Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie

Transcriptie

1 Notitie Concept Contactpersoon Berend Hoekstra Datum 4 april 2012 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie 0 Doel van de opleiding 2 1 Inleiding luchtverontreiniging Essenties Kader Effecten van luchtverontreiniging Industriële luchtverontreiniging Kader Beleid, wet- en regelgeving Meten van emissies Rekenen Maatregelen Besluitvorming: vergunningverlening (milieu) Thema geur Thema Landbouw Luchtkwaliteit Kader Beleid, wet- en regelgeving Meten van de luchtkwaliteit Rekenen Maatregelen Besluitvorming: plannen en projecten (milieu) Thema fijn stof Depositie Kader Beleid, wet en regelgeving Meten en rekenen Maatregelen Besluitvorming: plannen en projecten (natuurbescherming)...24 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept 1\24

2 0 Doel en opbouw van de cursus Doel De opleiding heeft tot doel inzicht te geven in het brede werkveld van luchtverontreiniging door het presenteren van verschillende doorsneden van het vakgebied vanuit de theorie en de praktijk. De cursus geeft een stevig fundament over: Luchtverontreiniging in alle stappen van de causale milieuketen: activiteiten emissies verspreiding blootstelling en effecten depositie en effecten - sturing Luchtverontreiniging op verschillende schaalniveaus: Mondiaal Europees Nationaal Lokaal Luchtverontreiniging in alle stappen van de beleidscyclus: Beleid wet- en regelgeving uitvoering (Milieuspoor ruimtelijk spoor) monitoring en evaluatie Het vaststellen van de luchtverontreiniging door middel van meten en modelleren Het treffen van maatregelen voor het verbeteren van de luchtkwaliteit en de depositie Doelgroep, kennis- en ervaringsniveau De cursus is voor een ieder die zich wilt specialiseren in de problematiek van luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie. De cursus is gericht specifiek op personen werkzaam in dit gebied bij overheid, industrie en adviesbureaus. Er wordt uitgegaan van HBO niveau. Opbouw van de cursus De cursus bestaat uit 5 hoofdthema s. Elk hoofdthema bestaat uit verschillende modules. De duur van de modules bestaat uit één of meer dagdelen. De cursus omvat in het kort: 1. Inleiding luchtverontreiniging (essenties en kader) 2. Effecten van luchtverontreiniging (mondiaal en lokaal) 3. Industriële luchtverontreiniging (kader, beleid wet en regelgeving, meten, maatregelen, vergunningverlening, geur) 4. Luchtkwaliteit (kader, beleid wet en regelgeving, meten en rekenen, maatregelen, onderzoek in het kader van besluitvorming) 5. Depositie (kader, beleid wet en regelgeving, meten en rekenen, maatregelen, onderzoek in het kader van besluitvorming) 2\24 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept

3 42 dagdelen kan in 21 middag/avond combinaties gegeven worden. In hoofdstuk 1 tot en met 5 worden de verschillende modules nader beschreven (doel en puntsgewijze inhoudsbeschrijving). Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept 3\24

4 1 Inleiding luchtverontreiniging 1.1 Essenties Cursist kent de samenhang tussen bronnen, luchtkwaliteit, depositie en effecten Cursist kent de relevante stoffen en de omvang van de problematiek Cursist heeft inzicht in de samenhang van luchtkwaliteit met nadere thema s 1 Samenstelling lucht luchtverontreiniging Classificatie van luchtverontreiniging Chemische samenstelling, fysische toestand, vormingsroute, effecten Denkmodellen lucht Causale milieuketen Verhouding milieu, gezondheid en veiligheid Schaalniveau en opbouw luchtverontreiniging Lucht in relatie lucht andere thema s Gezondheid Mobiliteit Ruimtelijke ordening Economie en bedrijven Milieu (klimaat & energie, afval, geluid, externe veiligheid) Ontstaan luchtverontreiniging (antropogeen/natuurlijk) Verspreiding Gevolgen Maatregelen Luchtverontreiniging in historisch perspectief en huidige balans Betrokkenen in het werkveld (rollen en taken) 4\24 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept

5 1.2 Kader Cursist heeft kennis van de hoofdlijnen van het luchtbeleid Cursist heeft kennis van de samenhang in de Europese en nationale wet- en regelgeving 1 Beleid (EU en NL) milieu, natuur, mobiliteit en ruimte NEC NSL PAS Essenties wetgeving en regelgeving (EU en NL) Activiteiten en emissies (stook- en verbrandingsinstallaties, procesinstallaties, oplosmiddelen, veehouderijen) Geur Luchtkwaliteit Natura2000 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept 5\24

6 2 Effecten van luchtverontreiniging De cursist heeft kennis van het ontstaan en de verschillende effecten van luchtverontreiniging 2 Stoffen en effecten Effecten op verschillend schaalniveau, termijn en aard Toxicologie Normstelling (grootheid en effecten) wettelijk en niet wettelijk Klimaatverandering Broeikasgassen en aerosolen (witte en zwarte) Effecten klimaat (opwarming en verkoeling, wolkenvorming) Effecten veranderend klimaat op luchtverontreiniging (windklimaat) Stratosferische ozon Ozonlaag en atmosferische chemie Ontstaan (chloorhoudende gassen) en effecten (verhoogde UV straling) Aantasting gezondheid Smog (winter en zomer) en troposferische ozon en Fijn stof / roet (herkomst en effecten (korte en lange termijn)) Zware metalen, dioxinen en POP (herkomst en effecten) Hinder Grof stof en geur Vermesting en verzuring Herkomst en effect op natuur (te weinig voedingsstoffen, verlies biodiversiteit Effect op mens, materialen en gewassen Communicatie over effecten 6\24 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept

7 3 Industriële luchtverontreiniging 3.1 Kader De cursist heeft inzicht in aard en omvang van verschillende bronnen De cursist heeft kennis om processen vanuit oogpunt van luchthuishouding te beschrijven en te karakteriseren De cursist heeft kennis van de primaire processen en proceshandelingen binnen de industrie 2 Opbouw emissies (Type bronnen, type stoffen en processen) Opbouw landelijke emissies Procesanalyse Van processchema naar analyse luchthuishouding Emissiebronnen en emissiepunten Emissies (aard, omvang, afgasparameters) Continue, discontinue en fluctuerende bronnen Processen en proceshandelingen (basis) Scheidingsprocessen - gas (adsorptie, absorptie, diffusie, condensatie, strippen etc) - vloeistof (destillatie, extractie, adsorptie, kristallisatie, flotatie etc) - vaste stofscheiding (cycloneren, zeven, bezinken, filtreren etc) Droogprocessen(direct / indirect) Productie vaste deeltjes (breken, malen, zeven, granuleren, sinteren, etc) Reactoren (chemische reacties) Verbrandingsinstallaties - brandstoffen - verbrandingscondities (Temperatuur, turbulentie, verblijftijd, zuurstofgehalte) - afvalverbrandingsinstallaties Afvalwaterbehandelinginstallaties Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept 7\24

8 3.2 Beleid, wet- en regelgeving De cursist heeft kennis van het beleid, wet- en regelgeving met betrekking tot lucht en industrie 2 Beleid (EU en nationaal) 6 e milieuactieprogramma NMP, NSL, PAS Actieplan fijn stof voor de industrie Overzicht wet- en regelgeving (EU en nationaal) IPPC / IED Stookinstallaties Afvalverbranding Oplosmiddelen Overige procesemissies: NeR Veehouderijen 3.3 Meten van emissies De cursist heeft inzicht in de essenties van het meten van luchtemissies De cursist kan kritisch meetrapportages beoordelen 3 Wet- en regelgeving Besluit emissie eisen stookinstallaties A en B, BEMS, Besluit verbranden afvalstoffen, Besluit salpeterzuurfabrieken, Oplosmiddelenbesluit, Besluit handel in emissierechten, Nederlandse Emissie Richtlijn Lucht (NeR) 8\24 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept

9 Emissie-eisen in vergunningen Type emissie-eisen (frequentie, middelingtijd en percentiel en de onderlinge relatie) Vaststellen controleregime conform de NeR (opzet en uitvoering meetprogramma s Emissie relevante parameters Eisen aan de meetonzekerheid Processen en emissies Karakterisering van type processen (continu, fluctuerend en batch) Representatieve bedrijfsvoering en emissiemetingen Herleidingen en correcties van meetresultaten (rekenformules) Correctie voor temperatuur, druk, vocht en zuurstof ppm -> mg/nm3; emissies in g/gj en g/gj (ISO-condities) Kwaliteitsborging Kwaliteitsborging laboratoria en Kwaliteitssystemen Accreditatie volgens NEN-EN-ISO Type metingen en monsterconditionering Continue metingen Periodieke metingen met discontinue bemonstering op filters, adsorbens en absorptievloeistoffen Monsterconditionering; verwarming, filtratie, droging, verliezen Meting van gasvormige componenten (analysers: O2, CO, CxHy, NOx) Methoden voor continue metingen Methoden voor periodieke metingen en toepassingsgebied Storende componenten Kwaliteitsbepalende factoren Meetfout Representativiteit monsterneming Monsternamelocatie en meetopeningen, bepaling representatief meetpunt Vaststellen van concentratieprofielen en relatie met procesvariaties en monsternametijd (NEN-EN 15259) Kwaliteitsbepalende factoren Isokinetische bemonstering voor stof en stofgebonden componenten Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept 9\24

10 Debiet (meting en berekening) Methoden voor continue metingen Methoden voor periodieke metingen (pitot, S-pitot, vleugelrad anemometer, hittedraad anemometer) en toepassingsgebied Kwaliteitsbepalende factoren Berekening van rookgasdebiet uit meetresultaten Berekening rookgasdebiet en verbrandingsparameters van brandstoffen Rapportage Beoordeling metingen Meetfout Kritische beoordeling rapportage Geurmetingen en geuranalyse (zie verder thema geur) 3.4 Rekenen De cursist heeft inzicht in verschillende rekenmethodieken om emissies in te schatten 1 Emissiebepaling via massabalans Emissiefactoren Indicatieve methoden (opschaling meetresultaten, vergelijkbare processen) Praktijkvoorbeelden (verschillende sectoren, fijn stof) 10\24 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept

11 3.5 Maatregelen De cursist heeft inzicht in de verschillende fasen om maatregelen te implementeren De cursist heeft inzicht en kennis over de essenties van het uitvoeren van haalbaarheidsstudies De cursist heeft kennis van de verschillende reinigingstechnieken en de essenties van de werking van deze technieken De cursist heeft inzicht om de kosteneffectiviteit van maatregelen vast te stellen 3 Type maatregelen Procesgeïntegreerd (inherent schoner) Volumegericht (minder) Procesgericht (procesaanpassing, nageschakelde techniek) Van inventarisatie tot realisatie Inventarisatie (procesanalyse, metingen) Haalbaarheidsstudie Ontwerp (dimensionering, meet- en regeling, materialen) Aanbesteding (eisen, garantiestelling) Realisatie (beoordeling en afname) Haalbaarheidsonderzoek procesidentificatie afgas- en stofkarakteristieken techniek- en bedrijfskarakteristieken milieuhygiënische en bedrijfseconomische karakteristieken BREF en BBT documenten Essentie grondslagen verschillende nageschakelde technieken absorptie, adsorptie, mechanisch, oxidatie, biologisch, etc essenties van functionering, dimensionering en randvoorwaarden vuistregels rekenen Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept 11\24

12 Op- en overslag diffuse stofemissies - NeR systematiek / stuifklassen - opslag van materiaal, oppakken, transport, storten, bewerken vloeistoffen - verliezen bij opslagtanks - lekverliezen - maatregelen (dampretour, dampverwerking, drukventiel etc) Methodiek kosteneffectiviteit Praktijkvoorbeelden 3.6 Besluitvorming: vergunningverlening (milieu) De cursist heeft kennis en inzicht in de verschillende stappen in de vergunningverlening De cursist heeft inzicht in de essenties van lucht en vergunningverlening De cursist kan werken met de NeR en het activiteitenbesluit 3 Lucht en milieuvergunningen Proces van vergunningverlening Kwaliteit van vergunningverlening Aanvraag Considerans Voorschriften (emissie-eisen, meten en registreren, onderzoeksverplichtingen) Afstemming wettelijke eisen en aangevraagde emissies NeR en Activiteitenbesluit Systematiek Emissie-eisen Diffuse emissie Verspreiding door op- en overslag activiteiten Bijzondere regelingen (branches, oplosmiddelen) Relatie met activiteitenbesluit 12\24 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept

13 Praktijkvoorbeelden BBT en Bref documenten / emissie-eisen / luchtkwaliteit en geur 3.7 Thema geur De cursist heeft inzicht in het begrippenkader van geur De cursist heeft inzicht in de verschillende meet en rekenmethodes voor geur 3 Kader en begrippen - waarneming - functie van geur - kwaliteit (geur stank) - geurdrempel, geurherkenning, intensiteit - adaptatie Geuremissie geurwaarneming beoordeling verstoring hinder klachten Geurbeleid (Nationaal en lokaal) en regelgeving - NeR en bijzondere regelingen geur - geurverordeningen (zie thema veehouderijen) Meten en rekenen Karakterisering geuremissie - aan de bron: concentratiemeting en hedonische waarde - in het veld : snuffelploegmetingen Karakterisering geurhinder - TLO - klachtenanalyse Meten puntbronnen, loef/lijzijde, oppervlaktebemonstering analyse (NEN-EN en NVN 2818) - olfactometrie en werkwijze - berekening concentratie; voorbeelden) Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept 13\24

14 Rekenen Geurconcentratie en geuremissie - middelen, discontinue en fluctuerende bronnen Verspreidingsberekeningen - percentielen Beoordeling geursituatie Geurgevoelige bestemmingen Cumulatie 3.8 Thema Landbouw De cursist heeft inzicht in luchtverontreiniging en veehouderijen (geur, stof, ammoniak) De cursist heeft kennis van de wet en regelgeving voor veehouderijen De cursist heeft kennis van de verschillende rekenmodellen voor veehouderijen 1 Problematiek luchtverontreiniging en veehouderijen (geur, stof, ammoniak) Specifieke wet en regelgeving Modellen voor vergunningverlening 14\24 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept

15 4 Luchtkwaliteit 4.1 Kader De cursist heeft inzicht in aard en omvang van de luchtkwaliteit De cursist heeft inzicht in de samenhang tussen emissies en luchtkwaliteit 1 Opbouw luchtkwaliteit (verschillende stoffen en doelgroepen) Verhouding landelijke emissies en lokale blootstelling Verloop concentraties (momentaan dag jaar) Trend en ontwikkeling luchtkwaliteit Schaalniveau van emissie naar blootstelling Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept 15\24

16 4.2 Beleid, wet- en regelgeving De cursist heeft kennis van het luchtkwaliteitsbeleid De cursist heeft kennis van de wet- en regelgeving 2 Europees en nationaal beleid Wet en regelgeving Wijziging Wet milieubeheer van 11/10/2007 (luchtkwaliteitseisen) - Verplichtingen en (uitoefening) bevoegdheden - Grenswaarden - Nationaal programma - Beoordeling Besluit en Regeling niet in betekenende mate bijdragen Regeling projectsaldering luchtkwaliteit 2007 Regeling beoordeling luchtkwaliteit Basis data (GCN, emissiefactoren, ruwheidskaart, meteorologie) - Beoordelingspunten (Toepasbaarheidsbeginsel en blootstellingscriterium) - Standaard rekenmethodes - Afronden rekenresultaten voor beoordeling - Zeezoutaftrek Besluit gevoelige bestemmingen - Aangewezen categorieën - Afstand - Overschrijding grenswaarde - Geen toename van aantal ter plaatse verblijvende personen - Nieuwe gebouwen en uitbreidingen Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit (NSL) Doel (ontkoppeling besluitvorming en toetsing grenswaarden) Maatregelen en projecten Monitoring Tools 16\24 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept

17 4.3 Meten van de luchtkwaliteit De cursist heeft inzicht in de essenties van het meten van luchtkwaliteit 2 Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit RIVM - meetstations per gebied: Kader, doel, wettelijke verplichtingen Overzicht meetstations Continue en discontinue metingen Monsterneming en meetmethode Data-acquisitie en dataverwerking Rapportages en voorlichting Organisatie, accreditatie en kwaliteit metingen (QA/QC, onderhoud en validatie) Andere meetnetten (DCMR, GGD Amsterdam) Lokale metingen uitvoeren Voor en nadelen Aanpak voor een meetopzet Passieve monstername 4.4 Rekenen De cursist heeft kennis van de eigenschappen van de atmosfeer De cursist heeft basiskennis van het gaussisch pluimmodel De cursist heeft kennis van de beschikbare rekenmodellen en de mogelijke inzet daarvan De cursist heeft inzicht in de kritische aspecten van modelonderzoek De cursist heeft ervaring met het uitvoeren van berekeningen met enkele modellen 4 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept 17\24

18 Eigenschappen van de atmosfeer Eigenschappen en opbouw van de atmosfeer Wind en turbulentie voor horizontaal en verticaal transport van verontreinigingen Begrippenkader (stabiliteit en pluimgedrag, menghoogte, inversie ed) Gaussisch pluimmodel Basis voor Nieuw Nationaal Model Basis formules Toepassing zoals middelingstijden (korte- en lange-termijntoepassing), percentielen, pluimstijging, depositie en chemisch reactieve componenten (met name NO2). Grootschalige concentratie Nederland (GCN) Methodiek Emissies Scenario s (Toekomstscenario s (GE scenario) - vaststaand en voorgenomen beleid) Onzekerheden Regelgeving voor verspreidingsberekeningen voorschrijft (SRM) - generieke gegevens Overzicht en toepassing modellen SRM 1 (CAR II) SRM 2 (VLW model) SRM 3 (NNM) Andere modellen (o.a. windtunnel, CFD) Verspreiding door scheepvaart / luchtvaart / spoor Aanpak onderzoek luchtkwaliteit (doel, aanpak, resultaat) Invoergegevens Bewerking resultaten Beoordeling Kritische punten Practicum Nieuw Nationaal Model NSL Rekentool 18\24 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept

19 4.5 Maatregelen De cursist heeft inzicht in maatregelen ter verbetering van de luchtkwaliteit De cursist heeft kennis van het opstellen van een plan van aanpak luchtkwaliteit De cursist heeft inzicht in het effect van verschillende maatregelen 2 Plan van aanpak verbetering luchtkwaliteit Doel - Voldoen aan wet- en regelgeving - Anticiperen op toekomst - Inbedden in en samenhang creëren met ander gemeentelijk beleid - Monitoren Onderzoek en analyse - Activiteiten, bronnen en (ruimtelijke) kwaliteit in heden en toekomst (// onzekerheden en gevoeligheid uitgangspunten) - Selectie maatregelen (afstemming met mobiliteit, RO, etc) Maatregelen (voertuigen, mobiliteit, industrie, landbouw, RO) Proces van totstandkoming plan strategie kritische succesfactoren Voorlichting en communicatie Monitoring Effect van maatregelen ( Knoppen om effecten van verkeer te sturen) Doorstroming Intensiteit Schoner en zuiniger Afstand Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept 19\24

20 4.6 Besluitvorming: plannen en projecten (milieu) De cursist heeft inzicht in de verschillende stappen van idee tot planvorming De cursist heeft inzicht in de kritische stappen van het doen van onderzoek voor ruimtelijke besluitvorming en milieuvergunningen 2 Ruimtelijke en infrastructurele besluitvorming van idee tot planvorming type plannen fasering en het meenemen van luchtkwaliteit gevoelige bestemmingen koppeling met gebiedsgericht werken (MILO) Onderzoek luchtkwaliteit aanpak scenario s beoordeling en toetsing waarborgen maatregelen Kritische aspecten en onzekerheden in besluitvorming 20\24 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept

21 4.7 Thema fijn stof De cursist heeft kennis van divers wetenschappelijk onderzoek op het gebied van fijn stof 1 Samenstelling en herkomst van fijn stof PM2,5 Secundair fijn stof Aandeel zeezout EC / zwarte rook Trend en ruimtelijke spreiding Scheepvaartemissies 5 Depositie 5.1 Kader De cursist heeft inzicht in aard en omvang van de depositie De cursist heeft inzicht in de samenhang tussen emissies, luchtkwaliteit en depositie De cursist heeft kennis van de achtergrond van ecologische effecten 1 Opbouw depositie (verschillende stoffen en doelgroepen) Verhouding landelijke emissies en lokale depositie Verloop depositie, trend en ontwikkeling Schaalniveau van emissie naar depositie Achtergrond natuur / ecologie Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept 21\24

22 5.2 Beleid, wet en regelgeving De cursist heeft kennis van het natuurbeleid en het depositiebeleid in het bijzonder De cursist heeft kennis van de wet- en regelgeving 1 Europees en nationaal beleid Natura 2000 Wet- en regelgeving Europese Habitatrichtlijn Natuurbeschermingswet Begrippen kader Bestaand gebruik Significant verstorend effect Programmatische aanpak stikstof (PAS) Doel Maatregelen en projecten Ontwikkelruimte Monitoring Tools 22\24 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept

23 5.3 Meten en rekenen De cursist heeft inzicht in het meten van depositie (nat en droog) De cursist heeft basiskennis van depositiemodellen De cursist heeft inzicht in de kritische aspecten van modelonderzoek en de onzekerheden daarin 2 Achtergronden Natte en droge depositie Ruwheid, landgebruik en depositiesnelheid Landelijk Grondgebruiksbestand Nederland (LGN) Habitattypen Meten van droge en natte depositie Grootschalige depositie Nederland (GDN) Methodiek Emissies Scenario s (Toekomstscenario s (GE scenario) - vaststaand en voorgenomen beleid) Onzekerheden Overzicht en toepassing modellen OPS inclusief DEPAC module AERIUS Andere modellen Aanpak onderzoek depositie (doel, aanpak, resultaat) Invoergegevens Bewerking resultaten Beoordeling Kritische punten Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept 23\24

24 5.4 Maatregelen De cursist heeft inzicht in maatregelen voor reductie van depositie De cursist heeft inzicht in het effect van verschillende maatregelen 1 Maatregelen en hun effect binnen: Landbouw (stallen en mestaanwending) Industrie Verkeer (wegverkeer en scheepvaart) 5.5 Besluitvorming: plannen en projecten (natuurbescherming) De cursist heeft inzicht in de verschillende stappen van besluitvorming De cursist heeft inzicht in de kritische stappen van het doen van onderzoek voor ruimtelijke besluitvorming en milieuvergunningen 1 Vergunningverlening, voortoets en passende beoordeling Leerpunten uit de jurisprudentie Omgaan met onzekerheden in besluitvorming 24\24 Opleiding luchtverontreiniging, luchtkwaliteit en depositie - versie 1 - Concept