MKB 2.0: integratie van sociale media in het productontwikkelingsproces van kleine en middelgrote bedrijven

Transcriptie

1 MKB 2.0: integratie van sociale media in het productontwikkelingsproces van kleine en middelgrote bedrijven Partners in het project: Lectoraat Innovatief Ondernemen van Zuyd Hogeschool Capaciteitsgroep Innovation, Technology Management and Marketing (ITEM) van de Technische Universiteit Eindhoven MKB-Limburg Een consortium van 15 MKB-bedrijven Projectmanagement: Dr. Jimme Keizer, Lector Innovatief Ondernemen Zuyd Hogeschool Prof.dr. Ed Nijsssen, hoogleraar marketing, TU-Eindhoven Jeroen Wilmes, MKB-Limburg Projectleiding en contactpersoon: Dr. Jimme Keizer, Zuyd Hogeschool, Abstract MKB-bedrijven moeten steeds vaker innoveren. Maar nieuwe producten ontwikkelen en op de markt brengen is riskant. Het gebruik van sociale media inbouwen in het productontwikkelingsproces zou de risico s kunnen verkleinen door de eigen omgeving van bedrijven klanten, potentiele klanten, leveranciers, kennisinstellingen en businesspartners door heel het productontwikkelingsproces te betrekken bij de keuzen die moeten worden gemaakt. In het voorgestelde project wordt begonnen met het bepalen van het ideaalprofiel van de bedrijfs- en werkprocessen van een MKB-bedrijf dat succesvol is in het gebruik van sociale media in productontwikkeling. Vervolgens wordt er een bedrijfskundig instrument ontwikkeld voor MKB-ers. Met het instrument kunnen bedrijven constateren t.a.v. welke bedrijfs- en werkprocessen zij afwijken van het ideaalprofiel en kunnen zij vaststellen welke interventies nodig zijn om de eigen bedrijfs- en werkprocessen te versterken richting ideaalprofiel. Tenslotte wordt de disseminatie van de resultaten richting MKB op gang gebracht.

2 MKB 2.0: integratie van sociale media in het productontwikkelingsproces van kleine en middelgrote bedrijven 1. Inleiding Hoe kunnen MKB-ondernemers sociale media integreren in productontwikkeling? In het voorgestelde onderzoeksproject willen we voor MKB-bedrijven een instrument ontwikkelen waarmee zij hun omgeving - o.a. klanten, potentiële klanten, leveranciers, kennispartners kunnen betrekken bij het ontwikkelen van nieuwe producten en/of diensten. De beoogde integratie van sociale media in productontwikkeling biedt uitzicht op een nieuwe manier van innoveren, beter aansluitend op de markt, met een hogere slaagkans. Om hun concurrentiepositie te behouden en te versterken moeten MKB-bedrijven steeds vaker nieuwe of verbeterde producten op de markt brengen. Maar productontwikkeling is riskant. De faalkans varieert van 30% tot 40%, en ongeveer 50% van de middelen die worden besteed aan productontwikkeling gaat naar projecten die mislukken in de markt of de markt nooit halen (Cooper, R.G. & Kleinschmidt, E., 2010, Stagegate - Your roadmap for new product development, Retrieved , from Het is begrijpelijk dat MKB-ondernemers aarzelen om aan dergelijke projecten te beginnen (Onderzoek lectoraat Innovatief Ondernemen & Risicomanagement, Hogeschool Zuyd, ). Er is veel onderzoek gedaan naar de oorzaken van het mislukken van productontwikkelingsprojecten, maar veel minder naar strategieën om de slaagkans van deze projecten te verhogen (Flinders, C., et al., 2010, Overcoming the barriers to managing innovation in the early stages of new product development in SMEs, IAM Conference Proceedings). De mogelijkheid om met behulp van sociale media de slaagkans van een nieuw product te verhogen begint steeds meer aandacht te krijgen (Hoyer, W.D. et al, 2010, Consumer Cocreation in New Product Development, Journal of Service Research; Jantsch, J., 2008, Let s talk social media for small business, Version two, [online]. Qualman, E., 2011, Socialnomics: How social media transforms the way we live and do business, John Wiley & Sons, New Yersey; Verreynne, M. & Harris, C., 2009, Social intrapreneurship: The case of small nonprofit firms in Australia and New Zealand, in: 2009 ICSB World Conference Proceedings, Seoul, Korea; Lundström, A., 2011, Promoting innovation based on social sciences and technologies: the prospect of a social innovation park, Innovation: The European Journal of Social Science, 24, 1-2, ; Kim, H.D., Lee, I., & Lee, C.K., 2011, Building Web 2.0 enterprises: A study of small and medium enterprises in the United States, International Small Business Journal, 29, August 16). Maar het gebruik van sociale media door MKB-ers voor het sneller en beter ontwikkelen van nieuwe producten en diensten is tot dusver niet onderzocht en uitgewerkt. Ondernemers blijken zeer geïnteresseerd in het gebruik van sociale media. De afgelopen jaren hebben honderden Limburgse ondernemers deelgenomen aan Social Media Workshops georganiseerd door Syntens en KvK. De deelnemers bleken behoefte te hebben aan meer zicht op de mogelijkheden van sociale media in hun bedrijf. Voor zover ondernemers sociale media gebruiken is dat bijna uitsluitend om te volgen hoe over hun bedrijf en hun producten wordt gecommuniceerd. Een van de steeds terugkerende vragen van ondernemers was of en hoe sociale media kunnen worden ingezet bij het ontwikkelen en lanceren van nieuwe producten en diensten. Aan de ene kant vermoeden ondernemers hier grote mogelijkheden, maar aan de andere kant vrezen zij voor reputatieschade als sociale media niet goed worden gebruikt. Voor het integreren van sociale media in het productontwikkelingsproces van MKB-bedrijven bestaat tot op heden geen oplossing. Door sociale media te integreren in productontwikkeling wordt betere informatie-uitwisseling mogelijk met (potentiële) klanten, (potentiële) toeleveranciers en deskundigen. Deze uitwisseling kan leiden tot realistischere en kansrijkere productideeën, producten die beter aansluiten op wensen en verwachtingen van gebruikers, effectievere serviceverlening en gerichtere, snellere en succesvollere productintroducties. Het Amerikaanse bedrijf Quirky laat zien hoe sociale media gebruikt kunnen worden in productontwikkeling. Dit bedrijf biedt uitvinders de mogelijkheid om productideeën out in the crowd te zetten en gaat, als de reacties positief zijn, aan de slag en verkoopt de producten vervolgens wereldwijd. Op deze manier heeft het bedrijf meer dan 100 uitvindingen via z n website op de markt

3 gebracht, bijvoorbeeld de Snowdozer, een slimme sneeuw- en ijskrabber met een inklapbare dubbelblad-ijsschraper op een telescooparm zodat de gebruiker verder kan reiken. Een innovatiever MKB is belangrijk voor Limburg. Ondanks veel inspanningen blijft de innovatiescore van Limburg achter bij die van de omringende Nederlandse, Duitse en Belgische regio s (Eurostat 2010). Eén van de doelen van het voorgestelde project is het leveren van een bijdrage aan versterking van de innovatiekracht van het MKB in de regio. In dit projectvoorstel komen twee ontwikkelingen bij elkaar: (1) Innoveren in het MKB. Omdat marktomstandigheden voortdurend in beweging zijn moeten MKB-ers steeds vaker hun producten en diensten verbeteren en vernieuwen. Om succesvol te kunnen innoveren moeten bedrijven beschikken over en effectief gebruik maken van informatie over technische ontwikkelingen en mogelijkheden, klantenwensen, mogelijke businesspartners, prijzen van concurrerende producten, etc. Uit onderzoek en praktijk blijkt dat innoveren voor MKB s lastig en riskant is. Zij beschikken doorgaans niet over de middelen (tijd, geld en personeel) die grote bedrijven wel hebben om te innoveren. (2) Sociale media in het MKB. MKB-ondernemingen maken nog steeds weinig gebruik van sociale media, maar het gebruik ervan groeit. Qua functionaliteit bieden sociale media goede mogelijkheden om nieuwe ideeën te ontwikkelen en uit te testen, om te netwerken en om producten beter en sneller te vermarkten. Maar het is nog onduidelijk hoe ze effectief kunnen worden ingezet. Meestal is er sprake van passief gebruik: volgen hoe er over het eigen bedrijf en het eigen product wordt gecommuniceerd. Actief gebruik - een community vormen en daar mee communiceren - komt veel minder voor. Beide gebruiksvormen zijn belangrijk in verband met productontwikkeling. Sociale media maken het mogelijk om nieuw ontwikkelde producten en diensten beter te doen aansluiten op klantvragen. Hoofddoelstelling Hoofddoel van dit project is om een instrument te ontwerpen dat MKB-ondernemingen in staat stelt sociale media te integreren in het productontwikkelingproces. De beoogde integratie zal het genereren van succesvolle ideeën voor verbeterde en nieuwe producten en diensten bevorderen, nieuwe product-markt combinaties helpen ontwikkelen en de innovatiekracht van het MKB versterken. Het MKB-productontwikkelingproces kan worden verdeeld in drie hoofdfasen: ideegeneratie, ontwikkeling/productie en marketing & sales. Om te beginnen wordt voor elk van deze fasen uitgezocht hoe MKB ers deze nu organiseren en of en hoe zij daarbij sociale media gebruiken. Vervolgens worden best practices geïdentificeerd en beschreven. Daarna worden de resultaten gecombineerd in een ontwerp voor het gebruik van sociale media in het gehele productontwikkelingproces. Tenslotte wordt het ontwerp getest en beschikbaar gesteld voor toepassing in de praktijk. Omdat het MKB een uiterst heterogene categorie vormt maken wij op twee punten een nadere precisering: Aangenomen wordt dat MKB s verschillende productontwikkelingstrategieën volgen (prospectoranalyzer-defender-reactor, Miles & Snow, 1978) en dat de best practice -profielen van bedrijven daardoor van elkaar zullen verschillen. In het projectvoorstel wordt gemikt op het identificeren van best practice -profielen per productontwikkelingstrategie. Aangenomen wordt dat grotere MKB s beschikken over meer en andere resources dan kleinere. Dat kan betekenen dat de best practice -profielen van MKB s van verschillende grootte van elkaar verschillen. In het projectvoorstel wordt de bedrijfsgrootte dan ook als controlefactor meegenomen. Praktische doelstelling Het praktische doel van het onderzoeksproject is: een instrument ontwerpen waarmee MKB s met behulp van sociale media succesvoller kunnen innoveren. De onderzoeksresultaten en het ontwikkelde instrument zullen beschikbaar worden gesteld aan MKB s via publiciteit en workshops van MKB-Limburg. Ook het onderwijs zal profiteren van het project doordat studenten en docenten worden betrokken bij de onderzoeksstappen en de resultaten worden ingebracht in de onderwijsactiviteiten van Hogeschool Zuyd en Technische Universiteit Eindhoven. Subdoelstellingen De observaties tijdens workshops met ondernemers, het belang van het versterken van de innovatiekracht van het MKB in Limburg, de ambities van de kennispartners t.a.v. het opbouwen van een duurzame

4 samenwerking en de verdere concretisering van de meerjarenstrategie en het speerpunt ondernemerschap van Zuyd Hogeschool, leiden tot de volgende doelstellingen: 1. Realiseren van een structurele en duurzame kenniscirculatie tussen Zuyd Hogeschool, Technische Universiteit Eindhoven, MKB-Limburg en andere experts met het oog op het versterken van innovatief ondernemerschap in het MKB. 2. Ontwikkelen van een conceptueel kader waarmee de effectiviteit van het gebruik van sociale media in productontwikkelingprocessen kan worden gemeten. 3. Identificeren van best practices voor effectief gebruik van sociale media in MKBproductontwikkelingprocessen, rekening houdend met verschillen in productontwikkelingstrategie en bedrijfsgrootte. 4. Ontwikkelen van een praktijkgericht diagnostisch instrument waarmee MKB s kunnen vaststellen in hoeverre zij de interne voorwaarden hebben ingevuld die nodig zijn om de best practice -profielen te kunnen hanteren. 5. Ontwikkelen van een aanpak waarmee MKB s in het geval van geconstateerde deficiënties de betreffende interne voorwaarden kunnen versterken. 6. Versterken van de kennis van docenten en studenten van Zuyd Hogeschool over de mogelijkheden van het gebruik van sociale media in ondernemerschap en in de productontwikkelingprocessen in het MKB. 7. Betrekken van studenten en docenten vanuit verschillende opleidingen bij het project. 8. Bevorderen van innovaties bij de deelnemende bedrijven, gebruik makend van sociale media. MKB- Limburg kan in haar rol van innovatiepromotor ondernemers concreet stimuleren tot en ondersteunen bij de genoemde innovaties. Waarom RAAK subsidie? Dit project draagt bij aan het bevorderen van het innoverend vermogen van ondernemers in het midden- en kleinbedrijf door kennis te laten circuleren en te ontwikkelen. Het project levert kennis en instrumenten op waarmee ondernemers: productontwikkelingsideeën genereren die realistisch en kansrijk zijn, producten ontwikkelen en produceren die aansluiten op wensen en verwachtingen van gebruikers producten gerichter, sneller en succesvoller introduceren in de markt. Tevens draagt het project bij aan verdieping en versteviging van de samenwerking tussen de projectpartners MKB-Limburg, Zuyd.Hogeschool en Technische Universiteit Eindhoven. De twee eerstgenoemde partners hebben eerder succesvol samengewerkt in projecten die tot doel hadden om de innovatiekracht van het MKB te versterken: Internationale Expansie en Next Generation Clean Rooms. Zuyd Hogeschool en Technische Universiteit Eindhoven wisselen t.a.v. ondernemerschapsonderwijs kennis, ervaringen en methoden uit via het Lectoraat Innovatief Ondernemen van Zuyd Hogeschool. Ook sluit het project aan bij de meerjarenstrategie van Zuyd Hogeschool die gericht is op het leveren van een bijdrage aan het versterken van de innovatiekracht van het MKB in de regio (meerjarenstrategie ) en bij de programmalijn Interne en externe voorwaarden voor succesvolle productontwikkeling in het MKB van het lectoraat Innovatief Ondernemen van Zuyd Hogeschool. 2. Vraagarticulatie, initiële vraagstelling, thema s en doelstellingen Dit projectvoorstel komt voort uit vragen van MKB-ondernemers die de laatste jaren hebben deelgenomen aan workshops over het toepassen van sociale media in bedrijfsprocessen. In deze workshops werden de deelnemers geïnformeerd over de aard en mogelijkheden van verschillende sociale media en wisselden zij ervaringen uit in het gebruik van deze media. Duidelijk werd dat de betrokken ondernemers sociale media nog maar weinig toepassen voor bedrijfsdoeleinden. Zij bleken vooral naar de workshops te komen om ideeën op te doen om meer voordeel te halen uit het gebruik van sociale media. In de gesprekken over gebruiksmogelijkheden kwam productontwikkeling dikwijls ter sprake. Ondernemers zien de noodzaak om te innoveren en zouden de nieuwe media daarbij willen gebruiken maar beschikken niet over de ideeën en mogelijkheden om daarvoor een betrouwbare aanpak of methodiek te ontwikkelen. Op het MKB gerichte dienstverleners zoals MKB-Limburg, Syntens en de Kamer van Koophandel beschikken ook niet over een instrument voor het integreren van sociale media in productontwikkeling. Via dit projectvoorstel willen de betrokkenen een dergelijk instrument ontwerpen en opleveren zodat in de gesignaleerde behoefte wordt voorzien. De bedrijven die zich hebben aangemeld als deelnemer aan dit project willen: Aan de slag met moderne sociale media in productontwikkeling;

5 De kansen en de risico s leren kennen van het gebruik van sociale media in het productontwikkelingproces; Praktisch bruikbare instrumenten voor het effectief gebruiken van sociale media in de verschillende fasen van productontwikkelingprocessen ontwikkelen en toepassen; Hun productontwikkelingprestaties verbeteren. De consortiumpartners willen via dit project: Kennis vergroten over de mogelijkheden van sociale media in het MKB-productontwikkelingproces en over de mogelijkheden om daarmee de innovatiekracht van het MKB te versterken. De onderlinge samenwerking versterken. De begeleidings- en ondersteuningsmogelijkheden versterken (Syntens, KvK en MKB-Limburg) Het onderwijs verrijken met kennis over de praktijk en de onderzoeksvaardigheden van docenten en studenten versterken door hen te betrekken bij de uitvoering van het project. De bij dit voorstel betrokken kenniskringen van Hogeschool Zuyd zijn goed aangesloten op deze vraagstelling vanuit het MKB. De kenniskring van het Lectoraat Innovatief Ondernemen heeft aan de ene kant de afgelopen jaren kennis opgebouwd van het productontwikkelingsproces binnen MKB-bedrijven en doet daar verder onderzoek naar (innovatief ondernemerschap in Limburg; partnerselectie in strategische allianties; bedrijfsoverdracht in het MKB) en aan de andere kant heeft de groep zich al enkele jaren bezig gehouden met toepassingen van sociale media (o.a. ontwikkelen van sociale media applicaties voor levenlanglerenlimburg). De kenniskring van het lectoraat Infonomie en Nieuwe Media van Hogeschool Zuyd heeft ervaring opgebouwd in onderzoek naar de mogelijkheden van sociale media in verschillende contexten (DigIDeas: Ethical and Social Aspects of Digital Identities: Towards a Value Sensitive Identity Management; VIP-lab: lct Experience Prototyping Lab: de industrie een laagdrempelige mogelijkheid bieden voor het bètatesten op gebruiks- en gebruikerskarakteristieken van innovatieve communicatieproducten). Ondernemers hebben grote interesse in het gebruik van sociale media in het kader van productontwikkeling, maar vinden het moeilijk om daarvoor een passende aanpak te vinden. Een goede manier van werken moet er rekening mee houden dat de informatiebehoeften tijdens productontwikkelingsprojecten verschuiven: Bij de start van een productontwikkelingsproject vragen ondernemers zich af wanneer is een goed productontwikkeling idee goed genoeg? en hoe kan ik het productontwikkeling idee verder versterken?. In de ontwikkelfase geven ondernemers aan voor de uitdaging te staan de wensen en behoeften van de klanten in de vingers te krijgen om daar vervolgens met hun innovatie-idee op aan te kunnen sluiten. En in de marktintroductiefase vragen ondernemers zich af hoe zij geïnteresseerde klanten kunnen vinden en aan zich binden. Grote bedrijven hebben doorgaans al wel applicaties voor het gebruik van sociale media in bepaalde fasen van het proces of in specifieke contexten zoals bijvoorbeeld in open innovatie. Voorzover bekend zijn er geen uitwerkingen/tools voor het toepassen van sociale media over het hele productontwikkelingsproces. Een integrale toepassing van sociale media in productontwikkeling kan een innovatieve manier om producten te ontwikkeling mogelijk maken. De kern van deze nieuwe aanpak is dat de externe omgeving van MKB s via sociale media actief wordt betrokken bij productontwikkeling door het mobiliseren en activeren van een community van klanten, potentiële klanten, toeleveranciers, mogelijke businesspartners en verdere toevallig geïnteresseerden. De informatiestromen kunnen de slaagkans van onderhanden projecten verhogen en input opleveren voor het starten van volgende productontwikkelingsprojecten. Bovenstaande leidt tot volgende vraagstelling vanuit het MKB: Hoe kan ik sociale media zo integreren in mijn productontwikkeling dat ik meer succesvolle nieuwe producten realiseer? De kennisdomeinen en expertises van de lectoraten Innovatief Ondernemen en Infonomie en Nieuwe Media van Hogeschool Zuyd sluiten goed aan bij de vragen die voortkomen uit de vraagarticulatie van het MKB. Kennis die reeds ontwikkeld is kan ingezet worden binnen dit project. Voor dit project is samenwerking gezocht met de capaciteitsgroep Innovation Technology Entrepreneurship & Marketing van de Technische Universiteit Eindhoven vanwege de kennis en reputatie van dit expertisecentrum op het gebied van innovatiemanagement en om de onderlinge samenwerking te verstevigen tussen HBO-onderzoek en WOonderzoek.

6 Om de vraagstelling vanuit het MKB onderzoekbaar te maken zijn onderstaande vraagstellingen geformuleerd: 1. Wat zijn de ervaringen en resultaten van het gebruik van sociale media in productontwikkelings-projecten van MKB-bedrijven? 2. Hoe moet het interne bedrijfsproces worden ingericht en welke specifieke voorwaarden moeten worden vervuld om het gebruik van sociale media effectief te kunnen integreren in de verschillende fasen van het MKB-productwikkelingsproces? 3. In hoeverre vragen productontwikkelingsprojecten binnen MKB-bedrijven en open-innovatie-projecten om verschillende methodieken? 4. Hoe kan het resultaat van de inzet van sociale media worden aangetoond? Om de praktische waarde van het project verder te versterken zijn onderstaande aanvullende vraagstellingen geformuleerd: 5. MKB s blijken verschillende productontwikkelingsstrategieën te volgen. In hoeverre vragen verschillende productontwikkelingsstrategieën om verschillende werkwijzen t.a.v. het effectief gebruik van sociale media? 6. MKB s vormen een heterogene categorie. In hoeverre verschillen de gewenste best practices van grotere en kleinere MKB s van elkaar? In een project waarin zoveel aandacht wordt besteed aan het gebruik van sociale media ligt het voor de hand om daarvan tijdens het project actief gebruik te maken voor de onderlinge communicatie binnen het project en voor de samenwerking met extern betrokken bedrijven: practice what you preach. 3. Netwerkvorming 3.1 Consortium Lectoraat Innovatief Ondernemen van Hogeschool Zuyd penvoerder Vanuit Hogeschool Zuyd neemt het lectoraat Innovatief Ondernemen de rol van penvoerder en organisator van dit project op zich. Het lectoraat doet onderzoek naar de wijze waarop MKB ers nieuwe producten en diensten ontwikkelen en ontwikkelt inzichten en instrumenten waarmee de innovatiekracht van MKB-ers wordt versterkt. Kernthema s waar het lectoraat de afgelopen jaren actief mee bezig is geweest: innovatiemotivatie van Limburgse ondernemers, barrières voor succesvolle bedrijfsoverdracht, ontwikkelen en realiseren van het Ondernemershuis voor de Westelijke Mijnstreek als accellerator van innovatief ondernemerschap, ontwikkelen van instrument voor het monitoren en versterken van het functioneren van de Chemelot-campus als broedplaats van open-innovatie. Verder zijn vanuit het lectoraat enkele dissertatieprojecten gestart waarin onderwerpen worden onderzocht die de kennis over het versterken van innovaties in het MKB vergroten. Het lectoraat is verbonden met het kenniscentrum Commercieel Management/Financieel Management van Hogeschool Zuyd. Deze verbinding biedt de mogelijkheid om docenten en studenten van de betrokken opleidingen te laten deelnemen aan het beoogde onderzoeksproject. Daarnaast heeft het lectoraat een uitgebreid contacten- en samenwerkingsnetwerk binnen de hogeschool als geheel. Het lectoraat is partner in het Chematerials project (samenwerking tussen Hogeschool Zuyd en DSM) en is beoogd partner in het voorgestelde RAAK PRO project De Bestaande Wijk van Morgen. Lectoraat Infonomie en Nieuwe Media van Hogeschool Zuyd Het lectoraat Infonomie en Nieuwe Media verricht wetenschappelijk en praktijkgericht onderzoek naar ontwikkelingen rond ICT, digitalisering, en samenleving. Algemeen hoofdthema van het INM onderzoeksprogramma is de co-evolutie van digitale informatie- en communicatietechnologieën en samenleving, met specifieke aandacht voor de normatieve, ethische en sociale implicaties. Het lectoraat heeft veel projectervaring: Migratietechnologie (met het Rathenau Instituut), Dig Ideas (EUproject), Homeland securety, biometric identification & personal detection ethics (EU-project). In het beoogde project brengt dit lectoraat zijn expertise in over ict en het functioneren en gebruiken van nieuwe media. Syntens Syntens is een intermediaire dienstenverlener gericht op het bevorderen van de innovatiekracht van het MKB. Via adviseurs legt Syntens contacten met ondernemers, maakt hen bewust van de mogelijkheden om

7 te innoveren en helpt hen concreet om daarin stappen te zetten die leiden tot resultaat voor de onderneming. Syntens beschikt over een groot en persoonlijk netwerk met kennispartners, ondernemers en brancheorganisaties dat zich uitstrekt over de belangrijkste sectoren van de Nederlandse economie en is regionaal beschikbaar en toegankelijk. Syntens voert diverse innovatieprojecten uit. Sommige van deze projecten zijn voor een specifieke doelgroep, of een bepaalde provincie of regio. Andere zijn voor heel Nederland. Het bevorderen van innovaties gebeurt op verschillende manieren: uitwisselen van ideeën en ervaringen met ondernemers, organiseren van workshops met actuele onderwerpen voor ondernemers, toegankelijk maken van kennis van universiteiten en hogescholen voor ondernemers, verlenen van een financiële bijdrage en door actieve samenwerking met hogescholen. In Zuid-Nederland werkt Syntens o.a. samen met TU/e-Innovation Lab, LIOF en Agentschap NL. Het belang van het beoogde project voor Syntens is dat kennis over de verbinding tussen productontwikkeling en sociale media wordt verkregen en dat de adviseurs beschikking krijgen over een instrument dat in workshops en dienstverlening voor MKB-ers kan worden ingebracht. In het beoogde project brengt Syntens z n kennis, ervaring en netwerk in met het oog op het werven van deelnemende MKB-ers, de instrumentontwikkeling, de validatie en de disseminatie van de resultaten. MKB-Limburg MKB-Limburg behartigt de belangen van kleine en middelgrote ondernemingen in Limburg door informeren, netwerken en ondersteunen. De belangenbehartiging vindt plaats via provinciale clusters, resp. lokale afdelingen.deze afdelingen bepalen op regionale en lokale schaal hun eigen agenda en werken daarbij samen met partners, overheden en ondernemersverenigingen. MKB-Limburg kent acht Business to businessclubs die fungeren als netwerkplatforms. Deze clubs organiseren hun eigen programma in samenwerking met het regionale bedrijfsleven. MKB-Limburg is geïnteresseerd in deelname aan het voorgestelde project omdat MKB-Limburg verwacht dat haar achterban veel meer kan profiteren van sociale media dan nu het geval is. Het gebruik van sociale media kan een nieuwe vorm van innoveren in het MKB mogelijk maken. Daar wil de organisatie graag aan bijdragen. MKB-Limburg brengt haar netwerk en ontmoetingsstructuren in bij het werven van deelnemers en het dissemineren van de resultaten. Technische Universiteit Eindhoven De capaciteitsgroep ITEM (Innovation, Technology Entrepreneurship & Marketing) van de Faculteit Industrial Engineering & Innovation Sciences van de TU/e heeft een uitgebreide expertise opgebouwd in het brede veld van innovatiemanagement. De capaciteitsgroep is één van de grootste groepen in haar vakgebied ter wereld en publiceert in de belangrijkste wetenschappelijke tijdschriften. De groep probeert voortdurend nieuwe ontwikkelingen te identificeren en de waarde daarvan via onderzoek vast te stellen. Het gebruik van sociale media in productontwikkeling is zo n nieuwe ontwikkeling. Wat haar onderzoeksmethodologie betreft heeft de groep affiniteit met de ontwerpgerichte onderzoeksmethodologie, ontwikkeld door Van Aken (lid van deze capaciteitsgroep). De capaciteitsgroep ITEM wil deelnemen aan dit project omdat het de mogelijkheid biedt om te leren kennen hoe bedrijven met behulp van sociale media producten ontwikkelen en hoe dat gebruik kan worden geïntensiveerd. De samenwerking met een HBO-onderzoeksgroep past goed bij de interesse van de groep in ontwerpgericht onderzoek. ITEM brengt in de persoon van Prof.dr. Ed Nijssen onderzoekskennis en -ervaring in ter ondersteuning van het beoogde project. 3.2 Deelnemende bedrijven Nr. Naam bedrijf Bedrijfstak Vraag 1. Gulpener Bierbrouwerij Productie en verkoop van bieren In onze sterk concurrerende markt willen wij ons ook met nieuwe communicatiemiddelen onderscheiden. Sociale media kunnen ons helpen onze omgeving met ons verbonden te krijgen en te houden. 2 Wolfs Verlichting b.v. Electrotechniek LED technieken zijn op dit moment aan zeer snelle wijzigingen onderhevig. Voor de juiste inzet van deze technieken in de markt zijn we continu

8 op zoek naar kennisbronnen die voorop lopen. Hiermee kunnen we ons blijven onderscheiden. 3 Koba Beveiliging en advies Innovatief high tech beveiligingssysteem ontwikkelen met behulp van sociale media. 4 ESG b.v. Serviceprovider public key infrastructure 5 EFAA Opleidingen en hulpmiddelen voor fitnessbranche Constant bezig om nieuwe diensten te bedenken. Behoefte aan meer en beter contact met onze markt. Wij hopen met sociale media meer en betere dienstverlening aan klanten te realiseren. Behoeften van klanten worden niet altijd direct uitgesproken. 6 Klesman Autodemontage Nog veel te veel ad-hoc contact met onze klanten. Wij willen klanten betrekken bij ontwikkelen van nieuw product. 7 FysioQ Fysiotherapiepraktijk Kennis en behoegte uit de markt halen die basis vormen voor nieuwe dienstenontwikkeling 8 Hotraco Agri Pluimvee sector In een steeds sneller veranderende markt is het voor ons belangrijk om snel en efficiënt informatie te kunnen verkrijgen voor de ontwikkeling van nieuwe producten. Sociale media kan daarbij een hulpmiddel zijn als we weten hoe 9 Mad Science Nederland 10 MGC Healthcoaching 11 Technomed Europe Opleidingen, advies en cursussen Adviseren en ondersteunen fitness in bedrijven Productie en levering van neurodiagnostische accessoires Wij willen met social media een netwerk opbouwen waarbij we met onze ontwikkeling van nieuwe producten voor het onderwijs sneller kunnen schakelen tussen de 4'O's, ouders, overheid, onderwijs en ondernemers. Wij willen met sociale media sneller kennis vergaren voor de realisatie van onze innovaties en ook de afstemming in de markt voor marktintroductie beter getoetst hebben. In de sterk gereguleerde markt van medical devices wordt innovatiesnelheid negatief beïnvloed door allerlei regulering. Door inzet van sociale media zou de time to market versneld kunnen worden, met name daar waar nieuwe kennis en kunde gevonden moet worden. 12 Success4You Marketing Marktinnovaties conceptueel toetsen via sociale media alvorens deze daadwerkelijk te realiseren 13 Quaden Makelaars Makelaars en taxateurs Wij willen ons onderscheiden door de snelheid van verandering waarin we ons aan de markt aanpassen. Sociale media kan daarbij een hulpmiddel zijn om dit te bereiken maar we weten niet hoe. 14 ICT-coach voor het MKB Ict dienstverlening ICT staat nog te veel op zich zelf en wordt door MKBers gezien als noodzakelijk kwaad. Integratie van sociale media kan toegevoegde waarde en imago van ICT verhogen. 15 Trigos Support Organisatieadvies Op zoek naar integratie van sociale media in onze producten. 16 Van der Sterren Marketing en Communicatie Marketing Wij willen zelf nieuwe diensten ontwikkelen waarmee we onze klanten van dienst kunnen zijn. Wij zien sociale media daarbij als innovatie.

9 3.3 Expertgroep Een expertgroep wordt gevormd als klankbord voor het consortium, de onderzoekers en de bedrijven. De expertgroep wordt op de hoogte gehouden van de ontwikkeling van het project en uitgenodigd voor workshops en werkconferenties om gevraagd en ongevraagd advies te geven over het werkproces en de tussen- en eindproducten. Kamer van Koophandel Limburg Regiostimulering is een van kernactiviteiten waarmee de Kamer van Koophandel Limburg wil bijdragen aan het versterken van de concurrentiekracht van het Limburgse MKB. Daartoe initieert de KvK duurzame en innovatieve projecten, ook in de euregio. Met de kennis en ervaring vanuit KvK worden ondernemers ondersteund o.a. via het communicatie-instrument Innoveerpunt dat ondernemers informeert over provinciale, landelijke en euregionale regelingen op gebied van innovatie, de MKB-Versneller waarmee ondernemers kennis en methoden krijgen aangereikt waarmee zij senller kunnen innoveren, en het project Metaal in beweging waarin doorgaande scholing en ontwikkeling in de metaalsector worden gestimuleerd. De Kamer zal aan het project deelnemen met haar kennis en ervaring en wil graag het beoogde eindproduct opnemen in haar dienstverlening aan bedrijven. In dat verband wordt nadrukkelijke samenwerking met Syntens nagestreefd. Communicatiebureau Hemels van der Hart te Woudenberg. Dit communicatiebureau is al een tijd aan het experimenteren met sociale media in eigen organisatie en in de dienstverlening aan klanten. Voor het beoogde project is het bureau een zinvolle gesprekspartner omdat zij vanuit een voorzichtig beginnende ervaring kritisch kunnen meedenken over proces en inhoud van het project. Jonge Bedrijven Sociëteit Limburg De JBS is een sociëteit voor en door 'jonge' ondernemers in Limburg. Bij de JBS kunnen ondernemers minder dan 5 jaar staan ingeschreven bij de KvK kennis of informatie opdoen, met andere (startende) ondernemers over hun problemen en oplossingen sparren, maar ook op zoek gaan naar samenwerkingspartners.de JBS houdt bijeenkomsten per jaar met nadruk op informatie- en kennisoverdracht en themabijeenkomsten, beurs- presentaties, bedrijfsbezoeken en workshops voor doorstarters. JBS is een interessante gesprekspartner omdat zij het perspectief en de ervaringen inbrengt van de jonge ondernemers die affiniteit hebben met het gebruik van sociale media. 4. Onderzoek en kennisverhoging 4.1. State-of-the-art Vanuit de resource-based-view-of-the-firm -benadering is veel onderzoek gedaan naar interne variabelen en condities ( capabilities ) die bedrijven nodig hebben om te kunnen innoveren. Steeds weer blijkt externe oriëntatie een kernpunt te zijn. Het gebruik van sociale media past daarin. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de theoretische basis van het projectvoorstel. Om te beginnen wordt aangeduid op welke wijze sociale media kunnen bijdragen aan productontwikkeling. Productontwikkelingsprojecten doorlopen fasen die verschillende externe informatiebehoeften met zich meebrengen. Tegen de achtergrond van de algemene innovatiemanagementliteratuur wordt verkend welke bijdragen sociale media kunnen leveren om op de verschillende momenten tijdens de productontwikkeling te voorzien in de verschillende informatiebehoeften. Vervolgens wordt ingegaan op de mogelijke rol van sociale media in meer complexe open-innovatieprojecten waarin MKB bedrijven samenwerken met andere bedrijven. Sociale media en productontwikkeling Sociale media vormen een complex en snel groeiend medium waarvan steeds meer bedrijven gebruik maken. Tot dusver worden sociale media vooral gebruikt om producten en diensten onder de aandacht van klanten te brengen en voor het volgen van en reageren op de meningen en ervaringen waarover klanten en potentiële klanten met elkaar communiceren. Verschillende vormen van sociale media worden toegepast: blogging, RSS, social search, social bookmarking, social networking en platforms zoals twitter, twirl, plurk etc. Er zijn nog maar zeer weinig MKB-bedrijven die een uitgewerkte strategie hebben ontwikkeld voor het gebruik van sociale media in productontwikkeling. Over de inhoud van de informatie-uitwisseling en over de

10 technologie waarmee wordt gecommuniceerd is nog maar weinig bekend (Hennig-Thurea et al. 2010). Ook over de effectiviteit van sociale media en hoe die meetbaar gemaakt kan worden is nog veel onduidelijk (Hoffman & Fodor, 2010). Globaal kan een bedrijf passief of actief gebruik maken van sociale media. Met passief gebruik bedoelen we: volgen hoe het bedrijf en z n producten en diensten in het nieuws zijn en indien nodig proberen percepties te beïnvloeden. Bij actief gebruik van sociale media vormt het bedrijf een community en probeert het mensen te activeren om te reageren en mee te denken. Ook het actief doorzoeken van internet en platforms voor ideeën en het gebruiken en toepassen van de resultaten daarvan hoort daarbij. Communicatie tussen bedrijven en klanten in hun verschillende rollen is belangrijk voor marketing & sales. Maar interactie met klanten en businesspartners kan ook interessant zijn voor productontwikkeling: genereren van nieuwe ideeën, vinden van ontwikkelpartners, toeleveranciers, co-creatiepartners. Over de relatie tussen het gebruik van sociale media en productontwikkeling is nog weinig bekend. Ook over de wijze waarop sociale media kunnen helpen om een productontwikkeling beter en sneller geaccepteerd te krijgen in de markt is inzicht gewenst. Productontwikkeling is vanouds het domein van CEO s, productontwikkelaars en ingenieurs. Soms wordt een groepje klanten er bij betrokken. De opkomst van sociale media en de toenemende dynamiek tussen bedrijven en hun omgeving biedt mogelijkheden om productontwikkelingsideeën veel interactiever te genereren en te realiseren. Op drie gebieden lijken sociale media een bijdrage te kunnen leveren aan het versterken van productontwikkeling: Genereren van nieuwe ideeën in het front end van productontwikkeling. Klassieke methoden zoals het uitvoeren van marktonderzoek en het vormen van focusgroepen zijn vaak tijdrovend en beperkt in scope. Sociale media kunnen snel werken, zijn relatief goedkoop, en door interactieve werkwijze zeer krachtig (de crowd leert en weet meer door kennisdeling en iteratie). Communicatie met (potentiële) klanten kan nieuwe ideeën opleveren en zicht geven op producteisen en groeps-voorkeuren. De resultaten kunnen helpen om een technology roadmap op te stellen en bij te houden. Betrekken van partners bij ontwikkeling. Voor bedrijven is het van groot belang input te krijgen van klanten tijdens het ontwikkelen van een product ( communities of practice ). Sociale media kunnen bijdragen aan een snelle uitwisseling van info en input. Dat is vooral interessant op momenten dat het originele productontwerp (op onderdelen) moet worden herzien. Peilen en monitoren van marktsentiment en productacceptatie. Productontwikkelingsprojecten hebben doorgaans een aanzienlijke doorlooptijd. Bij de start van een project hebben de beslissers een bepaalde impressie van de aard en omvang van de marktvraag. Deze omstandigheden kunnen tijdens het project nog door tal van oorzaken veranderen. Sociale media kunnen helpen zicht te krijgen en te houden op de wensen en verwachtingen in de markt t.a.v. het beoogde nieuwe product en belangstelling voor dat product wekken en commitment genereren. Daar kunnen nieuwe businessmodellen uit ontstaan. Samenvattend: het gebruik van sociale media zou kunnen leiden tot meer radicale productontwikkeling en meer creatieve manieren enerzijds om een groep klanten betrokken te krijgen en te houden bij productontwikkelingsinspanningen en anderzijds om een brug te slaan naar de markt. Hoe voor de hand liggend en aantrekkelijk het voor bedrijven ook is om sociale media in te zetten voor het versterken van de eigen productontwikkeling, in de praktijk blijken bedrijven te worstelen met de vraag hoe zij deze media technisch en inhoudelijk kunnen toepassen in hun eigen situatie. Daarbij is een voortdurend terugkerend probleem dat MKB-ers terughoudend zijn in het delen van kennis met conculega s. Er zijn nog maar nauwelijks best practices voorhanden en er zijn amper uitgewerkte indices voor de effectiviteit van het gebruik van sociale media. Grote bedrijven hebben mogelijkheden om te experimenteren en werkendeweg strategieën te ontwikkelen waarmee resultaten kunnen worden geboekt. Voor MKB-ers is dat veel moeilijker. Vermoedelijk liggen hier voor hen grote mogelijkheden. Maar er is nader onderzoek nodig om vast te stellen hoe in het MKB sociale media kunnen worden geïntegreerd in productontwikkeling. Daarvoor moet gekeken worden naar de specifieke manier waarop MKB-ers communiceren met hun omgeving. Vervolgens is het de vraag hoe MKB ers de geconstateerde cruciale bedrijfs- en werkprocessen in hun productontwikkelingproces kunnen ontwikkelen en onderhouden.

11 Sociale media en open productontwikkeling in het MKB Het gebruik van sociale media lijkt goed aan te sluiten bij de trend richting open productontwikkeling. Open innovatie sloeg in het begin vooral aan bij middelgrote bedrijven. MKB-ers die in de terminologie van Miles & Snow (1978) neigen tot een defender of reactor strategie, blijken mede door open innovatie toch heel succesvolle innovatieprestaties te kunnen realiseren (Kumar, 2010). Maar ook kleinere MKB-ers blijken steeds meer samenwerking met businesspartners te zoeken en te vinden (Van de Vrande, de Jong, Vanhaverbeke & de Rochemont, 2009). Het begrip open innovatie wordt intussen op verschillende manieren ingevuld. In een recente overzichtsstudie worden enkele invullingen beschreven (Schweisfurth, Raasch & Herstatt, 2011): (1) samen uitvinden: concurrerende bedrijven stellen elkaar gratis kennis beschikbaar over de bouw en prestaties van net geïntroduceerde technologieën; (2) netwerken van gebruikers; (3) commons based peer production : productiemodel waarin de creatieve energie van een groot aantal mensen wordt bijeengebracht en (4) crowd-sourcing: een grote niet vooraf gespecificeerde groep wordt ingeschakeld voor productontwikkeling of onderzoek. In al deze gevallen is het vinden van geschikte partners en het gevonden worden door aantrekkelijke partners van groot belang, maar ook heel lastig. Sociale media lijken daarbij een interessant middel. Dit levert een vierde gebied op waar sociale media een bijdrage lijken te kunnen leveren aan het versterken van productontwikkeling: Vinden en gevonden worden voor open innovatie. MKB-ers hebben steeds vaker partners nodig om productontwikkeling tot stand te kunnen brengen maar ze beschikken doorgaans over weinig middelen om uitgebreid onderzoek te doen naar potentiële samenwerkingspartners. Hun netwerken zijn meestal beperkt tot bestaande klanten en toeleveranciers. Sociale media zijn een krachtig instrument om een netwerk te bouwen Probleemstelling en onderzoeksvragen Om de continuïteit van hun bedrijf veilig te stellen moeten MKB s met een zekere regelmaat hun producten vernieuwen. Die innovaties zijn riskant: ze kosten tijd en geld en het is niet zeker dat ze een succes worden in de markt. Centraal in dit project staat het ontwikkelen van een aanpak waarmee MKB s met behulp van sociale media hun omgeving actief kunnen betrekken bij het ontwikkelen en realiseren van nieuwe of vernieuwde producten. Daartoe wordt een instrument ontworpen waarmee sociale media worden geïntegreerd in het MKB-productontwikkelingsproces. Het inpassen van dit instrument kan leiden tot een herontwerpen van het productontwikkelingsproces van MKB-ers. Het voorgestelde onderzoeksproject kent drie fasen: (1) Onderzoek: Identificeren van de interne kerncondities (bedrijfs- en werkprocessen) die moeten worden vervuld om als MKB sociale media succesvol te kunnen inegreren in productontwikkeling, en ontwerpen van een diagnose-methode waarmee MKB s de fit/mis-fit kunnen vaststellen tussen de vereiste interne condities (ideaal profiel) en de beschikbare bedrijfs- en werkprocessen in het eigen bedrijf. (2) Ontwerp: ontwerpen van een aanpak waarmee MKB s een geconstateerde misfit kunnen opheffen. Er wordt niet een nieuwe sociale media methode ontwikkeld; bestaande methoden worden bekeken op hun bruikbaarheid; de implementatie van het effectief gebruik van een of meer van deze methoden wordt ontworpen en geinstrumentaliseerd. (3) Overdracht en toepassing: toepassingsmogelijkheden uitbreiden tot ZZP ers, ontwikkelen van een evaluatiemethode en dissemineren van de resultaten naar onderwijs en praktijk Stappen in het onderzoek In het voorgestelde onderzoek wordt allereerst onderzocht wat de factoren zijn waar het succesvol gebruik van sociale media in productontwikkeling in MKB-bedrijven van afhangt. Dit onderzoek vormt de basis van het ontwerp van instrument waarmee bedrijven meer voordeel kunnen behalen met sociale media in productontwikkeling. Het beoogde project wordt opgedeeld in drie hoofdfasen: onderzoek, ontwerp en overdracht en toepassing.

12 Onderzoek: in kaart brengen van de kerncondities die moeten worden vervuld voor effectief gebruik van sociale media door het MKB in productontwikkeling. Onder kerncondities wordt hier verstaan organization s repeatable patterns of core routines and skills in carrying out various activities effectively (Grant, 1991; Amit and Schoenmaker, 1993; Finney et al., 2008). In lijn met deze omschrijving wordt onder de kerncondities die moeten worden ingevuld voor het gebruik van sociale media in het kader van productontwikkeling verstaan het patroon van kernroutines en -vaardigheden in bedrijfs- en werkprocessen dat een MKB nodig heeft om effectief gebruik te maken van sociale media in productontwikkeling. Deze kerncondities hebben betrekking op informatieprocessen. Naar analogie van de kerncondities die Jayachandran et al. (2005) hebben onderzocht t.a.v. customer relations management, gaan wij er vanuit dat de volgende informatieprocessen kerncondities vormen voor effectief gebruik van sociale media: - Informatie-reciprociteit: op verschillende manieren contact onderhouden met partners en potentiële partners; - Bijhouden van informatie: verzamelen en vastleggen van informatie van partners en potentiële partners; - Integreren van informatie: partnerinformatie vanuit verschillende bronnen combineren en integreren (telefoon, mail, etc); - Toegankelijkheid van informatie: relevante personen in het bedrijf moeten bij de informatie kunnen die voor hen belangrijk is; - Gebruik van informatie: daadwerkelijk gebruiken van de beschikbare info om partners te identificeren, contacten te leggen en te onderhouden. Ontwerp: ontwerpen van een instrument of systematiek dat bedrijven kunnen gebruiken om sociale media te integreren in productontwikkeling. 1. Vaststellen van informatiebehoeften voor drie hoofdfasen in productontwikkelingsprojecten (genereren van ideeën, ontwikkelen van producten en op de markt brengen van nieuwe of vernieuwde producten). Identificeren van bedrijfs- en werkprocessen die nodig zijn voor passief en actief gebruik van sociale media in deze respectievelijke fasen. 2. Clusteren van geïdentificeerde kerncondities tot best practice -profielen voor actief en passief gebruik van sociale media, rekening houdend met de productontwikkelingsstrategie van bedrijven in de proces- en maakindustrie, controlerend voor de grootte van het bedrijf. 3. Benchmarken van de prestaties van deelnemende bedrijven ten opzichte van de best practiceprofielen voor actief en passief gebruik van sociale media: per bedrijf wordt bepaald in hoeverre het beschikt over de vereiste kerncondities en hoe de verhouding is tussen kerncondities voor actief en kerncondities voor passief gebruik van sociale media voor productontwikkeling ( deviation score approach ). Hierbij worden studenten ingeschakeld die afstudeerprojecten uitvoeren bij aan het project deelnemende MKB-bedrijven. 4. Ontwikkelen van een methode om geconstateerde afwijkingen tussen aanwezige en gewenste profielen te verbeteren en zo de eigen productontwikkelingsprestaties te versterken door een effectiever gebruik van sociale media. Gebruik zal worden gemaakt van case studies (per type productontwikkelingsstrategie en verschillend in bedrijfsgrootte) en van de System Dynamics methode om dit te modelleren en de meest effectieve route te simuleren. De system dynamics methode, ontwikkeld aan het MIT, maakt het mogelijk verschillende feedback-loops in een systeem te simuleren. Het gebruik van sociale media creeert nieuwe feedback-loops zowel naar als van de omgeving en tussen de elementen of fasen van het productontwikkelingsproces. De methode kan helpen om vast te stellen hoe deze loops productief gemaakt kunnen worden. Toepassing: instrument ook bruikbaar maken voor ZZP ers, evaluatiemethode ontwikkelen en dissemineren van de resultaten van het project naar onderwijs en praktijk. 1. Implementeerbaar maken en instrumentaliseren van twee onderdelen van de beoogde systematiek: diagnose van de kerncondities voor het gebruik door MKB s van sociale media in productontwikkeling en verbeterstrategie waarmee zij hun interne bedrijfs- en werkprocessen kunnen ontwikkelen in de richting van het bij hen passende best-practice-profiel. 2. Vier gevalsstudies van ZZP ers, waarin onderzocht wordt in hoeverre de werkwijze voor het MKB ook bruikbaar is voor ZZP ers. Waar nodig worden specifieke applicaties ontwikkeld voor het gebruik van sociale methode door ZZP die nieuwe producten willen ontwikkelen. 3. Seminar voor ZZP ers over het gebruik van sociale media in producten/dienstenontwikkeling. 4. Ontwikkeling van een methode waarmee de effectiviteit van het gebruik van sociale media in productontwikkeling kan worden gemeten. 5. Ontwikkelen van een basismodel voor workshops over sociale media in productontwikkeling

13 6. Symposium voor docenten ondernemerschap van Hogeschool Zuyd en Technische Universiteit Eindhoven 7. Overdracht van de ervaringen en methoden aan Syntens, KvK en MKB-Limburg voor toepassing in workshops voor MKB ers en ZZP ers Onderzoeksmodel Vanuit een informatiebehoeftenperspectief wordt de vraag gesteld welke bedrijfs- en werkprocessen een MKB nodig heeft om extern met productontwikkelings succesvol te zijn. Onderstaand onderzoeksmodel maakt duidelijk dat in het voorgestelde onderzoek, rekening houdend met verschillen in structurele kenmerken en productontwikkelingsstrategietypen: ideaalprofielen worden geïdentificeerd voor de hoofdfasen in het MKB-productontwikkelingsproces voor het actief en reactief gebruik van sociale media, een aanpak wordt ontworpen om kerncondities in het MKB bedrijf te beïnvloeden, teneinde productontwikkelingsprestaties van het MKB bedrijf te versterken. Via casestudies en systems dynamics simulatie ontwikkelen van de beste route naar optimaal profiel voor MKB bedrijven met verschillende productontwikkelingsstrategieën.

14 Structurele kenmerken - Omvang bedrijf - Sector (chemie/maakindustrie) - leeftijd en dynamiek van de ontwikkelstaf en management Identificeren van: Ideaalprofiel van bedrijfs- en werkprocessen nodig voor het gebruik van sociale media - proactief - reactief in de hoofdfasen van het innovatieproces Ontwerpen van: Instrument voor het integreren en effectief gebruik maken van sociale media in productontwikkeling Realiseren van: Innovatieprestaties - meer productinnovaties - meer radicale innovaties - meer marktsuccess Innovatie strategisch type - Prospector - Analyzer - defender 4.5. Onderzoeksplan/opbouw/methode Het onderzoek omvat drie fasen: een inventariserend onderzoek waarin profielen van kerncondities worden geïdentificeerd, een ontwerpend onderzoek waarin een aanpak voor het wegwerken van deficiënties wordt ontwikkeld en een toepassings- of overdrachtsfase waarin het resultaat wordt beschikbaar gemaakt voor de praktijk. Een invulling van de fasen staat in onderstaande figuur uitgewerkt. Kenniscirculatie is een integraal onderdeel van het project en blijft niet beperkt tot een bepaalde fase.

15 Onderzoeksfase Focusgroep Activiteiten/methode Resultaten 1. Inventariserend onderzoek 2. Ontwerpend onderzoek 3. Toepassing en overdracht naar praktijk - 5 kleine MKB ( 10 pers.) - 5 middelgrote MKB (10-25 pers.) - 5 kleine MKB ( 10 pers.) - 5 middelgrote MKB (10-25 pers.) - Intermediaire dienstverleners - ZZP ers - Docenten 1. Startworkshop om protocol te ontwikkelen 2. Kwalitatieve analyse onderzoeksgroep en referentiepanel van 10 grote bedrijven 3. Referentieonderzoek onder grote bedrijven 4. Verbreding naar 100 MKB-ers 5. Werkconferentie consortiumpartners 6. Terugkoppeling naar onderzoeksgroep en naar deelnemende kennispartners 1. Opstellen diagnosemethode 2. Testen diagnosemethode o.a. met afstudeerprojecten 3. Ontwerp interventiemethode 4. Werkconferentie consortiumpartners 5. Check via workshops 1. Instrumentaliseren van de diagnose- en interventiemethode 2. Gevalsstudies bij vier ZZP ers 3. Seminar met ZZP ers 4. Meetbaar maken van effecten van gebruik van sociale media en evalueren van resultaten van het project. 5. Symposium voor docenten ondernemerschap HsZ en TU/e 6. Werkconferentie consortiumpartners - Initiële profielen - Gevalideerde ideaal-profielen - Rapportage en workshops m.h.o.o. kenniscirculatie - Methode voor vaststellen van fit tussen feitelijk en best-practice-profiel - Aanpak voor implementeren van best-practice profiel - Bruikbare geïntegreerde werkwijze - aanpassing context ZZP - validatie - metrices en evaluatie - kennisoverdracht naar onderwijs - overdracht naar onderwijs en dienstverleners Fase 1. Inventariserend onderzoek

16 Doel van het inventariserend onderzoek is om te komen tot ideaal-profielen voor het gebruik van sociale media in de verschillende hoofdfasen in MKB-productontwikkelingsprojecten. Deze fase levert inzicht op in de wijze waarop bedrijven tegen sociale media aankijken en deze media hanteren in hun bedrijfsprocessen in het algemeen, en hun productontwikkeling in het bijzonder. Dit descriptieve inzicht wordt gedeeld met de bij het onderzoek betrokkenen. Dit onderzoek wordt als volgt uitgevoerd: 1. Vaststellen van onderzoeksprotocol voor kwalitatief analyseren van het gebruik van sociale media door MKB s. Het hoofddoel van het onderzoek is om te bevorderen dat MKB ers met behulp van sociale media betere productontwikkelingsprestaties realiseren. Praktisch betekent dit het realiseren van nieuwe product-markt combinaties. Om van meet af aan het onderzoek daarop te richten wordt gestart met een workshop waarin de deelnemende ondernemers met de onderzoekers delen wat hun ambities en ervaringen zijn t.a.v. het gebruik van sociale media in productontwikkeling. De uitkomsten van deze workshop leveren bouwstenen op voor het onderzoeksprotocol waarmee de onderzoekers vervolgens alle betrokken MKB ers individueel interviewen. Tevens wordt van de workshop gebruik gemaakt om de state-of-the-art aan de orde te stellen om de kennis van de betrokkenen zoveel mogelijk op een gelijk niveau te brengen en een gemeenschappelijk vertrekpunt te creëren. 2. Kwalitatieve analyse. In dit onderzoek wordt gewerkt met een groep van 10 MKB s waarvan 5 kleine en 5 middelgrote bedrijven. Bij elk van deze 10 bedrijven wordt een uitvoerige casestudie uitgevoerd op basis van het protocol dat hiervoor is ontwikkeld. Focus in de analyse is het leggen van een verband tussen bedrijfs- en werkprocessen, sociale media en productontwikkelings-prestaties. Wat productontwikkelingsprestaties betreft, worden de variabelen aantal producten, nieuwheid van de producten en marktsucces van de producten gemeten via productontwikkelings-budget, tijd die wordt besteed aan productontwikkeling, aantal producten dat in de afgelopen 2 jaar op de markt is gebracht, producten die in het komende jaar op de markt gebracht zullen worden, aard van de productinnovatie (procesinnovatie, marketinginnovatie, incrementele innovatie, radicale innovatie) en omzet gerealiseerd via nieuwe producten. 3. Referentiegroep grote bedrijven. Als aanvulling op de kwalitatieve analyse wordt onderzocht bij een nader te bepalen aantal grote bedrijven hoe zij sociale media gebruiken in hun productontwikkeling. Grote bedrijven beschikken doorgaans over een aanzienlijk professioneler productontwikkelingsproces (budget, R&D expertise en staf, netwerk met marktpartijen en kennispartners). Aangenomen wordt dat de wijze waarop grote bedrijven sociale media gebruiken een oriëntatiepunt kan zijn voor MKB-ers. Het resultaat van de casestudies en de referentiestudie samen is een initieel profiel van kerncondities voor het gebruik van sociale media in elk van de drie hoofdfasen in het productontwikkelingsproces. 4. Validatie door verbreding naar grotere groep MKB s. De uitkomsten van stap 2 vormen de input voor een validatieonderzoek. In deze stap wordt een aantal van 100 MKB-ers uit de netwerken van de in dit onderzoek samenwerkende kennispartners benaderd. Er wordt een digitale survey opgesteld en aan de betrokkenen toegestuurd. Met behulp van de uitkomsten van de analyse worden de initiële profielen van bedrijfs- en werkprocessen getest en waar nodig bijgesteld. 5. Analyse van de resultaten en terugkoppeling en rapportage over fase 1. De resultaten van de analyses en de geïdentificeerde profielen worden besproken in een werkconferentie van de consortiumpartners (binnenkring) en het expertteam en daarna teruggekoppeld naar de in het onderzoek samenwerkende partners - kennispartners en MKB-ondernemers (buitenkring). In de workshop worden de uitkomsten besproken en wordt gezamenlijk doorgesproken hoe vanuit deze resultaten de perspectieven van het gebruik van sociale media in productontwikkeling kunnen worden gemaximaliseerd. Het praktijkperspectief van de MKB-ondernemers is hier van groot belang. Deze workshop vormt een logisch vervolg op de startworkshop. Hier vindt aanvullende beeld- en meningsvorming plaats. Fase 2. Ontwerpend onderzoek Het doel van dit deel van het project is om een systematiek te ontwikkelen waarmee bedrijven hun eigen vermogen om sociale media effectief in te zetten voor productontwikkeling kunnen versterken. Ook in deze fase van het project wordt gewerkt met de partners die deelnemen aan fase 1/stap 2.

17 1. Opstellen diagnosemethode Als startpunt voor de beoogde systematiek wordt op basis van literatuur over productontwikkeling en sociale media een diagnosemethode ontworpen waarmee in bedrijven kan worden vastgesteld in hoeverre de beschikbare kerncondities overeenkomen met de ideaalprofielen die in fase 1 zijn geïdentificeerd. Deze diagnose krijgt de vorm van een scan. 2. Testen van de diagnosemethode De scan wordt toegepast bij de deelnemende bedrijven. Criteria waar op gelet wordt zijn o.a.: efficiëntie van het toepassen van de scan (tijdsbeslag, volledigheid, rol/taak van de scanner), plausibiliteit van de uitkomst gegeven wat de ondernemer over zichzelf weet, mate waarin de scan aanknopingspunten biedt voor verbeteringsgerichte interventies. Bekeken wordt op welke manier de fit/misfit tussen beschikbare en vereiste kerncondities kan worden gevisualiseerd zodat ondernemers snel hun sterke en zwakke punten zien. Tijdens het bezoek aan het bedrijf dat meedoet aan het onderzoek wordt de scan afgenomen en wordt met de ondernemer geïnventariseerd met behulp van welke strategieën geconstateerde misfits kunnen worden weggenomen. Voor de scan en aanvullende inventarisatie worden afstudeerprojecten uitgevoerd bij de deelnemende bedrijven. De studenten werken in een strategisch programma samen: zelfde basisaanpak in verschillende bedrijven met onderlinge uitwisseling van ervaringen en resultaten. De begeleiding van deze projecten is in handen van een lid van de kenniskring Innovatief Ondernemen en is een aanvulling op de begeleiding die afstudeerders normaal krijgen vanuit de hogeschool en vanuit de opdrachtgevende bedrijven. 3. Ontwerpen van een interventiemethode Om sociale media te kunnen integreren in productontwikkeling moet een bedrijf daarvoor de eigen interne condities creëren: (her)inrichten van bedrijfs- en werkprocessen. Startpunt bij het ontwerpen van deze systematiek/dit instrument is de verzameling strategieën die in fase 2/stap 2 is gemaakt. Deze worden kritisch geëvalueerd en aangevuld vanuit de literatuur over de resource based view of the firm. 4. Werkconferentie en workshop De ervaringen met het scannen en initiëren van verbeteringen worden besproken in een werkconferentie van de consortiumpartners en het expertteam. Daarbij worden de afstudeerrapporten die het resultaat zijn van het strategisch afstudeerprogramma. Vervolgens worden de geconsolideerde resultaten via een workshop gedeeld met de ondernemers die deelnemen aan het onderzoeksproject. De bedoeling van werkconferentie en workshop is tweeledig: kenniscirculatie naar betrokkenen en opstellen van een programma van eisen voor de instrumentalisatie van de ontwikkelde werkwijze als geheel. Fase 3. Overdracht van de ontwikkelde inzichten, ervaringen en methodieken naar de praktijk. Het doel van deze fase is om de kennisresultaten beschikbaar te maken voor gebruik in de praktijk. De eerste kring van gebruikers betreft de MKB-ers. De ervaringen in de voorgaande stappen zullen bepalend zijn voor de wijze waarop de beoogde systematiek vorm krijgt in een instrument. Bij de instrumentalisatie kan gedacht worden aan checklists, formats en aansluitende ict-ondersteuning. De tweede kring van gebruikers betreft de betrokken intermediaire dienstverleners (Syntens, KvK en MKB- Limburg). Voor en men hen zal een workshop worden ontwikkeld die zij vervolgens kunnen opnemen in het aanbod aan hun respectievelijke doelgroepen. De derde kring van gebruikers betreft het onderwijs binnen Hogeschool Zuyd en Technische Universiteit Eindhoven. De resultaten zijn interessant voor verschillende onderwijssegmenten: ondernemerschap, innovatiemanagement, MKB en sociale media. Via rapportages en overlegvormen zal getracht worden tot een samenhangende inspanning te komen binnen het onderwijs zodat studenten kennis maken met het gebruiken van sociale media in productontwikkeling in verschillende opleidingscontexten. Het eerste doel van het project is om sociale media effectief te integreren in productontwikkeling in het MKB. Maar het project biedt zeer waarschijnlijk ook aanknopingspunten voor het toepassen van sociale media in bedrijfsmatige contexten buiten het MKB en de productontwikkeling. 1. Instrumentaliseren van de inzichten en methoden Vanuit de ervaringen in fase 2, opstellen van een programma van eisen voor het integreren van het gebruik van sociale media in productontwikkeling. Dit programma van eisen wordt afgestemd met de bij het project betrokken ondernemers. Vervolgens worden de gewenste instrumentaliseringen ontwikkeld. 2. Toepasbaar maken voor ZZP ers: er worden vier gevalstudies uitgevoerd bij ZZP-zakelijke dienstverleners. Daarin wordt gecheckt in hoeverre voor gebruik door ZZP ers specifieke applicaties van de

18 ontwikkelde methodiek gewenst is. Via een seminar met ZZP ers worden de resultaten van de gevalstudies teruggekoppeld. 3. Evaluatie. Er wordt een meetinstrument ontwikkeld waarmee kan worden vastgesteld in hoeverre het gebruik van sociale media bijdraagt aan het succes van productontwikkeling. Daartoe worden indices ontwikkeld en gevalideerd bij een aantal deelnemende bedrijven. In de laatste twee maanden van het project wordt de evaluatie gebruikt om mee vast te stellen wat het voorgestelde project heeft opgeleverd. 4. Overdracht naar het onderwijs: via een werkconferentie met docenten ondernemerschap van Hogeschool Zuyd en TU/e worden de resultaten van het project teruggekoppeld naar het onderwijs. 5. Overdracht naar gebruikers: ondernemers, dienstverleners en onderwijs. Via rapportages, workshops en overlegvormen worden de resultaten van dit onderzoeksproject teruggekoppeld en overgedragen aan geïnteresseerde gebruikers Verwachte nieuwe inzichten voor het beroepenveld en overdraagbaarheid naar het onderwijs De resultaten van het voorgestelde project zijn gespecificeerd naar de betreffende actoren, te weten: het MKB en de kennisinstellingen. MKB bedrijven (resultaten) Versterking van de innovatiekracht van MKB-ers doordat in de groep deelnemende bedrijven tenminste vijf nieuwe productontwikkelingsprojecten op gang zijn gekomen waarin sociale media worden gebruikt. Deze projecten bieden uitzicht op nieuwe product-markt combinaties. Uit de evaluatie aan het eind van het project blijkt dat MKB ers de ontwikkelde geïntegreerde aanpak positief waarderen en van plan zijn deze toe te passen in lopende en toekomstige productontwikkelingsprojecten. ZZP ers (resultaten) ZZP ers die deelnemen aan het seminar in fase 3 van het project oordelen positief over de specifiek voor hen aangepaste variant van de methodiek; zij verwachten dat het gebruik van het instrument uitzicht biedt op het sneller en effectiever ontwikkelen en introduceren van nieuwe producten en of diensten. Intermediaire dienstverleners (MKB-Limburg, Syntens en KvK) (resultaten) De aan het project deelnemende intermediaire dienstverleners hebben de ontwikkelde methodiek opgenomen in hun aanbod van diensten aan MKB ers en ZZP ers. Onderwijs (resultaten) De resultaten van het project zijn geïntegreerd in de bestaande ondernemerschapsonderwijsmodules van Hogeschool Zuyd en Technische Universiteit Eindhoven. Het aantal afstudeerprojecten bij Hogeschool Zuyd, waarin gevraagd wordt om integratie van sociale media in productontwikkeling is toegenomen. Alle actoren (resultaten) Kennisdeling met tenminste 100 MKB-bedrijven is op gang gekomen. Kennis over het gebruik van sociale media in productontwikkeling is beschikbaar voor het forum van de vakgenoten via publicaties en presentaties en voor het forum van de gebruikers via laagdrempelige workshops. 5. Kenniscirculatie In het vorige hoofdstuk is de kenniscirculatie reeds aan de orde gekomen als onderdeel van het stappenplan. In elke onderzoeksfase wordt gezamenlijk teruggekoppeld naar de MKB ers die deelnemen aan het project en aan het eind van het project wordt er een workshopmodel ontwikkeld dat vervolgens kan worden gebruikt om MKB ers die hun innovatiekracht willen versterken door gebruik te maken van sociale media verder te helpen. Het als consortiumpartners gezamenlijk voorbereiden en uitvoeren van deze workshops versterkt de onderlinge samenwerking en kenniscirculatie. De terugkoppelingsworkshops aan het eind van elk van de drie onderzoeksfasen worden voorbereid via werkconferenties. Het beoogde integraal innovatie-instrument wordt primair ontwikkeld met en voor MKB s. Daarbij wordt o.a. gelet op het verschil tussen kleine en grotere MKB s. Het ligt voor de hand dat de methodiek ook gehanteerd

19 kan worden door ZZP ers. De ervaring leert dat ZZP ers zeer geïnteresseerd zijn in het gebruik van sociale media. Maar het gebruik blijft doorgaans beperkt tot het onder de aandacht brengen van de eigen diensten bij de doelgroep. Integreren van sociale media in het vernieuwen van producten en diensten is nog nagenoeg onbekend. Via enkele gevalstudies zal in de slotfase van het project worden gecheckt op welke wijze het product van het project aansluit op de specifieke omstandigheden van ZZP ers in de zakelijke dienstverlening. De resultaten van deze verkenning worden meegenomen bij het voorbereiden en uitvoeren van een seminar specifiek voor ZZP ers in de zakelijke dienstverlening. Via de geplande werkconferenties en workshops wordt stapsgewijs toegewerkt naar het beoogde instrument. Dat is het productdoel van het project. Deze werkwijze levert ook een intensivering op van de samenwerking tussen de partners onderling en tussen de partners en de betrokken ondernemers. Dit is het procesdoel van het project. 6. Duurzaamheid beoogde toepassingen Duurzaamheid zal in dit project slechts zeer beperkt gelinkt kunnen worden aan milieudoelstellingen. Wel aan de wens om de beoogde samenwerking een structurele basis te geven. De consortiumpartners starten dit project vanuit de ambitie om de samenwerking die globaal tussen hen al wel bestond te verdiepen en te consolideren. Het beoogde eindproduct zal gezamenlijk naar buiten worden gebracht en vervolgens als herkenbaar product van samenwerking via workshops naar de eigen doelgroepen worden geleid. Indien de bovengenoemde verkenning richting ZZP ers daartoe aanleiding geeft, zal getracht worden een vervolgproject op te zetten specifiek voor deze groep. Concrete toepassingen voor mkb De MKB s die aan het onderzoek deelnemen werken in een co-creatieproces mee aan het ontwikkelen van een integrale systematiek waarmee zij effectiever kunnen innoveren. Deze aanpak is gericht op het leveren van een praktisch bruikbare systematiek die zodanig zal worden geïnstrumentaliseerd dat zij toepasbaar is voor kleinere en grotere MKB s. De verkenning richting ZZP biedt de mogelijkheid dat ook deze grote groep er gebruik van kan maken. De consortiumpartners Syntens, KvK en MKB-Limburg zullen de systematiek opnemen in hun reguliere activiteitenaanbod. Zij hebben veel ervaring met het organiseren van thematische workshops voor MKB s en ZZP ers. Deze worden goed bezocht en de inhoud van de bijeenkomsten wordt hoog gewaardeerd. Dit geldt zeker ook voor workshops over productontwikkeling en sociale media. De vervlechting van deze beide thema s in een systematiek voor het integraal toepassen van sociale media in productontwikkeling is een welkome uitbreiding en aanvulling op de bestaande programma s. Concrete toepassingen of kennis in het onderwijs Voor de Hogeschool Zuyd en de Technische Universiteit Eindhoven is ondernemerschapsonderwijs al jaren een speerpunt. In beide instellingen worden studenten van alle faculteiten en opleidingen aangemoedigd om aan ondernemerschapsmodules deel te nemen. In dit onderwijs neemt het onderwerp productontwikkeling een belangrijke plaats in. Studenten worden uitgedaagd productideeën te genereren en te ontwikkelen en te verkennen wat het marktpotentieel is voor hun productidee. De systematiek die via het onderzoeksproject wordt beoogd om te worden ontwikkeld kan een geweldige aanvulling vormen op het gereedschap dat docenten en studenten op dit moment hebben om dit onderdeel van het ondernemerschapsonderwijs inhoud te geven. Studenten zullen daarmee in hun eigen sociale kring kunnen verkennen hoe hun productidee kan worden versterkt, in hoeverre hun product aansluit bij de wensen van mogelijke klanten en hoe zij klanten kunnen vinden en binden. Dit instrument kan door HsZ en TU/e ook worden ingebracht in hun respectievelijke internationale samenwerkingsrelaties op het terrein van ondernemerschapsonderwijs. 7. Disseminatie en communicatie Sociale media Het ligt voor de hand om rond een onderwerp als sociale media en productontwikkeling een website te maken en actief te gebruiken om producten en tussenproducten aan te bieden aan wie daarin geïnteresseerd is. Naast het gebruik van sociale media voor interne communicatie binnen het consortium zal ook met sociale media ook worden gecommuniceerd met geïnteresseerden buiten het consortium en buiten de kring van direct betrokken MKB s. In dit project mag verwacht worden dat practice what you preach in praktijk wordt gebracht. De community die zo wordt gevormd zal gedurende het project worden gebruikt om ideeën, suggesties en kritische kanttekeningen te verzamelen waarmee het project kan worden verrijkt. Concreet wordt hierbij gedacht aan het inschakelen van de groep YEZ (Young Entrepreneurs Zuyd) van Hogeschool Zuyd. Dit is een groep van ongeveer 200 studenten die in wisselende samenstelling bijeenkomen en contact met elkaar onderhouden rond thema s en onderwerpen op het gebied van ondernemerschap.

20 Publicatie van kennisproducten De resultaten van het project worden gepubliceerd in relevante tijdschriften, zoals TH&MA, en op conferenties waar ondernemerschapsonderwijs aan de orde komt zoals de jaarlijkse internationale RENTconference. Ook zullen de resultaten worden ingebracht in de internationale netwerken van HsZ en TU/e. Afstudeerrapporten die in het kader van het project worden gerealiseerd worden digitaal beschikbaar gemaakt. 8. Monitoring en evaluatie Tijdens het project vindt continu monitoring en evaluatie plaats, zowel kwalitatief als kwantitatief, op meerdere momenten. Volgens de audit&control cyclus van Hogeschool Zuyd wordt minstens 3 maal een voortgangsgesprek gehouden over inhoud en financiën door de programmaleider met de afdeling projectcontrol. Daarbij wordt gekeken naar uitgevoerde activiteiten en behaalde resultaten in relatie tot planning en begroting. Verder worden de artikelen opgevolgd die zijn beschreven in het Uitvoeringsreglement van SIA. Intern in het project wordt bij gelegenheid van elk van de werkconferenties een evaluatie gemaakt en besproken over de voortgang van het project. In de laatste fase van het project wordt een evaluatiemethode ontwikkeld waarmee gebruikers in hun eigen organisatie de effectiviteit van het gebruik van sociale media in productontwikkeling kunnen vaststellen. Deze methode zal worden gebruikt om bij de afsluiting van het project te kunnen rapporteren over de eerste resultaten van het werken met de nieuwe methode. 9. Projectmanagement en organisatie Het projectvoorstel wordt ingediend door het consortium zoals beschreven in hoofdstuk 3. Het programmamanagement wordt uitgevoerd door de penvoerder Hogeschool Zuyd, lectoraat Innovatief Ondernemen. Stuurgroep De stuurgroep zorgt voor sturing en voortgang van het project en de onderdelen daarvan en bestaat uit: - Projectmanager, draagt zorg voor netwerkvorming, verslaglegging en maakt de voortgang zichtbaar en meetbaar. - Dr. Jimme Keizer, Lector Innovatief Ondernemen, Hogeschool Zuyd, formeel projecteigenaar, coördinator en supervisor van het onderzoek. - Dr. Irma van der Ploeg, Lector Infonomie en Nieuwe Media, Hogeschool Zuyd - Prof. Dr. Ed Nijssen, Hoogleraar innovatiemanagement van TU/e - Drs. Michel van Lieshout, MKB-Limburg - Ir. Jeroen Wilmes, Syntens - 2 vertegenwoordigers vanuit de deelnemende MKB-bedrijven De stuurgroep komt minimaal vier keer per jaar bijeen en bespreekt de voortgang van het project en zet alle activiteiten in werking die nodig zijn om het project te doen slagen. Projectteam Het projectteam bestaat uit de stuurgroep plus alle formeel aan het project deelnemende MKB-ers. Het projectteam komt bijeen in de werkconferenties. Voorts komt het team bijeen indien de stuurgroep daartoe convoceert. Taakverdeling in het projectteam bij de uitvoering van het project In paragraaf 4.5. is een overzicht gegeven van de stappen in het project. Wat de uitvoering van die stappen betreft is uiteraard de inzet van alle betrokkenen noodzakelijk, maar op verschillende momenten en bij verschillende activiteiten zullen verschillende projectteamleden wel meer nadrukkelijk bijdragen en zichtbaar zijn. Postdoc en kenniskringleden Om te bevorderen dat het onderzoeks- en ontwerpwerk op de juiste manier wordt uitgevoerd zullen Hogeschool Zuyd en Technische Universiteit Eindhoven samen een post-doc medewerker werven die wordt aangesteld bij Hogeschool Zuyd en afgestemd met de betrokken kenniskringleden een belangrijk deel van het onderzoeks- en ontwerpwerk voor zijn/haar rekening neemt. Deze post-doc zal ook meedoen in enkele andere werkzaamheden van de betreffende kenniskringen en het is de bedoeling om na afloop van dit project met elkaar in vervolgprojecten verder te gaan.