Ventilatie. Noodzaak tot ventileren. Luchtdicht bouwen. Ventilatienorm. Natuurlijke versus mechanische ventilatie. Hoe ventileren.

Transcriptie

1 Ventilatie Noodzaak tot ventileren Luchtdicht bouwen Ventilatienorm Natuurlijke versus mechanische ventilatie Hoe ventileren Koeling Groene Airco

2 noodzaak tot ventileren Ventileren is noodzakelijk om een goede luchtkwaliteit in huis te bekomen. Dit is belangrijk voor een gezond binnenklimaat. De belangrijkste redenen om te ventileren zijn: het aanvoeren van zuurstof voor de bewoners en voor verbrandingstoestellen het afvoeren van hinderlijke en schadelijke stoffen uit bouwmaterialen, onderhoudsproducten, keukengeuren, tabaksrook, afvalstoffen, en dergelijke meer het afvoeren van het teveel aan warmte en vochtigheid om condens en schimmelvorming te vermijden het afkoelen van de woning 's nachts in de zomer wanneer de omgevingstemperatuur lager is dan de binnentemperatuur De architect en de uitvoerder van de ventilatievoorzieningen moeten ervoor zorgen dat het ventilatiesysteem aan de normen voldoet en dat de bewoner op de hoogte is van het nut en het correct gebruik ervan. Als bouwheer kan je je vereisten op vlak van ventilatie vastleggen in je contract met de architect en de installateur. Je kan altijd beroep doen op de ventilatienorm NBN hiervoor. In dit onderdeel behandelt hoofdzakelijk de basisventilatie van woningen. Uitzonderlijke gevallen zoals intensieve ventilatie en ventilatie van speciale ruimten zullen later worden toelicht.

3 Luchtdicht bouwen Het is belangrijk je woning lucht- en winddicht te bouwen. Als de woning niet winddicht is, kan je last krijgen van tocht, heb je een hoger energieverbruik door warmteverlies, zorg je voor een kortsluiting in de ventilatiestroom,. Af te raden: ventileren via kieren en spleten Vele woningen worden geventileerd door lucht die via kieren en spleten binnen en buiten gaat of door het geregeld openzetten van de ramen. Het probleem is dat je dan geen controle hebt over de ventilatie. Via kieren komt koude lucht binnen wanneer je het niet wilt en slaapkamerramen worden overdag opengezet terwijl je juist 's nachts zuurstoftoevoer nodig hebt. Gecontroleerd ventileren Het is dus belangrijk dat je opteert voor een gecontroleerde ventilatie. 'Gecontroleerd' betekent dat de hoeveelheid lucht (het debiet) die de woning binnenkomt geregeld wordt in functie van de behoefte, zonder overdreven energieverbruik, en dat de zin van de ventilatiestromen vastligt (waar wordt lucht aan- en afgevoerd en op welke manier doorstroomt de verse lucht het huis). Luchtdichtheid van een woning verbeteren door een degelijke bepleistering aan de muren aan te brengen (niet-bepleisterde muren kunnen erg luchtopen zijn) door het dak te voorzien van een doorlopend damp- of luchtscherm door de windaanval op gevels te beperken door inrichting buitenruimte vb. aanplanting van bomen en ander groen door een brievenbus met verhoogde tochtwering in de deur of muur te plaatsen door lekken via garagedeuren, zolderluiken en dergelijke tegen te gaan door spleten en kieren langs vensters en deuren te dichten door voegen tussen muur en dak, muur en plafond, en muur en vloer te dichten door vloeruitsparingen voor leidingen tochtdicht maken door onafgewerkte delen van de woning af te werken (bijvoorbeeld een venster zonder omkasting, een bewoonde zolder zonder dakafwerking, ) door geen open haard te plaatsen in de woning (of als er al een staat een klep voorzien zodat de schouw kan worden afgesloten wanneer de haard niet brandt) Luchtdichtheidsnorm In België zijn er nog geen prestatie-eisen vastgelegd voor de luchtdichtheid van een woning. De norm NBN D beschrijft wel de eisen voor de ventilatievoorziening.

4 NBN D De Belgische norm NBN D 'Ventilatievoorzieningen voor woongebouwen' is gepubliceerd in oktober 1991 en geeft richtlijnen om te komen tot woningen die op een degelijke manier kunnen geventileerd worden. Het is de opdracht van de opdrachtgever en/of de uitvoerder om ventilatievoorzieningen zoals geëist door de norm, in gebouwen met een woon- of verblijfsfunctie, aan te brengen. De bewoners zijn vrij deze voorzieningen al dan niet te gebruiken. De norm eist enkel dat de voorzieningen aanwezig zijn. Dit impliceert wel dat de bewoner zelf de verantwoordelijkheid draagt bij problemen en schade door het niet gebruiken van de ventilatievoorziening. Welke debieten moeten gerespecteerd volgens NBN D worden voor een basisventilatie van gewone ruimten? In principe geldt de regel : 3,6 m³/h,m² of 1 dm³/s,m² Afhankelijk van het soort ruimte respecteer je het best onderstaande minima. De norm geeft ook aan tot welke debieten je de in- of afvoer van lucht mag beperken. Teveel ventileren dan nog leidt immers tot grotere warmteverliezen. Deze regels kan je realiseren door de toevoeropening voor natuurlijke toevoer te dimensioneren op 10 cm² per m² vloeroppervlakte en de afvoerkanalen voor natuurlijke afvoer te berekenen op 10 cm² per dm³/s. Dit geeft voor een wc bijvoorbeeld opening van 70 cm³ of een minimale diameter van 100 mm. Voor een keuken of badkamer wordt dit 140 cm² of een diameter van 150 mm. In geval van mechanische toe- en/of afvoer van lucht moet de installateur ervoor zorgen dat er het ventilatiesysteem geen luchtsnelheden van meer dan 4m/s opwekt. De norm NBN specifieert geen bepaalde voorwaarden wat de diameters van luchtkanalen bij mechanische toe- en afvoer betreft. Bronnen en informatie Technische Voorlichting 192 en 203: Ventilatie van woningen. Deel 1 Algemene principes, juni Deel 2 Uitvoering en prestaties van ventilatiesystemen, maart 1997, uitgegeven door WTCB (het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf).

5 natuurlijke versus mechanische ventilatie Als je natuurlijke ventilatie met mechanische ventilatie vergelijkt, is het niet duidelijk welk systeem voor het meeste energieverlies zorgt. Natuurlijke ventilatie is een open systeem (het verbindt immers het buiten- en binnenklimaat), waardoor er energieverliezen kunnen optreden. Een gesloten systeem, zoals balansventilatie, functioneert dankzij zuinige maar toch energieverbruikende technologie. Naast het hoger energieverbruik is er ook de hogere kostprijs van ventilatiepakket met al zijn aansluitingen. Om het energieverlies door mechanische ventilatie te beperken kunnen er een aantal maatregelen genomen worden: Keuze van luchtkanalen (zie onder Kwaliteitseisen en tips) Warmtewinning (zie onder balansventilatie) Vraaggestuurde ventilatie (zie onder balansventilatie) Een onderbouwde keuze op basis van energie-efficiëntie kunnen we niet aanbieden. Principieel zou je het accent kunnen leggen op passieve technologie die geen extra energie nodig heeft. Wordt de energie, die gebruikt wordt voor een gesloten systeem, uit groene elektriciteit (windmolen, fotovoltaïsche cellen, ) gehaald, dan zit je natuurlijk met een ander verhaal.

6 hoe ventileren? Er zijn vier systemen mogelijk om een basisventilatie te realiseren: De verschillende systemen zijn telkens op eenzelfde principe gebaseerd: Toevoer via 'droge ruimten' zoals woonkamer, slaap- en studeerkamers, Doorstroming via binnendeuren of -wanden Afvoer via 'natte ruimten' zoals keuken, badkamer, wc, wasplaats, systeem A systeem B systeem C systeem D balansventilatie kwaliteitseisen en tips

7 systeem A Dit is de eenvoudigste en goedkoopste manier van ventileren. Het principe van natuurlijk ventileren Natuurlijke ventilatie gebeurt onder invloed van een gering drukverschil tussen binnen- en buitenkant van een gebouw. Dit drukverschil wordt veroorzaakt door de wind of door het temperatuurverschil tussen binnen en buiten. Als je op bestudeerde plaatsen regelbare openingen voorziet, kan het huis op natuurlijke wijze voorzien worden van verse lucht. De voordelen van natuurlijke ventilatie Wanneer dit systeem bedachtzaam wordt toegepast, veroorzaakt het niet meer warmteverliezen dan een mechanische ventilatie. Natuurlijke ventilatie is goedkoop vergeleken met een mechanisch ventilatiesysteem en het verbruikt géén elektrische energie. Nadelen Nadelen zijn onder meer het onzekere debiet en de beperkte regelmogelijkheid. Natuurlijke ventilatie is immers afhankelijk van de weersomstandigheden, de lekken in het gebouw en het gebruik van het gebouw (openen van ramen en deuren). Werking Natuurlijke ventilatie voorziet net als de andere systemen in drie handelingen: het toevoeren van verse lucht het laten doorstromen van de lucht door de woning het afvoeren van vocht en vervuilde lucht De toevoer van verse lucht gebeurt via regelbare ventilatieroosters die meestal in de ramen worden gemonteerd. De beste toevoerroosters zijn zelfregelend. Deze zorgen voor een constante hoeveelheid verse lucht onafhankelijk van de windsnelheid. Bij deze roosters krijg je nooit een tochtgevoel omdat er automatisch een klep dichtgaat wanneer het waait. Voorts moet de opening van het rooster kunnen geregeld worden gaande van 'volledig open' tot 'gesloten' met een voldoende aantal standen tussenin (minimum 3 tussenstanden). De toevoer gebeurt het best via 'droge ruimten' zoals slaapkamers, woonkamer en dergelijke. Het is noodzakelijk via doorvoeropeningen in of onder deuropeningen of in de muren luchtcirkulatie mogelijk te maken doorheen de woning. Dergelijke roosters zijn het best akoestisch dempend. Mits het creëren van een schoorsteeneffect wordt het vocht en vervuilde lucht afgevoerd via een schoorsteen of vertikaal ventilatiekanaal. Deze lucht wordt aangetrokken vanuit de zogenaamde 'natte ruimten' zoals de keuken, de badkamer en de wc via afsluitbare roosters. De verluchtingskanalen moeten tenminste een halve meter boven de nok uitsteken. Voorbeeld Binnenkort tonen we een aantal tekeningen afkomstig uit de Technische Voorlichting 203: Ventilatie van woningen. Deel 2 Uitvoering en prestaties van ventilatiesystemen, maart 1997, pg. 8, uitgegeven door WTCB (het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf). Deze tekeningen illustreren het principe van de ventilatiestroom doorheen de woning waarbij de lucht wordt aangezogen via roosters boven de ramen en wordt afgevoerd via een ventilatiekanaal, dat zich naast het rookkanaal in de schoorsteen bevindt. Er worden ook verscheiden systemen van ventilatieroosters getoond.

8 systeem B Natuurlijke toevoer van lucht is niet in alle situaties mogelijk, bijvoorbeeld in een lawaaierige buitenomgeving, of in lokalen zonder ramen, of omwille van reuk,. In die gevallen kies je voor een mechanische aanvoer van ventilatielucht in combinatie met natuurlijke afvoer of systeem B. Werking Systeem B voorziet net als de andere systemen in drie handelingen: het toevoeren van verse lucht (mechanisch) het laten doorstromen van de lucht door de woning het afvoeren van vocht en vervuilde lucht (natuurlijk) Bij dit systeem gebeurt de toevoer van verse lucht op een gecontroleerde wijze. Een ventilator (verbonden aan een kanalensysteem of rechtstreeks in de wand) zorgt voor een permanente toevoer van lucht. De toevoeropeningen kunnen afgesteld worden op een gewenst toevoerdebiet. De toevoer gebeurt het best via 'droge ruimten' zoals slaapkamers, woonkamer en dergelijke. NBN stelt hier volgende eisen aan: Voor woonkamers mag buitenlucht worden gebruikt en/of gerecycleerde lucht afkomstig uit slaap-, studeer-, speelkamers, gangen, trapszalen en halls van dezelfde woongelegenheid. Er mag dus bijvoorbeeld geen lucht aangezogen worden uit een gemeenschappelijke traphal. Voor slaap-, speel- en studeerkamers is alleen de toevoer van buitenlucht toegelaten Het is noodzakelijk via doorvoeropeningen in of onder deuropeningen of in de muren luchtcirkulatie mogelijk te maken doorheen de woning. Dergelijke roosters zijn het best akoestisch dempend. Mits het creëren van een schoorsteeneffect wordt het vocht en vervuilde lucht afgevoerd via een schoorsteen of vertikaal ventilatiekanaal. Deze lucht wordt aangetrokken vanuit de zogenaamde 'natte ruimten' zoals de keuken, de badkamer en de wc via afsluitbare roosters. De verluchtingskanalen moeten tenminste een halve meter boven de nok uitsteken. Voorbeeld Binnenkort tonen we een aantal tekeningen afkomstig uit de Technische Voorlichting 203: Ventilatie van woningen. Deel 2 Uitvoering en prestaties van ventilatiesystemen, maart 1997, pg. 9, uitgegeven door WTCB (het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf). Deze tekeningen illustreren het principe van de ventilatiestroom doorheen de woning waarbij de lucht de woning binnenkomt via een kanalensysteem voorzien van een ventilator en waarbij de lucht wordt afgevoerd via een tweede ventilatiekanaal.

9 systeem C Het kan voorvallen dat bij renovatie het niet mogelijk is de afvoer van lucht op natuurlijke wijze te laten verlopen via verticale schouwen of ventilatiekanalen. In dat geval kies je voor een mechanische afvoer van de ventilatielucht in combinatie met natuurlijke aanvoer of systeem C. Werking Systeem C voorziet net als de andere systemen in drie handelingen: het toevoeren van verse lucht (natuurlijk) het laten doorstromen van de lucht door de woning het afvoeren van vocht en vervuilde lucht (mechanisch) Dit systeem is gekenmerkt door een vrije toevoer en een mechanische afvoer van lucht. 'Vrije' toevoer betekent niet dat de lucht op volledig natuurlijke wijze het huis binnenkomt. De mechanische afzuiging heeft immers invloed op de luchttoevoerdebieten. De toevoer van verse lucht gebeurt via ventilatieroosters die meestal in de ramen worden gemonteerd. De toevoer gebeurt het best via 'droge ruimten' zoals slaapkamers, woonkamer en dergelijke. Het is noodzakelijk via doorvoeropeningen in of onder deuropeningen of in de muren luchtcirkulatie mogelijk te maken doorheen de woning. Dergelijke roosters zijn het best akoestisch dempend. Via een kanalensysteem voorzien van afvoermonden wordt het vocht en vervuilde lucht afgevoerd met behulp van een ventilator. Dit kanalensysteem mondt uit in een schoorsteen of ventilatiekanaal. Deze lucht wordt aangetrokken vanuit de zogenaamde 'natte ruimten' zoals de keuken, de badkamer en de wc via afsluitbare roosters. Wanneer je werkt met mechanische afvoer ga je al meer in de richting van vraaggestuurde ventilatie. Het debiet dat afgevoerd wordt heeft immers invloed op het debiet dat aangezogen wordt. Als je echter ook warmte wil winnen uit de afgevoerde lucht dien je een volledig mechanische ventilatie te kiezen. Meer informatie daarover vind je onder systeem D. Voorbeeld Binnenkort tonen we een aantal tekeningen afkomstig uit de Technische Voorlichting 203: Ventilatie van woningen. Deel 2 Uitvoering en prestaties van ventilatiesystemen, maart 1997, pg. 10, uitgegeven door WTCB (het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf). Voor meer info tekeningen in verband met natuurlijke toevoersystemen zie systeem A.

10 systeem D Natuurlijke ventilatie is niet in alle situaties mogelijk, bijvoorbeeld in een lawaaierige buitenomgeving, of in lokalen zonder ramen, of omwille van reuk,. Het kan ook voorvallen dat bij renovatie het niet mogelijk is de afvoer van lucht natuurlijk te laten verlopen door verticale schouwen of ventilatiekanalen. In die gevallen kies je voor een volledig mechanische ventilatie. Gecontroleerd systeem Mechanische ventilatie is een gecontroleerd systeem, met andere woorden de hoeveelheid lucht die de woning in- en uitgaat kan perfect worden afgestemd op de ventilatiebehoeften. Het nadeel is dan dat je ganse ventilatiesysteem energie verbruikt, hoe zuinig de ventilatoren ook zijn. Bij mechanische ventilatie spreekt men ook vaak over balansventilatiesystemen. Gezien balansventilatie niet zomaar een mechanisch ventilatiesysteem is, hebben we deze apart behandeld onder Balansventilatie. Voor het beperken van het energieverlies kan je niet alleen de warmte recupereren zoals bij een balansventilatiesysteem. Ook de keuze van de luchtkanalen (zie Kwaliteitseisen en tips) en vraaggestuurd ventileren dragen daartoe bij. Werking Mechanische ventilatie of systeem D voorziet net als de andere systemen in drie handelingen: het toevoeren van verse lucht (mechanisch) het laten doorstromen van de lucht door de woning het afvoeren van vocht en vervuilde lucht (mechanisch) De toevoer van verse lucht gebeurt op een gecontroleerde wijze. De toevoeropeningen kunnen afgesteld worden op een gewenst toevoerdebiet. Bij dit systeem zorgt een ventilator (verbonden aan een kanalensysteem of rechtstreeks in de wand) voor een permanente toevoer van lucht. De toevoer gebeurt het best via 'droge ruimten' zoals slaapkamers, woonkamer en dergelijke. NBN stelt hier volgende eisen aan: Voor woonkamers mag buitenlucht worden gebruikt en/of gerecycleerde lucht afkomstig uit slaap-, studeer-, speelkamers, gangen, trapszalen en halls van dezelfde woongelegenheid. Er mag dus bijvoorbeeld geen lucht aangezogen worden uit een gemeenschappelijke traphal. Voor slaap-, speel- en studeerkamers is alleen de toevoer van buitenlucht toegelaten. Het is noodzakelijk via doorvoeropeningen in of onder deuropeningen of in de muren luchtcirkulatie mogelijk te maken doorheen de woning. Dergelijke roosters zijn het best akoestisch dempend. Via een kanalensysteem voorzien van afvoermonden wordt het vocht en vervuilde lucht afgevoerd met behulp van een ventilator. Dit kanalensysteem mondt uit in een schoorsteen of ventilatiekanaal. Deze lucht wordt aangetrokken vanuit de zogenaamde 'natte ruimten' zoals de keuken, de badkamer en de wc via afsluitbare roosters. Voorbeeld Binnenkort tonen we een aantal tekeningen afkomstig uit de Technische Voorlichting 203: Ventilatie van woningen. Deel 2 Uitvoering en prestaties van ventilatiesystemen, maart 1997, pg. 11, uitgegeven door WTCB (het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf).

11 balansventilatie Balansventilatie is niet zomaar een mechanische ventilatie. Via de klassieke ventilatie- en verwarmingssystemen dreigt echter vaak veel energie verloren te gaan. Dit kan je vermijden dankzij een balansventilatiesysteem met warmterecuperatie. Bij de balansventilatie wordt de lucht aan- en afgevoerd door elektrische ventilatoren. De koude aangevoerde lucht wordt opgewarmd door de warme afgevoerde lucht. Het is een systeem dat in de Scandinavische landen standaard is aan het worden, maar waar België weinig ervaring mee heeft. Dit systeem betekent dat je open systemen voor verluchting en verwarming moet vermijden worden in het ontwerp. Open systemen zorgen ervoor dat er een rechtstreeks contact is tussen de buiten- en binnenruimte (zoals zelfregulerende roosters, kieren en spleten, stookketels die lucht aantrekken uit de ruimte waarin ze opgesteld staan). Voor het beperken van het energieverlies kan je niet alleen de warmte recupereren. Ook de keuzen van de luchtkanalen (zie kwaliteitseisen en tips) en vraaggestuurd ventileren dragen daartoe bij. Belangrijke voorwaarden om balansventilatie mogelijk te maken Hoewel de techniek in België nog geen vaste voet aan de grond heeft, is ze nochtans een aanrader zolang een aantal zeer belangrijke principes worden gehandhaafd: - een zeer goede luchtdichtheid van het gebouw (wat in België vaak te wensen overlaat) - het gebruik van ventilatoren met een zeer laag elektriciteitsverbruik - het uitvoeren van een regelmatig onderhoud - een deskundige uitvoering van de installatie Indien je voor deze techniek kiest, kies dan ook voor een goede installateur die voldoende kennis en ervaring heeft van het systeem. Ventilatieplan Balansventilatie houdt in dat er een goed doordacht ventilatieplan wordt opgesteld. In dit plan bepaal je: - welke ruimten worden geventileerd (in principe alle ruimten!) - waar er koele lucht kan onttrokken worden voor koeling in de zomer en waar warmte voor voorverwarming ventilatielucht in de winter - op welke wijze elke ruimte wordt geventileerd - hoe de ventilatiekanalen verlopen (zo min mogelijk bochten en beperkte afstanden binnenshuis) - waar eventuele ventilatoren worden aangebracht - welke diameter de verluchtingskanalen hebben Warmterecuperatie Warmtewinning gebeurt met lucht/lucht warmtewisselaars en door een goede dimensionering van het ventilatiedebiet. Hierdoor kan je het warmteverlies enorm beperken. De meest performante warmtewisselaars hebben een temperatuurrendement van 90 %. Dit betekent dat verse buitenlucht van 0 C wordt voorverwarmd tot 18 C indien de afgevoerde lucht een temperatuur heeft van 20 C. Vraaggestuurde ventilatie Vraaggestuurde ventilatie is vooral van belang voor ruimten waarvan de bezettingsgraad kan variëren. Het is daarom van minder belang voor gewone woningbouw. Toch even een paar principes en begrippen. Bij de meeste gebouwen die beschikken over mechanische ventilatie is het ventilatiedebiet constant. Dit debiet is meestal berekend voor een maximale bezetting. Men noemt deze systemen CAV (Constant-Air- Volume). Een groot deel van de tijd zal dat constante debiet hoger zijn dan de werkelijke behoefte aan ventilatie. Door het aanbod aan te passen aan de variabele vraag kan er aanzienlijk gespaard worden op energiegebruik. Zo'n VAV (Variable-Air-Volume) systeem heeft tot twee maal minder energie nodig dan een CAV systeem voor hetzelfde comfort. De debietregeling speelt daarin een cruxiale rol. Dit stuk is tot stand gekomen ondermeer op basis van 'De fundamentalistische aanpak van de energiezuinige woning' door Willy Lievens van Zonne-Arc in Ecolife Magazine, winter 2001 en De Praktische Energiegids van Greenpeace. Voor meer info kan je je steeds tot deze organisaties richten.

12 kwaliteitseisen en tips Ventilatie in het algemeen: Alle materialen van het ventilatiesysteem moeten bestand zijn tegen vochtigheid en de thermische en mechanische werkingen waaraan ze onderhevig zijn. Het geluid van de mechanische ventilatie mag niet storend zijn in de verschillende ruimten. Mechanische ventilatie mag geen hogere luchtsnelheden opwekken dan 4m/s. Luchtkanalen: Luchtlekken in luchtkanalen zorgen voor grote energieverliezen. Door de keuze van ronde luchtkanalen waarvan de moffen zijn voorzien van een dubbele een rubberdichting, is een goede luchtdichtheid gegarandeerd. Rechthoekige luchtkanalen blijven belangrijke luchtlekken vertonen, zelfs na zeer grondige inspanningen om met kleefband alle verbindingen af te dichten. Probeer het aantal bochten in een luchtkanaal te beperken. Dit vermindert immers het vermogen van de ventilatoren. Luchttoevoervoorzieningen (natuurlijk en mechanisch): In geopende stand mogen toevoervoorzieningen de kans op inbraak niet verhogen. Ingebouwde toevooropeningen mogen het risico op oppervlaktecondensatie niet verhogen. De natuurlijke toevoersytemen, zoals roosters boven ramen, moet zodanig geregeld zijn dat er geen tocht te voelen is in de kamers (maximale windsnelheid moet kleiner zijn dan 0,2 m/s). Daarom gebruik je beter zelfregulerende roosters. Binnenkomende verse lucht wordt het best zo snel mogelijk vermengd met warme lucht van verwarmingstoestellen. Het is mogelijk daarom de toevoeropeningen achter radiatoren te plaatsen. Let wel op dat de radiator dan, bij vriesweer en wanneer de radiator niet werkt, kan bevriezen. Om tocht te vermijden kan je ook de toevoeropeningen op een hoogte van minstens 1,80m boven de vloer plaatsen. De toevoeropeningen moeten regelmatig gecontroleerd worden en moeten makkelijk schoon te maken en te onderhouden zijn. Doorstroomroosters in deuren of muren: Deze roosters zijn niet regelbaar. Ze zijn akoestisch dempend Om tochproblemen te vermijden kunnen ze achter een radiator of bovenaan een binnenwand worden geplaatst. In plaats van binnenroosters te plaatsen kunnen er ook spleten onder of boven de binnendeuren gemaakt worden door de deur in te korten. De spleet moet minstens 70 cm² bedragen (voor de keuken 140 cm²). Luchtafvoer:

13 Bij natuurlijke afvoer van lucht moet het verluchtingskanaal tenminste een halve meter boven de nok uitsteken als de helling van het dak kleiner is dan 23. Is deze helling groter, dan pas je het best de onderstaande formule toe waarbij h de hoogte van de kanaaluitmonding voorstelt, a de afstand van de kanaaluitmonding tot de nok en g de dakhelling. h ³ 0,5 + 0,16 (g - 23). a Bij hevige wind kan de lucht in natuurlijke afvoerkanalen geslagen worden. Dit kan ook veroorzaakt worden door het dak zelf of door de aanwezigheid van hoge naburige gebouwen of andere. Om de slag van lucht tegen te gaan kan je eventueel de uitmonding aanpassen. Het ventilatiesysteem mag bij gesloten deuren geen geuren of waterdamp afkomstig van keuken, badkamer, wasplaats of wc naar andere ruimten verspreiden. Indien meerdere afvoerkanalen in eenzelfde schouw uitmonden, moet het principe van een shuntschouw uitgevoerd worden. Bij hoge gebouwen voorzie je daarnaast best nog een slagklep zodat geuren van een lagere verdieping niet kunnen binnendringen. Mechanische ventilatoren: Als je een energiezuinig systeem wenst is het belangrijk een ventilator met tijdsregeling te kiezen in bepaalde ruimten. In de badkamer kan de ventilatie bijvoorbeeld gekoppeld worden aan de lichtschakelaar, met 10 minuten nadraaitijd. Gebruik ventilatoren met een gelijkstroommotor. Zorg ervoor dat de ventilatie-installatie een goede dimensionering heeft: in het algemeen moet er per persoon 30 m³ verse lucht per uur worden aangevoerd. Bronnen en informatie

14 oa. Technische Voorlichting 203: Ventilatie van woningen. Deel 2 Uitvoering en prestaties van ventilatiesystemen, maart 1997, pg. 8, uitgegeven door WTCB (het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf).

15 koeling Airconditioning gaat met massa's energie lopen en kost je daarenboven een pak geld aan elektriciteit in de zomer. Met een goed ontwerp van de woning, heb je in ons klimaat geen airconditioning nodig. Daarbij levert airconditioning niet altijd het gewenste comfort. Het wordt door vele mensen als onaangenaam ervaren. Ook de installatiekost en de onderhoudkosten zijn hoog. Wat kan je doen om de nood aan airconditioning te verhinderen? Probeer ervoor te zorgen dat de zon de woning niet te veel kan opwarmen en dit kan je op verscheidene manieren doen: Isoleer de muren en het dak. Isolatie houdt niet alleen in de winter de warmte vast. In de zomer houdt het ook de zonnewarmte buiten zodat de binnenruimte niet opgewarmd wordt. Vermijd bijvoorbeeld grote glaspartijen die je woning in een serre omtoveren. Kies voor aangepaste beglazing dat wel het zonnelicht maximaal doorlaat (hoge lichttransmissie LTA) maar dat de zonnewarmte tegenhoudt (lage zonnetransmissiefactor ZTA). Een hoge LTA beperkt immers ook de nood aan kunstlicht. Voorzie vaste of regelbare zonnewering. Beperk de warmteproductie, bijvoorbeeld door verlichting, apparaten, en dergelijke, in de woning zelf. In de Praktische Energiegids van Greenpeace vermeldt men ook dat je in de woning kan inspelen op het feit dat warme lucht altijd stijgt en een luchtstroom creëren van beneden naar boven. Op de benedenverdiepingen voorzie je dan ventilatieroosters of inbraakveilige kipramen en in het dak dakvensters of een afsluitbare schoorsteen die dicht is in de winter. Door 's nachts fors te ventileren kan het huis goed afkoelen. bron: Architecture et Climat, 1986 Indien je een plat dak hebt, breng er een voldoende dik groendak op aan of maak je dak zo wit mogelijk bv. met witte keitjes. Dit heeft ook een goed effect op de levensduur van het dak gezien het aan minder hoge temperaturen onderhevig is in de zomer en daardoor minder vlug zal scheuren. Toch nood aan koeling? Indien je toch nood hebt aan koeling, overweeg dan alternatieve koelsystemen vooraleer naar die zoemende energievreters te grijpen. Het is belangrijk dat de woning na een warme dag voldoende kan afkoelen. Dit kan je doen door 's nachts sterk te ventileren.

16 Er bestaat ook zoiets als groene airco of grondairco waar geen elktriciteit aan te past komt. Denken we bijvoorbeeld aan de zonneschoorsteen van de Zonne-arc die onder Groene airco wordt beschreven.

17 groene airco Er bestaan alternatieve systemen om de woning zonder traditionele airco te koelen: De zonneschoorsteen zoals die door de Zonne-Arc wordt beschreven. Daarnaast hebben we het ook even over groendaken en hun bijdrage aan koeling. De zonneschoorsteen Met de zonneschoorsteen pas je op natuurlijke manier ventilatie en klimatisatie toe. Dit systeem, een ideale optie indien je geen mechanische ventilatie in huis wenst, gebruikt geen energie en zorgt automatisch voor verse lucht en koeling op de momenten dat er nood aan is, namelijk als de zon schijnt. Principe en werking Op de woning staat een zonneschoorsteen (een techniek ontwikkeld door De Twaalf Ambachten). Dit is een zonnecollector uit een zwartgemaakte buis van staal of PVC, met daaromheen op enkele cm afstand een U.V.-bestendige transparante pleximantel. De ruimte tussen de stalen buis en de pleximantel wordt dichtgemaakt met een afdekplaatje en fungeert als miniserre. Hierdoor warmt de lucht in de zwarte buis op. Deze lucht zal stijgen en creëert zo een onderdruk in de buis. In de tuin wordt één of meerdere kunststofrioolbuizen, de ventilatiebuizen, met een diameter 20 cm ingegraven op een diepte van ongeveer 60 cm. De lengte van deze buizen is minstens 15 meter (3 lengtes van 5 m). Het uiteinde in de tuin mondt uit in een inspectieput. Het andere uiteinde mondt uit in de woning. De zonneschoorsteen zorgt ervoor dat een onderdruk ontstaat in huis. Daardoor wordt verse lucht uit de inspectieput in de tuin aangezogen. De aangezogen lucht is in de zomer zo'n 8 C koeler en in de winter zo'n 8 C warmer dan de temperatuur van de buitenlucht. In de winter kan deze lucht eventueel worden naverwarmd. Dit kan eventueel met het gewone verwarmingssysteem. Indien je meer wilt koelen, kun je meer dan één buis in je tuin aanleggen. Tussen de buizen moet er een tussenafstand van 30 cm zijn. Het is belangrijk zo weinig mogelijk bochten aan te brengen in het verloop van de ventilatiebuis. Alleen bochten van 135 zijn toegelaten bij het binnenkomen in de woning. Voor nachtkoeling moeten de doorvoeropeningen een voldoende oppervlakte hebben, zodat de koele ventilatielucht vlot de woning kan doorstromen. Eén buis van 20 cm diameter voor elke 20 m² vloeroppervlakte is niet overdreven. Voor meer en praktische informatie kan je altijd het artikel van juli 1999 (nr. 26) in de Koevoet erop naslaan of contact opnemen met de Zonne-Arc. Koeling via groendaken Groene daken of vegetatiedaken kunnen het binnenklimaat verbeteren. Groendaken hebben een warmtevertragend effect. Traditionele platte daken kunnen daarentegen voor onaangename temperatuurschommelingen zorgen. Het toepassen van een vegetatiedak kan een goede oplossing zijn daarvoor wanneer het groendak voldoende dik wordt gemaakt. Een vegetatiedak zorgt dan voor een

18 binnenklimaat dat koeler is in warme tijden en warmer in koude tijden vergeleken met een gemiddeld dak. Zie Groendaken voor meer informatie betreffende de soorten vegetatie, de opbouw, de voor- en nadelen ervan.