Haalbaar bewegen met diabetes

Transcriptie

1 Haalbaar bewegen met diabetes 10 stappen naar meer lichaamsbeweging en een gezondere levensstijl By courtesy of Steven Vuylsteke Kinesitherapeut Voorzitter kinekring Land van Aalst Werkgroep diabetes in beweging Baldwin Sondervan SportKinesitherapeut KineCoach(pre-)diabetes type 2 Bestuurslid Noord Antwerpse kinekring Praktijkhouder SportTherapeutisch AdviesCentrum KINESO

2 Enkele cijfers Zowat elke 10 minuten krijgt iemand in ons land de diagnose van diabetes. Het voorkomen van diabetes wordt door de Internationale Diabetes Federatie geschat op 8% van de volwassen Belgische bevolking ofwel 1 op 12. Dit zal in de toekomst oplopen tot 1 op 10 tegen Deze cijfers omvatten de gekende als de ongekende diabetes patiënten. Daarnaast bevindt 6,5% van de bevolking zich in de grijze zone: licht verhoogde bloedsuikerspiegel maar nog geen diabetes. Men spreekt ook wel van prediabetes. Deze groep van mensen loopt een hoog risico om op relatief korte termijn diabetes te ontwikkelen. Naar schatting 1 op 3 van de mensen met diabetes weet niet dat hij of zij de aandoening heeft en wordt er dus ook niet voor behandeld. Nemen we alle cijfers samen dan blijkt dat ruim 1 miljoen Belgen een te hoge bloedsuikerspiegel heeft en dus in aanmerking komt voor preventie of behandeling.

3 Diabetes type 2 is een ernstige ziekte Kans op vroegtijdig overlijden tgvhartlijden en/of beroerte is 2 tot 4 maal hoger 70 % van alle type 2 diabetespatiënten vertoont hypertensie of neemt medicatie hiervoor 28 % vertoont retinopathie wat aanleiding kan geven tot blindheid Type 2 diabetes is de belangrijkste oorzaak van nierfalen 60 tot 70 % vertoont neuropathie 60 % van niet-traumatische amputaties vindt plaats bij diabetespatiënten Significante verkorte levensverwachting Bij vrouwen 8,2 jaar en bij mannen 7,5 jaar wanneer op 50 jarige leeftijd type 2 diabetes wordt vastgesteld Gezondheidskosten zijn bij type 2 diabetespatiënten 2,3 maal hoger in vergelijking met gezonde personen

4 Bewegen is gezond voor iedereen!

5 Bewegen hoeft geen sport te zijn!

6 Voordelen van bewegen Verlengt de levensduur met gemiddeld 2 jaar 40% minder risico op hart- en vaatziekten Gunstig effect op bloeddruk en cholesterol Verbranden van calorieën gunstig effect op gewicht Vermindert het risico op borst- en darmkanker Vermindert het risico op botontkalking (osteoporose) 40% minder risico op dementie Verbetert de stemming en het psychologisch welbevinden Betere nachtrust Verbetert de productiviteit op het werk

7 Bewegen is leuk!

8 Bewegen en (pre)diabetes type 2 Veelvoordelen Helpt diabetes te voorkomen Draagt bij tot een betere regulatie van diabetes Verbetering van de glycemische controle (HbA1c) Vermindert de kans op complicaties

9 Bewegen en (pre)diabetes type 2 Gevaren? Hypoglycemie: meten = weten! dus voor, tijdens en na inspanning Opgelet bij diabetescomplicaties: Hartlijden : vermijd zware inspanningen Retinopathie : vermijd zeer intensieve trainingen Nefropathie : vermijd hypertentie Diabetische voet: vermijd kwetsuren => aangepast schoeisel

10 Bewegen en (pre)diabetes type 2 Veel meer voor-dan nadelen Geen kwestie van tijd maar van prioriteit Topprestaties zijn niet nodig, wel regelmatig bewegen, liefst elke dag

11 Niettegenstaande het advies van de huisarts aan de patiënt regelmatig te bewegen, komt deze boodschap niet aan: patiënten met type 2 diabetes vertonen nauwelijks een toename in fysieke activiteit na dit advies. Er is dus nood aan een traject waarin deze patiënten kunnen deelnemen aan gestructureerde en effectieve beweegprogramma s. Hansen D, Peeters S, Schotte M. Vlaams tijdschrift voor Diabetologie2013 nr. 1, 10-2

12 Werkgroep diabetes in beweging Initiatief Kinekring Land van Aalst Opleiding KineCoach(pré)diabetes type 2 (Axxon) Aanbevelingen over screenen, behandelen en coachen Opvolging door kinesist na doorverwijzing huisarts Hoe diabetespatiënten daadwerkelijk meer laten bewegen?

13 Werkgroep diabetes in beweging

14 Traject diabetes in beweging huisarts diabetesverpleegkundige Kinesitherapeut Endocrinoloog / cardioloog psycholoog Diëtist(e)

15 Traject Diabetes in beweging

16 Patiënt Prédiabetes (WHO-criteria) of diabetes type 2 Zou moeten bewegen Heeft nood aan begeleiding Is gemotiveerd

17 Jeanne 58 jaar Subjectief: algemeen onwel droge mond dorstgevoel Objectief: Geglycolyseerd hemoglobine (HbA1c): 9,9% normaalwaarde = < 4 % pré-diabetes = tss. 4 en 6 % Actieve ziekten: diabetes mellitus sinds 2006 morbide obesitas Actieve medicatie: 10

18 Jeanne Weinig tot geen beweging Wil bewegen maar weet niet hoe of waar Beschikt niet over een wagen

19 Criteria deelname Diabetes in beweging? Patiënt Prédiabetes (WHO-criteria) of diabetes type 2 Zou moeten bewegen Heeft nood aan begeleiding Is gemotiveerd De huisarts van Jeannelegt haar het project Diabetes in beweging uit

20 Huisarts Bepaalt bloeddruk en gewicht Oplijsting cardiale klachten Verwijst door naar kinesist d.m.v. een voorschrift met vermelding '(pré)diabetes T2: kiné-opvolging' of voorbeeld op

21

22 Multidisciplinair zorgteam 1 e lijn Jeanne heeft nood aan een zorgteam: Huisarts: insuline opdrijven (maar waarschijnlijk onvoldoende effect tenzij in combinatie met leefstijlaanpassingen) Diabeteseducator: leefstijl Kinesist: individueel beweegprogramma

23 Kinesist Bepaalt conditionele status Bepaalt inhoud beweegprogramma voor in de praktijk kinesist, thuis of in een fitness In een opvolgmapjehoudt de kinesist de vorderingen van de patiënt bij Zendt na afloop van de 18 sessies een evaluatieverslagdoor naar de huisarts en idealiter naar educatoren endocrinoloog

24 Traject diabetes in beweging 10 stappen naar meer lichaamsbeweging en een gezondere levensstijl Stap 1: gemotiveerde patiënt Stap 2: patiënt gaat naar huisarts Stap 3: intake kinesitherapeut Stap 4: uitleggen FAM beweegmodel Stap 5: fysieke evaluatie Stap 6: opstarten beweegprogramma Stap 7: onderhouden beweegprogramma Stap 8: fysieke evaluatie Stap 9: terugkoppelen aan de huisarts Stap 10: blijf in beweging

25 Traject diabetes in beweging Stap 1: patiënt Heeft diabetes of prédiabetes Is gemotiveerd en wil meer bewegen Weet niet goed hoe er aan te beginnen Heeft nood aan begeleiding

26 Traject diabetes in beweging Stap 2: patiënt gaat naar huisarts (of endocrinoloog) Doet medische evaluatie: bloedafname, bloeddruk,.. Voorschrift kinesitherapie met evt. vermelding van bijkomende medische info en medicatie Geeft uitleg over traject

27 Traject diabetes in beweging Stap 3: Intake kinesitherapeut Intake gesprek + klinisch onderzoek - Medische voorgeschiedenis - Cardiovasculaire-, neurologische en orthopedische problemen - Complicaties diabetes -Motivatie - Fitheidanalyse Opvolgmapje Doelstellingen van het beweegprogramma -Algemeen (*) - Persoonlijke doelstellingen -FAM beweegmodel (*)

28 Doelstellingen beweegprogramma bij (pre)diabetes type 2 Verschillende studies hebben aangetoond dat bewegingstherapie en lifestylechange een belangrijk onderdeel is in de behandeling van diabetes type 2. Al dan niet gecombineerd met dieet en medicatie. + Alle andere voordelen van bewegen!!!

29 Traject diabetes in beweging Stap 4: FAM beweegmodel CourtesybyYves De Vos Ontwikkeld door Yves De Vos (Fitness als medicijn) om de gezondheid te bevorderen en/of het risico op chronische ziekten te verminderen Bestaat uit 5 normen die verschillende soorten activiteit aanhalen Vormt de ideale basis voor het coachen tot een bewegingsprogramma op maat

30 Zitnorm CourtesybyYves De Vos Zitnorm = Sedentair gedrag, teveel zittende bezigheid: TV kijken, PC werk, auto, Zitnorm Gebrek aan fysieke activiteit Onafhankelijke impact op de gezondheid.

31 Voorbeeld sedentair gedrag TV kijken Dagelijks 2 u TV kijken Risicostijging met 14 % op diabetes Risicostijging met 23 % op obesitas

32 Lifestylechange: minder zitten Om de 30 uitje stoelkomenen 5 rondwandelenis belangrijker in de strijdtegendiabetes type 2 danbezoekjesaande fitness.

33 Lifestylechange: minder zitten Zitcalcalculatorop

34 Lifestylechange: minder zitten Hln 03/06/ 15: Zittend werk is even nefast voor de gezondheid als roken. Experts raden elke dag 2 uur beweging aan op kantoor.

35 Traject diabetes in beweging Stap 4: FAM beweegmodel CourtesybyYves De Vos

36 Lifestyle change: meer bewegen Vroeger waren we veel actiever. Nu: liften, auto s, afstandsbediening, mixers, enz. Meer bewegen hoeft niet altijd sport te zijn. Denk aan kleine gewoonteveranderingen stappen is een richtlijn voor gezondheidswinst; niet voor gewichtsbehoud.

37 1930 vs2015

38 1930 vs2015

39 Evolutie?

40 Meer bewegen op het werk.

41 Meer bewegen in het dagelijks leven.

42 Hoe meer beweging inbouwen in dagelijks leven? Bij verplaatsingen: De trap nemen in plaats van de lift. Door korte verplaatsingen (bijvoorbeeld de bakker) te voet of met de fiets te doen. Door via een omweg naar huis te stappen. Door de wagen verder van uw plaats van bestemming te parkeren. Door een halte vroeger af te stappen als u met het openbaar vervoer reist. Op het werk: Tracht langdurig zitten te onderbreken en ieder half uur recht te staan, even te wandelen, enkele oefeningen te doen,... Door al wandelend te telefoneren. Door de wagen in de verste hoek van de parkeerruimte te plaatsen. Door een uur per dag uw bureaustoel door een zitbal te vervangen. Zet uw printer ver genoeg zodat u moet rechtstaan om uw print te kunnen nemen. In vrije tijd: Door s avonds eens te wandelen in plaats van TV te kijken of te lezen. Door met de hond dagelijks te gaan wandelen. Door te tuinieren. Door uw auto zelf te wassen in plaats van naar de carwashte gaan. Door samen met uw (klein)kinderen meer te bewegen (ravotten in de tuin, fietsen, ) Door rond te wandelen aan de zijlijn, wanneer u op de (klein)kinderen moet wachten tijdens hun sportactiviteiten. Door TV te kijken op een hometrainer of step. Door enkele oefeningen te doen wanneer bijvoorbeeld het eten in de oven staat. Hou vaste momenten in uw agenda vrij om bewegingsactiviteiten te doen. Zoek een familielid, vriend(in) of buur om samen te sporten. Dat motiveert.

43 Beweegmeter 1. beginnen met een nulmeting Ma Di Woe Do Vrij Zat Zo Totaal Doel

44 Beweegmeter 2.Het aantal beweegmomenten geeft een idee van de leefstijl van de patiënt. Bespreek het resultaat van de nulmeting a.d.h.v. tabel. Aantal stappen Leefstijl Zittende (sedentaire) leefstijl Licht actieve leefstijl Matig actieve leefstijl Actieve (gezonde) leefstijl Zeer actieve leefstijl 3. Leg samen met de patiënt het doel vast voor de komende 6 à 12 weken Bvb. Doel na 6 weken het aantal beweegmomenten te verdubbelen Verhoog het doel de eerste 2 weken met 10%, vanaf week 3 met 15% per week verhogen.

45 Traject diabetes in beweging Stap 4: FAM beweegmodel CourtesybyYves De Vos

46 Uithoudingstraining Recente internationale richtlijn voor patiënten met diabetes type 2 3 tot 5 dagen per week lage tot matige intensiteit Minimum 150 min. per week: 20 tot 60 min. ononderbroken of verspreid over verschillende sessies van 10 min. Voorbeelden matige fysieke activiteit: stevig doorstappen, zwemmen, fietsen,..

47 Uithoudingstraining

48 Traject diabetes in beweging Stap 4: FAM beweegmodel CourtesybyYves De Vos

49 Krachttraining De toevoeging van krachttraining aan uithoudingstraining wordt sterk geadviseerd in internationale richtlijnen spiermassa en spierkracht nemen toe (voordelen in ADL bij oudere leeftijd) rustmetabolisme wordt sterk gestimuleerd glycemischecontrole sterk verbeteren De invloed van verschillende trainingsmodaliteiten is nog niet achterhaald, basis klassiek krachtprogramma 5 tot 10 oefeningen (grote spiergroepen) 3 reeksen met 10 tot 15 herhalingen (tot spieruitputting) Valsalvamanoevrevermijden en orthopedische klachten monitoren!!

50 1. Eigen lichaamsgewicht Krachttraining

51 2. Elastieken en gewichtjes Krachttraining

52 3. Vaste toestellen Krachttraining

53 Traject diabetes in beweging Stap 5: Fysieke evaluatie

54 Traject diabetes in beweging Stap 6: opstarten trainingsprogramma Individueel bepalen: kijk wat zwak is in de testingom accenten te leggen, hou rekening met co-morbiditeiten en complicaties Bespreek met de patiënt wat hij / zij graag doet van fysieke activiteit In eerste sessie aanleren van de oefeningen en controleren of het haalbaar is. Laat de patiënt indien mogelijk trainen met een hartslagmeter (cave: bèta-blokkers en obesitas) Voorzichtige trainingsopbouw, bvb. in begin aantal oefeningen beperken bij krachttraining eerst onderdoseren en correct aanleren van de oefening

55 Stap 6: opstarten trainingsprogramma kinepraktijk

56 Stap 6: opstarten trainingsprogramma fitness

57 Stap 6: opstarten trainingsprogramma thuis

58 Trainingsprogramma wordt bijgehouden in een opvolgmapje Inhoud: Gegevens patiënt en multidisciplinair team Anamnese + klinisch onderzoek Gegevens testing Trainingsprogramma Nuttige tips Gegegevens beweegmeter Evt. resultaten bloedafname, glycemie,

59 Traject diabetes in beweging In het beweegprogramma werk maken van de vier trappen van het beweegmodel. CourtesybyYves De Vos

60 Traject diabetes in beweging Stap 7: onderhouden van het bewegingsprogramma Wetenschappelijk onderzoek toont betere resultaten bij gesuperviseerde programma s Opstarten individueel opgesteld beweegprogramma in de praktijk van de kinesitherapeut Vb. 10 sessies: 2x/week gedurende 5 weken De patiënt heeft een afspraak en is zo verplicht te komen Er wordt geadviseerd om in het weekend nog iets van lichaamsbeweging te doen (bv. wandelen, fietsen, zwemmen,...) om aan de fitheidsnorm te komen Verder opvolgen van beweegdoelen Na 10 trainingen en aanpassen van lifestylekan al een mooi resultaat verwacht worden

61 Traject diabetes in beweging Stap 8: Fysieke herevaluatie

62 Stap 8:fysieke herevaluatie Verandering in kracht, conditie, buikomtrek,..? Vergelijk de huidige resultaten van de activiteitenmeter met beginsituatie Positieve resultaten kunnen de patiënt motiveren om blijven vol te houden Resultaat terugkoppelen aan de huisarts De patiënt wordt gemotiveerd om zijn programma op zelfstandige basis verder te zetten: in een fitnesscentrum thuis (wandelen, zwemmen, hometrainer en therabandof functionele oefeningen voor krachttraining) bij de kinesitherapeut maar dan niet meer onder kinénomenclatuur sportclub

63 Traject diabetes in beweging Stap 9: verslag aan huisarts

64 Traject diabetes in beweging Stap 10: blijf in beweging Blijvende gedragsverandering noodzakelijk bij diabetes type 2, dus fysieke activiteit in dagelijks leven inbouwen Effecten van training gaan snel verloren HbA1c Premature stop duur van interventie

65 Traject diabetes in beweging Stap 10: blijf in beweging Evt. maandelijkse opvolging door kinesitherapeut: Fysieke herevaluatie Aanpassen beweegprogramma Opvolgen fysieke ongemakken Motiveren!

66 Traject diabetes in beweging Programma van 6 maand onder begeleiding van de kinesitherapeut (18 sessies) Sessie 1-2: Intake kinesitherapeut; opvolgmapje bespreken; beweegmeter; uitleggen FAM beweegmodel Sessie 3: Fysieke evaluatie Sessie 4-13: opstarten begeleid beweegprogramma 2x per week Sessie 14: fysieke evaluatie + verslag arts Sessie 15 17: maandelijkse opvolging + bijsturen programma Sessie 18: Fysieke evaluatie + eindverslag

67 Traject diabetes in beweging Conclusie:

68 Traject diabetes in beweging Conclusie: Motivatie is belangrijk Belang van coaching Persoon gaat bewegen omwille van een beloning of schuldgevoel Persoon gaat bewegen vanuit een persoonlijke overtuiging of omdat de activiteit gewoon leuk en uitdagend is. Persoon ziet totaal geen nut om te bewegen

69 Traject diabetes in beweging Conclusie: Bewegen is een krachtig medicijn

70 een nieuwe opleiding KineCoach(Pre-)diabetes type 2 in het najaar 2015, de juiste data zijn nog niet gekend. Ondertussen is men eveneens gestart met de opleiding KineCoach Obesitas. Daarvan wordt een nieuwe opleiding voorzien in 2016 voorjaar. Er wordt ook nagedacht rond KineCoach COPD en chronisch hartfalen.

71 BEDANKT VOOR JULLIE AANDACHT

72 Traject diabetes in beweging Addendum + Bronnen

73

74

75

76

77

78 Fysieke evaluatie Followup Lichaamsgewicht Intake op././... BMI (gewicht/lengte x lengte) Vetpercentage (v: 20 25%; m: 15 20%) Buikomtrek (v < 88 cm; m < 102 cm) Pedometrie (gem. stappen over 1 week) Valrisico (timed up and go) < 10,6 s. Submaximale fietstest (AstrandRhyming test) Vo2 Max: ml/min/kg HF: sl/min. Load: watt Beoordeling:. 6 min. wandeltest Totale wandelafstand: m Rel. wandelprestatie: % Handknijpkracht Li/ Re: kg Muur zittest s.

79