ONTWERP 2 KENNISMAKING MET COMPUTERS EN NETWERKEN... 48

Transcriptie

1 INFORMATICA 2e graad TSO Fundamenteel gedeelte Handel-talen 1e leerjaar 3 4 uur/week 2e leerjaar 3 4 uur/week Licap, Brussel D/2005/0279/049 Vervangt het leerplan D/2003/279/029 vanaf 1 september 2005 of 1 september ste leerjaar D/2003/0279/029 of D/2005/0279/049 D/2005/0279/049 D/2005/0279/049 2 de leerjaar D/2003/0279/029 D/2003/0279/029 of D/2005/0279/049 D/2005/0279/049

2

3 INHOD INHOD INLEIDING HET VLAAMS ICT-ATTEST (VIA) ALGEMENE DOELSTELLINGEN KENNISMAKING MET COMPTERS EN NETWERKEN Beginsituatie Leerplandoelstellingen Leerinhouden Gegevens, gegevensverwerking, informatie Het computersysteem Werking van de systeemeenheid Opslag van gegevens Invoer en uitvoer van gegevens Netwerken Evolutie van computerapparatuur Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen KLAVIER- EN MISBEHEERSING Beginsituatie Leerplandoelstellingen Leerinhouden Klavierbeheersing Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen EN EN BESCHRIJVEN VAN OPLOSSINGEN Beginsituatie Leerplandoelstellingen Leerinhouden Een oplossing ontwerpen en beschrijven: basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een toepassingsgericht softwarepakket Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Een oplossing ontwerpen en beschrijven: basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een toepassingsgericht softwarepakket Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving Inhoud 41 Handel-talen

4 5 TAAKGERICHT WERKEN MET SOFTWAREPAKKETTEN Beginsituatie Leerplandoelstellingen Leerinhouden Sleutelvaardigheden en -attitudes Systeemprogrammatuur Toepassingsprogrammatuur Algemeenheden toepassingsprogrammatuur Tekstverwerking Rekenblad Gegevensbeheer Presentaties Communicatie met de buitenwereld Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Sleutelvaardigheden en -attitudes Systeemprogrammatuur Toepassingsprogrammatuur MAATSCHAPPELIJK-ETHISCHE ASPECTEN Beginsituatie Leerplandoelstellingen Leerinhouden Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen EVALATIE MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Programmatuur Apparatuur Infrastructurele vereisten BIBLIOGRAFIE Inhoud 42 Handel-talen

5 INLEIDING De wijzigingen in vergelijking met het leerplan AV / TV Dactylografie/Toegepaste informatica (D/2003/0279/029) van 1 september 2003 zijn beperkt en hebben enkel te maken met de reductie van het aantal verplichte lestijden van 4 4 naar 3 3. De wijzigingen ten opzichte van het leerplan AV / TV Dactylografie/Toegepaste informatica (D/1999/0279/023) van 1 september 1999 zijn wel omvangrijk en situeren zich rond de volgende punten: De doelstellingen die deel uitmaken van het raamplan Informatie- en communicatietechnologie in de eerste graad (D/2003/0279/027), zijn geschrapt uit het leerplan in de tweede graad. In de tweede graad dient men dus expliciet voort te bouwen op de vaardigheden die verworven zijn via het raamplan van de eerste graad. Alle doelstellingen die deel uitmaken van het Vlaams ICT-attest (VIA, zie blz. 45) en die nog niet in de eerste graad behandeld werden, zijn letterlijk opgenomen. Dit heeft tot gevolg dat het maken van presentaties toegevoegd is. De VIA-doelstellingen zijn in de lijsten gemarkeerd met een vinkje in de middelste kolom. Het leerplanonderdeel Ontwerpen en beschrijven van oplossingen dient gerealiseerd te worden in de context van toepassingsgerichte software. Daarnaast kan men eventueel ook gebruik maken van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving. Tenslotte zijn nog enkele items aangepast of geactualiseerd. Vaardigheden en attitudes Omwille van de zeer snelle evolutie van de informatica heeft het vanzelfsprekend geen enkele zin bij de leerlingen vaardigheden na te streven die sterk tijdsgebonden zijn. Als ze eenmaal afgestudeerd zijn en zich op de arbeidsmarkt begeven, worden ze geconfronteerd met totaal nieuwe situaties. Het kan daarom niet voldoende worden beklemtoond dat kennis, vaardigheden en attitudes nagestreefd moeten worden die zo weinig mogelijk tijds- of pakketgebonden zijn. Veel belangrijker zijn kennis, vaardigheden en attitudes die transfereerbaar zijn naar andere situaties en contexten, en die generatief zijn, namelijk in zich het vermogen dragen om in nieuwe situaties nieuwe kennis, vaardigheden en attitudes te ontwikkelen. De sleutelvaardigheden en -attitudes van punt en spelen daarbij een centrale rol. Ontwerpen en beschrijven van oplossingen In dit leerplanonderdeel is het de bedoeling dat de leerlingen leren om problemen systematisch op te lossen en leren om daarbij een vaste methode te hanteren. Voor het ontwerpen en beschrijven van de oplossingen van de gestelde problemen werken de leerlingen binnen de context van toepassingsgerichte software (tekstverwerking, rekenblad, gegevensbeheer, presentatie, Internet en ). Hierbij staat het inzichtelijk en efficiënt gebruik van de typische functionaliteiten van de toepassingssoftware centraal. Er worden in deze context dus geen opdrachten gecodeerd, er wordt niet met een ontwikkelomgeving of een programmeertaal gewerkt (ook niet met de ontwikkelomgeving die binnen de toepassingssoftware beschikbaar is, dus niet met VBA). Daarnaast kunnen de leerlingen eventueel werken binnen de context van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving. In een dergelijke algoritmische omgeving kunnen de leerlingen zich niet verliezen in de syntactische details van een programmeertaal. Men beperkt zich tot het oplossen van problemen aan de hand van algoritmen. Horizontale en verticale coördinatie Alle leerplanonderdelen worden bij voorkeur door éénzelfde leraar gegeven. Indien toch verschillende collega s aangesteld zijn, moeten ze alle leerplanonderdelen beheersen. Zonder deze beheersing is het immers onmogelijk om ernaar te streven dat vaak terugkerende vaardigheden (bijvoorbeeld het vlot gebruik van het toetsenbord; het werken met menu s, werkbalken en knoppen; het instellen Inleiding 43 Handel-talen

6 van de werkomgeving; het navigeren op de harde schijf; het gebruik van de printer; de toegang tot het netwerk...), slechts eenmaal behandeld worden en dat deze vaardigheden vervolgens in elk leerplanonderdeel op uniforme wijze toegepast worden. Het lerarenteam ziet hier gezamenlijk op toe en maakt met het oog op horizontale en verticale coördinatie de nodige afspraken. De plaats van klaviervaardigheid in het secundair onderwijs Het is duidelijk dat de invulling van klaviervaardigheid sterk gewijzigd is onder invloed van diverse maatschappelijke ontwikkelingen. Belangrijke doelstellingen van klaviervaardigheid zijn nu: het systematisch toepassen van een correcte vingerzetting; het blind typen met tien vingers; het integreren van de muisbesturing met de vingerzetting, zodat het afwisselend gebruik van beide invoerinstrumenten zo efficiënt mogelijk verloopt; het verwerven en spontaan aangrijpen van inzichten in de taakinhoud teneinde het meest geschikte hulpmiddel te kiezen voor het invoeren, bewerken, verzenden en archiveren van teksten en gegevens; het ontwikkelen van kwaliteitszorg en verantwoordelijkheidszin. Voor leerlingen van handelsgeoriënteerde studierichtingen blijven dit belangrijke doelstellingen. Op het einde van het eerste jaar van de tweede graad dienen álle leerlingen het blind typen met tien vingers te beheersen. Volgorde van de leerplanonderdelen Het leerplan is een graadleerplan. De leerplandoelstellingen en -inhouden zijn dus niet gebonden aan een bepaald leerjaar. Voor bepaalde onderwerpen wordt zelfs aanbevolen de behandeling over beide leerjaren te spreiden, zodat de nodige verbanden gelegd kunnen worden met andere onderwerpen (bijvoorbeeld de link leggen tussen het gebruik van software en bepaalde componenten van de computer of van het netwerk, of de integratie van het probleemoplossend denken in het gebruik van toepassingssoftware). Ook de volgorde waarin de leerplandoelstellingen en -inhouden in het leerplan voorgesteld worden, houdt niet in dat ze in die volgorde behandeld moeten worden. Het lerarenteam legt deze volgorde gezamenlijk vast op basis van de concrete situatie op school. Het is zeer belangrijk dat met het oog op verticale coördinatie de nodige afspraken worden gemaakt voor de beide leerjaren. Het spreekt vanzelf dat het leerplanonderdeel Klavier- en muisbeheersing in het eerste leerjaar behandeld moet worden. Inleiding 44 Handel-talen

7 Mogelijke verdeling van de beschikbare lestijden Dit schema geeft een mogelijke verdeling van de lestijden over de leerplanonderdelen voor de 2 leerjaren samen: Leerplanonderdeel 1e jaar 2e jaar Kennismaking met computers en netwerken 6 6 Klavier- en muisbeheersing 30 Ontwerpen en beschrijven van oplossingen ( * ) ( * ) ( * ) met behulp van toepassingssoftware met behulp van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving Taakgericht werken met software Sleutelvaardigheden en -attitudes ( * ) ( * ) Systeemprogrammatuur 6 6 Tekstverwerking 6 20 Rekenblad 10 8 Gegevensbeheer 8 20 Presentaties 8 Communicatie met de buitenwereld 4 2 Maatschappelijk-ethische aspecten 2 2 Vrij te besteden 3 3 Totaal ( * ) Dit leerplanonderdeel dient geïntegreerd behandeld te worden en aan bod te komen bij alle softwarepakketten waarmee gewerkt wordt. Concreet betekent dit dat de leraar vrij beschikt over 12,5 % van de toegemeten tijd. Deze besteedt hij naar keuze aan één of meer van de genoemde leerplanonderdelen. Pc s bij leerlingen thuis Volgens de resultaten van de volkstelling van eind 2001 van het NIS (Nationaal Instituut voor de Statistiek, beschikte in het Vlaamse gewest 48,1 % van de huishoudens over een pc en 31,0 % over een Internetaansluiting; 63,6 % van de pc s thuis is dus van een Internetaansluiting voorzien. Eén Vlaams gezin op twee blijkt dus thuis niet over een pc te beschikken en twee Vlaamse gezinnen op drie niet over een Internetaansluiting. Bovendien blijkt volgens vroegere enquêtes van het NIS de aanwezigheid van een pc sterk te correleren met de inkomensklasse van het gezin: het aantal gezinnen in de hoogste inkomensgroep dat over een pc beschikte, was vijf maal groter dan het aantal gezinnen in de laagste inkomensgroep dat over een pc beschikte. Vanzelfsprekend zijn deze gegevens voortdurend in evolutie en zal de situatie steeds gunstiger worden. Toch impliceert de maatschappelijke opdracht van de school nog steeds dat ze leerlingen die thuis geen toegang hebben tot een pc, de gelegenheid biedt buiten de lesuren voldoende praktijkervaring op te doen op een pc. Daartoe dienen een voldoende aantal pc s in de computerklassen ook buiten de lesuren gedurende een voldoende lange periode toegankelijk te zijn. Inleiding 45 Handel-talen

8 De voorkennis van de leerlingen die thuis wel toegang hebben tot een pc, beperkt zich vaak tot separate feitenkennis of specialistische, technische kennis. Zelden is deze kennis goed gestructureerd tot een functioneel samenhangend en geordend geheel. In die gevallen dient de leraar bijzondere aandacht te besteden aan het structureren van deze kennis tot een inzichtelijk geheel. Enkele praktische afspraken met betrekking tot de leerplantekst De minimale leerplandoelstellingen en leerinhouden zijn in romein weergegeven. De facultatieve uitbreidingsdoelstellingen en -leerinhouden zijn cursief afgedrukt. Indien in de rechterkolom een lijst met leerinhouden voorafgegaan wordt door de omschrijving 'Onder meer', dan betekent dit dat de leraar minimaal alle genoemde leerinhouden behandelt. De omschrijving Onder meer tekst, getal, datum, logisch betekent dus dat de leraar minimaal de gegevenstypes tekst, getal, datum, logisch moet uitleggen, maar dat daarnaast eventueel ook nog andere gegevenstypes aan bod kunnen komen. Wordt de lijst met leerinhouden voorafgegaan door de omschrijving 'Bijvoorbeeld', dan betekent dit dat de leraar één of meer van de genoemde leerinhouden en/of een willekeurig aantal andere, analoge leerinhouden behandelt. De omschrijving Bijvoorbeeld staafdiagram, cirkeldiagram, lijndiagram betekent dus dat de leraar van deze drie soorten grafische voorstellingen één, twee of drie voorstellingen mag behandelen, maar ze ook volledig mag vervangen door een willekeurig aantal andere grafische voorstellingen (radardiagram, ringdiagram, spreiding...). Bij de leerplandoelstellingen (linkerkolom) verwijst de omschrijving 'spontaan' naar een attitude. Zo slaat bijvoorbeeld de leerplandoelstelling 'Gebruik maken van de beschikbare hulpmiddelen' op een vaardigheid, terwijl de leerplandoelstelling 'Spontaan gebruik maken van de beschikbare hulpmiddelen' zowel naar een vaardigheid als naar een attitude verwijst. Inleiding 46 Handel-talen

9 HET VLAAMS ICT-ATTEST (VIA) Omschrijving van het Vlaams ICT-attest Het Vlaams ICT-attest (VIA) wordt uitgereikt aan leerlingen die op het einde van de tweede graad (ASO, KSO, TSO) een basispakket van ICT-kennis, -vaardigheden en -attitudes verworven hebben. Dit basispakket is vastgelegd in 134 doelstellingen en heeft betrekking op de volgende onderwerpen: Computer en randapparatuur, Besturingssysteem, Tekstverwerking, Rekenblad, Gegevensbeheer, Presentaties, Internet, Algemene vaardigheden en attitudes. Deze VIA-doelstellingen zijn integraal opgesomd in de bijlage achteraan in deze brochure (blz. 107). De VIAdoelstellingen zijn hoofdzakelijk utilitair gericht, maar een aantal algemene vaardigheden en attitudes in het laatste hoofdstuk reiken veel verder dan het strikt utilitaire. De VIA-doelstellingen zijn gespreid over de eerste en de tweede graad. Daartoe zijn ze letterlijk opgenomen in het raamplan Informatie- en Communicatietechnologie (eerste graad) en in het leerplan (tweede graad, ASO, KSO, TSO). De VIA-doelstellingen zijn telkens gemerkt met een -teken in de middelste kolom. Alle doelstellingen van het leerplan moeten echter in gelijke mate nagestreefd worden: op dit vlak is er geen onderscheid tussen de VIA-doelstellingen en de andere doelstellingen. Het Vlaams ICT-attest heeft geen wettelijke betekenis, maar wel een groot moreel gezag, want het wordt in gelijke vorm en onder gelijke modaliteiten uitgereikt door alle onderwijsverstrekkers van het secundair onderwijs in Vlaanderen. itreiking van het Vlaams ICT-attest In het secundair onderwijs kan het Vlaams ICT-attest op twee wijzen uitgereikt worden: leerlingen die op het einde van de tweede graad (ASO, KSO, TSO) slagen voor het leerplan van het vak, krijgen het VIA; leerlingen die om een of andere reden bij het voltooien van de tweede graad (ASO, KSO, TSO) het attest niet verworven hebben, kunnen later via de checklist aantonen dat ze de doelstellingen van het VIA verworven hebben. We lichten hierna beide procedures toe. itreiking van het Vlaams ICT-attest op basis van het leerplan Aangezien de VIA-doelstellingen deel uitmaken van het leerplan, worden leerlingen die op het einde van het tweede leerjaar van de tweede graad slagen voor het vak, geacht ook de VIA-doelstellingen te hebben verworven. Aan leerlingen die op het einde van het 2e leerjaar van de 2e graad ASO, KSO of TSO slagen voor het vak, wordt derhalve automatisch het Vlaams ICT-attest uitgereikt. Inleiding 47 Handel-talen

10 Het eerste leerplan met VIA-doelstellingen is in voege getreden op 1 september Op 30 juni 2005 zullen derhalve de eerste leerlingen op basis van dit leerplan de tweede graad voltooien. Op dat ogenblik kunnen dus ook de eerste Vlaamse ICT-attesten uitgereikt worden op basis van dit leerplan. Het is essentieel dat het Vlaams ICT-attest voldoende geloofwaardigheid weet op te bouwen. Enkel leerlingen die het attest verdienen, mogen het VIA krijgen. Er moet te allen prijze vermeden worden dat scholen op het einde van de tweede graad het attest automatisch uitreiken aan alle leerlingen, los van het al dan niet geslaagd zijn voor het vak. itreiking van het Vlaams ICT-attest op basis van de checklist De lijst met VIA-doelstellingen (zie bijlage blz. 107) kan tevens gehanteerd worden als een checklist op basis waarvan leerlingen die op het einde van de tweede graad het Vlaams ICT-attest niet verworven hebben, toch het VIA kunnen behalen. Leerlingen die hiervoor in aanmerking komen zijn bijvoorbeeld: De leerlingen die in de tweede graad niet slagen voor het vak en dus geen VIA uitgereikt kregen. Zij kunnen in de derde graad als het ware een herkansing krijgen en het attest behalen. De leerplannen van een aantal studierichtingen van de derde graad bevatten verreweg de meeste VIAdoelstellingen: dit is het geval voor TSO Boekhouden-informatica, TSO Handel, TSO Secretariaat-talen, TSO beheer, BSO Kantoor en sommige overeenstemmende zevende jaren in BSO en TSO. Leerlingen van deze studierichtingen kunnen dus met een kleine extra inspanning vrij gemakkelijk de resterende doelstellingen verwerven. Deze leerlingen kunnen dus op het einde van het tweede leerjaar van de derde graad het attest behalen. Dit is enkel nog van toepassing voor 30 juni 2005 en 2006; vanaf 30 juni 2007 hebben de leerlingen van het tweede leerjaar van de derde graad het VIA immers in principe in de tweede graad verworven. In beide gevallen stippen de betrokken leraren op de checklist de VIA-doelstellingen aan die door de leerlingen reeds verworven zijn. Eventueel kunnen zij (in het kader van de lessen of daarbuiten) ertoe bijdragen dat deze leerlingen de resterende doelstellingen verwerven. De school dient er dan op toe te zien dat deze leerlingen op de resterende doelstellingen geëvalueerd worden. De leerlingen die volgens dit checklist-principe de VIA-doelstellingen verwerven, krijgen het Vlaams ICT-attest uitgereikt. Inleiding 48 Handel-talen

11 1 ALGEMENE DOELSTELLINGEN De leerlingen 1.1 verwerven een functioneel inzicht in de computer als gegevensverwerkend systeem en als component van een netwerk; 1.2 verwerven elementaire domeinspecifieke kennis uit de wereld van de ICT; 1.3 beheersen het volledige toetsenbord, typen tegen een redelijke snelheid tienvingerblind en vrijwel foutloos en integreren hun klaviervaardigheid binnen het gebruik van softwarepakketten; 1.4 passen de gangbare normen toe en besteden aandacht aan het technisch correct invoeren van tekst-entiteiten en aan een doeltreffende en esthetisch verantwoorde vormgeving; 1.5 ontwikkelen hun probleemoplossend denken door oplossingen te ontwerpen en te beschrijven met behulp van een toepassingsgericht softwarepakket; 1.6 worden door praktijkervaring vlot en efficiënt in het gebruik van de computer en de systeemprogrammatuur; 1.7 worden door praktijkervaring vlot en efficiënt in het gebruik van toepassingssoftware voor kantooromgevingen; 1.8 zien het belang in van zelfstandig werken en levenslang leren, en verwerven de eerste vaardigheden om met behulp van ICT autonoom te werken; 1.9 ontwikkelen attitudes zoals doorzettingsvermogen, zelfredzaamheid, zin voor efficiëntie, zelfreflectie, open ingesteldheid ten opzichte van veranderingen... teneinde in de toekomst ook in minder vertrouwde situaties problemen met een redelijke kans op succes aan te pakken; 1.10 brengen aandacht op voor de maatschappelijk-ethische implicaties van computertoepassingen en oordelen genuanceerd over de mogelijkheden en de beperkingen van de ICT. 1 Algemene doelstellingen Handel-talen 49

12 2 KENNISMAKING MET COMPTERS EN NETWERKEN 2.1 Beginsituatie In de eerste graad hebben de leerlingen via het raamplan Informatie- en communicatietechnologie reeds een aantal doelstellingen verworven: Hoofdstuk 1: Kennismaking met de computerconfiguratie Gegevensverwerking Verwerking door de computer Opslag door een computer Invoer en uitvoer door een computer Communicatie en netwerken Een computersysteem gebruiken Hoofdstuk 7: Ergonomie In de tweede graad dient men voort te bouwen op deze voorkennis. Bovendien hebben sommige leerlingen extra computervaardigheden verworven (in het bijzonder klaviervaardigheid), namelijk als ze in het tweede leerjaar van de eerste graad de basisoptie Handel gevolgd hebben. 2.2 Leerplandoelstellingen Leerinhouden Gegevens, gegevensverwerking, informatie Het verband inzien tussen gegevens, gegevensverwerking en informatie De specifieke mogelijkheden en voordelen van automatische gegevensverwerking door middel van een computer kennen en waarderen Het computersysteem Weten dat er verschillende soorten computers bestaan en de belangrijkste kenmerken ervan omschrijven De begrippen computersysteem, apparatuur en programmatuur omschrijven en hun onderling verband toelichten De belangrijkste componenten van een computersysteem situeren in het gegevensverwerkend proces. Gegevens, gegevensverwerking en informatie. Automatische gegevensverwerking en computer Werking van de systeemeenheid Enkele belangrijke componenten in het inwendige van een pc aanwijzen De functionele samenhang tussen de belangrijkste componenten van de systeemeenheid omschrijven en in een schema voorstellen Het onderscheid kennen tussen RAM en ROM. RAM, ROM Het onderscheid kennen tussen vluchtige en niet-vluchtige geheugentypes en weten voor welke toepassingen ze in aanmerking komen. Onder andere mainframe computers, pc s, laptopcomputers. Computersysteem, apparatuur, programmatuur. Systeemeenheid. Geheugeneenheden. Invoereenheden. itvoereenheden. Onder meer hoofdkaart, processor, intern geheugen, voeding, opslagmedia, uitbreidingskaarten. Centrale verwerkingseenheid (processor), intern geheugen, invoereenheid, uitvoereenheid. Vluchtige en niet-vluchtige geheugentypes. 2 Kennismaking met computers en netwerken Handel-talen 50

13 Het verband leggen tussen de elementaire bouwstenen van een (digitale) computer en de binaire representatie van gegevens De noodzaak inzien van het gecodeerd voorstellen van gegevens De noodzaak inzien van standaardisatie bij het gebruik van een code Een gevolg kennen van het gebruik van een code. Bit. Chip De functie van de gegevensbus toelichten. Gegevensbus Opslag van gegevens Gegevensrepresentatie. Byte. Onder meer ASCII-code, nicode. Onder meer bij het alfabetisch rangschikken van gegevens De betekenis van de begrippen lezen en schrijven op opslagmedia toelichten Van enkele opslagmedia de praktische aanwendingsmogelijkheden vergelijken Invoer en uitvoer van gegevens Het begrip randapparatuur toelichten. Van de belangrijkste randapparaten de functie en het gebruik kennen De belangrijkste mogelijkheden kennen om een randapparaat op de systeemeenheid aan te sluiten. Lezen en schrijven. Onder meer capaciteit, vluchtigheid, herschrijfbaarheid, snelheid. Toetsenbord, muis, beeldscherm, diskettestation, harde schijf, cd-eenheid, dvd-eenheid, printer, scanner, multimedia-componenten... Onder meer poorten, interfaces en uitbreidingskaarten. Serieel en parallel gegevenstransport. Draadloze connectie Het beeldscherm instellen voor optimaal gebruik. Kantelhoek, helderheid, contrast Netwerken Enkele voordelen en enkele risico s noemen van Netwerken. het verbinden van pc s in een netwerk Het onderscheid kennen tussen lokale en wereldwijde Lokale en wereldwijde netwerken. netwerken De begrippen server en werkstation omschrijven. Server. Werkstation Enkele soorten connecties noemen en met elkaar Breedband versus smalband. vergelijken In algemene bewoordingen omschrijven hoe een computer op een netwerk aangesloten kan worden. Bijvoorbeeld modem, netwerkkaart, ADSL-modem, kabelmodem, switch, hub, router Weten dat in netwerken communicatie tussen computers tot stand komt via een protocol. TCP/IP. IP-adres Evolutie van computerapparatuur Computersystemen vergelijken op basis van enkele belangrijke kenmerken Diverse kenmerken van computerapparatuur in verband brengen met de toepassing waarvoor de apparatuur in een concrete bedrijfssituatie gebruikt wordt Aandacht opbrengen voor de hedendaagse evolutie van computerapparatuur. Processortype, klokfrequentie, capaciteit van werkgeheugen en van harde schijf. Bijvoorbeeld verwerkingssnelheid van de processor, capaciteit van het geheugen, resolutie en afmetingen van het beeldscherm, afdrukkwaliteit van de printer, kostprijs van het computersysteem. Evolutie van computerapparatuur. 2 Kennismaking met computers en netwerken Handel-talen 51

14 2.3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen De leerinhouden met betrekking tot computers en netwerken dienen steeds gezien te worden in relatie tot het gebruik dat de leerlingen ervan zullen maken. De klemtoon ligt dus op functionele kennis en niet op encyclopedische kennis Het leerplanonderdeel Kennismaking met computers en netwerken wordt waar mogelijk geïntegreerd met andere leerplanonderdelen, zodat bijvoorbeeld bij de behandeling van de programmatuur voldoende de band gelegd kan worden met aspecten van de apparatuur In het leerplan zijn de leerplandoelstellingen en -inhouden systematisch opgesomd. Dit betekent niet dat deze volgorde ook vanuit didactisch standpunt de meest geschikte volgorde is. Het lerarenteam bepaalt gezamenlijk in welke volgorde de leerplanonderdelen behandeld worden Het is belangrijk dat de leerlingen een schematisch en functioneel model van de pc en zijn componenten en van zijn plaats in het netwerk leren hanteren Het is noodzakelijk de leerstof concreet te behandelen met behulp van de computer. Bij de bespreking van de bouw van de computer en de randapparatuur is de aanwezigheid van deze computerapparatuur onontbeerlijk. Het gebruik van multimediaal didactisch materiaal is sterk aanbevolen. Ook op diverse websites op het Internet kunnen de leerlingen veel nuttige, actuele informatie vinden. Het verdient aanbeveling dat de leerlingen zich niet beperken tot het vergaren van informatie, maar met de aldus vergaarde informatie effectief omgaan Het leren lezen van advertenties en folders waarin computerapparatuur te koop aangeboden wordt, kan bijdragen tot de motivatie. Toch mag dit niet leiden tot het uitbenen van technische details Indien naast een Engelse term een correcte, gangbare Nederlandse term bestaat, dient men aan deze laatste de voorkeur te geven. Sommige Engelse termen hebben hun vaste plaats in het Nederlands verworven. Het kan nuttig zijn van een aantal Nederlandse termen de Engelse vertaling te kennen. 2 Kennismaking met computers en netwerken Handel-talen 52

15 3 KLAVIER- EN MISBEHEERSING 3.1 Beginsituatie In de eerste graad hebben de leerlingen via het raamplan Informatie- en communicatietechnologie reeds een aantal doelstellingen verworven: Hoofdstuk 3: Elementaire vaardigheden bij het werken met software Omgaan met het toetsenbord Omgaan met een grafische gebruikersinterface Hoofdstuk 7: Ergonomie In de tweede graad dient men voort te bouwen op deze voorkennis. Het is niet de bedoeling de leerstof van de eerste graad in de tweede graad uitgebreid te hernemen. Wel kunnen een beperkt aantal doelstellingen voor herhaling in aanmerking komen indien men vaststelt dat de leerlingen deze onvoldoende beheersen. Vele leerlingen, die in het tweede leerjaar van de eerste graad de basisoptie Handel gevolgd hebben, hebben binnen het vak TV Dactylografie reeds leren blindtypen op de computer. Zij kennen dus in principe de basiscomponenten van de pc en bezitten een elementaire vaardigheid in de bediening ervan. Zij zijn in staat om eenvoudige teksten blind in te typen. Bovendien zullen zij vlotter met de programmatuur omspringen, vooral indien meer uitvoerige teksten ingevoerd moeten worden. De leraar dient rekening te houden met deze heterogene beginsituatie. Hij/zij kan dit onder meer realiseren door verschillende moeilijkheidsgraden te hanteren bij de praktijkoefeningen. 3.2 Leerplandoelstellingen Leerinhouden Klavierbeheersing De letters en de tekens van de gidsrij, de onderrij en de bovenrij beheersen Cijfers en getallen vingerblind intypen. De cijferrij. Het numerieke klavier Speciale tekens op het toetsenbord probleemloos Onder [, ], {, }, \. vormen Alle courante diakritische tekens probleemloos Onder meer à, á, ò, ó, ù, ú, ì, í, ñ, ê, ë. vormen Teksten met letters, cijfers en allerhande tekens tienvingerblind vlot, efficiënt en technisch correct invoeren. 3.3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen De methode van blind typen met tien vingers blijft aangewezen om klaviervaardigheid op te bouwen. it het oogpunt van efficiëntie, moeten de handelingen met een zeker tempo en een zekere regelmaat uitgevoerd worden. Vorming van attitudes wint aan belang. Dit betekent vanzelfsprekend niet dat het niet meer zinvol zou zijn systematisch de typesnelheid op te drijven Bepaalde elementen van het leerplanonderdeel Klavier- en muisbeheersing zoals de invoer van speciale codes (harde spatie, regeleindemarkering...) moeten worden gespreid over het leerplanonderdeel Tekstverwerking bij de behandeling van de invoer van tekst-entiteiten. In het bijzonder moet erop worden toegezien dat de beheersing van het klavier, de muis en de tekstverwerkingsfuncties een nauw geïntegreerd geheel vormt. 3 Klavier- en muisbeheersing Handel-talen 53

16 3.3.3 Men moet ernaar streven dat de leerlingen bij het invoeren van tekst van meet af aan goede gewoontes ontwikkelen. Bijvoorbeeld met betrekking tot het invoeren van harde spaties, harde returns... moet men ófwel teksten vermijden waarin dergelijke codes zouden moeten gebruikt worden, ófwel de leerlingen deze codes correct laten invoeren Een goede coördinatie tussen de leden van het lerarenteam moet garanderen dat de kennis, inzichten en vaardigheden die met betrekking tot de computerapparatuur verworven zijn, optimaal gebruikt worden bij de klavierstudie; en dat omgekeerd de leerlingen met klaviervaardigheid tijdens het werken met softwarepakketten de correcte vingerzetting blijven hanteren, ook indien het typewerk veelvuldig afgewisseld wordt met muisbesturing. 3 Klavier- en muisbeheersing Handel-talen 54

17 4 EN EN BESCHRIJVEN VAN OPLOSSINGEN 4.1 Beginsituatie In de eerste graad hebben de leerlingen via het raamplan Informatie- en communicatietechnologie geen vaardigheden met betrekking tot het ontwerpen en beschrijven van oplossingen verworven. Sommige leerlingen zijn wellicht zeer bedreven pc-gebruikers, bijvoorbeeld via de computer thuis, maar zelden hanteren ze systematisch een bepaalde methode bij het oplossen van een probleem en het beschrijven van de oplossing. De leraar dient er daarom op toe te zien dat ook deze leerlingen de juiste methodes en attitudes verwerven en zo nodig slechte gewoontes afleren. 4.2 Leerplandoelstellingen Leerinhouden Een oplossing ontwerpen en beschrijven: basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes Een probleem analyseren met het oog op de oplossing ervan met behulp van een computer en de oplossing voorstellen onder de vorm van een boomstructuur De stapsgewijze verfijning als methode van analyse en probleemoplossing spontaan toepassen Ongeacht de eenvoud of de complexiteit van een probleem, een analyse maken en vooraleer tot het gebruik van de computer over te gaan, minimaal voor zichzelf het principe van een oplossing formuleren Bij de oplossing van een probleem systematisch een aantal stappen doorlopen: Voor een gegeven eenvoudig probleem een nauwkeurige probleemdefinitie formuleren. Een gegeven probleemstelling analyseren en een oplossing bedenken. De oplossing (eventueel schematisch) beschrijven (op papier, mondeling...). De oplossing invoeren in de computer en testen aan de hand van enkele testgegevens. Fouten in de oplossing opsporen en de oplossing bijsturen. Probleemanalyse. Boomstructuur. Stapsgewijze verfijning. Grofstructuur en verfijningen. Eerst denken, dan doen. Beschikbare gegevens, uit te voeren verwerking, gewenste resultaten. Probleemanalyse. Bijvoorbeeld in eigen woorden, met een schets of met behulp van pseudocode, een boomstructuur of een structogram Begrippen in verband met het beschrijven van algoritmen herkennen en hanteren in concrete situaties De drie controlestructuren kennen, gebruiken en voorstellen, bijvoorbeeld onder grafische vorm Spontaan gebruik maken van de beschikbare hulpmiddelen Zelfredzaamheid ontwikkelen teneinde zelfstandig oplossingen te realiseren Doorzettingsvermogen ontwikkelen bij het zoeken naar en realiseren van een oplossing, maar zo nodig tijdig advies vragen aan de leraar of aan teamgenoten. Bijvoorbeeld verkeerde analyse, verkeerde invoer in het pakket, verkeerde testgegevens. Processor, algoritme, deelalgoritme. Abstracte opdracht, concrete opdracht. Controlestructuren. Opeenvolging (sequentie), keuze (selectie), begrensde en voorwaardelijke herhaling (iteratie). Bijvoorbeeld ingebouwde helpfunctie, handleiding Zelfredzaamheid. Doorzettingsvermogen. Zelfreflectie. 4 Ontwerpen en beschrijven van oplossingen Handel-talen 55

18 Tijdens het oplossingsproces kritisch reflecteren op de eigen werkwijze en deze zo nodig bijsturen Een kritische instelling ontwikkelen t.a.v. gegevens en oplossingen, deze controleren en zo nodig corrigeren Bij het realiseren van een oplossing defensieve oplossingswijzen nastreven en anticiperen op toekomstige evoluties in de probleemstelling. Zelfreflectie. Kritische instelling Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een toepassingsgericht softwarepakket Met behulp van toepassingsgerichte softwarepakketten oplossingen voor praktijkgerichte problemen op systematische wijze beschrijven en realiseren Een breed gamma aan gegevens, operatoren, functies en functionaliteiten van toepassingsgerichte softwarepakketten creatief gebruiken bij probleemoplossende werkzaamheden De functionaliteiten van toepassingsgerichte softwarepakketten gebruiken om syntactisch correcte uitdrukkingen te formuleren, de oplossing te testen en te verbeteren. Verschillende types gegevens en hun operatoren. Logische operatoren (EN, OF, NIET) en combinaties van deze operatoren. Voorgedefinieerde functies. Ingebouwde functionaliteiten (onder meer controlestructuren) Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving Met een eenvoudig pakket zelf gevonden probleemoplossingen invoeren Grofstructuur, verfijningen van abstracte deelalgoritmen, controlestructuren en samengestelde voorwaarden creatief gebruiken bij probleemoplossende werkzaamheden De faciliteiten van de ontwikkelomgeving gebruiken om de oplossing te testen en te verbeteren. 4.3 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Grofstructuur, verfijningen van abstracte deelalgoritmen, controlestructuren en samengestelde voorwaarden Een oplossing ontwerpen en beschrijven: basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes De basisbegrippen, sleutelvaardigheden en -attitudes opgesomd onder punt zijn fundamenteel. Ze dienen te worden nagestreefd tijdens elke les betreffende het ontwerpen en beschrijven van oplossingen. Ze zijn dus overkoepelend voor de twee leerplanonderdelen die er op volgen (toepassingsgericht softwarepakket en eenvoudige contextvrije ontwikkelomgeving). Vanzelfsprekend komen ze ook voortdurend aan bod in het hoofdstuk Taakgericht werken met softwarepakketten Het is de bedoeling dat de leerlingen problemen systematisch leren oplossen en daarbij een vaste methode hanteren, namelijk de methode van de stapsgewijze verfijning. Bij het ontwerpen en beschrijven van oplossingen is het gebruik van grafische voorstellingen wenselijk De probleemoplossende vaardigheden van de leerling worden niet aangescherpt door voorgekauwde probleemstellingen en oplossingen te presenteren. Aanvankelijk is de voorbeeldfunctie 4 Ontwerpen en beschrijven van oplossingen Handel-talen 56

19 van de leraar van groot belang. De leerlingen moeten de wijze waarop de leraar systematisch problemen oplost, leren nabootsen. De leraar kan dit bevorderen door als het ware luidop na te denken. De leerlingen moeten oplossingen gaandeweg zien ontstaan en hieraan meer en meer actief participeren. Hun zelfwerkzaamheid is van groot belang en moet voortdurend groeien De oefeningen moeten systematisch uitgebouwd worden van relatief eenvoudig tot steeds moeilijker. Bij de keuze van de oefeningen is het vanzelfsprekend van groot belang voldoende rekening te houden met het profiel van de studierichting. De leraar moet elke leerling voor uitdagingen durven stellen en hem of haar daarbij gaandeweg begeleiden. Het is niet zozeer de kwantiteit van de oefeningen die telt, wel het feit dat de leerling ze zoveel mogelijk zelf oplost De leerlingen kunnen veel leren uit hun fouten, indien de leraar daar gepast op inspeelt. Zo zullen de leerlingen niet gemakkelijk geneigd zijn veel energie en tijd te steken in de probleemstelling en de probleemanalyse. Geconfronteerd met fouten, moet de leraar hen er op wijzen hoe bepaalde fouten vermeden kunnen worden door de probleemanalyse voldoende grondig aan te pakken Het dient te worden beklemtoond dat niet zozeer het product (namelijk de ontworpen oplossing), maar wel het proces (de werkwijze van de leerlingen tijdens het zoeken naar een oplossing) van belang is Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een toepassingsgericht softwarepakket Dit leerplanonderdeel wordt gerealiseerd in toepassingsgerichte omgevingen zoals tekstverwerking, rekenblad, gegevensbeheer In dit leerplanonderdeel streeft men de probleemoplossende vaardigheden na zonder te werken met een ontwikkelomgeving of een programmeertaal. Het is dus niet het coderen van opdrachten dat centraal staat, maar wel het inzichtelijk en efficiënt gebruik maken van de ingebouwde functionaliteiten van de toepassingssoftware De klemtoon moet liggen op de systematische probleemoplossing. Het is dus niet de bedoeling meer lestijden te besteden aan een pakket, louter met de bedoeling meer commando s of meer menu-items aan te leren Er is een zeer nauwe band tussen de probleemoplossende vaardigheden en -attitudes die de leerlingen in dit leerplanonderdeel verwerven, en de leerplandoelstellingen en leerinhouden van het volgende leerplanonderdeel (5 Taakgericht werken met software). Beide hoofdstukken moeten in de klaspraktijk dan ook sterk verweven worden met de bedoeling de leerlingen te leren op een systematische en methodische wijze problemen aan te pakken Via het toepassingsgerichte pakket moet men aansluiten bij de belangstellingssfeer van de leerling. Dit gebeurt bij voorkeur via de vakken en de specialiteiten van de studierichting, waaraan men voorbeelden van oefeningen kan ontlenen. Deze benadering is bovendien bij uitstek geschikt voor vakoverschrijdende samenwerking Enkele voorbeelden van toepassingsgerichte probleemstellingen in tekstverwerking: vervang in een gegeven tekst op efficiënte wijze de tekstelementen 2005' en 2006' door respectievelijk 2006' en 2007'; verwissel in een gegeven tekst op efficiënte wijze de tekstelementen inclusief en exclusief ; vervang in een tekst op efficiënte wijze An door Anne ; in een gegeven tekst zijn alle getallen getypt met gewone spaties als scheidingsteken; vervang deze spaties op efficiënte wijze door vaste spaties;... 4 Ontwerpen en beschrijven van oplossingen Handel-talen 57

20 Enkele voorbeelden van toepassingsgerichte probleemstellingen voor een rekenblad: bij een berekening fouten opvangen (bijvoorbeeld deling door nul) gebruik makend van de alsfunctie; voorwaardelijke opmaak toepassen; reeksen op efficiënte wijze doorvoeren; aan een bestaande tabel waarvan de rijen en de kolommen gesommeerd worden, een rij (boven, midden of onder) of kolom (links, midden of rechts) toevoegen; statistische aardrijkskundige of economische gegevens verwerken, bijvoorbeeld in grafische vorm; een spaarplan opstellen voor de aankoop van een computer; een kasticket of een factuur maken, waarbij variabele gegevens ingevuld kunnen worden (diverse aankopen, korting, btw); een aankoop met contante betaling vergelijken met een aankoop op krediet; een begroting voor een studiereis, voor een klasfuif; een tabel opstellen met de prijzen van 1, 2, consumpties van diverse dranken (bier, cola, koffie...) voor een fuif; omzetcijfers per maand en/of per regio verwerken, bijvoorbeeld in tabelvorm of onder grafische vorm; het opstellen van een (al dan niet kruiselingse) omrekeningstabel tussen de koersen van verschillende munten (ER, SD, JPY, AD, CAD, NZD...); Enkele voorbeelden van toepassingsgerichte probleemstellingen voor gegevensbeheer: een lijst maken van de namen en de leeftijden van personen op basis van een tabel met naam, voornaam en geboortedatum; een lijst maken van de jaarlijkse bijdrage van de leden van een sportclub op basis van hun leeftijdscategorie (bijvoorbeeld verschillende bijdragen voor minderjarigen, volwassenen en 50-plussers); in een tabel alle records verwijderen waarvan twee velden aan een gesteld criterium voldoen; gegevens actualiseren, bijvoorbeeld op basis van een prijsaanpassing, een levering, een verandering van leverancier; een lijst maken van de te bestellen goederen op basis van een minimum bestelpunt, met vermelding van het aantal te bestellen goederen om de maximum voorraad te bereiken; statistische aardrijkskundige of economische gegevens verwerken; de (bestaande) gegevens van een klantenbestand, een klantenkaart, een magazijn, een catalogus,... beheren; Een oplossing ontwerpen en beschrijven met behulp van een eenvoudige, contextvrije ontwikkelomgeving Het ontwerpen en beschrijven van oplossingen met behulp van een ontwikkelomgeving vormt geen verplicht onderdeel van het leerplan. De formulering van de doelstellingen laat de leraar toe de diepgang van het ontwerpen en beschrijven van oplossingen te variëren in functie van de klasgroep Indien het leerplanonderdeel aan bod komt, is het aangewezen de behandeling ervan niet uit te stellen tot het (einde van het) tweede leerjaar van de tweede graad. Het verwerven van probleemoplossende vaardigheden vormt immers een essentieel onderdeel van het leerplan en de leerlingen kunnen deze vaardigheden bij het gebruik van elk softwarepakket toepassen Dit leerplanonderdeel wordt gerealiseerd in een algoritmische omgeving, waarin de leerlingen zich niet kunnen verliezen in de syntactische details van een programmeertaal. Men beperkt zich tot het oplossen van problemen aan de hand van algoritmen. 4 Ontwerpen en beschrijven van oplossingen Handel-talen 58

21 5 TAAKGERICHT WERKEN MET SOFTWAREPAKKETTEN 5.1 Beginsituatie In de eerste graad hebben de leerlingen via het raamplan Informatie- en communicatietechnologie reeds een aantal doelstellingen verworven: Hoofdstuk 2: Sleutelattitudes bij het werken met software Hoofdstuk 4: Het besturingssysteem Organisatie van de harde schijf Omgaan met programma s Omgaan met gegevensbestanden Hoofdstuk 5: Tekstverwerking Elementaire tekstverwerking Invoer van tekst Opmaak van tekst en figuren Afdrukken van tekst Hoofdstuk 6: Het Internet Surfen op het Internet In de tweede graad dient men voort te bouwen op deze voorkennis. Allicht zullen sommige leerlingen thuis reeds met softwarepakketten gewerkt hebben. Vaak beperkt de voorkennis van deze leerlingen zich tot vingervlugheid met enkele van die pakketten. De leraar moet er dan ook op toezien dat ze de juiste vaardigheden verwerven en de juiste attitudes ontwikkelen (zie punt 5.2.1). Zo nodig moeten slechte gewoontes worden afgeleerd. Vele leerlingen hebben in het tweede leerjaar van de eerste graad de basisoptie Handel gevolgd en hebben binnen het leerplanonderdeel Computervaardigheden reeds leren typen. Zij zullen dus vlotter met de programmatuur omspringen, vooral indien meer uitvoerige teksten ingevoerd moeten worden. De leraar dient rekening te houden met deze heterogene beginsituatie. 5.2 Leerplandoelstellingen Leerinhouden Sleutelvaardigheden en -attitudes Inzicht hebben in de functionaliteit van softwarepakketten en een verantwoorde keuze maken uit de beschikbare software voor het efficiënt realiseren van de oplossing van een gegeven probleem Spontaan gebruik maken van alle beschikbare documentatiebronnen bij de realisatie van een oplossing Aandacht besteden aan leesbaarheid, aan uniforme, esthetisch verantwoorde en doeltreffende vormgeving en aan normering De gevolgen kennen van het binnendringen van virussen in een computersysteem, een preventieve houding ontwikkelen ten aanzien van de verspreiding van virussen en weten hoe gepast te reageren bij de confrontatie met een virus Bekende en minder bekende mogelijkheden van een pakket gericht exploreren en uitproberen om een oplossing te realiseren. Functionaliteit van softwarepakketten: tekstverwerking, rekenblad, gegevensbeheer, presentatie... Onder meer ingebouwde hulp, BINvoorschriften, softwarehandleiding, leerboek, eigen notities. Vormgeving. BIN-norm NBN Z Virussen. 5 Taakgericht werken met softwarepakketten Handel-talen 59

22 5.2.2 Systeemprogrammatuur De gelaagde structuur van de software toelichten en de gevolgen hiervan voor de gebruiker correct inschatten Het verschil toelichten tussen een besturingssysteem en toepassingssoftware De belangrijkste taken van een besturingssysteem kennen, zijn centrale rol correct inschatten en het verband leggen met de systeemeenheid Het belang van systeeminstellingen inzien en eenvoudige systeeminstellingen doorvoeren Van een gegeven computersysteem de belangrijkste kenmerken vaststellen De belangrijkste componenten van de gebruikersinterface kennen, gebruiken en aanpassen Een snelkoppeling aanmaken Efficiënt navigeren binnen de organisatiestructuur van een schijf Elementaire handelingen op het niveau van een schijf(volume) uitvoeren. BIOS. Besturingssysteem. Gebruikersomgeving. Toepassingsprogrammatuur. Besturingssysteem versus toepassingssoftware. Besturingssysteem. Bijvoorbeeld: systeemdatum of -tijd aanpassen, schermbeveiliging instellen, beeldschermresolutie aanpassen. Type en versie van processor en van besturingssysteem, capaciteit van werkgeheugen en van harde schijf. Onder meer startmenu, snelkoppeling, bureaublad, taakbalk. Onder meer de actieve schijf herkennen, een schijf(volume) activeren, de vrije geheugenruimte op een schijf(volume) bepalen, een diskette formatteren. Onder meer een map activeren, creë Elementaire bewerkingen met mappen uitvoerenren, verwijderen Elementaire bewerkingen met mappen uitvoerenplaatsen, Onder meer een map kopiëren, ver- herbenoemen Bestandsaanduidingen interpreteren. Bestandsnaam, bestandsextensie, bestandseigenschappen, bestandspictogram Het verband kennen tussen de bestandsextensie en de toepassing waarmee het bestand verwerkt kan worden. Bestandsextensie Een bestand wissen. Een gewist bestand terugzetten. Prullenbak. Een bestand definitief verwijderen Een bestandenlijst opvragen volgens bepaalde criteria Een bestand waarvan (een deel van) de naam gekend is, zoeken De betekenis van * als jokerteken kennen. Jokerteken Weten dat in bepaalde omstandigheden niet alle mappen, toepassingen en bestanden voor elke gebruiker toegankelijk zijn. Correct reageren op boodschappen dienaangaande. Criteria zoals bepaalde volgorde, bepaalde selectie. Bestand zoeken Toepassingsprogrammatuur Algemeenheden toepassingsprogrammatuur Enkele typische toepassingsprogramma's noemen en hun toepassingsdomein omschrijven De betekenis van toepassingsprogrammatuur in een reële kantooromgeving omschrijven en illustreren met enkele voorbeelden. Soorten toepassingsprogrammatuur. 5 Taakgericht werken met softwarepakketten Handel-talen 60

23 Zoeken en manueel of automatisch vervangen in Zoeken en vervangen. een bestand Zich bewust zijn van de risico s verbonden aan automatisch zoeken en vervangen Een printer selecteren Een afdrukvoorbeeld bekijken en beoordelen. Afdrukvoorbeeld Een bestand vanuit een toepassing geheel of Afdrukken. gedeeltelijk afdrukken. Het verloop van de drukopdracht Afdrukbeheer. opvolgen. Een drukopdracht annuleren en verwijderen Werken met verschillende soorten toepassingen Knippen en plakken. die gelijktijdig open zijn. Gegevens via kopiëren (of knippen) en plakken overbrengen van de ene toepassing naar de andere De betekenis van standaardinstellingen kennen, het belang ervan inzien en illustreren met voorbeelden in de gekozen programmatuur. Standaardinstellingen Het concept cliënt/servertoepassing in algemene bewoordingen omschrijven Tekstverwerking Enkele belangrijke opmaakkenmerken op het niveau van teken, alinea en pagina kennen en herkennen, en deze vlot en efficiënt toewijzen en ongedaan maken. De opmaak van een tekstfragment kopiëren Weten wat een opmaakprofiel is en een bestaand opmaakprofiel gebruiken Een bestaand opmaakprofiel aanpassen. Een nieuw opmaakprofiel aanmaken Het nut inzien van modeldocumenten en een bestaand modeldocument hanteren Inzicht hebben in het splitsen of samenhouden van tekst-entiteiten Tekstfragmenten in een document zoeken en eventueel vervangen. Zich bewust zijn van de risico s verbonden aan automatisch zoeken en vervangen Tabellen creëren en elementaire bewerkingen er op uitvoeren. Bijvoorbeeld aan de hand van een webbrowser en een webserver Een grafiek of (deel van een) rekenblad in een tekst inlassen en eenvoudige aanpassingen aan de lay-out aanbrengen Spellingcontrole toepassen, de aanwijzingen interpreteren en zo nodig verbeteringen aanbrengen. Weten wat grammaticale controle en automatische tekstcorrectie doen Tekstdelen tussen verschillende geopende documenten kopiëren en verplaatsen Een bestaand document aanpassen op basis van opgedragen correcties. Onder meer: instelling van marges en tabulatie, superschrift, subschrift, opsomming, paginanummering, kop- en voetteksten, afdrukstand. Opmaakprofiel. Modeldocument. Soorten koppeltekens, spaties, eindemarkeringen. Zoeken en vervangen (manueel en automatisch). Onder meer: een tabel creëren, opmaakkenmerken van een cel wijzigen, rijen en kolommen toevoegen en verwijderen, hoogte en breedte aanpassen. Onder meer: vergroten, verkleinen, verplaatsen, tekstomloop aanpassen. Spellingcontrole. Grammaticale controle. Automatische tekstcorrectie. 5 Taakgericht werken met softwarepakketten Handel-talen 61