Ge zult niet schaden. Volgens Heleen Dupuis wordt er te veel behandeld MAGAZINE VOOR ONDERNEMERS IN BEWEGING

Transcriptie

1 MAGAZINE VOOR ONDERNEMERS IN BEWEGING 12 e JAARGANG EDITIE Ge zult niet schaden Volgens Heleen Dupuis wordt er te veel behandeld Gaming in de fysiotherapie Hulp of hype? - Fit Voor Werk, de multidisciplinaire aanpak voor werkzoekenden Werkzoekenden niet langer op de reservebank - Inspringen op een groeiende behoefte Nieuw Nationaal Trainingscentrum echografie (NT-e) in Amersfoort - ADHD bij volwassenen: een ondergeschoven kindje Impuls zet zich in voor doelgroep - Twee en een half jaar kwaliteitsmeting in de fysiotherapie Feiten en cijfers tot nu toe

2 Samenwerken maakt samen sterk Professionele centrale organisatie Partner van zorgverzekeraars Het Gezonde Net is een netwerk van ondernemende fysiotherapeuten, actief in gezondheid en leefstijl waarbij bewegen centraal staat. Naast de onderlinge uitwisseling van kennis en ervaring worden de deelnemers actief ondersteund bij het benutten van nieuwe kansen in de markt. Interesse? Neem dan contact op met de centrale organisatie voor een oriënterend gesprek. Telefoon: of via de website Het Gezonde Net is HKZ-gecertificeerd.

3 Inhoud Ge zult niet schaden 6 Volgens Heleen Dupuis wordt er te veel behandeld Gaming in de fysiotherapie: hulp of hype? 12 Fysiek, mentaal èn sociaal in beweging komen 18 Fit Voor Werk, de multidisciplinaire aanpak voor werkzoekenden 6 Inspringen op een groeiende behoefte 24 Nieuw Nationaal Trainingscentrum echografie (NT-e) in Amersfoort ADHD bij volwassenen: een ondergeschoven kindje 28 Impuls zet zich in voor doelgroep Twee en een half jaar kwaliteitsmeting in de fysiotherapie 40 Feiten en cijfers tot nu toe 18 En verder One last thing 5 Unieke zorgontwikkeling: van zittingen naar producten 38 DCB s in de fysiotherapie De lange adem van de orthopedisch manueel therapeut 46 Patiënt of consument 51 Column Rob Oudkerk Bedrijfsprofielen 55 Intramed Holland indruk Het Gezonde Net Abakus NAOMT Colofon

4 MR CUBE Klinimetrie: functioneel trainen en testen met de MR Cube De MR Cube; een uniek systeem dat u eenvoudig aan elk trainingsapparaat kan koppelen en die communiceert via Bluetooth. De uitdagende software doet een appèl op de coördinatieve capaciteiten van uw patiënt. Testresultaten worden automatisch aan het EPD FysioRoadmap gekoppeld. Isometric Gate Door het pad te volgen, wordt er een beroep gedaan op coördinatie gecombineerd met isometrische spiercontracties. Random Explosive Door het terugkaatsen van de gele ballen, wordt er een beroep gedaan op timing en acceleratievermogen. Mathematics Bij de Dual Tasks worden wiskundige problemen gecombineerd met de beweging van verschillende spiergroepen. Ski Game Volledige Super G afdaling in 3D. De meest uitdagende oefening. Coordination test Een test die in 60 seconden een beeld geeft over de coordinatieve vaardigheden. Power Test Een eenvoudige test met informatie over snelheid en vermogen. Monitored Rehab Systems Claes Tillyweg CW Haarlem info@mrsystems.nl NU INCLUSIEF COMPUTERZUIL IN 3 MAANDELIJKSE TERMIJNEN VAN 800,- INCL. BTW (EXCLUSIEF LAPTOP) Een demonstratie van de MR Cube? Maak een afspraak met ons voor een demonstratie van 1 uur bij u in de praktijk via

5 One last thing Na de inspirerende interviews met Roger van Boxtel, Ab Klink en Wouter Bos hebben we opnieuw een prominent politicus weten te strikken. Dat is iedere keer weer een uitdaging. We kijken naar politieke voorkeur; na D66, CDA en PvdA, is logischerwijs nu de VVD aan de beurt. De relatie met de gezondheidszorg en een duidelijke visie daarop is voor ons ook van belang. En dit keer hadden we bovendien de wens om een vrouw onze cover te laten sieren. Dan worden we ook nog geprikkeld door reacties van onze lezers op Na de vorige editie zou het ons niet meer lukken om een nog beter exemplaar te maken Zou de wens altijd te verbeteren ook de grote inspiratiebron van Steve Jobs zijn geweest? Jobs zelf is dat in ieder geval voor heel veel mensen, zo bleek bijna dagelijks in de berichtgeving na zijn overlijden. In zijn - wederom erg leuke - column refereert Rob Oudkerk aan de ongebreidelde energie van Steve Jobs. Bij weer een fenomenale productpresentatie hebben wij ons wel eens afgevraagd of Steve ADHD had. Die diagnose nemen we namelijk nogal snel in de mond terwijl we er zo weinig vanaf weten. In deze Movemens een interessant artikel vanuit het perspectief van de patiënt over ADHD. Verderop vertelt de ondernemer aan het woord hoe je ook wel prettig gestoord moet zijn voor dit vak. Deze Movemens gaat veel over technologische ontwikkelingen en innovaties. Je zou de redactie van Movemens bijna profetische eigenschappen toedichten. Het was bij het samenstellen van dit magazine nog niet bekend dat de Apple topman zou overlijden. Het was zelfs bij Apple tot op het laatst niet bekend. De i-phone 5 zou in dezelfde periode worden geïntroduceerd, maar de ongeëvenaarde marketingmachine van Apple heeft dit na het overlijden van Jobs om weten te buigen naar de introductie van de i-phone 4S ( For Steve, als eerbetoon). We hebben voor dit nummer een onderzoek laten doen naar de inzet van o.a. spelcomputers in de trainingszaal. Het werkt in ieder geval heel motiverend, maar is vaak ook meer van hetzelfde. Wellicht dat er daarom nooit een i-move is geïntroduceerd. Het Nationaal Trainingscentrum echografie is een mooi initiatief van vaderlandse bodem, waaraan we ook aandacht besteden. Evenals aan een andere innovatief concept; de multidisciplinaire aanpak van Work2 bij werkzoekenden met fysieke en psychologische problemen en een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Een indrukwekkend verhaal over een bijna verloren doelgroep en een winnende aanpak. Oudkerk heeft het over consumentisme. Jobs luisterde niet naar zijn klanten, want klanten weten niet wat ze willen omdat zij zich niet voor kunnen stellen wat mogelijk is. Of zoals Jobs inspirator Henry Ford zei: Als ik mijn klanten had gevraagd wat ze wilden, hadden ze gezegd een sneller paard. Je moet ze laten zien wat ze willen! Dat is de kern van het probleem in ons zorgstelsel. Het is aanbodgericht en dat creëert een (enorme) vraag. Juist dát moeten we vermijden, is het pleidooi van de politici in dit nummer. Voor de zorg - waarvan de kosten beheersbaar moeten blijven - logisch, voor een onderneming onbegrijpelijk. But there is one last thing. Heleen Dupuis, de prominente politica van de VVD en Eerste Kamer geeft als ethica haar visie op de dilemma s in de zorg. Als collega-ondernemer een laatste tip: wie succes wil, verrast met iets waarvan de klanten niet eens wisten dat ze het wilden! j Namens de uitgever en redactie, Geert-Jan van der Sangen Reageren? 5

6 6

7 Ge zult niet schaden Volgens Heleen Dupuis wordt er te veel behandeld Tekst: Ellen Kleverlaan Beeld: Ivar Pell Er wordt te veel behandeld door de specialisten in ziekenhuizen. Niet alleen zijn daar veel kosten mee gemoeid; naast financiële winst is er ook veel gezondheidswinst te behalen. De regie zou daarom veel meer in de eerstelijns zorg moeten liggen. Dat vindt Heleen Dupuis, Eerste Kamerlid voor de VVD. Een gesprek met een ethica die praktische oplossingen niet schuwt; precies wat we mogen verwachten van een politicus. Sinds twee weken hebben de leden van de Eerste Kamer een ipad. Heleen Dupuis heeft er het afgelopen jaar al mee gewerkt als één van de proefkonijnen. Maar dan zonder de app waarmee het apparaat nu is uitgerust en zo een volledig papierloze Eerste Kamer moet faciliteren. De Eerste Kamer, toch de senioren uit de politieke arena, loopt daarmee vooruit op de Tweede Kamer, daarna. Hun senaat kost 20 miljoen per jaar. We spreken Dupuis in haar huis in Voorschoten, waar zij woont met haar hond, een Golden Retriever die gromt naar journalist en fotograaf omdat zij geaaid wil worden. Geen prikkel Het gezondheidszorgstelsel is een gemankeerd systeem. Dupuis steekt flink De consument staat in het strijdtoneel om de kosten van de zorg buitenspel die nog geen papierloos bestaan kent. van wal op de vraag op de prikkel om de Maar de Tweede Kamer heeft assistenten, de Eerste Kamer niet. Dupuis legt ken, niet verkeerd ligt. We noemen dit kosten van de gezondheidszorg te beper- uit dat de Eerste Kamerleden dus ook stelsel marktwerking, maar dat is het een grotere noodzaak kennen om zo niet. Want de verzekerde krijgt zijn zorg efficiënt mogelijk hun processen in te in natura. Hij kan niet kiezen voor alternatieven op basis van prijs: er is geen richten. Overigens is de Eerste Kamer van Nederland de goedkoopste senaat inzicht in goedkopere of duurdere zorg. ter wereld met 11 miljoen euro per jaar. De consument staat in het strijdtoneel Tsjechië, met 5 miljoen inwoners toch om de kosten van de zorg buitenspel. een stuk kleiner dan Nederland, komt Dupuis vindt dat de prikkel om de kosten van de zorg te beheersen bij de zorgvrager moet komen te liggen en niet bij de zorgverlener. Die laatste moet immers zorg verlenen om brood op de plank te hebben. Door van hem of haar te vragen om minder kosten te maken door minder zorg te verlenen is dan ook pervers. De geïnterviewden in MoveMens hebben het stuk voor stuk al eerder betoogd. Dupuis vindt dat mensen zelf meer moeten bijdragen aan de kosten van de zorg door te betalen per verrichting, maar dan wel bij een lagere premie. Waarover zo meer. We hebben in Nederland het meest brede pakket aan basisvoorzieningen, zo heeft de Telderstichting, het wetenschappelijke bureau van de VVD, onderzocht. Mensen ervaren dus geen prikkel om een afweging te maken om bepaalde zorg wel of niet af te nemen, want het zit toch al in het basispakket. Kiezen voor een goedkoper alternatief is evenmin logisch om diezelfde reden. Bovendien maakt het dus nauwelijks uit hoeveel gebruik van zorgvoorzieningen je maakt, want voor iedereen is de premie gelijk. Ik vind het redelijk dat als je 7

8 veel gebruik maakt van zorg, je daarom ook meer betaalt. Dan ben je meteen van de discussie verlost of rokers wel of niet meer premie moeten betalen. Op het moment dat rokers meer zorg afnemen, gaan ze daarvoor ook iedere keer betalen. In Nederland vinden we een dergelijk stelsel al snel onrechtvaardig voor mensen die buiten hun schuld een slechte gezondheid hebben. Voor Dupuis ligt die grens bij chronisch zieken, ernstig gehandicapten en hoogbejaarden. Voor bepaalde groepen mensen zullen we in dat geval voorzieningen moeten treffen. We zullen er ook voor moeten waken dat mensen door hun zorgkosten niet door de armoedegrens zakken. Solidariteit Zal het volk niet in opstand komen tegen zoveel meer eigen bijdragen aan zorgkosten? Als je het basispakket uitkleedt, dan zul je ook de premie moeten verlagen, centueel gesproken hetzelfde bijdragen aan het collectief van zorgkosten. Maar die solidariteit is onzichtbaar gemaakt. Daaraan stoor ik mij. Om te beginnen zou iedereen in Nederland ervan doordrongen moeten zijn hoeveel de zorg kost. Overigens wordt de last voor mensen net onder modaal niveau het meest gevoeld. We vragen van hen dus een grote mate van solidariteit, maar we vertellen het ze niet. Interdoktervariatie De consument moet zelf meer bijdragen door per keer te betalen maar dan wel bij een lagere zorgpremie Dupuis, wier man ernstig begon te dementeren alvorens hij in 2007 overleed, heeft de verpleeghuiszorg van nabij meegemaakt. Ze was zeer te spreken over de betrokkenheid van de verpleegkundigen en verzorgenden. Minder van de zorg in technische zin: te grote aantallen mensen bijeen in één groep met te weinig verzorgenden, een kleine eigen kamer bovendien. Maar dat de bezuini- zegt Dupuis. Maar er is meer dat moet gingen een verdere verschraling van zorg gebeuren. Want Nederland is in sommige opzichten een raar landje, vindt zij. cure is namelijk nog zoveel te winnen. inhouden, daar wil ze niet aan. In de Jan Modaal draagt van zijn euro Er is geen efficiënt gebruik van ruimte bruto-inkomen, euro per jaar af aan en apparaten. We moeten bijvoorbeeld de gezondheidszorg via werkgeverslasten af van het denken in zorg tijdens kantooruren. En de DBC-systematiek heeft en AWBZ-premie. Die laatste is zelfs 350 euro per maand. Dat is dramatisch veel. er alleen maar toe geleid dat er nog En het erge vind ik dat het niet bekend veel meer wordt gedaan in de zorg met is. Er zijn zelfs Tweede Kamerleden die een verdere stijging in plaats van daling er geen weet van hebben. We hebben van de kosten. Wat Dupuis betreft zijn een stelsel dat gebaseerd is op een er twee centrale thema s die de kostenproblematiek bepalen. De eerste is de sterke solidariteit: de sterken dragen bij aan de zwakkeren doordat we pro- interdoktervariatie. Dat meerdere artsen bij dezelfde categorie patiënten op basis van de klachten tot een geheel andere diagnose en behandelplan komen, dat is een vreemd verschijnsel. Er zijn al verschillende onderzoeken naar gedaan. Zowel in Nederland als internationaal. Een verstopte neus is bijvoorbeeld bij de ene maatschap wel reden tot ingrijpen en bij de andere niet. En de verschillen zijn niet gering. Op een schaal van 1 tot 8, komen al die 8 mogelijkheden voorbij. De oplossing is er een die in andere beroepsgroepen al usance is. Wat nodig is, is een toetsend orgaan dat meekijkt bij medische diagnoses. Hoogleraren geneeskunde moeten nu stoppen als ze 65 zijn, waarmee ik het overigens niet eens ben. Zij zouden een uitstekende rol kunnen vervullen in zo n orgaan. Net als in het notariaat en de advocatuur al gebruikelijk zouden ze willekeurig in patiëntendossiers moeten gaan kijken. Indicatiediscipline En dan is er een tweede thema dat bijdraagt aan de kostenproblematiek. Dat is de indicatiediscipline van specialisten. Die is te gering, vindt Dupuis. Er is sprake van overmatige medicatie, een overmatig aantal diagnoses en een overmatig aantal ingrepen. Verwachten dat specialisten daarin zelf sturender zullen worden, is een lastig thema, dat betoogde zij al. Zolang maatschappen omzet moeten draaien voor hun broodwinning, zullen specialisten zich niet snel beperken in de geboden zorg. Dupuis is dan ook voorstander van een systeem waarbij de specialisten in loondienst werken. Hoewel ze het ondernemerschap als VVD-er niet graag de nek om zou draaien. Eén grote maatschap waarin alle medische disciplines meedraaien is wellicht een manier waarop besturen van ziekenhuizen meer greep krijgen op de kosten. En dan 8

9 zijn er in de zorg partijen die kunnen aandringen op een betere indicatiestelling. Zoals de zorgverzekeraars. Ik vind dat de zorgverzekeraars meer moeten kunnen sturen in de interdoktervariatie en de indicatiediscipline. Hier zou een goed gebruik van ICT bij uitstek kunnen zorgen voor inzicht in de variaties die er tussen artsen bestaan en de discipline in het indiceren. En dan is er wat Dupuis betreft nog een grote speler op de markt, die kan zorgen voor sturing van de tweedelijns zorg. Of eigenlijk zijn het er een heleboel. Op straat Er is sprake van overmatige medicatie, een overmatig aantal diagnoses en een overmatig aantal ingrepen De huisartsen zien wat er gebeurt in de tweede lijn. Weten waar veel wordt voorgeschreven, zien ook wanneer een diagnose met veel onderzoek in de tweede lijn opnieuw wordt gedaan, terwijl de huisarts die al heeft vastgesteld. Ik vind dan ook dat we voorzichtig moeten zijn met het verhogen van de druk op de huisarts. Ik heb veel vertrouwen in hen; zij doen bijvoorbeeld veel aan bijscholing, 40 uur per jaar. En zij waren al bezig met intervisie voordat het in de zorg breder werd ingevoerd. Ook het feit dat de huisarts over het algemeen gesproken een ander menstype is dan een specialist, zorgt er volgens Dupuis voor, dat we de huisarts met een gerust hart als spil in de gezondheidszorg mogen zien. Als huisarts moet je een filantropische instelling hebben. Je krijgt alle ditjes en datjes te horen. Een gezondheidsklacht is vaak een onderdeel van een breder scala aan problemen. Je moet dus een op de context van de patiënt gerichte blik hebben. Dupuis: Door zorg meer en keer in ketens te organiseren en eerstelijns zorg in gezondheidscentra in de wijken te centreren, moet één van de eerstelijns zorgverleners de regie gaan voeren. Naast huisartsen kunnen dat dus ook andere zorgverleners zijn. Patiënten met onverklaarbare lichamelijke klachten zijn misschien beter af onder de hoede van de psycholoog en met orthopedisch verwante klachten bij een fysiotherapeut. Door verschuiving van tweedelijns zorg naar de eerste lijn en door meer samenwerking tussen eerstelijns en tweedelijns zorgverleners is er veel winst te behalen. Zowel in de kwaliteit van zorg als financieel. Dat eerste zien we al, maar financieel zien we de winst nog niet. Dat heeft voor een deel te maken met gewoontes, want de tweedelijns specialist is niet gewend om de regie aan de eerste lijn over te laten. Maar, gewoonte geeft geen rechtvaardiging. Mensen zijn niet geneigd te veranderen, zeker niet als ze ervan overtuigd zijn dat het goed gaat zoals het altijd al ging. Het lijkt nog een reden te zijn om de sturing in of regie over het aanbod van zorg niet bij de zorgverlener te leggen, maar elders: bij de ziekenhuisleiding en de zorgverzekeraar. En dus bij de eerste lijn. De huisarts zou ook de regie moeten hebben waar het de gegevens van de patiënt betreft, vindt Dupuis. Een landelijk EPD, zoals de bedoeling was van oud-minister Ab Klink, moest elke zorgverlener van Nederland inzage geven in willekeurig 9

10 Mijn Fysio Online verandert de wereld van fysiotherapeut en patiënt voorgoed Fysiotherapie 2.0 De patiënt voert steeds meer de regie en vervult een actieve rol binnen de behandeling. De patiënt neemt meer verantwoordelijkheid; u als fysiotherapeut treedt meer op als coach. U sluit meer bij uw patiënten en hun veranderende behoeften aan. Fysiotherapie waar en wanneer de patiënt én de fysiotherapeut het uitkomt ( het nieuwe werken ). Anticipatie op dreigende arbeidstekort in zorgsector (en ook fysiotherapie sector). Mijn Fysio Online is vooralsnog alleen beschikbaar voor UVIT verzekerden. Heeft u belangstelling voor Mijn Fysio Online? Wilt u meer informatie? Neem dan contact met ons op via kies Mijn Fysio Online en kies meer weten?. Zie ook:

11 welk dossier van wie dan ook. Daar heeft de Eerste Kamer een stokje voor gestoken. De facto heeft de huisarts nu al de regie over de gegevens, niet de tweede lijn. Het is belangrijk dat de huisarts en de apotheek met elkaar kunnen communiceren. Ik kan mij ook nog voorstellen dat we het streekziekenhuis daarbij betrekken. Een elektronisch dossier op grotere schaal is te vatbaar voor schendingen van onze privacy. We kunnen er dan vanuit gaan dat onze medische geschiedenis op straat ligt. Bovendien zijn elektronische dossiers enorm vatbaar voor fouten. Als je weet dat de belastingdienst één van de betere is: in 25 procent Investeren in een grootschalig EPD: niet doen dus, zegt zij. Investeren in een volgsysteem van specialisten opdat inzicht ontstaat in wie veel behandelt en wie er veel medicatie voorschrijft: Dupuis blijft erop hameren. De overleden echtgenoot van Dupuis was hoogleraar keel-, neusen oorheelkunde. Hij kwam regelmatig op Curaçao en nam waar dat er één orthopedisch chirurg was voor mensen. Op een gegeven moment ging een aantal in Nederland opgeleide specialisten terug naar Curaçao. Het gevolg was dat er vier orthopedisch chirurgen werkten, en ze verdienden allemaal goed. Waar meer aanbod is van zorg, wordt meer zorg verleend. Ook dat is op deze plek al eerder betoogd. Dupuis, die jarenlang medische ethiek doceerde, wil er nog wel een fundamenteel punt aan wijden. Het oudste medisch-ethische principe van Hypocrates, is u zult niet schaden. Dat was ongeveer in de vierde eeuw voor Christus. Het is nog immer relevant. Door slechte diagnose en verkeerde indicatiestelling worden mensen te snel geopereerd of anderszins overbehandeld. Daar We hebben een stelsel dat is gebaseerd op solidariteit, maar die solidariteit is onzichtbaar gemaakt van hun dossiers zitten fouten. Wat de is nog veel winst te behalen. In kwaliteit oplossing is? Dicht bij de mensen houden, zodat zij zelf hun fouten eruit halen, van zorg en in geld. j zegt Dupuis. Zorg dat mensen zelf de regie hebben over hun gegevens. Op een kaartje dat je bij je draagt; bezoek je een zorgverlener, dan heeft die via dat kaartje toegang tot jouw gegevens. Overbehandeling Prof. dr. H.M. (Heleen) Dupuis (66) is sinds 8 juni 1999 lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal namens de VVD. Van 1986 tot 2003 was zij hoogleraar medische ethiek aan de Universiteit Leiden. In de Eerste Kamer houdt Dupuis zich onder meer bezig met volksgezondheid, welzijn, onderwijs en wetenschapsbeleid. Sinds juni 2007 is zij de eerste ondervoorzitter van de Eerste Kamer. Dupuis is tevens vicevoorzitter van de commissie medische ethiek van het Leids Universitair Medisch Centrum. Per 1 november 2009 is ze voorzitter van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN). Van 1981 tot 1985 was zij voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie (NVVE). Dupuis studeerde theologie en rechten (kandidaats). Zij promoveerde in 1976 op een proefschrift, getiteld: Medische ethiek in perspectief. 11

12 12

13 Gaming in de fysiotherapie: hulp of hype? Tekst: Sanja Zuijderduijn Beeld: Rene Koster, Robert ten Berge Revalideren terwijl je tennist, skiet of golft. In steeds meer fysiotherapiepraktijken en revalidatiecentra wordt gebruik gemaakt van spelcomputers om therapie voor patiënten gemakkelijker en leuker te maken. Maar hebben deze hulpmiddelen ook significant effect of is gaming slechts een vleesgeworden hang naar vernieuwing? De laatste jaren heeft het gebruik van spelcomputers in de fysiotherapie een vlucht genomen. De computers waarbij je een spel speelt terwijl je beweegt, zijn populair. En dat geldt niet alleen voor Nederland, de introductie ervan was al veel eerder een feit in de Verenigde Staten. Niet zo vreemd, want de spelcomputers voor consumentengebruik waren daar al niet aan te slepen. Het lijkt een simpele gedachte: wat goed is voor een bewegende consument is ook geschikt voor een revaliderende patiënt. De therapie gaat op deze manier met z n tijd mee. En de interactie en het spelelement kunnen de therapie leuker maken, wat een groot pluspunt is voor revalidanten. Maar of spelcomputers zomaar kunnen worden ingezet voor allerlei therapeutische doeleinden, is nog maar de vraag. Meten is weten Het enthousiasme waarmee de spelcomputer de praktijk wordt binnengehaald, lijkt synchroon te lopen met de behoefte aan wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit ervan. In 2010 en de eerste 9 maanden van 2011 is het aantal studies verzevenvoudigd ten opzichte van de 2 jaren ervoor. Hoopgevend, want er komt dus ook steeds meer kennis beschikbaar over de toepassing ervan in de praktijk. Er is veel onderzoek gedaan, maar het is zeker nog niet aangetoond dat gaming beter is dan bestaande behandelmethodes, vindt bewegingswetenschapper Dr. Erwin van Wegen. Hij is werkzaam bij het MOVE Research Institute op de afdeling Revalidatiegeneeskunde van de Vrije Universiteit Amsterdam en heeft als specialisme Neurorevalidatie. De afgelopen jaren is er behoorlijk wat onderzoek gedaan naar revalidatie met behulp van computertoepassingen zoals de Wii. Interessant; voor ons en voor de gezondheidszorg. Van Wegen doet onderzoek naar bijvoorbeeld het implementeren van virtual reality technieken voor balanstherapie bij patiënten met de Ziekte van Parkinson. Zijn onderzoek is eveneens interessant voor patiënten met Multiple Sclerose of mensen die een beroerte hebben gehad. In de studie wordt gekeken of visuele feedback de therapie verbetert. Hij verwijst naar de meta-studie van de Cochrane Collaboration van dit jaar waarin van 19 onderzoeken de conclusies zijn samengevoegd. De effectiviteit van therapie met virtual reality en interactieve videospellen bij patiënten met een beroerte, kan (nog) niet worden aangetoond. Van Wegen vindt het een groot nadeel dat spelcomputers niet vanuit therapeutisch oogpunt zijn ontwikkeld. Voor een oefentherapeutische behandeling zijn de applicaties vaak niet specifiek genoeg voor het type oefeningen dat in de revalidatiesetting wordt gedaan. Het is naast behandelen van belang om de voor- en achteruitgang te kunnen meten. Voor ons onderzoek naar balansverbetering bij de Ziekte van Parkinson is de Wii niet bruikbaar gebleken vanwege de lastige bediening en de onnauwkeurigheid van het systeem voor wetenschappelijk onderzoek. De gegevens over balanssymmetrie bijvoorbeeld, zijn te grof om bruikbare kwantitatieve gegevens op te leveren. Indirecte meerwaarde Gelukkig zijn er ook pluspunten. De indirecte meerwaarde die dit soort 13

14 hulpmiddelen met zich meebrengt, zit mogelijk niet in de effectiviteit, maar juist in de motivatie van de patiënt. Als ze de therapie leuker vinden, zullen ze gemotiveerder naar de afspraak bij hun therapeut komen. En de therapie langer volhouden door de afwisseling die je kunt aanbieden. Hierdoor kan een therapeut de behandeling intensiever maken. Uit onderzoek blijkt namelijk wel dat de intensiteit erg belangrijk is voor de effectiviteit van de behandeling. Dat is van belang, vindt Van Wegen, Want een grote bedreiging van therapie is het vroegtijdig stoppen met de behandeling of te weinig tijd aan therapie besteden. Wellicht kan gaming daar in de toekomst een bijdrage aan leveren. Het VUmc ontwikkelde zelf een applicatie op basis van wetenschappelijk onderzoek en praktijkervaringen van patiënten en therapeuten. Efficiënt Ook vanuit kostenoogpunt ziet Van Wegen mogelijkheden. Omdat een therapeut zo meerdere patiënten kan behandelen. Als bijvoorbeeld een gecontroleerde balansoefening in een zaal met meerdere patiënten kan worden gedaan, is dat natuurlijk efficiënter. Hierbij staat uiteraard vast dat de specifieke deskundigheid van de therapeut nodig is om de behandeling te bepalen. Er is technisch al heel veel mogelijk, maar het is de vraag of het zo specifiek gemaakt kan worden als nodig is om bewegingsproblemen bij neurologische patiënten aan te pakken. Op dit moment zijn de beloftes van een virtual gaming lab in de praktijk meer leuk voor de afwisseling. Dat de motivatie erdoor verhoogd zou worden is mooi, maar dat moet uiteindelijk gekoppeld worden aan effectiviteit. Onderzoek moet uitwijzen of er in de toekomst echt wetenschappelijke grondslag is voor game-therapie, aldus Van Wegen. Virtuele training Niet iedere gymzaal zal veranderen in een gaming lab Dat niet iedere spelcomputer zomaar ingezet kan worden voor therapie, lijkt duidelijk. Maar er zijn systemen in gebruik die speciaal ontwikkeld zijn voor revalidatie en fysiotherapie. Eén daarvan is SilverFit dat een systeem met virtuele training aanbiedt. Hierbij wordt gewerkt met een 3D camerasysteem, waarbij de patiënt oefeningen in de vrije ruimte kan doen. Deze oefeningen zijn met name gericht op de geriatriemarkt; wat vinden oudere mensen leuk om te doen en hoe gaan ze met een dergelijk systeem om. Je moet rekening houden met de verschillende behoeftes van ouderen, aldus oprichter Joris Wiersinga. Zij hebben hele specifieke fysieke problemen, maar ook hun interesses en computervaardigheden verschillen natuurlijk van die van jongeren. Wij houden rekening met die aspecten. De oefeningen die SilverFit aanbiedt, worden onderschreven door de richtlijnen van het KNGF. Die richtlijnen zijn dus niet specifiek voor de spellen want die kennis was er ten tijde van het opstellen van de richtlijnen niet, maar wel voor de bewegingen die de patiënt in zijn of haar situatie mag maken. Specifieke techniek Net als bij de spelcomputers, heeft men bij virtuele training het wedstrijdelement toegevoegd. De gebruikers met een camera en een beeldscherm staan of zitten en zien op het beeldscherm bijvoorbeeld het spel Bingo, wat je met twee gebruikers speelt. Er wordt een balletje getrokken en als het nummer op de kaart staat, moet je gaan staan en vervolgens weer gaan zitten. Zo verdien je punten. In relatief korte tijd beweegt de gebruiker veel en de therapeut hoeft er niet bij te staan om bewegingen te coördineren. Gebruiksgemak SilverFit heeft gezocht naar een manier van computergebruik waarbij de patiënt geen last heeft van de bediening ervan. Knopjes of een joystick maken het onnodig gecompliceerd en vormen voor sommige gebruikers een behoorlijke barrière. Ons huidige systeem neemt die drempel weg. Het is geschikt voor ouderen, maar ook voor jongere patiënten die bijvoorbeeld een beroerte hebben gehad, lijden aan Parkinson of MS. Het systeem wordt eveneens ingezet bij kinderen met een bepaalde orthopedische aandoening. Motivatie Volgens Wiersinga is het verschil met de reguliere therapie dat de patiënt bij een spel een beweging maakt, omdat hij of zij dat graag wil. Op deze manier worden de correcte bewegingen getraind. Mensen vinden het daardoor leuker en willen met minder supervisie langer trainen. Ze zijn gemotiveerd bezig met hun therapie op deze manier. Hij verwijst naar de toepassing van de mate van bekwaamheid in de fysiotherapie. Er zou een meerwaarde bestaan in onbewust bekwaam worden in handelingen; iets kunnen doen zonder dat men daar steeds over na hoeft te denken. Het is een verschil in benadering: kunt u uw been helemaal uitstrekken vs. kunt u die vlieg op 14

15 het scherm met uw been wegjagen. Als informatie terug over de voortgang van je mensen een doel geeft, kan er meer. de revalidant. En er is de mogelijkheid Doordat patiënten zich minder bewust om tests voor bijvoorbeeld coördinatie zijn van de oefening die ze doen, hopen via het apparaat uit te voeren. Net als we dat de beweging in het dagelijks bij de SilverFit komt ook hier het spelelement terug. Wij noemen het geen leven ook sneller automatisch gemaakt kan worden. gaming maar functionele oefenvormen Mensen vinden het leuker en willen met minder supervisie langer trainen Aanvulling Naast de behandeling door een therapeut kunnen mensen nog extra oefenen met de computer. De spellen zijn bedoeld als goede aanvulling op de reguliere therapie, zeker niet ter vervanging. In de toekomst zijn er ook mogelijkheden om met de software thuis verder te trainen. Dit verhoogt de motivatie en dat levert therapiegetrouwere patiënten op. Functionele oefenvormen Een andere speler op de markt is Monitored Rehab Systems. Hun MR Cube kan aan ieder revalidatie- of trainingsapparaat worden bevestigd. Via bluetooth ontvangt de software weer die leuk zijn om te doen, zegt Jim Easton van MRSystems. De commerciële spelcomputers houden geen rekening met snelheid, bewegingspatronen en het kader waarbinnen een revalidant kan en mag bewegen. Maar wij denken wel dat het beter is om iets functioneels uit te lokken, dan op een saai fitnessapparaat oefeningen te herhalen. En die oefeningen zijn gericht op kracht en uithoudingsvermogen, terwijl een fysiotherapeut juist ook een belangrijke rol heeft in coördinatie. Range of Motion Maar zou je een patiënt die zijn beenspieren moet versterken dan niet gewoon Groei van 3D systemen SilverFit is in november 3 jaar op de markt met een handzaam systeem voor fysiotherapie. Het pakket bestaat uit een beeldscherm met camera. De camera maakt tijdens de therapie 3-dimensionale beelden van de patiënt. De 3D beelden worden gemaakt door licht uit te sturen en de echo van dat licht vervolgens weer op te vangen. Zo is het mogelijk om van iedere beweging van de gebruiker het verloop minuscuul te registreren. De beelden worden gestuurd naar de software in het systeem en die gegevens worden in het spel verwerkt. Daarnaast is de SilverFit Newton beschikbaar voor krachttraining en een loopband (SilverFit Mile) met een virtueel loopparcours. Deze zijn bij meerdere leeftijdscategorieën en aandoeningen inzetbaar. Momenteel zijn er wereldwijd 450 systemen van SilverFit in gebruik, waarbij de Verenigde Staten een grote afnemer is en ook de Chinezen enthousiast zijn. In Nederland gebruikt ongeveer een kwart van de verpleeghuizen een SilverFit en groeit het gebruik onder revalidatiecentra en fysiotherapiepraktijken 15

16 Dankzij Fysio Prestatie Monitor is iedere collega bewuster geworden van zijn eigen handelen Op een gebruiksvriendelijke ijk e manier inzicht in de prestaties van uw praktijk? De Fysio Prestatie Monitor (FPM) is een meetinstrument dat op geautomatiseerde basis de ervaring van cliënten van fysiotherapiepraktijken meet door middel van CQ-index. De resultaten van de ingevulde enquêtes zijn continu online door u in te zien. Met de FPM kunt u de resultaten per therapeut vergelijken met het praktijkgemiddelde (interne benchmark) en de resultaten van uw eigen praktijk vergelijken met branchegemiddelden (externe benchmark). De voordelen van de Fysio Prestatie Monitor op een rij: Nauwelijks belasting voor u! Gegevens komen uit uw eigen systeem (Intramed, Fysiomanager, Fysiologic, Raam, Fastguide, e.d.) Continu onderzoek met real-time resultaten in eigen online monitor Geschikt voor intensieve plus contractering verzekeraars Bruikbaar voor HKZ en CKZ geaccrediteerd Schriftelijk en online enquête uitvraag Geaccepteerd Kwaliefy alternatief Volledig onafhankelijk! Data blijft eigendom van u! Meer informatie en aanmelden:

17 Een nieuw netwerk: NOLK Op 24 november 2011 wordt tijdens het landelijke congres Onverklaarde Lichamelijke Klachten 2011: Lichaam en geest: één zorg! het Netwerk Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten (NOLK) officieel gelanceerd. een skispel kunnen laten doen? Nee, zegt Easton. Er zijn voor de spellen die niet bedoeld zijn voor revalidatie teveel aspecten die het gamen te boven gaan. Je moet kunnen doseren met gewicht, tijd, snelheid en dat kunnen vastleggen in een veilig bewegingskader. Volgens Easton gaat het erom dat je een bepaalde oefening kunt laten doen binnen een bepaalde range of motion, waarbij meer aspecten dan alleen maar kracht aan de orde komen. Te denken valt aan coördinatie en proprioceptie (positiezin). Want wat heb je aan goed getrainde bovenbeenspieren als je nog steeds door je knieën zakt? Feedback is the word Door middel van tests aan het begin en einde van het revalidatieproces, legt de MR Cube vast of er een verbetering teweeg wordt gebracht. En die tests moeten goed reproduceerbaar zijn. Vanuit de gezondheidszorg wordt er steeds meer gevraagd om objectiviteit: je moet echt aan kunnen aantonen of jouw aanpak zin heeft. Easton ziet een steeds grotere rol weggelegd voor trainingssoftware met feedback en testmogelijkheden. Ik denk dat iedere zichzelf respecterende fabrikant momenteel werkt met een ingebouwde sensor voor feedback. Zeker op trainingsgebied is het een must. Wij geloven in functioneel revalideren. In de toekomst zal iedere praktijk een extra component in training, functionaliteit en testmogelijkheid aanbieden, in wat voor vorm dan ook. Motivatie! Om patiënten te motiveren, lijkt gaming een mooie rol te kunnen vervullen in het huidige therapie-aanbod. Maar het moet wel op een therapeutische manier worden toegepast bij verschillende aandoeningen. De ontwikkelingen hierin gaan snel; dat is alleen al te zien aan het feit dat er nu congressen over gaming en health worden georganiseerd. Als het kostenbesparend kan werken, de motivatie verhoogt en effectief kan zijn, dan zijn we goed bezig. j Meer informatie Instellingen die lid zijn van het Netwerk Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten zijn Accare, Altrecht psychosomatiek, Canisius Wilhelmina Ziekenhuis, De Gezonde Zorg, Dimence/ Tactus, GGZ ingeest, GGZ NoordHollandNoord, GGZ Rivierduinen, Groot Klimmendaal, Revalidatiecentrum, Leids Universitair Medisch Centrum, Lievegoed zorggroep, Afzonderlijke Medisch Centrum trainingsgebieden Leeuwarden, MoleMann Monitored mental Rehab health Systems clinics, levert PsyQ, een Rijksuniversiteit lijn trainingsapparatuur Groningen, met Rode daarin Kruis ziekenhuis, elektronica en St. software Antoniusziekenhuis, en de MR TweeSteden Cube. Beide zijn ziekenhuis, geschikt Universitair om coördinatief uitdagende Centrum oefeningen Groningen, te doen. Medisch Universitair De trainingsapparatuur Medisch bestaat Centrum uit 8 Utrecht, apparaten met ViaReva afzonderlijke revalidatiecentrumgebieden, VU-Medisch zoals het Centrum, versterken Yulius/ trainings- van COLK, beenspieren Ziekenhuis of de Groep rug, Twente is in en te Ziekenhuis zetten bij verschillende Rivierenland aandoeningen. De Mr Cube werkt op batterijen en NOLK communiceert wil: draadloos via bluetooth. Het de apparaat zorg voor kan patiënten aan ieder met trainingsapparaat (online gehangen sociale worden kaart) in en kaart stuurt bren- een OLK signaal gen; over de snelheid, richting en afstand voldoende van bewegen gedifferentieerde naar de software. Naast behandelmogelijkheden mogelijkheid voor nastreven; specifieke trainingen, afdoende is doorverwijsmogelijk- ook de mogelijkheid om heden verschillende helpen creëren; tests uit te voeren. De evidence MR Cube based is nu behandelingen 2 jaar op markt en en richtlijnen wordt naast ontwikkelen Nederland en voornamelijk invoeren; verkocht bruikbare in Japan, concepten China, breder Zwitserland, toepasbaar maken de Verenigde door uitwisseling Staten en in het België segment van elkaar actieve leren ; revalidatie. In onderzoek Nederland en staat onderwijs apparatuur stimuleren in een en paar in kaart honderd brengen. praktijken. 17

18 18

19 Fysiek, mentaal èn sociaal in beweging komen Fit Voor Werk, de multidisciplinaire aanpak voor werkzoekenden Tekst: Caroline Mangnus Beeld: Alice Kalis Een groep waar men niet gelijk aan denkt in de gezondheidszorg zijn de werkzoekenden die al gedurende lange tijd uitkeringsafhankelijk zijn. Deze groep staat al zo lang buiten het arbeidsproces dat de afstand tot de arbeidsmarkt, en vaak ook de gezondheidszorg, voor hen (te) groot is geworden. Zonder intensieve coaching (en behandeling) lukt het deze mensen vrijwel niet om terug te keren in het arbeidsproces. Naast het feit dat ze een grote achterstand hebben op het gebied van (werk)ervaring, opleiding, vaardigheden en competenties, hebben ze vaak ook te kampen met psychische, gezondheids- en sociale problemen. Voordat re-integratie kan worden ingezet worden deze mensen Fit Voor Werk gemaakt. Middels dit intensieve en multidisciplinaire programma worden deze werkzoekenden in Rotterdam aan de hand genomen en intensief psychisch, fysiek en sociaal begeleid. Door dit multidisciplinaire voortraject kunnen deze werkzoekenden aansluitend met meer succes deelnemen aan een re-integratietraject. Met als doel een regulier betaalde baan. De langdurig werkzoekenden is een groep die helaas nog steeds bestaat en zich aan de rand van onze maatschappij bevindt. Deze groep staat al lange tijd aan de kant, bijvoorbeeld omdat ze in de bijstand zitten, omdat er sprake is van een alleenstaande ouder, omdat er geen opleiding is afgemaakt of omdat ze vaak dusdanige lichamelijke of psychische beperkingen ervaren dat ze zijn afgehaakt voor het arbeidsproces. Vaak participeren ze helemaal niet meer. De problemen zijn divers en vaak meervoudig aanwezig, zoals schulden, huiselijk geweld, taalachterstand of lichamelijke en/of psychische belemmeringen. Dit zijn extra obstakels bij de zoektocht naar werk. Veelal hebben deze mensen zonder succes al meerdere re-integratietrajecten doorlopen. Het multidisciplinaire team zorgt ervoor dat ze niet langer op de reservebank blijven zitten en uitkeringsonafhankelijk worden. En zo weer een leven kunnen opbouwen. Daar komt bij dat deze potentiële werknemers hard nodig zijn voor de steeds krapper wordende arbeidsmarkt in Nederland. Beperkingen werkzoekenden Doordat een werkzoekende al lange tijd uit het arbeidsproces is, zal hij zich doorgaans minder gezond voelen dan een gezond werkend persoon (subjectieve gezondheidsbeleving). Bovendien wijkt het zelfbeeld van de persoon vaak af van zijn of haar medisch vast te stellen fysieke en psychische gezondheidssituatie. Daarnaast heeft hij of zij vaak een verminderd vertrouwen in het belasten van zijn of haar eigen lichaam. Tot slot ontbreekt geregeld de motivatie om daadwerkelijk in beweging te komen en mist men de structuur en/of de fysieke en mentale fitheid om succesvol te kunnen deelnemen aan een re-integratietraject of een reguliere baan te hebben. Binnen het programma Fit Voor Werk doet men er alles aan om langdurig werkzoekenden weer te reactiveren. Ze worden zowel fysiek, mentaal als sociaal in beweging gebracht. Daarnaast wordt 19

20 de aanwezige problematiek weggewerkt of hanteerbaar gemaakt zodat de klant (weer) kan participeren in de maatschappij. In een korte intensieve periode worden deelnemers getraind om fitter en actiever te worden, een positievere gezondheidsbeleving te krijgen, zelfvertrouwen op te doen, gemotiveerd te raken, in een groep te werken, maar vooral om zelf weer controle te nemen over hun situatie. Speciaal getrainde beweeginstructeurs voeren als basis een beweegprogramma uit, met daar bovenop gerichte vaardigheidstrainingen. Op deze wijze worden de deelnemers fit gemaakt om weer aan het werk te gaan. Uitgebreide intake Een mogelijke deelnemer/klant aan het traject Fit Voor Werk wordt voorgedragen door de Lifecoach. De klant is door een opdrachtgever, veelal een gemeente of UWV, aangemeld bij een bedrijf dat zich heeft gekwalificeerd voor Lifecoach, in dit geval Work2. Na overdracht door de opdrachtgever, is de Lifecoach de coach van de deelnemer en doet er alles aan om hem of haar terug te brengen in het arbeidsproces. Intensief contact tussen Lifecoach en klant is belangrijk om een gezamenlijk overleg plaats tussen arts, vertrouwensband op te bouwen en om psycholoog en fysiotherapeut, waarbij zicht te krijgen in zijn of haar arbeidsmogelijkheden. De Lifecoach doet de eerste de uitkomsten neemt men contact op men de cliënt bespreekt. Op basis van intake en beoordeelt of een klant al dan met de huisarts of overige betrokkenen niet geschikt is voor deelname aan het Fit als dit noodzakelijk is. Tijdens de intakefase wordt bepaald of de cliënt kan Voor Werk programma. Het voorbeeld in dit verhaal speelt zich af in Rotterdam bij worden toegelaten tot het Fit Voor Werk De Gezonde Zaak. programma. Cliënten worden in een gezamenlijk overleg tussen arts, psycholoog en fysiotherapeut besproken Indien de deelnemer geschikt wordt geacht, neemt een fysiotherapeut een intake af, die bestaat uit een anamnese en het meten van fysieke aspecten zoals lengte, gewicht, bloeddruk en conditie. Hierna vindt er een medisch consult door een arts plaats om de medische voorgeschiedenis in kaart te brengen en contra-indicaties voor deelname aan het programma uit te sluiten. Ook doet de psycholoog een intake, waarbij aspecten zoals sociale steun, hobby s, dagritme en (psychische) klachten aan de orde komen. Vervolgens worden de persoonlijke doelstellingen vastgesteld. Voordat de rapportages worden opgesteld, vindt er een Aan het einde van de intakefase ontvangt de cliënt een uitgebreid advies, dat als basis dient voor het programma. De opdrachtgever wordt aan de hand van een rapport geïnformeerd over de uitkomsten. Bewustwording De groep werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt ervaart belemmeringen om weer aan het werk te kunnen gaan. Deze belemmeringen zijn onder meer een afgenomen zelfvertrouwen en een gebrek aan fysieke en/ of mentale fitheid. Naarmate de afwezigheid rondom het arbeidsproces langer 20