ideeën van PGGM over de combinatie van collectiviteit en individuele keuzemogelijkheid. Direct na het definitieve bestuursbesluit over de nieuwe regeling is een brede voorlichtingscampagne gestart voor de sector. Ondanks het toegenomen pensioenbesef vraagt dat een intensieve aanpak, ook al omdat de voorlichting bij de ontvangers moet concurreren met onder meer de voorlichting over het zorgstelsel. Het nieuwe pensioenoverzicht, dit verslagjaar aanmerkelijk vereenvoudigd in taal en inhoud, was daarbij duidelijk een aanwinst. Discussie over interpretatie Wet Bpf nog gaande Bij de parlementaire behandeling van de Wet VPL (VUT, Prepensioen en Levensloop) is op instigatie van de Tweede Kamer expliciet vastgesteld dat een dochtermaatschappij van een pensioenfonds een levensloopregeling mag aanbieden. PGGM heeft die ruimte gebruikt om een 100%-dochter op te richten die - in vrije concurrentie - levensloopproducten in de markt zet, daarmee aansluitend bij de wens van de sociale partners die hechten aan de samenhang tussen levensloop en pensioen. De Nederlandsche Bank (DNB) heeft begin januari 2006 met een kennisgeving aan PGGM duidelijk gemaakt dat zij de Wet verplichte deelneming bedrijfstakpensioenfondsen 2000 (Wet Bpf), die onder meer de taakafbakening van pensioenfondsen regelt, strikt wil interpreteren. Dat gebeurde naar aanleiding van een klacht van het Verbond van Verzekeraars. Die interpretatie resulteert erin dat communicatie over het hebben van een in levensloop actieve dochtermaatschappij en communicatie over de samenhang tussen pensioen, prepensioen en levensloop door PGGM niet is toegestaan. PGGM heeft bezwaar aangetekend tegen het door DNB ingenomen standpunt. Bij het ter perse gaan van dit jaarverslag was de uitkomst van deze discussie nog niet bekend. 16

17 Beleggingsstrategie succesvol PGGM heeft in de afgelopen jaren een zorgvuldig en innovatief beleggingsbeleid ontwikkeld. De nauwkeurige balans tussen verschillende beleggingsstrategieën heeft over 2005 met 16,4% opnieuw een heel goed rendement opgeleverd. Het gemiddeld rendement over de laatste tien jaar komt daarmee op 10,1%, wat laat zien dat over langere termijn gemeten het effect van een tijdelijk laag rendement op de soliditeit beperkt blijft. Over de totale leeftijd van het fonds, nu 35 jaar, bedraagt het gemiddeld rendement 9,2%. Nieuwe financiële opzet robuust Hoewel het waarderen van de verplichtingen op basis van marktrente pas met de Pensioenwet in 2007 verplicht wordt, heeft PGGM vanuit goed pensioenfondsbestuur besloten om het beleid tijdig in te richten op marktwaarde. Daarmee anticipeert PGGM op een mogelijke verdere rentedaling. De omschakeling naar marktwaarde betekent, dat het renterisico van de verplichtingen voortaan volledig doorwerkt in de pensioenfondsbalans. Een en ander vond plaats binnen een nieuwe financiële opzet, die in het najaar van 2005 is ontwikkeld. In die robuuste financiële opzet bleek het mogelijk de pensioenpremie voor 2006 nagenoeg ongewijzigd te laten. Volledige indexering bleek niet haalbaar. Eind 2005 bedroeg de dekkingsgraad op marktwaarde 118%. De goede beleggingsresultaten hebben het negatieve effect van de verdere rentedaling in 2005 kunnen compenseren. Werken aan versterking van vertrouwen De maatschappelijke discussie over de pensioenfondsen in de afgelopen jaren heeft ook invloed gehad op het vertrouwen van de deelnemers in de soliditeit van PGGM. Uit klantonderzoek blijkt dat dit vertrouwen licht gedaald is. De laatste jaren bieden mede dankzij goede rendementen een goede basis voor een gezonde financiële ontwikkeling. De basis van PGGM s beleid is en blijft de lange termijn. Dat neemt niet weg dat PGGM zich steeds zal blijven inzetten voor verbeteringen in regeling, uitvoering en beleggingsbeleid die ook op de korte termijn duidelijk maken dat het fonds het vertrouwen van de deelnemers waard is. Consensus over goed pensioenfondsbestuur nabij Met het aanbieden van het STAR-advies Principes voor goed pensioenfondsbestuur aan de minister is een nieuwe stap gezet op weg naar consensus tussen de Nederlandse politiek en de pensioensector over hoe goed pensioenfondsbestuur er in de praktijk uitziet. Transparantie, zorgvuldigheid, deskundigheid, intern toezicht en verantwoording zijn de sleutelwoorden; de pensioensector moet deze nu omzetten in organisatorische kaders. De structuur van PGGM voldoet in ruime mate aan de nu in het STAR-advies geformuleerde principes. Openstaande punten, met name de vormgeving van de functies intern toezicht en verantwoording, worden in 2006 uitgewerkt. Naar een actueel duurzaamheidsbeleid Duurzaamheid past voor PGGM in het perspectief van de verantwoordelijkheid van het bestuur voor het behalen van een maximaal rendement op het pensioenvermogen. Maar duurzaamheid impliceert ook de verantwoordelijkheid van elke organisatie om zich te gedragen als een goede burger. Dat vraagt onder meer bezinning op het beleggingsbeleid. PGGM hanteert een beleid ten aanzien van duurzaam beleggen dat is gebaseerd op uitsluiting, best-in-class en actieve dialoog (engagement). Dit verslagjaar is het beleid geëvalueerd. Met name de benadering via uitsluiting en best-in-class voldoen in de huidige vorm niet. De uitkomsten van enkele pilots en de expertise van andere (internationale) fondsen vormen nu de basis voor een verdere ontwikkeling van het duurzaamheidsbeleid. Dat zal in 2006 gestalte krijgen en verder worden uitgewerkt. 17

18 Blik op 2006 Het verslagjaar 2006 wordt een belangrijk ijkpunt voor het succes van de strategie van PGGM. In aansluiting op de scenarioverkenning wil PGGM in 2006 een vertaling maken naar strategische besluiten. Verdere versterking van de financiële positie, verbetering van processen en producten en een goede communicatie over premie en indexering zijn nodig om het vertrouwen weer te versterken. PGGM zet de lijn voort in het verlagen van de kosten per deelnemer, zonder daarbij het hoge kwaliteitsniveau aan te tasten. PGGM Investments scherpt zijn lange termijn strategie voor een stabiel en hoog rendement aan en past daarom ook de beleggingsorganisatie daarop aan. De nieuwe aansturing richt zich op de fundamentele risicofactoren binnen de financiële markten. Daarmee laat PGGM de traditionele op beleggingscategorieën georiënteerde organisatiestructuur los. Realisatie van de doelen zal een fors beroep doen op de kracht en de creativiteit van de PGGM-organisatie. Net zoals dat ook in 2005 het geval was. Op deze plaats past dan ook een woord van dank aan al diegenen die zich in het verslagjaar in bestuur, adviesorganen en organisatie hebben ingezet voor PGGM en daarmee voor de belangen van de deelnemers. 18

19 19

20 20

21 Verslag van het bestuur en de hoofddirectie

22 De klanten Goede communicatie is cruciaal Nieuwe pensioenregeling klaar voor invoering Premie stabiel, gedeeltelijke indexering PGGM Extra Pensioen blijft Groei aantal deelnemers lager Eerste fase Zorg maakt werk afgerond Serviceniveau scoort iets lager Uitvoerige voorlichting aan deelnemers en werkgevers De uitkomst van de politieke discussie rond VUT, prepensioen en levensloop betekende de start van de voorbereidingen voor een nieuwe pensioenregeling die binnen de mogelijkheden maximale flexibiliteit biedt. Dat leidde snel tot resultaat, in hoge mate danzij de slagvaardigheid van de sociale partners, die in korte tijd alle betrokkenen op één lijn brachten. Daarna is veel aandacht besteed aan het informeren van alle betrokkenen, want goede keuzes in de pensioenregeling veronderstellen kennis van de eigen situatie, nu en op de pensioenleeftijd. PGGM heeft zich daar volop voor ingezet, met alle beschikbare communicatiemiddelen, waaronder een hooggewaardeerd nieuw pensioenoverzicht. Doelstelling 2007: Flexibiliteit (collectief) in pensioenleeftijd en pensioenvarianten Nieuwe pensioenregeling klaar voor invoering Halverwege 2005 heeft het bestuur, mede op advies van de PGGM-raad, besloten per 1 januari 2006 een Nieuwe Collectieve Pensioenregeling in te voeren. De belangrijkste achtergrond was de afschaffing van de fiscale faciliteiten voor VUT en prepensioen. Ten opzichte van de door PGGM bepleite regelgeving, gebaseerd op een dynamisch pensioenbegrip, heeft de wetgever gekozen voor een beperking, onder meer door levensloop geen onderdeel te laten uitmaken van de pensioenregeling. Niettemin zijn de sociale partners en PGGM er met die randvoorwaarden in geslaagd in relatief korte tijd een flexibele regeling te ontwikkelen die in hoge mate tegemoet komt aan de actuele wensen en eisen van de deelnemers. Voor deelnemers die zijn geboren na 1 januari 1950 houdt de regeling een aantal belangrijke veranderingen in: Het FLEX-pensioen wordt afgeschaft, maar de opgebouwde aanspraken blijven gehandhaafd Het jaarlijkse opbouwpercentage van het ouderdomspensioen gaat van 1,75% naar 2,05%. Door de hogere opbouw is het mogelijk om eerder met pensioen te gaan De AOW-franchise wordt verlaagd naar De helft van het nabestaandenpensioen wordt vanaf 1 januari 2006 in opbouw verzekerd (0,625% per dienstjaar). De andere helft blijft op risicobasis verzekerd. Hierdoor bouwt de deelnemer nabestaandenpensioen op dat ook uitgekeerd wordt wanneer deze overlijdt na beëindiging van de deelneming in de pensioenregeling. Voor deelnemers die zijn geboren voor 1 januari 1950 blijft de oorspronkelijke regeling op een enkele aanpassing na van kracht. Deelnemers die nog FLEX-pensioen opbouwen, kunnen gebruik maken van de mogelijkheid om dit pensioen in deeltijd op te nemen. Wie aanspraak kan maken op OBU (een salarisvervangende uitkering voor deelnemers>60 jaar), kan ook opteren voor de mogelijkheid van spaar-obu, waarbij uitstel van uitkering leidt tot een hogere uitkering over de restduur van de uitkering. Invloed van de WIA op nieuwe deelnemers Op 1 januari 2006 is de WAO vervangen door de WIA. Deelnemers die onder de WIA meer dan 35% arbeidsongeschikt worden, hebben recht op premievrije voorzetting van de pensioenopbouw. Deze opbouw wordt gebaseerd op de hoogte van de WIA-uitkering. Daarnaast zijn zij verzekerd van een arbeidsongeschiktheidspensioen dat aanvult tot 70% van het inkomen dat zij verdienden voordat 22 Verslag van het bestuur en de hoofddirectie

23 zij arbeidsongeschikt werden, rekening houdend met de mate van arbeidsongeschiktheid. Deelnemers die vanaf 1 januari 2006 minder dan 35% arbeidsongeschikt worden, worden niet meer als arbeidsongeschikt beschouwd en hebben dus geen recht op premievrije pensioenopbouw en arbeidsongeschiktheidspensioen. Doelstelling 2007: pensioenpremie exclusief arbeidsongeschiktheidspensioen rond 17,5%; indexering in top-3 van de Nederlandse bedrijfstakpensioenfondsen Premie stabiel, gedeeltelijke indexering Als gevolg van de afspraken bij de afsluiting van de discussie over VUT, prepensioen en levensloop is de pensioenpremie 2006 vastgesteld op gemiddeld 15,85% over het salaris en de premie arbeidsongeschiktheidspensioen op gemiddeld 0,3% over het salaris. In het in 2004 met DNB overeengekomen herstelplan was voor 2006 nog een premiesprong voorzien naar 17,5% respectievelijk 0,7% over het salaris. De indexering van de opgebouwde aanspraken bedraagt per 1 januari ,36%. In het vorig verslagjaar bedroeg de indexering 0,0%. De hoogte van zowel de premie als de indexering is gekoppeld aan de dekkingsgraad. Nadere toelichting hierop is te vinden bij de behandeling van de nieuwe financiële opzet in het hoofdstuk Financiële opzet. PGGM Extra Pensioen blijft Onder de Nieuwe Collectieve Pensioenregeling blijft de mogelijkheid tot individuele bijverzekering van levenslang ouderdomspensioen bestaan. PGGM wil een actieve bijdrage leveren aan een klimaat waarin werknemers worden gestimuleerd om langer door te werken. Daarom is de mogelijkheid tot vrijwillige pensioenopbouw nu ook opengesteld voor werknemers die na hun 65e blijven doorwerken. Voor deelnemers geboren op of na 1 januari 1950 vervalt de mogelijkheid tot bijverzekering van FLEX-pensioen, omdat deze pensioenvorm voor die groep ook in de nieuwe collectieve regeling komt te vervallen. In het verslagjaar steeg het aantal nieuwe deelnemers met extra pensioen met bijna , waardoor eind 2005 het totale aantal deelnemers met een extra pensioen uitkwam op De totale premiesom over 2005 bedroeg 55 miljoen. Uitvoerige voorlichting aan deelnemers en werkgevers Direct na het bestuursbesluit over de nieuwe pensioenregeling is de informatie aan deelnemers en werkgevers in de sector zorg en welzijn van start gegaan. Op de PGGM-website, in het PGGM-magazine voor deelnemers Eigen Tijd en in het Pensioenoverzicht is het wat en waarom van de nieuwe pensioenregeling toegelicht. Op de website is bovendien een speciale versie van de pensioenplanner te vinden die deelnemers inzicht geeft in de verschillen tussen de oude en de nieuwe regeling. De werkgevers zijn uitgebreid geïnformeerd, zowel schriftelijk als via presentaties op locatie en tijdens adviesdagen. Deelnemers en werkgevers hebben daarnaast gebruik kunnen maken van het callcenter van PGGM voor pensioenvragen. Zowel werkgevers als deelnemers toonden zich tevreden met de manier waarop PGGM de nieuwe pensioenregeling heeft geïntroduceerd. Uit een eind november gehouden onderzoek (communicatiemonitor) bleken werkgevers zich er terdege van bewust dat er per 1 januari 2006 een nieuwe pensioenregeling ingaat en dat daarmee het prepensioen verdwijnt. Slechts 4% gaf aan zich nog niet zo bewust te zijn van de op handen zijnde veranderingen voor de werknemers. Ook blijkt dat deelnemers in toenemende mate bezig zijn met de financiële toekomst. Van hen zegt 69% zich af en toe met pensioen bezig te houden en redelijk tot zeer goed op de hoogte te zijn van hun financiële toekomst. Pensioenoverzicht veel duidelijker PGGM heeft in 2005 het pensioenoverzicht vernieuwd. Het is aanmerkelijk eenvoudiger geworden van opzet en taalgebruik en aanzienlijk ingekort. Naast brutobedragen krijgen de deelnemers nu ook een schatting van wat ze netto aan pensioeninkomen overhouden. In deze vorm komt het pensioenoverzicht ruimschoots tegemoet aan de wensen van onder meer de Consumentenbond. Door nu al voor te sorteren op het vanaf 2007 verplichte uniforme pensioenoverzicht geeft PGGM een helder beeld van de verschillende pensioencomponenten en de daarbij behorende opgebouwde rechten. In het pensioenoverzicht 2005 is ten aanzien van de te bereiken pensioenrechten de nieuwe pensioenregeling al verwerkt. Mede op grond van dit pensioenoverzicht scoorde PGGM zeer goed in een transparantiebenchmark 23 Verslag van het bestuur en de hoofddirectie

24 (Boer & Croon 2005) waarbij in totaal zeven Nederlandse pensioenfondsen betrokken waren. Op tien van de vijftien onderdelen scoorde PGGM bovengemiddeld. Sterk was vooral de transparantie op het gebied van de individuele pensioensituatie. Ook beleggingsbeleid en pension fund governance scoorden hoog. Wat betreft informatie over premie en indexering en over de samenhang tussen sturingsmechanismen scoorde PGGM volgens de onderzoekers onder het gemiddelde van de andere fondsen. Nieuwe pensioencampagne Medio 2005 is er een nieuwe PGGM-pensioencampagne van start gegaan. Daarmee wil PGGM zijn zichtbaarheid vergroten en de binding met zijn klanten versterken. Zowel voor werknemers als voor werkgevers is het pensioen nog een weinig actueel onderwerp. Werknemers hebben er vaak weinig greep op en zijn er onzeker over. Het pensioen is bovendien slechts één van de vele aandachtsgebieden. Met een aandachttrekkende campagne wil PGGM in deze situatie verandering brengen. De campagne begon met gelijktijdig geplaatste advertenties voor werkgevers en werknemers. Doelstelling 2007: Zeer hoge klantloyaliteit (85%) en hoge klanttevredenheid (7,5), te meten in jaarlijks klanttevredenheidsonderzoek. Klantvertrouwen daalt licht In 2005 is het vierde tweejaarlijkse klanttevredenheidsonderzoek uitgevoerd. Ten opzichte van het vorige onderzoek is de loyaliteit over het geheel genomen gedaald (in 2003: 77,8%, in 2005: 76,1%). De klanttevredenheid is ten opzichte van het vorige onderzoek licht gedaald van een rapportcijfer 6,9 in 2003 tot 6,8 in Het cijfer voor klanttevredenheid is het gemiddelde van de scores over 26 deelprocessen. Onderdelen waarover klantgroepen het meest tevreden zijn, zijn pensioenuitbetalingen en consulenten bij workshops met scores van respectievelijk een 7,5 en een 7,3. Het klachtafhandelingsproces scoort het laagst met gemiddeld een 5,2. Van de drie ondervraagde klantgroepen zijn de actieve deelnemers en pensioengerechtigden minder tevreden dan in het vorige onderzoek. Oorzaken hiervan zijn onder andere de premiestijging en het niet indexeren van de pensioenuitkering. De waardering van de instellingen was hoger. Wat hen betreft is de ingezette koers, met een grotere nadruk op partnership, succesvol. Op basis van de uitkomsten van het klanttevredenheidsonderzoek is een verbeteragenda opgesteld. Deze is zowel gericht op het uitvoeren van acties ter verbetering van onderdelen die beneden de norm scoren als op het vasthouden van de tevredenheid op processen die boven de norm scoren. Daarbij is waar nodig extra onderzoek gedaan bij klantgroepen naar achterliggende redenen die hebben geleid tot de scores van de processen. Dit heeft er bij het klachtafhandelingsproces uiteindelijk toe geleid dat het indienen van klachten vereenvoudigd is door het instellen van een klachtafhandelingsbox op de website van PGGM. Het proces zelf is nog eens goed onder de loep genomen en op punten aangepast. Doelstelling 2007: Hoog imago en goede reputatie (8), te meten in jaarlijks te houden imago-onderzoek PGGM volgt zijn reputatie In het verslagjaar werd een reputatiemonitor ontwikkeld waarmee het mogelijk wordt periodiek een groep stakeholders (onder meer uit politiek, ministeries en adviesorganen) in kort tijdsbestek te ondervragen over belangrijke onderwerpen. Bij de eerste meting volgens deze methode kreeg PGGM een goed rapportcijfer (7,3) en enkele aanbevelingen voor verdere verbetering van de reputatie. Stakeholders blijken tevreden over het beleggingsbeleid van PGGM en de pensioencommunicatie, maar zijn van mening dat de beleidscommunicatie (uitleg over vernieuwingen, standpunten innemen) verbeterd moet worden. Ook zou PGGM zich sterker moeten verbinden met algemene maatschappelijke discussies over de toekomst van het pensioenstelsel. Uit de meting bleek eveneens dat sommige stakeholders de opstelling van PGGM rondom financiële soliditeit te eenzijdig vinden. De eerste reputatiemonitor heeft geleid tot een gericht actieplan dat strekt tot eind Werkgevers, werknemers en PGGM wisselen visies uit In 2005 faciliteerde PGGM twee initiatieven om de uitwisseling van visies tussen werkgevers en de organisatie vorm te geven. In het kader van het eerste, De Verkenning, wisselen PGGM en gezichtsbepalende werkgevers uit de sector zorg en welzijn ideeën uit over belangrijke gezamenlijke thema s van de toekomst, 24 Verslag van het bestuur en de hoofddirectie

25 zoals het pensioen als arbeidsvoorwaarde. Na een generieke aanzet diepen de deelnemers via zogeheten round-table-sessies, op sectorniveau, de verschillende thema s verder uit. Het tweede initiatief, Seneca, is een al sinds 2001 bestaand collectief van werkgevers uit alle deelsectoren dat concreet wil werken aan verbeteringen en vernieuwingen in de sector. Daarbij komen thema s aan de orde als zorgondernemerschap en goed werkgeverschap. Deelnemers wisselen tijdens jaarlijkse bijeenkomsten ervaringen uit en zetten zich in om de gemeenschappelijke denkbeelden concreet in de eigen organisaties uit te werken. In 2005 stonden de veranderingen van het stelsel in de gezondheidszorg centraal. Ook is een aantal aspecten van veiligheidsmanagement onderzocht aan de hand van concrete modellen uit de industriële praktijk. In het voorjaar van 2005 kwamen veertig vertegenwoordigers van werknemersorganisaties uit de zorgen welzijnssector op uitnodiging van PGGM bijeen om te praten over de perspectieven van collectiviteiten waarin het principe van solidariteit een belangrijke rol speelt. De deelnemers trachtten antwoorden te vinden op drie belangrijke vragen: wat maakt een collectief succesvol, hoe zien collectieven er in de toekomst uit en welke maatschappelijke en politieke ontwikkelingen spelen daarbij een hoofdrol? Vervolgens werd nagegaan welke invloeden de verschillende politieke en maatschappelijke toekomstperspectieven op collectieven hebben en wat ze betekenen voor de rol van onze werknemersorganisaties. Groei aantal deelnemers lager Het aantal premiebetalende deelnemers is in 2005 met 1,4% (2004: 2,3%) toegenomen. Net als in 2004 is de werkgelegenheid in de sector maar beperkt gestegen. De ontwikkelingen worden verder vooral bepaald door een stijgende uitstroom. Een deel daarvan bestaat uit deelnemers voor wie de arbeidsongeschiktheid is geëindigd en die niet terugkeren in de sector. Stijging in bijna alle Aantallen deelnemers en pensioengerechtigden jaarultimo pensioensoorten toename Premiebetalende deelnemers ,4% Gewezen deelnemers ,1% Pensioengerechtigden (incl. FLEX en OBU) ,7% (Gewezen) deelnemers Ouderdomspensioen ,1% Partnerpensioen ,6% Wezenpensioen ,8% Arbeidsongeschiktheidspensioen ,6% Overbruggingspensioen ,2% FLEX-pensioen ,9% Premievrij wegens arbeidsongeschiktheid ,3% Premievrij wegens OBU ,2% Behalve bij het arbeidsongeschiktheidspensioen is bij alle pensioensoorten een significante stijging waar te nemen. Het aantal deelnemers met een arbeidsongeschiktheidspensioen zal in de nabije toekomst dalen. Door de invoering van de WIA, de nieuwe arbeidsongeschiktheidsregeling die op 1 januari 2006 van kracht werd, zullen, mede door het verdwijnen van het WAO-hiaat, structureel minder deelnemers recht hebben op een aanvullend arbeidsongeschiktheidspensioen. De leeftijdsopbouw van het deelnemersbestand geeft aan dat het aantal zestigers zeer sterk zal groeien in de komende jaren. Alleen al in 2006 gaat het om een toename met 50%. Het aantal deelnemers met een overbruggingspensioen zal de komende jaren dan ook nog sterk groeien. Vanaf 2008, het laatste jaar waarin nieuwe overbruggingspensioenen ingaan, zal het aantal weer dalen. Onder de overgangsregeling naar de Nieuwe Flexibele Pensioenregeling zullen deelnemers in toenemende mate het FLEXpensioen gebruiken als overgang naar het ouderdomspensioen. 25 Verslag van het bestuur en de hoofddirectie

26 Eind 2005 telde PGGM deelnemende instellingen. Dat zijn alle werkgevers waarbij feitelijk personeel is ingeschreven. De toename met ruim ten opzichte van het vorig jaar is het gevolg van de verplichtstelling voor tandartsassistenten vanaf 2004 en voor de Protestantse Kerk in Nederland per 1 september In beide gevallen gaat het om een grote groep werkgevers met een kleine deelnemerspopulatie. Eerste fase Zorg maakt werk afgerond In 2005 is de eerste fase van het project Zorg maakt werk met succes afgerond. De vijf pilots die in deze fase werden gehouden, hadden drie doelen, te weten: reïntegratie van arbeidsongeschikte deelnemers, ontwikkeling van de meest geschikte reïntegratiemethode voor de zorg en lagere kosten van arbeidsongeschiktheid. Het project heeft in 2005 geleid tot de reïntegratie van ruim 650 deelnemers. Dat levert PGGM een netto besparing op van 16,5 miljoen, bestaande uit de contant gemaakte besparingen op toekomstige uitkeringen voor WAO. In 2006 zal worden onderzocht of de ontwikkelde reïntegratiemethode ook breder in de sector kan worden ingezet. Het project, dat door alle betrokken partijen met groot enthousiasme is gestart, is in de loop van het jaar min of meer door de tijd ingehaald. Vooral de algemene herbeoordeling van arbeidsongeschikten door UWV heeft de uitgangspunten en randvoorwaarden van het project dusdanig gewijzigd dat heroriëntatie geboden is. De kennis en kunde die PGGM heeft opgebouwd met het project worden ingezet om werkgevers te adviseren bij vraagstukken over arbeidsongeschiktheid en reïntegratie. PGGM en UWV blijven op het gebied van gegevensuitwisseling en WIA samenwerken om de belangen van de sector zo goed mogelijk te behartigen. Serviceniveau scoort iets lager PGGM hanteert algemeen erkende maatstaven (benchmarks) voor verschillende aspecten van de bedrijfsvoering om zich te kunnen vergelijken met andere pensioenaanbieders. Zij is een van de deelnemers in de CEM-benchmark, die onder meer het serviceniveau van een groot aantal pensioenfondsen in verschillende landen vergelijkt. De resultaten over het verslagjaar komen pas na publicatie van dit jaarverslag beschikbaar. Daarom toont onderstaande grafiek de gegevens over De service-score komt voor PGGM uit op 78 op een schaal van honderd en daarmee in het hoogste kwartiel van de CEM-benchmark. De score over 2003 kwam (herrekend) op 81. De lagere score voor 2004 werd onder meer veroorzaakt door tragere afhandeling van telefoongesprekken bij piekbelasting van het callcenter en een langere doorlooptijd van waardeoverdrachten. Beide oorzaken zijn inmiddels weggenomen. PGGM blijft in topkwartiel Totale score: PGGM versus wereld PGGM Bedrijfstakpensioenfondsen BPF mediaan Wereld Mediaan Wereld 26 Verslag van het bestuur en de hoofddirectie

27 Financiële opzet Overschakeling op marktwaarde belangrijke stap naar de toekomst PGGM kiest voor het overgangsregime Nieuwe financiële opzet gereed Van reservetekort naar herstelplan op marktwaarde Premie 2006 stabiel en gedeeltelijke indexering over 2005 Was de vaste rekenrente van 4% lange tijd het uitgangspunt voor het bepalen van de verplichtingen, sinds enige tijd wordt marktwaarde gehanteerd als een meer reële basis. In het nieuw Financieel toetsingskader, dat is voorzien voor 2007 vormt marktwaarde dan ook een belangrijk uitgangspunt. PGGM kiest ervoor om gebruik te maken van de mogelijkheid om over te gaan op het overgangsregime FTK. PGGM introduceerde een nieuwe financiële opzet, die past bij haar ambitie van een goed en betaalbaar pensioen. In combinatie vormden marktwaarde en financiële opzet de bouwstenen voor een nieuw herstelplan, waarover aan het einde van het verslagjaar met DNB overeenstemming is bereikt. PGGM kiest voor het overgangsregime Tot 2005 voerde PGGM een herstelplan uit dat in 2003 door DNB was goedgekeurd. Dit plan was nodig om het reservetekort, dat eind 2002 werd vastgesteld, vóór 2012 in te lopen. In 2007 wordt naar verwachting het nieuwe toezicht van DNB effectief, op basis van het nieuw Financieel toetsingskader (FTK), dat werkt met een waardering van pensioenverplichtingen op basis van marktwaarde. Vanuit goed pensioenfondsbestuur heeft PGGM ervoor gekozen om het beleid tijdig in te richten op de nieuwe marktwaardewereld. PGGM heeft in 2005 besloten om zich nu reeds in te stellen op dit nieuwe toezicht door gebruik te maken van de door DNB gecreëerde mogelijkheid om te kiezen voor een overgangsregime. De omschakeling naar verplichtingen op marktwaarde betekent dat het renterisico van de verplichtingen volledig doorwerkt in de pensioenfondsbalans. Wachten op definitieve invoering van de Pensioenwet zou dit risico niet wegnemen. De ontwikkeling van de lange rente, en daarmee van de marktwaardedekkingsgraad, was in 2005 ongunstig. De rente is gestaag gedaald. Het zeer goede rendement heeft het effect van deze daling op de dekkingsgraad kunnen compenseren. Nieuwe financiële opzet gereed Om ook op lange termijn te voldoen aan PGGM s ambitie van een goed en betaalbaar pensioen is in 2005 een nieuwe financiële opzet ontwikkeld. Hierin zijn indexering én premie afhankelijk van de stand van de marktwaardedekkingsgraad. De nieuwe financiële opzet moest voldoen aan PGGM s ambitie van een goed en betaalbaar pensioen. Daarom zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: A. PGGM spaart door voor een reële dekkingsgraad van 100% B. De premie is afhankelijk van de dekkingsgraad C. Indexering is voorwaardelijk en afhankelijk van een staffel D. Indexering gaat voor premie Deze uitgangspunten en hun consequenties worden in beeld gebracht en toegelicht in het schema op bladzijde 29. E. PGGM stuurt actief op het renterisico van de verplichtingen. De waarde van de verplichtingen hangt direct van de rente af. Integrale beheersing van de balansrisico s is onderdeel van de nieuwe financiële opzet. F. Langetermijnbeleggingsbeleid met diversificatie in de mix. PGGM streeft als langetermijnbelegger naar een hoog en stabiel rendement. In het hoofdstuk Beleggingen wordt dit gegeven uitgewerkt. 27 Verslag van het bestuur en de hoofddirectie