Het influenza winterseizoen 2008/ 09 in Nederland en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2009/'10

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Het influenza winterseizoen 2008/ 09 in Nederland en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2009/'10"

Transcriptie

1 Het influenza winterseizoen 2008/ 09 in Nederland en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2009/'10 Jan C.de Jong, Guus F.Rimmelzwaan, Gé A.Donker, Adam Meijer, Ron A.M.Fouchier en A.D.M.E. (Ab) Osterhaus Erasmus MC, afd. Virologie, Postbus 2040, 3000 CA Rotterdam. Hr.dr.J.C.de Jong, hr.dr.g.f.rimmelzwaan hr.dr.r.a.m.fouchier en hr.prof.dr. A.D.M.E.Osterhaus, virologen. NIVEL Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg, Utrecht. Mw.dr.G.A.Donker, huisarts-epidemioloog, projectleider peilstations van de Continue Morbiditeits Registratie Peilstations Nederland. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Centrum Infectieziektenbestrijding, Laboratorium voor Infectieziektendiagnostiek en Screening, Bilthoven. Hr.dr.A.Meijer, viroloog. Correspondentieadres: hr.dr.j.c.de Jong INFLUENZASURVEILLANCE IN NEDERLAND In Nederland wordt de influenzasurveillance uitgevoerd door het NIVEL Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg te Utrecht en het Nationaal Influenza Centrum (NIC), dat een samenwerkingsverband is van het Erasmus Medisch Centrum te Rotterdam en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) te Bilthoven. In het kader van de Continue Morbiditeits Registratie Peilstations Nederland van NIVEL registreren 44 huisartspraktijken, de peilstations, wekelijks het aantal patiënten dat zich meldt met een influenza-achtig ziektebeeld (IAZ). 1 Deze peilstations vormen een landelijk netwerk dat 0,8% van de Nederlandse bevolking bestrijkt en landelijk representatief is met betrekking tot leeftijd- en geslachtsverdeling, geografische spreiding en bevolkingsdichtheid. Het NIVEL berekent op grond van de geregistreerde aantallen IAZ-patiënten een landelijke IAZ- incidentie die de klinische influenza-activiteit weerspiegelt. Ook worden wekelijks door elke peilstationhuisarts van enkele patiënten met een IAZ (of met een andere acute respiratoire aandoening als er zich geen IAZ-patiënten melden), neus-keelwatten afgenomen. Hierin tracht het NIC met de real time polymerase chain reaction (RT-PCR) influenzavirus aan te tonen en indien positief het virus te isoleren. Daarnaast ontvangt het NIC van Nederlandse diagnostische ziekenhuislaboratoria influenzavirussen. Alle verkregen influenzavirusisolaten worden antigenetisch geanalyseerd en vergeleken met virussen uit voorgaande seizoenen en referentievirussen van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO), waaronder de virusstammen welke in het vaccin zijn gebruikt. Hieruit kunnen voorlopige conclusies worden getrokken over de effectiviteit van het influenzavaccin in het betreffende seizoen. Op basis van de gegevens en de virusisolaten die het mondiale netwerk van NICs haar ter beschikking stelt, brengt de WHO jaarlijks in februari en september advies uit over de vaccinsamenstelling voor het volgende influenzaseizoen op het noordelijk respectievelijk zuidelijk halfrond. 1

2 DE INFLUENZA-EPIDEMIE VAN HET WINTERSEIZOEN 2008/ 09 Voor een significante verhoging van de klinische influenza-activiteit boven de basisactiviteit is in Nederland een grenswaarde vastgesteld van 5,1 patiënten met een IAZ/ inwoners per week volgens een mathematische methode gebaseerd op 10 jaar surveillance-gegevens. 2 Deze grens werd in het influenza-seizoen van 2008/ 09 voor het eerst bereikt in week 1 van 2009; over 35 griepseizoenen bezien, lag het begin van een epidemie meestal eind december. 2 In week 4 werd de maximale klinische influenza-activiteit van 14,7 patiënten met een IAZ per inwoners per week geregistreerd en in week 8 was deze activiteit weer op basisniveau teruggekeerd (figuur 1). In historisch perspectief bezien, kan de winterepidemie van 2008/ 09 worden aangemerkt als kort en mild wat betreft ziektebeeld en uitgebreidheid. Vanaf week 35 tot en met week 51 van 2008 werden sporadisch influenzavirussen geïsoleerd, meestal van buitenlandse herkomst. Parallel met de verheffing van de klinische influenza-activiteit steeg vanaf week 52 van 2008 snel het wekelijkse aantal gedetecteerde influenzavirusinfecties die nu meestal in Nederland waren opgelopen (figuur 2). Op 30 april 2009 werd in Nederland de eerste infectie ontdekt met het nieuwe ( Mexicaanse ) influenza A(H1N1)-virus. Deze pandemie zal onderwerp zijn van een aparte Epidemiologische mededeling in dit tijdschrift. KARAKTERISERING VAN DE GEÏSOLEERDE INFLUENZAVIRUSSEN VAN HET SEIZOEN 2008/ 09, INCLUSIEF DE ANTIGENE OVEREENKOMST MET DE VACCINVIRUSSEN Gedurende het seizoen 2008/ 09 (week 40 van 2008 tot en met week 20 van 2009) werden door het NIC in totaal 675 influenzavirussen van de ziekenhuislaboratoria ontvangen of uit monsters uit de NIVEL-peilstations geïsoleerd. Dit aantal is sinds de oprichting van het NIC nog nooit zo hoog geweest. De oorzaak hiervan ligt bij het dominerende subtype A(H3N2), zie hieronder. De hemagglutinines van de kweekbare virussen werden ge(sub)typeerd met de hemagglutinatie-remmingstest (HART), uitgevoerd met antisera bereid in fretten. Van de 675 virusisolaten bleken er 624 (92%) van het type A te zijn en 51 (8%) van het type B. Van de 470 influenza A-virusisolaten die konden worden gesubtypeerd, bleken er 8 van het A/H1 en 462 van het A/H3 subtype. Van de als type A ingestuurde virusisolaten konden er 154 niet worden gekweekt en werden ook niet met moleculaire technieken gesubtypeerd. Van de 101 virusisolaten die afkomstig waren uit het NIVEL-huisartsennetwerk, bleken er 88 van het type A te zijn (5 van het subtype A/H1, 82 van het subtype A/H3 en 1 ongesubtypeerd) en 13 van het type B. Door middel van de HART kan ook worden bepaald in welke mate de antigene eigenschappen van de epidemische virusisolaten overeenkomen met die van virussen uit voorgaande seizoenen en de in het betreffende seizoen gebruikte vaccinstammen. Tengevolge van kleine veranderingen in het membraaneiwit hemagglutinine, het voornaamste doelwit voor virusneutraliserende antilichamen, kunnen influenzavirussen bijna jaarlijks in meerdere of mindere mate ontsnappen aan de neutraliserende werking van antilichamen die gedurende voorgaande epidemieën door natuurlijke infectie of vaccinatie in de bevolking zijn opgewekt. Dit verschijnsel wordt antigene drift genoemd. In het algemeen zijn HART-antilichamen een goed 2

3 surrogaat voor virusneutraliserende antilichamen (maar hieronder zal blijken dat dit niet altijd het geval is). Daarom kan langs deze weg worden ingeschat hoe groot de antigene drift is geweest in een gegeven seizoen en hoeveel bescherming het vaccin heeft verschaft tegen ziekte veroorzaakt door elk van de drie virus(sub)typen althans voor zover deze bescherming afhankelijk is van de vaccin-match. Hieronder worden voor het afgelopen winterseizoen per (sub)type beide vragen beantwoord. INFLUENZA A(H1N1)-VIRUSSEN Zoals hierboven aangegeven, behoorden slechts 9 van de gesubtypeerde influenza A- virussen uit het seizoen 2008/ 09 tot het subtype A/H1. Voor de 6 met sequentiebepaling onderzochte virusisolaten werd vastgesteld dat het subtype van het neuraminidase N1 is en dat het enzym resistent is tegen het antivirale middel oseltamivir. Deze resistentie werd in het seizoen 2007/ 08 voor het eerst bij een deel van de H1N1-virussen waargenomen en werd later wereldwijd bij vrijwel alle hierop onderzochte H1N1-virussen aangetroffen. 3 De epidemische influenza A/H1-virussen van het seizoen 2008/ 09 uit Nederland vertoonden geen antigene drift ten opzichte van die van het vorige seizoen, zie tabel 1, waarin de recente A/H1-virussen worden vertegenwoordigd door influenzavirus A/Nederland/399/08. Ze reageerden ook goed met het antiserum tegen de vaccinreferentiestam A/Brisbane/59/07 en de hiervan afgeleide reassortant vaccinstam IVR-148 (reassortant wil in dit geval zeggen: een stam met het hemagglutinine en neuraminidase van A/Brisbane/59/07 en de overige viruseiwitten van een andere influenzavirusstam; de reassortant IVR-148 geeft bij de vaccinproductie een betere virusopbrengst dan A/Brisbane/59/07). Hieruit kan worden geconcludeerd dat het vaccin in het afgelopen seizoen optimale bescherming heeft geboden tegen de weinige epidemische virusstammen van het A(H1N1)-subtype. Omdat bij recente influenza A/H1-virusisolaten uit andere landen hetzelfde is gevonden, is A/Brisbane/59/07 voor het seizoen 2009/ 10 opnieuw gekozen als de vaccinreferentiestam voor het subtype A(H1N1). 4 Als het vaccinvirus zelf wordt weer IVR-148 aanbevolen. INFLUENZA A(H3N2)-VIRUSSEN Zoals boven vermeld, werd in het seizoen 2008/ 09 een ongewoon hoog aantal influenzavirussen aangetoond, waarvan 90% behoorde tot subtype A(H3N2). De oorzaak van het succes van dit virus is niet geheel duidelijk. Er heeft zich sinds het seizoen 2005/ 06 geen belangrijke antigene drift in het subtype voorgedaan. Mogelijk speelde mee dat in het voorafgaande seizoen 2007/ 08 bij uitzondering subtype A(H3N2) weinig actief was. 3 Verder wordt bij de diagnostiek van respiratoire aandoeningen in diagnostische ziekenhuislaboratoria steeds vaker de RT-PCR toegepast. Deze techniek is gevoeliger dan de kweek, waardoor meer infecties aan het licht komen. Deze verklaring wint aan waarschijnlijkheid door het feit dat influenza A(H3N2)-virussen de laatste jaren moeilijk kweekbaar zijn geworden; in het afgelopen seizoen was 25% van de door het NIC ontvangen influenza A-virussen niet kweekbaar. De antigene reactiviteit van de virusisolaten vertoonde in de HART een sterke diversiteit, ook ten aanzien van de antisera tegen de vaccinreferentiestam A/Brisbane/10/07 en de verwante vaccinstam X-175C (tabel 2). Het is niet duidelijk of er sprake was van twee of meer groepen of van een continuüm van reactiviteiten. 3

4 Toepassing van antigene cartografie (figuur 3) laat zien dat de 6 in tabel 2 opgenomen Nederlandse A(H3N2)-virussen van het afgelopen seizoen (kleine zwarte bollen) deels goede en deels matige overeenkomst vertonen met X-175C (grote rode bol). INFLUENZA A(H3N2)-VIRUSSEN, KEUZE VACCINSTAMMEN DOOR DE WHO De Collaborating Centers van de WHO vonden in de HART voor de recent circulerende A/H3-virussen ongeveer dezelfde resultaten als boven beschreven. 4 Dit suggereert dat het vaccin slechts heeft beschermd tegen een deel van de A/H3- virusstammen. De WHO-laboratoria onderzochten de A/H3-virusisolaten evenwel ook met dezelfde antisera tegen A/Brisbane/10/07 en X-175C in de virusneutralisatietest en namen waar dat de virusisolaten met lage HART-titers in deze test niet waren te onderscheiden van genoemde vaccinvirussen. Op grond hiervan werd aangenomen dat het vaccin in het afgelopen seizoen toch optimale bescherming heeft geboden tegen alle epidemische virussen van subtype A(H3N2). A/Brisbane/10/07-virus werd dan ook gehandhaafd als de vaccinreferentiestam voor het seizoen 2009/ 10, terwijl de reassortant X-175C weer als het vaccinvirus zelf werd gebruikt. 4 Intussen is er wereldwijd een nieuwe variant van subtype A(H3N2) verschenen die sinds het voorjaar van 2009 het grootste deel van de circulerende seizoensvirussen van dit subtype uitmaakt. Daarom werd er in september door de WHO een nieuwe stam A/Perth/16/09 voor subtype A(H3N2)-virussen aanbevolen voor het influenzavaccin voor het seizoen 2010 van het zuidelijk halfrond. 5 Het verschijnen van de nieuwe variant betekent dat er in het nu lopende seizoen 2009/ 10 op het noordelijk halfrond sprake zou kunnen zijn van een vaccinmismatch bij dit subtype. Er bestaat de mogelijkheid dat de epidemie van het nieuwe pandemische influenza A(H1N1)-virus in de herfst (zie artikel hierover elders in deze uitgave) wordt gevolgd door een epidemie van de nieuwe variant van subtype A(H3N2) in de winter. Op het moment van schrijven van dit artikel (week 9 van 2010) heeft zich echter nog geen influenza-epidemie aangediend. INFLUENZA B-VIRUSSEN Surveillance en diagnostiek van influenza B-virussen en de selectie van vaccinstammen voor dit type worden sinds 1988 gecompliceerd door het tegelijkertijd circuleren van virussen die vanuit een gezamenlijke voorouder volgens twee fylogenetische lijnen divergerend zijn geëvolueerd. Het betreft de B/Victoria/2/87-lijn en de B/Yamagata/16/88-lijn, die blijkens de HART met frettenantisera ook antigenetisch verschillen. De verhouding tussen de aantallen virussen van deze 2 lijnen wisselt onvoorspelbaar per jaar en per land. In het seizoen 2007/ 08 overheerste de B/Yamagata/16/88-lijn en daarom koos de WHO voor het afgelopen seizoen 2008/ 09 een vaccinstam van deze lijn, B/Florida/4/06. Echter, van de 45 B-virusisolaten die in 2008/ 09 in Nederland konden worden geanalyseerd, was er slechts 1 (geïsoleerd in week 36 van 2008) van de B/Yamagata/16/88-lijn, de andere 44 B-virusstammen (geïsoleerd in week 3 tot 20 van 2009) waren alle van de B/Victoria/2/87-lijn. De enige B/Yamagata/16/88-achtige virusstam had ongeveer hetzelfde antigene profiel als de B/Yamagata/16/88-achtige virusstammen van het seizoen 2007/ 08 en het vaccinvirus B/Florida/4/06, zie tabel 3, bovenste deel. De B/Victoria/2/87-achtige virusstammen vertoonden in de HART evenals de A/H3-virusisolaten uiteenlopende reacties, zie het onderste deel van tabel 3. Zoals 4

5 verwacht, reageren ze geen van alle met antiserum tegen de vaccinstam B/Florida/4/06. Vergelijking met B/Nederland/076/06 uit 2005/ 06, het laatste influenzaseizoen waarin B/Victoria/2/87-achtige virussen circuleerden, leert dat er sindsdien een aanzienlijke antigene drift in deze lijn is opgetreden. Ook wereldwijd was de B/Victoria/2/87-lijn dominant. 4 Wegens de mismatch moet worden aangenomen dat het influenzavaccin in het afgelopen seizoen geen optimale bescherming heeft geboden tegen de meeste van de circulerende influenza B-virussen. Enig effect zal de vaccinatie echter wel hebben gehad. De WHO heeft namelijk vastgesteld dat, waarschijnlijk tengevolge van anamnestische kruisreacties, vaccinatie met het B/Florida/4/06-virus toch antistof tegen recente B/Victoria/2/87-achtige virusstammen opwekt, hoewel de geometrische titer hiervan in vergelijking met die tegen het B/Florida/4/06-virus rond 50% lager was. 4 Inmiddels is voor het influenzaseizoen 2009/ 10 een nieuwe vaccinstam geselecteerd, namelijk B/Brisbane/60/08, logischerwijze ditmaal van de B/Victoria/2/87-lijn. 4 Frettenantiserum hiertegen reageert redelijk goed met de recente epidemische B-virusstammen uit Nederland, zie tabel 3, onderste deel. Ideaal zou zijn om van beide lijnen een vertegenwoordiger in het vaccin op te nemen. De WHO selecteert echter elk jaar een vertegenwoordiger uit de lijn die het seizoen daarvoor wereldwijd het meest uitgebreid circuleerde. Dit systeem werkte goed voor Europa in de periode 1991/ 92 tot 2000/ 01, toen alle Europese B virussen B/Yamagata/16/88-achtig waren, evenals de vaccinstammen aanbevolen door de WHO. In die tijd bleef de B/Victoria/2/87-lijn alleen in Azië circuleren maar in 2001/ 02 keerde deze lijn in Europa terug. In de laatste 8 jaar was het vaccinvirus in 1 seizoen van dezelfde lijn als de epidemische B-virusstammen in Europa en van de andere lijn in 5 seizoenen, terwijl in 2 seizoenen beide lijnen werden waargenomen. In 7 van de 8 seizoenen zou dus influenzavaccin met een dubbele B-viruscomponent meer bescherming tegen influenza B hebben geboden dan het huidige vaccin met slechts één B-virusstam. GEVOELIGHEID VOOR ANTIVIRALE MIDDELEN In lijn met de recente resultaten uit andere landen waren alle 6 hierop onderzochte influenza A(H1N1)-virussen uit de epidemie 2008/ 09 resistent tegen oseltamivir. Uit literatuurgegevens is bekend dat de huidige seizoens-a(h1n1)-virussen hun gevoeligheid voor zanamivir, amantadine en rimantadine hebben behouden. 5 Uit deze gegevens blijkt tevens dat influenza A(H3N2)- en B-virussen oseltamivir- en zanamivirgevoelig zijn, terwijl de meeste A(H3N2)-virussen en van nature alle B-virussen amantadineen rimantadine-resistent zijn. VACCINSAMENSTELLING VOOR HET SEIZOEN 2009/ 10 In februari 2009 vond te Genève de jaarlijkse vergadering van de WHO over de samenstelling van het vaccin op het noordelijk halfrond voor het seizoen 2009/ 10 plaats. Op basis van de virologische en epidemiologische informatie die de WHO via de NICs en de vier WHO referentielaboratoria verzamelde, werd een advies hierover uitgebracht, dat is weergegeven in tabel

6 DANKBETUIGINGEN De auteurs willen hun erkentelijkheid betuigen aan de virologische laboratoria en de peilstationhuisartsen en de LINH-praktijken van het NIVEL voor hun bijdragen aan de virologische influenzasurveillance van het afgelopen jaar. The authors gratefully acknowledge the generous gift of influenza reference viruses and antisera from Dr.A.Hay of the World Influenza Centre in London. De auteurs danken R.van Beek (Erasmus MC), M.Bagheri, T.Marzec, S.Jenny, P.Overduin, T. van t Klooster en F.Dijkstra (RIVM), en M.Heshusius-van Valen (NIVEL) voor de uitstekende technische ondersteuning en M.-L.Heijnen en P.de Hoogh voor hun informatie. Belangenconflict: dr. J.C. de Jong en prof.dr. A.D.M.E. Osterhaus zijn parttimemedewerkers van ViroClinics BV, een spin-off bedrijf van het Erasmus Medisch Centrum dat onderzoek uitvoert voor de farmaceutische industrie. De andere auteurs meldden geen mogelijk belangenconflict. Financiële ondersteuning: geen gemeld. Literatuur 1. Donker GA. Continue Morbiditeits Registratie Peilstations Nederland Jaarverslag. Utrecht, NIVEL, Donker, Gravestein J. De beste tijd voor griepvaccinatie. Huisarts & Wetenschap. 2007;50: Rimmelzwaan GF, Jong JC de, Donker GA, Meijer A, Fouchier RAM, Osterhaus ADME. Het influenzaseizoen 2007/'08 in Nederland: antigene variatie, resistentie tegen oseltamivir en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2008/'09. Ned Tijdschr Geneeskd. 2008;152; WHO. Recommended composition of influenza virus vaccines for use in the influenza season (northern hemisphere winter). Wkly Epidemiol Rec. 2009;84: WHO. Recommended composition of influenza virus vaccines for use in the 2010 influenza season (southern hemisphere winter). Wkly Epidemiol Rec. 2009;84: Smith DJ, Lapedes AS, Jong JC de, Bestebroer TM, Rimmelzwaan GF, Osterhaus ADME, Fouchier RAM. Mapping the antigenic and genetic evolution of influenza virus. Science. 2004; 305:

7 SAMENVATTING Opzet en methoden Zie de inleiding. Resultaten De influenza-epidemie van het seizoen 2008/ 09 was kort en klein en werd vooral veroorzaakt door influenza A(H3N2)-virussen, die in uitzonderlijk grote aantallen werden gedetecteerd. De antigene gelijkenis met het vaccinvirus was in de hemagglutinatie-remmingstest bij het EMC variabel. De WHO-laboratoria evenwel rapporteerden dat de A(H3N2)-virussen in de virusneutralisatietest niet waren te onderscheiden van het vaccinvirus, zodat toch mag worden aangenomen dat het vaccin in het afgelopen seizoen optimale bescherming tegen subtype A(H3N2) heeft geboden. Influenza B-virussen circuleerden minder frequent dan influenza A(H3N2)-virussen en behoorden tot de fylogenetische lijn B/Victoria/2/87. De vaccinstam B/Florida/4/06 was echter van de B/Yamagata/16/88-lijn. Het vaccin is daarom tegen de B-virussen niet optimaal werkzaam geweest. Influenza A(H1N1)-virussen werden zelden aangetoond, geleken in antigeen opzicht goed op de vaccinstam en bleken voor zover onderzocht zoals gewoonlijk resistent te zijn tegen oseltamivir. Conclusies De influenza-epidemie van 2008/ 09 was kort en gering van omvang. Het influenza vaccin zal - voor zover de antigene vaccinmatch betreft - optimale bescherming hebben geboden tegen de subtypen A(H1N1) en A(H3N2). De circulerende B virussen waren van een andere fylogenetische lijn dan het vaccinvirus zodat het vaccin in 2008/ 09 geen optimale protectie tegen dit type zal hebben opgewekt. 7

8 Abstract The 2008/ 09 influenza season in the Netherlands: the course of the epidemic and the antigenic variation of the causative viruses. Set-up and methods The network of 44 permanent sentinel stations of general practices of the NIVEL Netherlands Institute for Health Services Research) in Utrecht registers continuously the numbers of patients consulting them with an influenza-like illness (ILI). Weekly, the NIVEL calculates from these data the clinical influenza activity in the Netherlands. From part of their ILI patients, the sentinel stations forward a clinical sample to the RIVM (National Institute for Public Health and the Environment) at Bilthoven, where these samples are examined for the presence of influenza virus. The EMC (Erasmus Medical Centre) in Rotterdam analyses the isolated and typed influenza virus strains, together with the strains received from diagnostic laboratories in hospitals. This antigenic analysis is done by the haemagglutination inhibition test using post-infection ferret antisera. The antigenic reactivities were compared with those of reference influenza viruses from WHO, including the vaccine viruses. From the obtained data, preliminary conclusions can be drawn about the efficacy of the vaccine used for the concerning season. Results The influenza epidemic of 2008/ 09 started in week 1 of 2009, peaked in week 4, counting 15 patients with an ILI per 10,000 inhabitants, and ended in week 7. It was mainly caused by influenza A(H3N2) viruses, which were detected in large numbers. In our hands, haemagglutination inhibition assays (HAI) detected large differences between our virus isolates and the vaccine virus A/Brisbane/10/07. In laboratories of the WHO, HAI tests yielded the same results as in our laboratory. However, in these laboratories virus neutralization tests showed that the virus isolates were similar to the A(H3N2) vaccine virus A/Brisbane/10/07. Therefore the vaccine is assumed to have rendered optimal protection against this subtype. Influenza B viruses circulated less intensively than A(H3N2) viruses and belonged to the phylogenetic B/Victoria/2/87 line. Influenza A/H1N1 viruses were rarely detected, matched well to the A/H1N1 vaccine virus and when tested were as usual shown to be resistant to the drug oseltamivir. Conclusions The influenza epidemic of 2008/ 09 was short and small. The influenza vaccine will have rendered optimal protection against subtypes A(H1N1) and A(H3N2) as far as the antigenic vaccine match is concerned. The circulating B viruses were of another phylogenetic line as the vaccine strain. Therefore the effect of the vaccine will not have been optimal against B viruses in the 2008/ 09 season. 8

9 aantallen IAZen/ inwoners / / / / / weeknummer Figuur 1. Klinische influenza-activiteit in Nederland in de seizoenen 2004/ 05 tot en met 2008/ 09 per week weergegeven als het aantal patiënten met een influenza-achtig ziektebeeld (IAZ) per inwoners. De gegevens werden verzameld door de peilstationhuisartsen van het NIVEL (Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg) in het kader van de Continue Morbiditeits Registratie. 1 9

10 aantal virusdetecties A/H? B A/H1 A/H3 IAZ 2008/ IAZ/ inwoners weeknummer Figuur 2. De influenza-epidemie 2008/ 09. Afgebeeld zijn het aantal influenzavirusisolaten naar type of subtype dat per week door het Nationaal Influenza Centrum (NIC) werd ontvangen (balken, af te lezen op de linker verticale as): A/H3-stam (rood); A/H1-stam (groen); B-stam (blauw); A-stam waarvan het subtype niet is bepaald (ongekleurd), en het aantal influenza-achtige ziektebeelden (IAZen) per inwoners per week zoals geregistreerd door de peilstationhuisartsen van het NIVEL (Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg) (curve, af te lezen op de rechter verticale as). 10

11 Onderschrift figuur 3 Antigene kaart van influenza A(H3N2)-virus van HART-gegevens van influenzavirussen kunnen ook visueel worden weergegeven door middel van antigene cartografie. 3,6 In bovenstaande figuur zijn de 11 clusters van het subtype A(H3N2) afgebeeld. De met kleur gevulde cirkels geven de posities van virusstammen weer, ongevulde vierkanten die van antisera. De kleur geeft het cluster aan waartoe de stammen behoren. De clusters worden vernoemd naar het eerste vaccinreferentievirus van het cluster. De 2 letters zijn afkomstig van de plaats waar dit vaccinvirus werd geïsoleerd (Hongkong, Engeland, Victoria, Texas, Bangkok, Sichuan, Beijing, Wuhan, Sydney en Fujian), de 2 cijfers van het jaar van isolering. De afstand tussen de roosterlijnen correspondeert met een factor 2 verschil in de HART-titer. Een factor 4 of meer wordt als een significant verschil beschouwd. De rood-gevulde cirkel geeft X-175C weer, een reassortant van A/Brisbane/10/07 die voor het seizoen 2008/ 09 werd gebruikt als vaccinvirus. De zwart gevulde cirkels vertegenwoordigen 6 Nederlandse epidemische A(H3N2)-virussen uit 2008/

12 12

13 TABEL 1. Karakterisering van Nederlandse influenza A(H1N1)-virus-isolaten uit het seizoen 2008/ 09. Aangegeven zijn de titerwaarden gevonden in een hemagglutinatie-remmingstest (HART) voor referentie-influenzavirusstammen, inclusief de vaccinstammen, en representatieve epidemische stammen. virusstam 1) variant 2) HART-titer 3) van antiserum van fretten geïnfecteerd met influenza A(H1N1)-virus Solomon Brisbane IVR-148 Ned/361 Ned/246 Ned/399 A/Solomon Islands/3/06 (ref. 2007/ 08) Solomon A/Brisbane/59/07 (ref. 2008/ 09) Brisbane IVR-148 (vaccinstam 2008/ 09) 4) Brisbane A/Ned/361/06 (seizoen 2006/ 07) Solomon A/Ned/246/08 (seizoen 2007/ 08) Brisbane A/Ned/399/08 (seizoen 2008/ 09) Brisbane ) Ref. : de door de WHO voor het vermelde seizoen aangewezen referentievirusstam waarop de vaccinstam voor dat seizoen moet lijken. 2) Variant : groep virussen die antigenetisch zijn verwant aan de vaccinreferentiestam met die naam. 3) De titer in de HART is de omgekeerde waarde van de hoogste verdunning van het frettenantiserum in de desbetreffende kolom die de hemagglutinatie van kalkoenenerythrocyten door een standaarddosis van het influenzavirus in de desbetreffende rij nog juist volledig remt. Binnen één kolom zijn alleen HART-titerverschillen van tenminste een factor 4 van betekenis. Verschillen tussen kolommen hebben geen betekenis. Homologe titers zijn vet gedrukt. 4) IVR-148 is een reassortant van A/Brisbane/59/07 en was de A(H1N1)-vaccinstam voor de seizoenen 2008/ 09 en 2009/

14 TABEL 2. Karakterisering van Nederlandse influenza A(H3N2)-virus-isolaten uit het seizoen 2008/ 09. Aangegeven zijn de titerwaarden gevonden in een hemagglutinatie-remmingstest (HART) voor referentie-influenzavirusstammen, inclusief de vaccinstammen, en representatieve epidemische stammen. virusstam 1) Cluster 2) HART-titer 3) van antiserum van fretten geïnfecteerd met influenza A(H3N2)-virus Sydney Fujian Wisconsin Brisbane X-175C Ned/414 Ned/132 Ned/348 Ned/377 Ned/379 Ned/282 A/Sydney/5/97 (ref. 1998/ 99) Sydney A/Fujian/411/02 (ref. 2004/ 05) Fujian A/Wisconsin/67/05 (ref. 2007/ 08) Fujian < A/Brisbane/10/07 (ref. 2008/ 09) Fujian < X-175C 4) Fujian < A/Ned/414/98 (seizoen 1997/ 98) Fujian < 10 < 10 < A/Ned/132/04 (seizoen 2004/ 05) Fujian A/Ned/348/07 (seizoen 2007/ 08) Fujian < < A/Ned/377/08 (seizoen 2008/ 09) Fujian < A/Ned/379/08 (seizoen 2008/ 09) Fujian < < A/Ned/069/09 (seizoen 2008/ 09) Fujian < < A/Ned/108/09 (seizoen 2008/ 09) Fujian < < A/Ned/282/09 (seizoen 2008/ 09) Fujian < A/Ned/429/09 (seizoen 2008/ 09) Fujian < 10 < < ) Ref. : de door de WHO voor het vermelde seizoen aangewezen referentievirusstam waarop de vaccinstam voor dat seizoen moet lijken. 2) Cluster : groep antigenetisch verwante virussen zoals afgegrensd door antigene cartografie, zie figuur 3. 3) Zie voetnoot 3 van tabel 1. 4) X-175C is een reassortant van A/Uruguay/716/07 (A/Brisbane/10/07-achtig) en was de A(H3N2)-vaccinstam voor de seizoenen 2008/ 09 en 2009/

15 TABEL 3. Karakterisering van Nederlandse influenza B-virus-isolaten uit het seizoen 2008/ 09. Aangegeven zijn de titerwaarden gevonden in een hemagglutinatie-remmingstest (HART) voor referentie-influenzavirusstammen, inclusief de vaccinstammen, en representatieve epidemische stammen. virusstam 1) HART-titer 2) van antiserum van fretten geïnfecteerd met influenza B/Victoria/2/87-achtige stammen Florida Shangdong Malaysia Brisbane Ned/151 Ned/138 Ned/076 Ned/385 B/Florida/4/06 (vaccinstam 2008/ 09) 3) 640 <10 <10 <10 <10 <10 <10 <10 B/Shangdong/7/97 (vaccinstam 2003/ 04) < <10 B/Malaysia/2506/04 (vaccinstam 2007/ 08) < <10 B/Brisbane/60/08 (vaccinstam 2009/ 10) < B/Ned/151/01 (seizoen 2001/'02) < <10 20 <10 B/Ned/138/03 (seizoen 2002/'03) < B/Ned/076/06 (seizoen 2005/'06) < B/Ned/385/09 (seizoen 2008/'09) < <10 < B/Ned/437/09 (seizoen 2008/'09) <10 < <10 <10 < B/Ned/396/09 (seizoen 2008/'09) < B/Ned/594/09 (seizoen 2008/'09) < <10 <10 < influenza B/Yamagata/16/88-achtige stammen Sichuan Jiangsu Florida Ned/429 Ned/087 Ned/346 Ned/375 B/Sichuan/379/99 (ref. 2001/ 02) B/Jiangsu/10/03 (vaccinstam 2005/ 06) B/Florida/4/06 (vaccinstam 2008/ 09) B/Ned/429/98 (seizoen 1998/'99) B/Ned/087/04 (seizoen 2003/'04) B/Ned/346/07 (seizoen 2007/'08) B/Ned/375/08 (seizoen 2008/'09) ) Ref. : de door de WHO voor het vermelde seizoen aangewezen referentievirusstam waarop de vaccinstam voor dat seizoen moet lijken. 2) Zie voetnoot 3 van tabel 1. 3) B/Florida/4/06 is een B/Yamagata/16/88-achtige stam en was de vaccinstam van het seizoen 2008/'09. 15

16 Tabel 4. Advies van de WHO voor de samenstelling van het influenzavaccin voor het noordelijk halfrond in het seizoen 2009/ virus(sub)type de te gebruiken stam moet gelijken op A(H1N1) A/Brisbane/59/07 1) A(H3N2) A/Brisbane/10/07 2) B B/Brisbane/60/08 3) 1) Meestal wordt gebruikt IVR-148, een reassortant van A/Brisbane/59/07. 2) Meestal wordt gebruikt X-175C, een reassortant van A/Uruguay/716/07 3) Meestal wordt gebruikt B/Brisbane/60/08 zelf. 16

Het influenzaseizoen 2007/ 08 in Nederland: antigene variatie, resistentie tegen oseltamivir en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2008/ 09

Het influenzaseizoen 2007/ 08 in Nederland: antigene variatie, resistentie tegen oseltamivir en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2008/ 09 De influenza-epidemie van 2007/ 08 begon laat, net zoals in de 3 voorgaande seizoenen het geval was. 1-3 In week 9 van 2008 werd de maximale klinische influenza-activiteit van 7,2 IAZ s per 10.000 inwoners

Nadere informatie

Het influenzaseizoen 2006/ 07 in Nederland en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2007/ 08

Het influenzaseizoen 2006/ 07 in Nederland en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2007/ 08 epidemiologische mededelingen Het influenzaseizoen 2006/ 07 in Nederland en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2007/ 08 J.C.de Jong, G.F.Rimmelzwaan, G.A.Donker, A.Meijer, R.A.M.Fouchier en A.D.M.E.Osterhaus

Nadere informatie

Het influenzaseizoen 2005/ 06 in Nederland en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2006/ 07

Het influenzaseizoen 2005/ 06 in Nederland en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2006/ 07 epidemiologische mededelingen Het influenzaseizoen 2005/ 06 in Nederland en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2006/ 07 G.F.Rimmelzwaan, J.C.de Jong, G.A.Donker, A.Meijer, R.A.M.Fouchier en A.D.M.E.Osterhaus

Nadere informatie

Het influenzaseizoen 2001/ 02 en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2002/ 03

Het influenzaseizoen 2001/ 02 en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2002/ 03 Epidemiologische mededelingen Het influenzaseizoen 1/ 2 en de vaccinsamenstelling voor het seizoen 2/ 3 g.f.rimmelzwaan, j.c.de jong, a.i.m.bartelds, b.wilbrink, r.a.m.fouchier en a.d.m.e.osterhaus influenzasurveillance

Nadere informatie

Het influenzaseizoen 2013/2014 in Nederland: lage influenza-activiteit

Het influenzaseizoen 2013/2014 in Nederland: lage influenza-activiteit Postprint 1.0 Version Journal website http://www.nvmm.nl/ Pubmed link DOI Het influenzaseizoen 2013/2014 in Nederland: lage influenza-activiteit J.C. DE JONG, A. MEIJER, G.A. DONKER, W. VAN DER HOEK, M.M.A.

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL);

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2008/09

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2008/09 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL); Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).

Nadere informatie

Het influenzaseizoen 2013/2014 in Nederland: lage influenza-activiteit

Het influenzaseizoen 2013/2014 in Nederland: lage influenza-activiteit INGEZONDEN Het influenzaseizoen 1/1 in Nederland: lage influenza-activiteit J.C. de Jong, A. Meijer, G.A. Donker, W. van der Hoek, M.M.A. de Lange, G.F. Rimmelzwaan, A.D.M.E. Osterhaus Samenvatting Er

Nadere informatie

Nieuwe Influenza A (H1N1)

Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A (H1N1) Overzicht 23 oktober 29, week 43 Samenvatting In de afgelopen week is het aantal ziekenhuisopnamen wegens een laboratoriumbevestigde infectie met Nieuwe Influenza A (H1N1) verdubbeld

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL);

Nadere informatie

20 e Jaargang December 2012 Nummer 4

20 e Jaargang December 2012 Nummer 4 20 e Jaargang December 2012 Nummer 4 Thema: Diabetes mellitus en infectieziekten Het influenzaseizoen 2011/12 in Nederland De toekomst van infectiepreventie (2) Abstracts Najaarsvergadering NVMM/VIZ 2012

Nadere informatie

Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/

Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat Brussel Tel. : 02/ Fax : 02/ 1. Gegevens van het referentielaboratorium Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat 14 Brussel Tel. : 2/642..98 Fax : 2/642.6.92 E-mail : b.brochier@iph.fgov.be 2. Programmaverantwoordelijken contactpersonen

Nadere informatie

Nieuwe Influenza A (H1N1)

Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A (H1N1) Overzicht 11 december 29, week 5 Samenvatting In de afgelopen week is het aantal ziekenhuisopnamen wegens een laboratoriumbevestigde infectie met Nieuwe Influenza A (H1N1) afgenomen

Nadere informatie

Nieuwe Influenza A (H1N1)

Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A (H1N1) Overzicht 6 november 29, week 45 Samenvatting In de afgelopen week is het aantal ziekenhuisopnamen wegens een laboratoriumbevestigde infectie met Nieuwe Influenza A (H1N1) wederom

Nadere informatie

Influenza A(H1N1) Overzicht Week 1 (t/m 12 januari 2011)

Influenza A(H1N1) Overzicht Week 1 (t/m 12 januari 2011) Influenza A(H1N1) 2009 Overzicht Week 1 (t/m 12 januari 2011) kldk Samenvatting Vanaf 4 oktober 2010 zijn in totaal 148 ziekenhuisopnames gemeld wegens een laboratoriumbevestigde infectie met Influenza

Nadere informatie

Influenza - een onzekere toekomst!?

Influenza - een onzekere toekomst!? Influenza - een onzekere toekomst!? Adam Meijer Deelnemersdag SNIV 7 oktober, Driebergen 7 oktober Onderwerpen Waarom influenza surveillance? Monster afname Resultaten influenza surveillance in Nederland

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL); Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 3 maart 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 3 maart 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter, > Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 255 XP DEN HAAG T 070 340 79 F 070 340 78 34

Nadere informatie

Effectiviteit van influenzavaccinatie in Nederland*

Effectiviteit van influenzavaccinatie in Nederland* Effectiviteit van influenzavaccinatie in Nederland* DOMINANT CIRCULEREND VIRUSTYPE EN MATCH MET VACCINSTAM ZIJN BEPALEND Eva van Doorn, Maryam Darvishian, Frederika Dijkstra, Maarten J. Bijlsma, Gé A.

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2008/09

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2008/09 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL); Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 10 april 2019 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat, 14 1050 Brussel Tel. : 02/642.55.98 Fax : 02/642.56.92

Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat, 14 1050 Brussel Tel. : 02/642.55.98 Fax : 02/642.56.92 1. Gegevens van het referentielaboratorium Dr. B. BROCHIER WIV - Virologie J. Wytsmanstraat, 14 1050 Brussel Tel. : 02/642.55.98 Fax : 02/642.56.92 2. Programmaverantwoordelijke contactpersoon Dr Isabelle

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 28 maart 2019 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Nieuwe Influenza A (H1N1)

Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A (H1N1) Overzicht 27 november 29, week 48 Samenvatting In de afgelopen week is het aantal ziekenhuisopnamen wegens een laboratoriumbevestigde infectie met Nieuwe Influenza A (H1N1) afgenomen

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 28 maart 2018 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 25 januari 2017 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 24 november 2016 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 20 december 2017 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

University of Groningen. Improving influenza prevention van Doorn, Eva

University of Groningen. Improving influenza prevention van Doorn, Eva University of Groningen Improving influenza prevention van Doorn, Eva IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 28 februari 2019 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 26 mei 2016 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Het influenzaseizoen 2015/2016 in Nederland: beheerst door influenza A(H1N1)pdm09- en B/Victoria/2/87-lijn-virussen

Het influenzaseizoen 2015/2016 in Nederland: beheerst door influenza A(H1N1)pdm09- en B/Victoria/2/87-lijn-virussen A R T I K E L Het influenzaseizoen 2015/2016 in Nederland: beheerst door influenza A(H1N1)pdm09- en B/Victoria/2/87-lijn-virussen J.C. de Jong, A. Meijer, G.A. Donker, W. van der Hoek, M.M.A. de Lange,

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 4 oktober 2018 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 9 november 2017 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Nieuwe Influenza A (H1N1)

Nieuwe Influenza A (H1N1) Nieuwe Influenza A (H1N1) Overzicht 4 december 29, week 49 Samenvatting In de afgelopen week is het aantal ziekenhuisopnamen wegens een laboratoriumbevestigde infectie met Nieuwe Influenza A (H1N1) afgenomen

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2008/09

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2008/09 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL); Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ).

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 4 januari 2017 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 28 mei 2019 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 13 maart 2018 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 24 oktober 2018 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 31 oktober 2018 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 13 juni 2017 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10

NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 NIEUWSBRIEF INFLUENZA-SURVEILLANCE 2009/10 Een uitgave van: Nationaal Influenza Centrum (NIC): Rotterdam (Erasmus MC), Bilthoven (RIVM); Nederlands instituut voor onderzoek van de gezondheidszorg (NIVEL);

Nadere informatie

21 e Jaargang December 2013 Nummer 4

21 e Jaargang December 2013 Nummer 4 21 e Jaargang December 2013 Nummer 4 Mazelen: epidemie en eradicatieprogramma Influenzaseizoen 2012/2013 Katern Serologie (2) Ecalta Als medicatieveiligheid telt Geen klinisch relevante geneesmiddelen

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 11 mei 2017 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 24 oktober 2017 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 13 september 2017 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 2 april 2019 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over klachten en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 6 oktober 2016 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen NIVEL Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 12 oktober 2017 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 26 juni 2019 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Pneumonie Rubriekhouder: Mw. Dr. R. van Gageldonk, RIVM ( , )

Pneumonie Rubriekhouder: Mw. Dr. R. van Gageldonk, RIVM ( , ) Pneumonie Rubriekhouder: Mw. Dr. R. van Gageldonk, RIVM (2007-2010, 2012-2014) Inleiding Dankzij de peilstations bestaat er al vele jaren een goed inzicht in het vóórkomen van influenza-achtig ziektebeeld

Nadere informatie

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen

Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen Nivel Zorgregistraties eerste lijn - Surveillance wekelijks bulletin over symptomen en aandoeningen op basis van gegevens van huisartsen bijgewerkt op: 2 juli 2019 Inhoud Samenvatting Populatie Actuele

Nadere informatie

Samenvatting. Etiologie. samenvatting

Samenvatting. Etiologie. samenvatting Samenvatting Hoofdstuk 1 is een algemene inleiding op dit proefschrift. Luchtweginfecties zijn veel voorkomende aandoeningen, die door een groot aantal verschillende virussen en bacteriën veroorzaakt kunnen

Nadere informatie

Influenza surveillance

Influenza surveillance Influenza surveillance Tijdens de pandemie Hoe het begon in 2009 Begin april eerste infecties Verenigde Staten/Mexico In Nederland 1 e infectie 30 april 11 juni : WHO pandemie Interpandemische fase Laag

Nadere informatie

Het influenzaseizoen 1997/ 98 en de vaccinsamenstelling voor 1998/ 99

Het influenzaseizoen 1997/ 98 en de vaccinsamenstelling voor 1998/ 99 tiated horizontal and disease specific programmes in the field of infectious disease surveillance. These have stimulated European co-operation for prevention and control of infectious diseases. Much topical

Nadere informatie

Influenza de cijfersop eenrij

Influenza de cijfersop eenrij Influenza de cijfersop eenrij voorlopige schattingen influenza surveillance in Nederland 2017/2018 Rianne van Gageldonk-Lafeber RIVM - Centrum Infectieziektebestrijding Epidemiologie& Surveillance van

Nadere informatie

SNIV 03. Nieuwsbrief. Jaargang 9 nummer 3 september Het doel van SNIV

SNIV 03. Nieuwsbrief. Jaargang 9 nummer 3 september Het doel van SNIV Het doel van SNIV Landelijk inzicht geven in het vóórkomen van infectieziekten in uw eigen verpleeghuis in vergelijking met dat van de andere deelnemende huizen. Uiteindelijk doel is het optimaliseren

Nadere informatie

8 Kinkhoest Rubriekhouder: Mw. dr. H. de Melker, RIVM ( )

8 Kinkhoest Rubriekhouder: Mw. dr. H. de Melker, RIVM ( ) 8 Kinkhoest Rubriekhouder: Mw. dr. H. de Melker, RIVM (1998-2012) Inleiding Kinkhoest is een acute, zeer besmettelijke infectie van de bovenste luchtwegen die veroorzaakt wordt door de bacterie Bordetella

Nadere informatie

Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Mevrouw W.J. Mansveld Postbus GX Den Haag. Geachte mevrouw Mansveld,

Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Mevrouw W.J. Mansveld Postbus GX Den Haag. Geachte mevrouw Mansveld, Aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Mevrouw W.J. Mansveld Postbus 30945 2500 GX Den Haag DATUM 24 april 2013 KENMERK ONDERWERP CGM/130424-01 Advies: Reassortanten van Influenza B virus

Nadere informatie

Briefrapport /2010 F. Dijkstra et al. Jaarrapportage surveillance respiratoire infectieziekten 2009

Briefrapport /2010 F. Dijkstra et al. Jaarrapportage surveillance respiratoire infectieziekten 2009 Briefrapport 210231006/2010 F. Dijkstra et al. Jaarrapportage surveillance respiratoire infectieziekten 2009 Jaarrapportage surveillance respiratoire infectieziekten 2009 Projectgroep respiratoire infecties,

Nadere informatie

Influenzaseizoen 2016/2017 in Nederland Langdurige epidemie voornamelijk veroorzaakt door influenza A(H3N2)- virussen

Influenzaseizoen 2016/2017 in Nederland Langdurige epidemie voornamelijk veroorzaakt door influenza A(H3N2)- virussen ARTIKEL Influenzaseizoen 2016/2017 in Nederland Langdurige epidemie voornamelijk veroorzaakt door influenza A(H3N2)- virussen Guus Rimmelzwaan, Gé Donker, Adam Meijer, Wim van der Hoek, Marit de Lange,

Nadere informatie

Wekelijks Influenza bulletin Bulletin hebdomadaire Influenza Weekly Influenza bulletin Semaine/week 38 (18/09/ /09/2017) Wekelijks bulletin

Wekelijks Influenza bulletin Bulletin hebdomadaire Influenza Weekly Influenza bulletin Semaine/week 38 (18/09/ /09/2017) Wekelijks bulletin Wekelijks Influenza bulletin Bulletin hebdomadaire Influenza Weekly Influenza bulletin Semaine/week 38 (18/09/2017-24/09/2017) Wekelijks bulletin Week 38/2017: De incidentie van consultaties voor griepale

Nadere informatie

Pneumonie Rubriekhouder: Mw. Dr. R. van Gageldonk, RIVM ( , )

Pneumonie Rubriekhouder: Mw. Dr. R. van Gageldonk, RIVM ( , ) Pneumonie Rubriekhouder: Mw. Dr. R. van Gageldonk, RIVM (2007-2010, 2012-2015) Inleiding Dankzij de peilstations bestaat er al vele jaren een goed inzicht in het vóórkomen van influenza-achtig ziektebeeld

Nadere informatie

Pneumonie Rubriekhouder: Mw. Dr. A.B. van Gageldonk-Lafeber, RIVM ( , )

Pneumonie Rubriekhouder: Mw. Dr. A.B. van Gageldonk-Lafeber, RIVM ( , ) Pneumonie Rubriekhouder: Mw. Dr. A.B. van Gageldonk-Lafeber, RIVM (2007-2010, 2012-2016) Inleiding Dankzij de peilstations bestaat er al vele jaren een goed inzicht in het vóórkomen van influenza-achtig

Nadere informatie

Kinkhoest Rubriekhouder: Mw. dr. H. de Melker, RIVM ( )

Kinkhoest Rubriekhouder: Mw. dr. H. de Melker, RIVM ( ) Kinkhoest Rubriekhouder: Mw. dr. H. de Melker, RIVM (1998-2013) Inleiding Kinkhoest is een acute, zeer besmettelijke infectie van de bovenste luchtwegen die veroorzaakt wordt door de bacterie Bordetella

Nadere informatie

Elk jaar een nieuw griepvaccin. Hoe wordt de samenstelling ervan bepaald?

Elk jaar een nieuw griepvaccin. Hoe wordt de samenstelling ervan bepaald? OVERZICHTSARTIKELEN 3 Elk jaar een nieuw griepvaccin. Hoe wordt de samenstelling ervan bepaald? A new influenza vaccine each year. How is the composition determined? Dr. A. Meijer1, J. Timmermans2, dr.

Nadere informatie

door een netwerk van peilziekenhuizen

door een netwerk van peilziekenhuizen Surveillance van ernstige griepgevallen door een netwerk van peilziekenhuizen Activiteitenrapport Seizoen 2012-2013 Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel België

Nadere informatie

Influenza et al. bij ouderen

Influenza et al. bij ouderen Influenza et al. bij ouderen Adam Meijer Deelnemersdag SNIV 2012 28 september 2012, Driebergen 1 28 september 2012 Onderwerpen Monsterafname Overzicht resultaten influenzaseizoen 2011/2012 Belang rhinovirus

Nadere informatie

Intensivering van de virologische diagnostiek bij de influenza surveillance via huisartspraktijken Een haalbaarheidsstudie

Intensivering van de virologische diagnostiek bij de influenza surveillance via huisartspraktijken Een haalbaarheidsstudie Dit rapport is een uitgave van het NIVEL. De gegevens mogen worden gebruikt met bronvermelding. Intensivering van de virologische diagnostiek bij de influenza surveillance via huisartspraktijken Een haalbaarheidsstudie

Nadere informatie

Briefrapport /2008 F. Dijkstra et al. Jaarrapportage respiratoire infectieziekten 2007/2008

Briefrapport /2008 F. Dijkstra et al. Jaarrapportage respiratoire infectieziekten 2007/2008 Briefrapport 210231003/2008 F. Dijkstra et al Jaarrapportage respiratoire infectieziekten 2007/2008 Jaarrapportage respiratoire infectieziekten 2007/2008 Projectgroep respiratoire infecties Centrum Infectieziektebestrijding,

Nadere informatie

1 Kinkhoest Rubriekhouder: Mw. dr. H. de Melker, RIVM ( )

1 Kinkhoest Rubriekhouder: Mw. dr. H. de Melker, RIVM ( ) 1 Kinkhoest Rubriekhouder: Mw. dr. H. de Melker, RIVM (1998-2016) Inleiding Kinkhoest is een acute, zeer besmettelijke infectie van de bovenste luchtwegen die veroorzaakt wordt door de bacterie Bordetella

Nadere informatie

Samenvatting

Samenvatting Het influenza A virus kan een groot aantal diersoorten infecteren waaronder mensen, varkens, paarden, zeezoogdieren en vogels. In zoogdieren veroorzaakt het virus een acute luchtweginfectie, bij mensen

Nadere informatie

ieuwsbrief Jaargang 5 nummer 1 april 2013 In dit nummer Het doel van SNIV SNIV staat voor Surveillance Netwerk Infectieziekten Verpleeghuizen.

ieuwsbrief Jaargang 5 nummer 1 april 2013 In dit nummer Het doel van SNIV SNIV staat voor Surveillance Netwerk Infectieziekten Verpleeghuizen. In dit nummer Taarten actie SNIV gaat certificaten uitdelen aan deelnemers SNIV op symposia en congressen Wekelijks melden vanuit uw eigen ECD Uit het signaleringsoverleg - - Griepepidemie in Nederland-

Nadere informatie

9 Acute gastro-enteritis Rubriekhouder: Dr. W. van Pelt, (RIVM-CIE) ( ) ( )

9 Acute gastro-enteritis Rubriekhouder: Dr. W. van Pelt, (RIVM-CIE) ( ) ( ) 9 Acute gastro-enteritis Rubriekhouder: Dr. W. van Pelt, (RIVM-CIE) (1992-1993) (1996-2012) Inleiding Gastro-enteritis behoort tot de top tien van aandoeningen in Nederland wat betreft incidentie en draagt

Nadere informatie

Continue Morbiditeits Registratie Peilstations Nederland 2001

Continue Morbiditeits Registratie Peilstations Nederland 2001 Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2002. De gegevens mogen met bronvermelding (Continue Morbiditeits Registratie Peilstations Nederland 2001, A.I.M. Bartelds) worden gebruikt. In deze elektronische

Nadere informatie

Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag PG/ZP jun. 08

Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag PG/ZP jun. 08 De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ons kenmerk Inlichtingen bij Doorkiesnummer Den Haag 26 jun. 08 Onderwerp Bijlage(n) Uw brief Antivirale middelen en

Nadere informatie

Nieuwe influenza A (H1N1): geadviseerde indicatie en voorschrijfgedrag van antivirale middelen

Nieuwe influenza A (H1N1): geadviseerde indicatie en voorschrijfgedrag van antivirale middelen Onderzoek Nieuwe influenza A (H1N1): geadviseerde indicatie en voorschrijfgedrag van antivirale middelen C.C. (Kees) van den Wijngaard, Jim E. van Steenbergen, Marianne A.B. van der Sande en Marion P.G.

Nadere informatie

Jaarrapportage surveillance respiratoire infectieziekten 2008

Jaarrapportage surveillance respiratoire infectieziekten 2008 Briefrapport 210231004/2009 F. Dijkstra P. Brandsema A.B. van Gageldonk-Lafeber W. van der Hoek Jaarrapportage surveillance respiratoire infectieziekten 2008 Jaarrapportage surveillance respiratoire infectieziekten

Nadere informatie

ieuwsbrief 1. Congressen Prevalentiemeting april 2014 Validatiebezoeken prevalentiemeting Resultaten prevalentiemeting november 2013

ieuwsbrief 1. Congressen Prevalentiemeting april 2014 Validatiebezoeken prevalentiemeting Resultaten prevalentiemeting november 2013 n dit nummer 1. Congressen revalentiemeting april 1 Validatiebezoeken prevalentiemeting Resultaten prevalentiemeting november 13. ublicatie uitbraak RSV-B in een SNV huis Uit het signaleringsoverleg Griep

Nadere informatie

UvA-DARE (Digital Academic Repository) New technologies for the control of influenza Koudstaal, W. Link to publication

UvA-DARE (Digital Academic Repository) New technologies for the control of influenza Koudstaal, W. Link to publication UvA-DARE (Digital Academic Repository) New technologies for the control of influenza Koudstaal, W. Link to publication Citation for published version (APA): Koudstaal, W. (2010). New technologies for the

Nadere informatie

10Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA) Rubriekhouder: Mw. dr. I. van den Broek, (RIVM)( )

10Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA) Rubriekhouder: Mw. dr. I. van den Broek, (RIVM)( ) 10Seksueel Overdraagbare Aandoeningen (SOA) Rubriekhouder: Mw. dr. I. van den Broek, (RIVM)(2008-2012) Inleiding Seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA) zijn naast luchtweg-, maagdarm- en urineweginfecties

Nadere informatie

Influenza (achtige ziektebeelden) Rubriekhouder: Nationaal Influenza Centrum (1970-2014)

Influenza (achtige ziektebeelden) Rubriekhouder: Nationaal Influenza Centrum (1970-2014) Influenza (achtige ziektebeelden) Rubriekhouder: Nationaal Influenza Centrum (1970-2014) Inleiding Influenza is een belangrijk volksgezondheidsprobleem. Influenza veroorzaakt extra consulten en visites

Nadere informatie

Jaarrapportage Surveillance Respiratoire Infectieziekten 2013

Jaarrapportage Surveillance Respiratoire Infectieziekten 2013 Jaarrapportage Surveillance Respiratoire Infectieziekten 2013 ii Jaarrapportage Surveillance Respiratoire Infectieziekten 2013 Jaarrapportage Surveillance Respiratoire Infectieziekten 2013 auteurs: A.C.

Nadere informatie

Influenza (achtige ziektebeelden) Rubriekhouder: Nationaal Influenza Centrum (1970-2013)

Influenza (achtige ziektebeelden) Rubriekhouder: Nationaal Influenza Centrum (1970-2013) Influenza (achtige ziektebeelden) Rubriekhouder: Nationaal Influenza Centrum (1970-2013) Inleiding Influenza is een belangrijk volksgezondheidsprobleem. Influenza veroorzaakt extra consulten en visites

Nadere informatie

Continue Morbiditeits Registratie Peilstations Nederland 2004

Continue Morbiditeits Registratie Peilstations Nederland 2004 Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2005. De gegevens mogen met bronvermelding (A.I.M. Bartelds, Continue Morbiditeits Registratie Peilstations Nederland 2004, NIVEL 2005) worden gebruikt. Gezien

Nadere informatie

1 Suïcide(poging) Rubriekhouder: Mw. dr. G.A. Donker, (NIVEL) ( )

1 Suïcide(poging) Rubriekhouder: Mw. dr. G.A. Donker, (NIVEL) ( ) 1 Suïcide(poging) Rubriekhouder: Mw. dr. G.A. Donker, (NIVEL) (1978-2016) Inleiding In overleg met de Inspectie voor de Gezondheidszorg wordt dit onderwerp sinds 1978 in de peilstations onderzocht. Ook

Nadere informatie

De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior

De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag. The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior De Invloed van Perceived Severity op Condoomgebruik en HIV-Testgedrag The Influence of Perceived Severity on Condom Use and HIV-Testing Behavior Martin. W. van Duijn Student: 838797266 Eerste begeleider:

Nadere informatie

Laag Pathogene Aviaire Influenza Virus Infecties op

Laag Pathogene Aviaire Influenza Virus Infecties op Laag Pathogene Aviaire Influenza Virus Infecties op pluimveebedrijven in Nederland Jeanet van der Goot, Josanne Verhagen 1, Jose Gonzales, Jantien Backer, Johan Bongers, Gert Jan Boender, Ron Fouchier

Nadere informatie

De zin en onzin van griepvaccinatie

De zin en onzin van griepvaccinatie De zin en onzin van griepvaccinatie Sense and nonsense of influenza vaccination dr. W. van der Hoek 1, dr. A.B. van Gageldonk-Lafeber 2, dr. L. van Asten 2, dr. A. Meijer 3 Samenvatting Er is regelmatig

Nadere informatie

Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer?

Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag. Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type Dementie als Oorzaak van Seksueel Ontremd Gedrag Aanwezigheid van het Gedrag bij Type Alzheimer? Type of Dementia as Cause of Sexual Disinhibition Presence of the Behavior in Alzheimer s Type? Carla

Nadere informatie

Continue Morbiditeits Registratie Peilstations Nederland 2003

Continue Morbiditeits Registratie Peilstations Nederland 2003 Dit rapport is een uitgave van het NIVEL in 2004. De gegevens mogen met bronvermelding (A.I.M. Bartelds, Continue Morbiditeits Registratie Peilstations Nederland 2003, NIVEL 2004) worden gebruikt. Het

Nadere informatie

Wat levert het vaccineren tegen griep op?

Wat levert het vaccineren tegen griep op? Wat levert het vaccineren tegen griep op? Door Drs. Maurice de Hond (Peil.nl) Website RIVM: Elke winter krijgt gemiddeld ongeveer één op de tien mensen griep. Als u de jaarlijkse griepprik heeft gehad,

Nadere informatie

RSV en influenza seizoen

RSV en influenza seizoen RSV en influenza seizoen 2017-2018 1. Huidige epidemiologie 1.1 WIV Het WIV stelt een wekelijkse update beschikbaar voor de opvolging van het influenza seizoen, aan de hand van de klinische surveillance

Nadere informatie

Actuele ontwikkelingen betreffende influenza; griepspotters in actie

Actuele ontwikkelingen betreffende influenza; griepspotters in actie Actuele ontwikkelingen betreffende influenza; griepspotters in actie Recent developments with regard to influenza; fluwatchers in action Auteurs Trefwoorden Key words A. Meijer, G.F. Rimmelzwaan, F. Dijkstra

Nadere informatie

IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK

IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK IMPLEMENTATIE VAN ASTMA EN COPD IN DE HUISARTSENPRAKTIJK 29 januari + 30 januari 2015 KADERHUISARTS SCHAKEL TUSSEN WETENSCHAP EN PRAKTIJK DISCLOSURE BELANGEN SPREKERS: GEEN BELANGENVERSTRENGELING KADERHUISARTS

Nadere informatie

De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim

De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim De Relatie tussen Werkdruk, Pesten op het Werk, Gezondheidsklachten en Verzuim The Relationship between Work Pressure, Mobbing at Work, Health Complaints and Absenteeism Agnes van der Schuur Eerste begeleider:

Nadere informatie

Influenzaseizoen 2017/2018 in Nederland

Influenzaseizoen 2017/2018 in Nederland ARTIKEL Influenzaseizoen 2017/2018 in Nederland Ron Fouchier, Adam Meijer, Ge Donker, Wim van der Hoek, Marit de Lange, Marion Koopmans Sa men vat ting De influenza-epidemie van het seizoen 2017/2018 begon

Nadere informatie

Kinkhoest Rubriekhouder: Mw. dr. H. de Melker, RIVM ( )

Kinkhoest Rubriekhouder: Mw. dr. H. de Melker, RIVM ( ) Kinkhoest Rubriekhouder: Mw. dr. H. de Melker, RIVM (1998-2014) Inleiding Kinkhoest is een acute, zeer besmettelijke infectie van de bovenste luchtwegen die veroorzaakt wordt door de bacterie Bordetella

Nadere informatie