Diagnose 2025: over de toekomst van de Nederlandse gezondheidszorg

Transcriptie

1 Diagnose 2025: over de toekomst van de Nederlandse gezondheidszorg Philip J. Idenburg 17 april 2013

2 BeBright is een adviesbureau dat haar opdrachtgevers in de zorg ondersteunt op het gebied van strategie en innovatie Gustav Klimt: The tree of life

3 Philip J. Idenburg Mark Schweitzer SOCIAAL WONEN 2030 DE TOEKOMST VAN SOCIALE HUISVESTING IN NEDERLAND SCRIPTUM

4 BeBright is de initiator van het Diagnose proces Diagnose Diagnose Toekomstverkenning Diagnose 2025 Diagnose ziektebeeld Diagnose Diabetes Diagnose Technologie Diagnose overige onderwerpen Diagnose HR Diagnose Farmacie Diagnose GGZ > 250 bijeenkomsten sinds verschijnen Diagnose 2025 in 2010" Diagnose 2025 = bestseller: 6 e druk " Onlangs verschenen publicatie Diagnose Diabetes" In de maak: Diagnose Technologie" Diagnose Ouderenzorg 4

5

6

7

8 Aantal chronische ziekten naar leeftijd Zeventig jaar geleden bevatten de recepten uit het Amerikaanse standaardkookboek Joy of Cooking gemiddeld 269 calorieën. Nu is dat opgelopen naar 437.

9

10

11 Economische en welvaartsgroei in de toekomst = Bbp per inwoner Arbeidsproductiviteit Arbeidsduur per inwoner

12

13 We zullen dus aanzienlijk meer voor de zorg moeten gaan betalen Zorguitgaven (% bbp) Totale uitgaven 13,2 22 Hoeveel % van BBP geven we nu uit aan gezondheidszorg? - Curatieve zorg 8, Langdurige zorg 4,1 9 - Collectieve financiering 10,9 18 Hoeveel % van modaal bruto Kostendekkende premies (% bruto gezinsinkomen gaat - er nu 1 ) naar zorgkosten? Tweeverdiener (modaal inkomen) 23,5 36 1) Kostendekkende belastingen en premies (% bruto gezinsinkomen), voor een tweeverdiener met anderhalf keer modaal inkomen.

14

15 Turbulentie!? Om flexibiliteit en doelmatigheid te bereiken moeten op de juiste plaatsen prikkels worden aangeboden. Een van de middelen hiertoe is versterking van de marktgerichtheid in het stelsel van gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening waar mogelijk is. De commissie erkend met het oog daarop (solidariteit en rechtvaardigheid) dat de aard van de zorgsector grenzen stelt aan de werking van de markt Marktgerichtheid zal kunnen leiden tot een betere afstemming van vraag naar en aanbod van zorg Commissie wijst een eigen bijdrage niet af mits het een prikkel vormt tot doelmatigere hulp

16 De weg naar de stelselwijziging 1987: Dekker 1991: Dunning 2001: Nota Vraag en aanbod 2005: Invoering dbc s, invoering B- segment 2006: - Invoering Zorgverzekeringswet - Wet op zorgtoeslag - Wet op toelating zorginstellingen

17 Waardecreatie en niet marktwerking, vormt daarin de sleutel tot succes!

18 Concentratie & spreiding

19 Alle onderzoeken tonen aan dat er een positief verband is tussen kwaliteit en volume

20 De marktontwikkelingen gaan leiden tot winnaars en verliezers in ziekenhuiszorg Voor ziekenhuizen betekent dit: Creëren van schaalvoordeel: efficiency & kwaliteit (kwaliteitvolume spiraal); Focus op onderscheidende kern activiteiten; Creëren van heldere en aansprekende positionering. De winnaars zijn die spelers met voldoende schaal en een onderscheidende positionering (competenties & marketingpositionering)

21 Grote vraag is dus wat vindt er in de toekomst binnen de muren van het ziekenhuis plaats en wat erbuiten. 1 e lijn Prive klinieken Medische zorg 1,5 e lijn De grote vraag is: wat doe je zelf en wat doen anderen in de toekomst? En waarmee onderscheid je je in het toekomstige zorglandschap? ZBC s Onderzoek Zorgaanbieder Onderwijs Categorale ziekenhuis Revalidatie/ verpleeghuizen Gespecialiseerde centra

22 Concentratie & spreiding dwingt tot verschuiving in, en het zoeken naar een nieuwe rol in de waardenketen Complex Niet Complex Type zorg Acuut Electief Chronisch UMC/Toplklinisch Algemeen ziekenhuis Categorale ziekenhuis ZBC Bron: Plexus Bron: Plexus

23 Als gevolg van de ontwikkelingen zullen er een grotere variëteit aan business modellen ontstaan Belangrijke partners De Ansoff matrix Partners die ondersteuning geven of een bijdrage leveren Activiteiten Belangrijke activiteiten en processen voor de waarde propositie Waarde propositie Wijze waarop in klantbehoefte wordt voorzien Klantrelaties Aard van de relatie met klanten Klantsegmenten Klantgroepen die bediend worden Het vier acties model Middelen Middelen die nodig zijn om activiteiten uit te voeren Kanalen Communicatie, distributie- en verkoopkanalen waarmee klanten bereikt worden Kosten structuur De strategy canvas Kostenopbouw van het business model Inkomstenstroming Inkomsten en verdienmodel Bron: Ostenwalder e.a.

24 Concentratie en spreiding gaat ook niet voorbij aan de ondersteunende functies zoals het lab maar kent een eigen dynamiek

25 Concentratie en spreiding gaat ook niet voorbij aan de ondersteunende functies zoals het lab

26 Een marktstrategie maakt duidelijk waar waarde gecreëerd wordt en hoe deze verschilt per activiteit Centrale vraag van elke zorgaanbieder/dienstverlener moet zijn: Waar voeg ik waarde toe en waar loopt mijn dienstverlening gevaar als gevolg van achterblijvende kwaliteit (incl. continuïteit) en prijs?

27 Binnen de gezondheidszorg is kwaliteit altijd gedefinieerd vanuit de eigen professionele integriteit

28 YOUNIQUE: meer differentiatie in zorgconsumenten

29 Zeven leefstijlen van verpleeghuis Hogewey De Culturele Leefstijl De Stadse Leefstijl 2 9

30 17 TRENDS

31 Zorgsector één groot drama De zorgsector is één groot drama en ook deze minister doet daar niets aan.

32 het is dus moeilijk beleid te maken bij een grote contextuele onzekerheid Waar baseer je strategische investeringen op? Waar liggen (investerings-)risico s? Waar liggen de kansen en noodzaak voor innovatie?

33 Hoe ziet de Nederlandse gezondheidszorg er in 2025 uit? Hoe ziet de Nederlandse samenleving er in 2025 uit: politiek, economisch, sociaal maatschappelijk? Wat zijn behoeften/wensen van burgers in het algemeen en patiënten in het bijzonder als het gaat om gezondheid en de gezondheidszorg? Wat betekent dit voor de gezondheid zorg, de verschillende sectoren, (zorg)instelllingen en professionals?

34

35 Waarom scenario s...? Prognose 2000: 39,8 miljard gulden Commissie Dekker: Bereidheid tot verandering maart 1987

36

37 Waarom scenario s? Geen fratsen. Dat scheelt.

38 The most important failure was one of imagination

39 69 miljard 149 miljard 121 miljard 101 miljard

40 Kwaliteit Toegankelijk Betaalbaarheid Doelmatigheid

41 Diagnose Technologie AMBITIE Versterken van innovatiekracht in Nederlandse zorgsector" DOELSTELLINGEN Kennis vergroten " Gemeenschappelijke uitgangspunten en visie op technologie in relatie tot innovatie in zorg" RESULTATEN Gedragen advies innovatiebeleid zorg" " 41

42 Gedegen analyse en gedragen advies over innovatie in de zorg vraagt om het betrekken van actoren in de zorgsector COMMERCIELE PARTIJEN IN ZORG KENNIS INSTITUTEN ZORGVERZEKERAARS PATIENTEN / PATIENTEN EN BELANGEN ORGANISATIES RESEARCH INSTITUTEN MEDISCHE INTSTELLINGE N& SPECIALISTEN KOEPEL ORGANISATIES OVERHEID Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht 17 april 2013 Pagina 4 2

43 Analyse vindt plaats vanuit drie dimensies: technologie, ziektebeeld en waardeketen / waardepad TECHNOLOGIE OF TECHNOLOGIE TOEPASSING ZIEKTEBEELDEN (CHRONISCH) Medical technology, ICT / E- Health, Bio-tech, Chem-tech, Nutri-tech " Cancer, Cardio vascular, COPD, Dementia, Depression, Diabetes, Geriatric patient related, Musculoskeletal " WAARDEKETEN Health management, Disease management" 43

44 TECHNOLOGIE THEMA S MEDICAL TECHNOLOGIES E-HEALTH / ICT PHARMA Those who think they have no time for healthy eating, will sooner or later have to find the time for illness Edward Stanley NUTRI-TECH 44!

45 NUTRI-TECH Aandacht voor voeding is van groot belang 1 Aanpassing levensstijl Toename zwaarlijvigheid, aantal personen met obesitas, vergt aandacht voor aanpassing levensstijl in termen van ondermeer dieet 2 Preventie ontwikkeling ziektebeeld Aanpassing voeding ter voorkoming van ontwikkeling of verdere verslechtering ziektebeelden zoals alzheimer. Specifiek gericht op risicofactoren bij een individu / patient: onderzoek naar omics, epidemiologie, voortschrijdende laboratorium technieken maken deze mogelijk 3 Tegengaan ondervoeding Medische voeding als integraal onderdeel van de behandeling. Verkorting opnametijd en herstel van de patient.

46 NUTRI-TECH Aandacht voor voeding is van groot belang 1 Aanpassing levensstijl 46!

47 NUTRI-TECH Aandacht voor voeding is van groot belang Uitgewerkt door de Diabetesrekenkamer: 2025: 1,4 miljoen mensen met diabetes (8,4 % van bevolking t.o.v. 4,6 % in 2007) Toename door vergrijzing, betere opsporing en een ongezonde leefstijl 90% heeft DM2 Bij 73% van de mensen met diabetes is sprake van comorbiditeit (1 of meer andere aan diabetes gerelateerde ziekten) DM2 treedt op steeds jongere leeftijd op en komt meer voor bij mensen met lage SES en van allochtone afkomst

48 NUTRI-TECH Aandacht voor voeding is van groot belang

49 NUTRI-TECH Aandacht voor voeding is van groot belang 2 Preventie ontwikkeling ziektebeeld Bejaarden met dit gunstige voedingspatroon hebben 38 procent minder kans om de ziekte van Alzheimer te ontwikkelen dan mensen met juist tegenovergestelde eetgewoonten: weinig groente, veel rood vlees, enzovoorts. Bron: gezondheidsraad !

50 NUTRI-TECH Aandacht voor voeding is van groot belang 3 Tegengaan ondervoeding Ziekenhuizen Verpleeg & Verzorgingshuizen Thuiszorg Zelfstandig zonder thuiszorg Ondervoeding 33% 21% 16% 7% Een lage BMI 11% 15% 8% 3% Onbedoeld gewichtsverlies 24% 9% 10% 5% Bron: gezondheidsraad !

51 GEZONDE VOEDING VISUAL" BESCHRIJVING Voeding kan een belangrijke bijdrage leveren aan preventie van hart- en vaatziekten, omdat het bijvoorbeeld je cholesterolgehalte kan verlagen. Zo kan een polydieet, ofwel een ziekteafhankelijk samengesteld dieet, de sterftekans theoretisch laten dalen met 70 tot 80 procent. Supplementen kunnen daarnaast een tekort aan onder andere uit essentiële vetzuren, foliumzuur en eiwitten aanvullen. Gezonde voeding werkt het beste in combinatie met een gezonde levensstijl" TECHNOLOGIE THEMA VERVANGING VAN PHARMA ICT MED-TECH NUTRI-TECH CHEM- BIO-TECH TECH In overleg met de arts kan besloten worden de patiënt een polydieet of supplementen voor te schrijven. Hierbij past de patiënt zijn of haar eetgewoontes aan door meer gezondere voeding te eten die de kans of hart- en vaatklachten verminderen." DOEL IN DE ZORGWAARDE CYCLUS! FASE IN DE INNOVATIE CYCLUS! VERWACHTE IMPACT! Fasen van ontwikkeling Fasen van implementatie Technology design / " development phase" Investigation phase" Technology implementation phase" Technology productivity phase" Gezonde voeding draagt op verschillende manieren bij aan de kwaliteit van leven van de patiënt." De techniek is gedeeltelijk geïmplementeerd, maar er wordt ook nog mondjesmaat onderzoek naar gedaan." Door het toepassen van gezonde voeding zal de kwaliteit iets toenemen, de betaalbaarheid blijft gelijk, evenals de toegankelijkheid." POSITIEF (+100) 33 NEUTRAAL (0) NEGATIEF (-100) KWALITEIT! BETAALBAARHEID! 0 0 TOEGANKELIJKHEID!

52 VOEDINGSSUPPLEMENTEN VISUAL" BESCHRIJVING De invloed van gezonde voeding komt steeds meer onder de aandacht. Voor COPD- en kankerpatiënten is het vaak belangrijk om voldoende eiwitten binnen te krijgen en ongewenst gewichtsverlies tegen te gaan. Bij patiënten met CVD is het juist belangrijk om overgewicht tegen te gaan en de toevoer van suikers en vetten te verminderen. Verschillende voedingssupplementen en vervangers kunnen hierin uitkomst bieden door het makkelijker te maken een gezond dieet te volgen. " TECHNOLOGIE THEMA VERVANGING VAN PHARMA ICT MED-TECH NUTRI-TECH CHEM- BIO-TECH TECH Voedingssupplementen zijn met name een aanvulling op normale voeding. Voor patiënten waarbij normale voeding problematisch of ontoereikend is, kunnen supplementen een deel van de als gedeeltelijke vervanging dienen en zo garanderen dat de patiënt voldoende essentiële voedingsstoffen binnen krijgt. " DOEL IN DE ZORGWAARDE CYCLUS! FASE IN DE INNOVATIE CYCLUS! VERWACHTE IMPACT! Fasen van ontwikkeling Fasen van implementatie Technology design / " development phase" Investigation phase" Technology implementation phase" Technology productivity phase" Voedingssupplementen bevinden zich in uiteenlopende fasen van ontwikkeling. Sommigen zijn reeds op de markt, anderen zitten in de ontwikkelfase." De toegankelijkheid blijft gelijk ten opzichte van normale voeding. De kwaliteit neemt toe door verbetering van de fysieke vitaliteit. " De betaalbaarheid neemt af, door hogere kosten ten opzichte van normale voeding." POSITIEF (+100) 25 NEUTRAAL (0) NEGATIEF (-100) KWALITEIT! -33 BETAALBAARHEID! TOEGANKELIJKHEID! 0 5

53 Health demands Specific diseases Prevalence! Costs! Growth! Scope! DEMENTIA Alzheimer s (Dementia) Legend:! Costs NL:! More than 2000 mil EUR CANCER Cancer all malignant tumours mil. EUR mil. EUR CVD DIABETES COPD & ASTHMA MUSCULO- SKELETAL AGE GROUP 65+ GERIATRIC PATIENT RELATED Coronary artery disease (CVD) Stroke (CVD) Diabetes Mellitus COPD Asthma Osteoarthritis mil. EUR Less than 500 Source: RIVM 2012; base year 2007 Prevalence NL:! More than Less than Source: RIVM 2012; base year 2007 Growth expectation (prevalence)! Significant growth 30% + DEPRESSION Depression (without categorization) Growth % Growth less than 15% Source: RIVM 2012; b base year 2005 Source: based on RIVM, CBS, 2012 Scope Diagnose Technologie

54 Een van de onderwerpen die besproken zijn in de bijeenkomsten vanuit de ziektebeelden is de ontwikkeling van Zorgketen naar Zorgwaarde cyclus Michael Porter

55 In de Zorgwaarde cyclus staat kwaliteit van leven centraal en kent afhankelijk van vraagstuk en/ of behoefte een mate van interactie met de zorgverleners Levensstijl & Gezondheidsbevordering Preventie Monitoring Controle en begeleiding Kwaliteit van leven! Vitaliteit! Welbevinden!!!! Behandeling Diagnose Consulteren & ondersteunen" Bron: BeBright Consulting, 2013" 55

56 De Zorgwaarde cyclus is gelaagd en kent een invulling van de zorg door het individu en zijn/ haar sociale context, de zorgsector, de maatschappij en omgeving, en de arbeidsmarkt Bron: BeBright Consulting, 2013" 56

57 Participatory healthcare is een hoeksteen van de toekomstige gezondheidheidszorg Controle patiënt Paternalis me laag Controle arts hoog Participator y healthcare hoog Besluiteloosh eid Zorg consumentisme laag 57

58 Afhankelijk van de fase, patiënt type en aandoening is het evenwicht en samenwerking tussen patiënt en zorgverlener verschillend Arts Patiënt Anamnese Informatie geven Besluitvorming 58

59 Vast te stellen wat nodig is en hoe en wanneer een technologie daadwerkelijk toegevoegde waarde geeft en daarmee leidt tot een innovatie met impact Visibility" Peak of " inflated expectations" Slope of enlightenment" Plateau of productivity" Technology trigger" Through of disillusionment" Maturity" Source: Based on Gartner,

60 60

61 Kwaliteit, kwaliteit, kwaliteit Waardecreatie Professionele sturing En innovatie

62

63 Philip J. Idenburg +31(0)