Twintig Legionella-risicopunten in sanitaire installaties

Transcriptie

1 Wetenschppelijk en Technisch Centrum voor het Bouwedrijf Afdeling Technische Uitrustingen Twintig Legionell-risicopunten in snitire instllties Opgesteld door Ir. K. De Cuyper in opdrcht vn het Vlms Agentschp Zorg en Gezondheid feruri 2008 Fiche Legionell-risicopunten 1/30

2 Inleiding Inhoud en doel Legionell is een cterie die in drinkwtersystemen innen de geouwen voorkomt en die een risico voor de gezondheid vn de mens inhoudt. Om dit risico te eperken werd in Vlnderen het Besluit vn de Vlmse Regering uitgercht etreffende de preventie vn de veternenziekte op puliek toegnkelijke pltsen (Besluit vn 9 feruri 2007, gepuliceerd in het Belgisch sttsld vn 4 mei 2007). Deze Vlmse wetgeving voorziet in het opstellen vn een eheerspln op sis vn een risiconlyse. Het siselement in deze nlyse is het identificeren vn die punten, die de groei vn de Legionellcterie egunstigen. Teneinde de identifictie vn de risicopunten te vergemkkelijken in de snitire wtervoorzieningen (instllties voor de verdeling vn koud en wrmwter estemd voor menselijke consumptie) en de uitters ervn lert te mken voor risicopunten in hun instllties, werd n het WTCB gevrgd om 20 dergelijke punten te eschrijven onder vorm vn fiches: één fiche voor elk risicopunt of hotspot. Opouw vn de fiches In een eerste luik wordt het etrokken instlltieonderdeel dt een risico vertoont, de etrokken hotspot geïdentificeerd. Eronder illustreren één of meerdere foto s of schem s deze hotspot. De eschrijving vn wt deze illustrties juist tonen, wordt ernst ngegeven in de ruriek eschrijving. Welke fctoren gunstig zijn voor de ontwikkeling vn de Legionellkiem wordt vervolgens omschreven in het luik risco-omschrijving. Een smenvtting vn de fctoren die in het concrete gevl de groei vn Legionell evorderen wordt hernomen in de ruriek Legionell evorderende fctoren. Het luik risicoeoordeling trcht een kwlittieve eoordeling te geven vn de kns dt er effectief Legionell-groei optreedt. In de mte vn het mogelijke wordt er ook een nduiding gegeven vn het risico voor de gezondheid. De fiche sluit f met het eschrijven vn de mtregelen die kunnen genomen om het risico te eperken: het etreft de ruriek oplossing. Legionell-evorderende fctoren De Legionell-kiem is vn nture nwezig in vele soorten wters, ook in drinkwter. An de wterteller, ij de inkom vn het geouw, is deze kiem nwezig doch vrijwel niet te detecteren. In de wterinstllties innen de geouwen kunnen er echter omstndigheden voorkomen die de groei (vermenigvuldiging) vn deze cterie evorderen. Fiche Legionell-risicopunten 2/30

3 De elngrijkste groeifctor is de tempertuur. Zolng deze onder de 20 C lijft is er geen vermenigvuldiging vn de cterie. Groeievorderend is een tempertuur vn 20 ( zeker vnf 25 C) tot 50 C, met een mximle groei vn 35 à 40 C. Afsterven vn de cterie treedt op oven de 50 C en verloopt des te sneller nrmte de tempertuur hoger is. Ontwikkeling vn de cterie moet dus steeds gevreesd worden ls de tempertuur vn het wter zich tussen de 25 en de 50 C evindt. Om zeker te zijn dt er dt er geen ontwikkeling meer is moet de tempertuur minstens 55 C edrgen. Voor hun groei heen micro-orgnismen voedingstoffen nodig: minozuren, mngn, mgnesium, ijzer, Deze voedingstoffen vindt men terug in de iofilm die zich onvermijdelijk vormt op de wnden vn de leidingen en hun onderdelen. Bevorderlijk voor de vorming vn deze iofilm zijn o lge stromingssnelheden, de nwezigheid vn orgnische verontreinigingen in het wter. Qu voedingsstoffen heeft voorl een toenemende ijzerconcentrtie een evorderend effect voor de groei vn de kiem, voor zover men de 50 mg ijzer per liter wter niet overschrijdt. Wter kn ngerijkt worden door ijzer ls gevolg vn de corrosie vn ijzerhoudende instlltieonderdelen zols v verzinkt stlen uizen. Corrosie vn verzinkt stl ( glvnisé) is dus zeker ook ls een risicofctor te eschouwen. Andere evorderende omstndigheden voor de groei vn de cterie zijn: Stgnerend wter, zols in dode vertkkingen, leidingen nr weinig geruikte tppunten. Afzettingen of sediment gevormd door door het wter meegevoerde deeltjes of overmtige klkvorming (ketelsteen) Fiche Legionell-risicopunten 3/30

4 Legionell-risicopunten in snitire instllties Overzicht vn de fiches Fiche Hotspot Risicofctor Nr. 1 Koudwterleiding in een verwrmde koker Tempertuur Stgnering 2 Buffervt voor koudwter in een verwrmde ruimte Tempertuur Stgnering Afzettingen 3 Wterleidingen oven een rditor Tempertuur Stgnering 4 Wnverinding ij een overdrukeveiliging Biofilm Voedingstoffen 5 Niet fgedekt pekelvt vn een wterverzchter Voedingstoffen Afzettingen 6 Corrosie vn leidingonderdelen in glvnisé Voedingstoffen (ijzer door corrosie) Afzettingen 7 Wrmwter productie op 45 C Tempertuur 8 Niet geïsoleerde odem vn een wrmwter voorrdvt Tempertuur Stgnering Afzettingen 9 Voorrdvt vn een zonneoiler Tempertuur Afzettingen 10 Wrmwter distriutie op 45 C Tempertuur 11 Wrmwter kringsysteem zonder isoltie en fregelmogelijkheden Tempertuur Afzettingen 12 Niet meer geruikte douches Stgnering Tempertuur 13 Niet gepltste of weggenomen snitire toestellen Stgnering Tempertuur 14 Weinig geruikte tppunten in technische loklen Stgnering Tempertuur 15 Weinig geruikte douches Stgnering Tempertuur 16 Snitire expnsievten Stgnering Tempertuur 17 Ontluchters en dempers op hoge punten Stgnering Temperturen 18 Ntte rndleiding Stgnering Tempertuur 19 Verdeelcollectoren met stgnerende zones Stgnering Tempertuur 20 Reserve pompen Stgnering Tempertuur Fiche Legionell-risicopunten 4/30

5 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 1 Betrokken hotspot: Koudwterleiding in een verwrmde koker Beschrijving : We zien hiernst een technische koker innenin een geouw. Deze koker is norml fgesloten dmv een deur. Ook ondern en ovenn is deze koker fgesloten. Erin evinden zich llerlei leidingen: wterfvoerleidingen (), een niet geïsoleerde koperen koudwterleiding (), verwrmingsleidingen (c) en de leidingen een de snitire wrmwterkring (d). d c Doorheen zowel de wrmwterleidingen ls door de verwrmingsleidingen, stroomt er continu wter op hoge tempertuur. Ondnks de thermische isoltie vn deze leidingen zullen ze toch nog wrmte fgeven (indien v de isoltiedikte gelijk is n de dimeter vn de uis moet men toch nog rekenen op zo n 7 W/m). Hierdoor zl de koker opwrmen koker en loopt men de kns om temperturen te heen ruim oven de 25 C, tempertuur wrij Legionell zl groeien. Dr er slechts spordisch koudwter fgetpt wordt, zl de koudwterleiding tussen elke ftp dn ook opwrmen: loopt de tempertuur in de koker op tot 30 C, dn edrgt de tempertuur vn een ongeïsoleerde koudwterleiding n nderhlf uur stgnering l meer dn 25 C. Zelfs in een goed geïsoleerde koudwteruis, stijgt de tempertuur oven de 25 C in minder dn 6 uren tijd. Iedere ncht zl er dn ook gedurende een ntl uren een zekere Legionell-ngroei zijn. Het gecontmineerde koudwter kn dn stroomfwrts lngs een emengkrn de oorzk zijn vn een doorgroeiende contmintie in de wrmwterleiding. Legionell evorderende fctoren: gunstige tempertuur stgnering vn het wter Er is kns dt er Legionell-ontwikkeling is. Deze kns is des te groter nrmte de stgntietijd lnger is: v in gevl vn niet geruikte tppunten (leegstnde kmer, ). In estnde instllties moet men mtregelen treffen zodt er geen stgntie oven de 25 C optreedt gedurende periodes lnger dn 2 dgen, v door het uitvoeren vn mnuele of utomtische spuien. In nieuwe instllties zl men vermijden de koudwterleiding in een dergelijke koker te pltsen. Auteur WTCB versie Fiche Legionell-risicopunten 5/30

6 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 2 Betrokken hotspot: Buffervt voor koudwter in een verwrmde ruimte Links zien we twee gele pompen () die een drinkwterinstlltie voeden uitgnde vn het hieronder fgeeelde stlen reservoir met een cpciteit vn Dit reservoir wordt gevoed door de drinkwtermtschppij. Zowel de pompen, de niet geïsoleerde tnk, ls de tussenliggende groene verindingsleidingen evinden zich in de stookplts. Dergelijke reservoirs worden erekend op het piekverruik. In sommige gevllen treedt dit piekverruik slechts op gedurende vrij eperkte periodes vn het jr: in een vkntiehotel v. enkel op tijdens de zomervkntie. Buiten deze periode heen dergelijke hotels meestl een veel lgere ezettingsgrd en moet men vrezen dt er geen regelmtige verversing is vn het wter in de uffertnk: een verlijftijd vn meerdere dgen of zelfs meer dn een week is dn niet steeds uit te sluiten. Angezien de tnk opgesteld stt in een stookruimte, wr het niet ongewoon is om temperturen te heen vn meer dn 30 C, moet men er dn ook rekening mee houden dt er Legionell-groei kn optreden. Bovendien zullen in de klme periodes de deieten in de tnk ook klein zijn, zodt er gemkkelijk fzetting kn optreden vn door het wter meegevoerde deeltjes. In deze fzetting zl de cterie zowel een hitt ls voedingsstoffen vinden voor zijn eventuele groei. Legionell evorderende fctoren: gunstige tempertuur stgnering fzettingen Hier moet zonder meer gevreesd worden voor de ontwikkeling vn een Legionell-contmintie. Fiche Legionell-risicopunten 6/30

7 Men zl, in het gevl het piekverruik slechts gedurende eperkte periode vn het jr voorkomt, de instlltie zo npssen dt men in de periodes met lge ezetting de instlltie rechtstreeks kn voeden vnuit de openre distriutie. De leidingen die zich in de stookplts evinden zullen terdege thermisch geïsoleerd worden. Uitgnde vn de kennis vn de mximle leveringscpciteit vn de wtermtschppij zl men een studieureu vrgen n te gn vnf welke ezettingsgrd de tnk terug in geruik moeten genomen worden. Hiertoe is het ngewezen om het wterverruik te meten en te registreren. Voor de ingeruiknme moet de tnk iedere keer gereinigd, gedesinfecteerd en gespoeld worden. De tnk zl goed geïsoleerd worden en zo mogelijk verpltst nr een onverwrmde ruimte. Is het niet mogelijk de tnk in eplde periodes uiten geruik te stellen terwijl men toch rekening moet houden met lnge verlijfstijden ( meer dn 24 uren), dn zl men de kwliteit vn het wter in de tnk opvolgen door regelmtige Legionell-nlyses. Bij het ontwerp vn een instlltie zl men steeds trchten om uffertnks te vermijden. Zijn ze toch nodig, dn zl men ze zo ontwerpen dt de verlijftijd vn het wter nooit lnger is dn 24 uren. Desgevllend moet men modulir werken en in de klmere periodes een ntl modules uiten werking stellen, flten en reinigen, ontsmetten en spoelen voor de ingeruiknme. Bufferreservoirs mogen niet opgesteld worden in verwrmde ruimten en moeten zo gepltst en ontworpen worden dt er geen verontreiniging vn het wter kn optreden. Auteur WTCB versie Fiche Legionell-risicopunten 7/30

8 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 3 Betrokken hotspots: Wterleidingen oven een rditor Op de foto hiernst ziet men een trog (), zols deze voorkomen in gemeenschppelijke wspltsen ( v in technische scholen). Deze troggen worden gevoed door koud en wrmwter. In dit gevl lopen de niet geïsoleerde nvoerleidingen () onder de troggen door. Eronder stn rditoren (c) opgesteld. c Dergelijke troggen worden in de week, één à twee keer per dg, gedurende korte tijd geruikt. Het grootste gedeelte vn de dg is er geen stroming vn het wter. In de weekends en de verlofperiodes is er dn meestl totl geen stroming. Het leidt geen twijfel dt wegens de opstelling oven de rditoren de koudwterleidingen zullen opgewrmd worden, wnneer de verwrmingsinstlltie werkt. De kns is groot dt hierij een tempertuur ereikt wordt wrij Legionell-groei mogelijk is. Ook in de wrmwterleidingen wordt de groei evorderd doordt deze uittpleidingen n geruik, tijdens hun fkoeling, veel lnger in de zone zullen lijven met een Legionell- evorderende tempertuur. Legionell evorderende fctoren: stgntie ij gunstige temperturen Er is een in dit gevl een reële kns dt Legionell tot ontwikkeling komt in deze leidingen. Indien ze lleen krnen voeden dn is het uiteindelijk risico nog eperkt. Indien er stroomfwrts ook nog douches zouden gevoed worden dn is het risico voor de gezondheid veel groter. Isoltie vn de koudwterleidingen zl het risico enigszins eperken. Mr er moet zeker ook een fdekking komen juist oven de rditoren, zodt er geen wrme lucht meer over de uizen strijkt. Ook is het n te evelen om uiten de werk- of diensturen de verwrmings-instlltie op een lgere tempertuur te schkelen. Desnoods kn overwogen worden om op het einde vn de koudwter nvoerleiding een utomtische spuikrn te voorzien die de opwrming eperkt. Dit is echter kostelijk in wterverruik. De este oplossing estt er uiterrd in de nvoerleidingen zo n te rengen zodt ze niet opgewrmd worden door de rditoren. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 8/30

9 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 4 Betrokken hotspot: Wnverinding n een overdrukeveiliging c d e De licht groene leiding () voorziet in deze wsplts de lvo s vn koudwter. Deze leiding is tevens ngesloten op een thermosttische mengkrn () die de tpkrnen vn (gemengd) wrmwter voorziet. Teneinde een eventuele drukstijging in de koudwterleiding te eperken, omwille vn de opwrming ter hoogte vn de mengkrn, is er in deze leiding een overdrukeveiliging (c) opgenomen. Dit toestel opent zich ij een drukstijging zodt er wter geloosd wordt nr de riolering. De uitloop ervn is echter rechtstreeks (d) veronden met de fvoerleidingen (e) vn de lvo s. De rechtstreekse nsluiting tussen de drinkwterleiding en de fvlwterleiding is een wnverinding, dwz een ontoeltre verinding tussen het drinkwtersysteem en het fvlwtersysteem. Norml moet er tussen de uitlt vn de overdrukeveiliging en de fvoerleiding nr de riolering, verticl, een vrije opening zijn vn 2 cm. Hier is dit niet het gevl. De verinding tussen de eide wtersystemen is trouwens zo dt er permnent fvlwter in nwezig is. Hierdoor is de kns groot dt het drinkwter microiologisch verontreinigd wordt: micro-orgnismen worden nmelijk niet tegengehouden door de fsluiters in keer- of veiligheidskleppen. Deze microiologische verontreiniging kn zelf n de sis liggen vn het ontstn vn een Legionell-contmintie ( door het inrengen vn de cterie), mr zij kn ook evorderend kn zijn voor de groei vn de Legionellkiem (omdt zij tot iofilm vorming nleiding geeft ( hitt) en/of een voedingsron kn etekenen voor de kiem). Legionell evorderende fctoren: iofilm (hitt) evorderende stoffen voedingsstoffen Duidelijk een risicoevorderende situtie die ook omwille vn drinkrheidsvereisten moet verholpen worden. Er moet verticl een fysische onderreking vn 2 cm zijn tussen de fvoer vn de veiligheidsgroep en de fvoerleiding. Dit vereist dt de veiligheidsgroep hoger gepltst wordt dn de fvoerleiding (e) Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 9/30

10 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 5 Betrokken hotspot: Niet fgedekt pekelvt vn een wterverzchter c We zien hiernst een wterverzchter () met zijn pekelvt (). Het ronde deksel (c) dt dit vt norml steeds moet fdekken stt echter op zijn zijknt chter het vt. Kijken we in het vt (foto ondern), dn zien we llerlei deeltjes in het wter drijven, wronder een sigrettenpeuk. Voor de regenertie vn de hrsen vn de wterverzchter pompt men het zoute wter vn het pekelvt door de verzchter. Het is evident dt indien dit zoute wter verontreinigd is door vreemde stoffen (die zowel vn minerle ls vn orgnische oorsprong kunnen zijn en die mogelijks iologische genti evtten), de kns reëel is dt ldus de hrsen verontreinigd worden en dus ook de stroomfwrts gelegen instlltie. Deze verontreiniging kn Legionell-evorderend zijn: omdt zij nleiding kn geven tot de vorming vn fzettingen ( deze vormen een hitt voor de cterie) of ls voedingsstof voor de cterie kn dienen. Legionell evorderende fctoren: voedingsstoffen fzettingen Risicoevorderende situtie die ook omwille vn drinkrheidsvereisten moet verholpen worden. Het deksel moet op het pekelvt lijven en men dient ervoor te zorgen dt het pekelvt zuiver lijft. Het etrokken vt moet gereinigd en ontsmet worden lvorens terug in geruik genomen te worden. Ook de verzchter wordt het est ontsmet. In grote instllties kn het pekelvt ook vrij groot zijn en dn stelt men soms vst dt er geruik gemkt wordt vn een hoger gelegen pltform dt permnent met de rnd vn het vt veronden is met een soort toogn lngs wr het zout in het vt gercht wordt. Lngs deze weg estt dn ook de kns dt er llerlei vuilnis vnop het pltform in het vt vlt. Eenzelfde verontreiniging moet gevreesd worden in zeer grote instllties wr het pekelvt een etonnen kuip is en het zout per vrchtwgen wordt ngevoerd. Dergelijke onhygiënische toestnden zijn totl ontoeltr. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 10/30

11 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 6 Betrokken hotspot: c Corrosie vn leidingonderdelen in glvnisé Deze wterverzchter () heeft een kuip in verzinkt stl (glvnisé). Verschillende vn zijn onderdelen, wronder de leidingen () die hem verinden met het pekelvt, zijn eveneens in verzinkt stl. De leidingen (c) wrtussen de verzchter ngesloten is en die het wter n- en fvoeren, zijn in koper. Koper is een edeler metl dn zink en dus ook edeler dn verzinkt stl. Indien men in een wterinstlltie een edeler metl verindt met een minder edel metl dn estt een grote kns dt dit ltste ngetst wordt (di een glvnische corrosie). In gevl de koperen elementen zich ook stroomopwrts vn de verzinkte evinden, dn is het vrijwel zeker dt er corrosie zl optreden. Bij deze ntsting verdwijnt in een eerste fse de zinklg, vervolgens wordt dn het stl gecorrodeerd. Hierij worden ijzeroxides (roest) gevormd. Het ijzer dt ldus in het wter terecht komt ( zie de foto hiernst vn het d met roestig wter) vormt een voedingsstof voor de Legionell kiem, wrdoor in gunstige tempertuurs-voorwrden, de groei vn de kiem zl evorderd worden. Door deze ntsting ontstn er ook corrosiepuisten op de wnd, zols hiernst geïllustreerd door de foto vn een uis met flenzen. Deze puisten vormen een idele hitt voor de kiem en zullen, ls de tempertuur gunstig is, eveneens groeievorderend zijn. Legionell evorderende fctoren: voedingsstoffen (ijzer door corrosie) fzettingen Verzinktstlen leidingen en onderdelen die onderhevig zijn n corrosie, verhogen de kns dt er Legionell ontwikkeling optreedt op pltsen met gunstige tempertuur. Fiche Legionell-risicopunten 11/30

12 Bij het vststellen vn een corrosieproleem in een instlltie met verzinkt stl, zl men in een gepste nticorrosie ehndeling voorzien (continue en gedoseerde injectie vn corrosie-inhiitoren) of de instlltie vervngen door uizen in koper, inox of kunststof. Bij nieuwe instllties is het geruik vn verzinkt stl f te rden. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 12/30

13 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 7 Betrokken hotspot: Wrmwter productie op 45 C Een typische mnier om wrmwter te produceren is geruik te mken vn een voorrdvt () ( oiler ) dt verwrmd wordt door een wrmtewisselr ngesloten op de verwrmingsinstlltie. In het hiernst stnde vooreeld evindt deze wrmtewisselr () zich uiten het vt. In ziekenhuizen en hotels is het drij cournt dt het wter voor de keukens op 60 C geproduceerd wordt en dit voor de kmers slechts op 40 à 45 C (zie onderstnde foto). Een wrmwter productie op een tempertuur vn 40 à 45 schept ijn idele omstndigheden voor de groei vn Legionell in het voorrdvt. Legionell evorderende fctoren: gunstige tempertuur Uiterst risicovolle situtie: men mg vrijwel zeker zijn dt er Legionell nwezig is in een dergelijke instlltie. De tempertuur moet continu miniml tot 60 C opgedreven worden ter hoogte vn de productie. Indien in een estnde instlltie hiern niet kn voldn worden dn moeten er ndere in het eheerspln opgenomen mtregelen genomen worden, zols: in ieder gevl het opvolgen vn de wterkwliteit door wternlyses regelmtig ( v dgelijks in hoogrisico inrichtingen en wekelijks in mtigrisico inrichtingen), gedurende minstens 1 uur, gns de oiler op minimum 60 C rengen of systemtisch een chemische ontsmetting voorzien, of een continue nti-legionell ehndeling toepssen die een erkenning verkregen heeft vn de evoegde Minister. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 13/30

14 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 8 Betrokken hotspots: Niet geïsoleerde odem vn een wrmwter voorrdvt wrmtewisselr c We heen hier een wrmwter productie dmv een voorrdvt of oiler () vn een pr duizend liter, opgesteld in een stookruimte. De wrmtewisselr die het wter in de oiler moet opwrmen, evindt zich ondern in het voorrdvt (foto ondern). Men ziet dt de odem () vn deze oiler niet geïsoleerd is: de stlen wnd is er in rechtstreeks contct met de uitenlucht. Ook lijkt de onderknt vn de wrmtewisselr zich op een zekere hoogte oven de odem te evinden. En tenslotte is er op het lgste punt vn het reservoir een spuileiding (c) ngesloten die op hr uiteinde fgesloten is door een olkrn. Door de fwezigheid vn isoltie op de odem, treedt dr een grotere fkoeling op vn het wter en zl de tempertuur er lger zijn dn elders in de oiler. Deze situtie wordt nog verergerd door het feit dt deze zone gelegen is onder de wrmtewisselr, zodt er hier weinig of geen opwrming zl zijn vn het wter. Deze eide elementen scheppen ondern in het voorrdvt een zone wr de temperturen meer dn wrschijnlijk gunstig zijn voor Legionell-groei. Het risico wordt in dit gevl nog vergroot door de nwezigheid vn de spuileiding: in deze uis, met een lengte vn ~1m en een dimeter vn 2 (50 mm), evindt zich nmelijk permnent stgnerend wter in een omgeving wr de tempertuur 30 C kn edrgen (stookplts). Ook hier evorderen de omstndigheden de groei vn Legionell. Tenslotte moet men er ij dergelijke oilers ook rekening mee houden dt de doorstroming geschiedt ij zeer lge snelheden, wegens hun grote dimeter. Hierdoor worden de door het wter meegevoerde deeltjes gemkkelijk op de odem fgezet. Aldus ontstt een idele woonplts voor de cterie, wrin ovendien heel wt voedingsstoffen zullen nwezig zijn. Legionell evorderende fctoren: gunstige tempertuur stgnering fzetting In dergelijke grote oilers is het vrijwel zeker dt er Legionell voorkomt in grote concentrties : tot meer dn KVE/l. Zij vormen een uitermte hoog risico. Vroeger dcht men trouwens dt Legionell een proleem ws te wijten n de wrmwter oilers. Fiche Legionell-risicopunten 14/30

15 Een simpele oplossing om deze proleemzone weg te wrmwter werken is de recircultieleiding vn het kringsysteem op de spuileiding n te sluiten, tenminste indien hr tempertuur minstens 55 C edrgt. Een ndere oplossing estt erin een kleine pomp op de oiler n te rengen tussen de vertrekleiding en de pomp spuileiding. Deze pomp wordt dn regelmtig ( v dgelijks in hoogrisico inrichtingen en wekelijks in mtigrisico inrichtingen) s nchts gedurende minstens 1 uur ngezet zodt het wter over de oiler koudwter circuleert vn oven nr onder, zols hiernst fgeeeld. Aldus wordt gns het oilervolume op minstens 60 C gercht. Bij nieuwe oilers zl men steeds een oiler pltsen die reeds uitgerust is met dergelijke voorziening of die zo opgevt is dt het volledige volume steeds op 60 C kn gercht worden. Boilers moeten regelmtig (minstens eens per jr) onderhouden worden. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 15/30

16 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 9 Betrokken hotspots: Het voorrdvt vn een zonneoiler Meer en meer zijn er instllties wr het wter met een zonneoiler verwrmd wordt. Een typisch schem wordt hiernst fgeeeld. Meestl zullen de zonnecollectoren () enkel in de zomer volledig kunnen instn voor de opwrming vn het wter in de tnk (). Zeker in de winter zl er een ijverwrming moeten zijn, geleverd door v de verwrmingsketel (c). c In de periodes wrin de zonnecollectoren de oiler onvoldoende opwrmen zl het onderste gedeelte niet op voldoend hoge tempertuur komen. De kns is dn ook groot dt er temperturen heersen die Legionell-groei toelten. Bovendien moet er, zols ij ieder nder voorrdvt, rekening mee gehouden worden dt er zich tegelijk ook fzettingen voordoen Legionell evorderende fctoren: gunstige temperturen fzetting Bij een zonneoiler is er dus zeker een risico op Legionell-ontwikkeling. In hoogrisico-inrichtingen zl men ij zonneoilers met ijverwrming in de zonnetnk of met een ogenlikkelijke ijverwrming, dgelijks gns de zonnetnk gedurende 1 uur op 60 C rengen. Indien de ijverwrming geschiedt in een fzonderlijke voorrdvt, met een verlijftijd vn minstens 15 minuten, dn moet er slechts een wekelijkse opwrming zijn vn de zonnetnk. Voor mtigrisico- inrichtingen moet men slechts eens per week de zonnetnk op 60 C rengen, wel ook het type ijverwrming weze. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 16/30

17 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 10 Betrokken hotspots: Wrmwter distriutie op 45 C e d c Hiernst zien we, op het niveu vn de stookplts, de wrmwter verdeling dmv een kringsysteem: verschillende wrmwter verdeelleidingen () vertrekken vn een vertrekcollector (), terwijl de recircultieleidingen (c) elk met zijn eigen pompworden teruggevoerd op de retourcollector (d), vnwr het wter terug nr het verwrmingstoestel (niet zichtr op deze foto) gt. De vertrekcollector () wordt lngs rechts gevoed over een mengkrn (e) die (meng)wter nlevert ij een 45 C (zie onderstnde foto). Een tempertuur vn 45 C is op zichzelf l geen Legionell-veilig niveu, mr wegens de onvermijdelijke fkoeling vn het wrmwter in de leidingen zl de tempertuur er nog lger in zijn. Men moet er in een dergelijk gevl dn ook vn uitgn dt in gns de verdeelkring het tempertuursniveu gunstig tot zeer gunstig is voor de ontwikkeling vn de Legionell-kiem. Legionell evorderende fctoren: gunstige tempertuur De kns op de ontwikkeling vn een Legionell-contmintie is groot, doch des te groter nrmte de instlltie groter is. In grote kringsystemen met wtertemperturen die ij het vertrek een 45 C edrgen, komt vrijwel steeds Legionell in hoge concentrtie voor. De este oplossing estt erin het wter op een dermte hoge tempertuur in de kring te rengen dt nergens het wter onder de 55 C komt. Bij een goed ontworpen systeem, dt tevens goed fgereld werd, volstt het norml om het wter op 60 C in het systeem te rengen. In vele estnde instllties zl dit echter moeilijk te reliseren zijn. In deze gevllen zl men ndere mtregelen moeten nemen wrvn de doeltreffendheid zl dienen opgevolgd te worden door regelmtige wternlyses. De volgende mtregelen kunnen dn o. overwogen worden: Tijdens de ncht, ls er vrijwel geen wter verruikt wordt, de tempertuur vn het wter voldoende verhogen zodt gedurende een zo lng mogelijke tijd elk punt vn de kring oven de 55 C komt. Het nkomen vn dit tempertuurniveu moet door meting gecontroleerd worden. De geruikers moeten dn wel duidelijk verwittigd worden dt ze moeten oppssen ij het ftppen vn wrm wter. Indien het om een uitgereide instlltie gt die niet goed fgeregeld is, zl men vststellen dt Fiche Legionell-risicopunten 17/30

18 het niet steeds lukt om ldus lle recircultieleidingen op 55 C te rengen. Men zl dn o hetzij door het eurtelings openen en fsluiten vn sommige leidingstukken toch trchten dit reliseren. Dit riskeert echter kostelijk te zijn qu personeelsinzet. o Hetzij overgn tot het volledig inregelen vn de instlltie. Dit is echter niet eenvoudig: zie fiche 11. Desgevllend kn men trchten om een nti-legionell ehndeling te pltsen die erkend werd door de evoegde Vlmse Minister. Andere vormen vn Legionell-eheersing, in vn een wter verdeelsysteem (schokdesinfectie met tempertuursverhoging tot 70 C, met desinfecteermiddelen, ) zijn in de prktijk slechts uit te voeren voor zover de instlltie uiten dienst kn gesteld worden. Hun toepssing is dn ook in vele inrichtingen moeilijk of zelf totl uitgesloten, ook gezien het feit dt ze regelmtig moeten kunnen herhld worden. In nieuwe instllties volstt het ij het ontwerp en de uitvoering rekening te houden met de BBT. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 18/30

19 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 11 Betrokken hotspots: Wrmwter kringsysteem zonder thermische isoltie en fregelmogelijkheden c nvoerleiding d Een typisch schem voor een wrmwter instlltie in grotere geouwen is hiernst fgeeeld. Op de oiler () zijn twee horizontle leidingen ngesloten die in de kelderverdieping over de gnse lengte vn het geouw lopen: een rode () en een donkerkleurige (c). Op regelmtige fstnden zijn deze eide leidingen met mekr veronden door lusvormige stndleidingen (d). Aldus heeft men een kringvormig systeem met op het schem- 12 lussen. Door dit kringsysteem wordt er continu wter uit de oiler gecirculeerd dmv een pomp. Hierdoor is er steeds vrijwel onmiddellijk wrmwter eschikr ls er ergens een krn geopend wordt. Door de rode nvoerleidingen wordt het wter nr de tppunten gevoerd. Hun dimeter is erekend op sis vn het piekdeiet in de instlltie. Door de donkerkleurige recircultieleidingen wordt het circulerend wter terug nr de oiler () gevoerd. Zij heen een kleine dimeter wnt zij moeten enkel een klein circultiedeiet verwerken. recircultieleiding Deiet (l/h) thermische isoltie Tempertuur ( C) Op de foto zien we op kelderniveu de nsluiting vn een verticle lus op de horizontle leidingen (niet te zien op de foto): de nvoerleiding is deze met de dikke dimeter, de recircultieleiding deze met de kleine dimeter. Beide leidingen zijn uitgerust met een fsluitkrn. Belngrijk is te noteren dt de lus niet voorzien is vn thermische isoltie: deze stopt voordt de leidingen verticl worden. Het feit dt de verticle leidingen niet geïsoleerd zijn zl onvermijdelijk geprd gn met een sterke fkoeling vn het circulerend wter, zodt het niet uit te sluiten is dt in eplde leidingdelen de tempertuur gunstig is voor de ontwikkeling vn de Legionell-kiem. Zeker in de retourleidingen is dit risico groot. Een tweede proleem is het feit dt de verticle lussen slechts voorzien zijn vn fsluitkrnen en niet vn regelkrnen. In een dergelijk gevl stelt men vst dt voorl de kortst ij de oiler gelegen verticle lussen goed doorstroomd worden terwijl er vrijwel geen deiet meer gt doorheen de verst Fiche Legionell-risicopunten 19/30

20 gelegen lussen. Het gevolg is dt in de lussen met een te klein deiet het wter sterk zl fkoelen, zowel in de nvoerleiding ls in de recircultieleiding. Wrdoor de kns reëel is dt er Legionell kn groeien. Dit wordt geïllustreerd door ovenstnde grfiek voor de instlltie met 12 verticle lussen: De verticle wit/luw gekleurde lken in de grfiek, duiden het deiet n dt doorheen elke lus stroomt. Men ziet dus inderdd dt het deiet in de ltste lussen (11 en 12) vrijwel tot nul herleid is, terwijl de eerste lus een deiet heeft vn meer dn 350 l/h. De lge deieten houden ook het risico in dt er in de horizontle stukken fzetting optreedt vn door het wter meegevoerde deeltjes, wrdoor een gunstig hitt geschpen wordt voor de Legionell cterie. De rode curve geeft het verloop vn de tempertuur n in de (rode) horizontle nvoerleiding. Merk op dt de ltste verticle nvoerleiding gevoed wordt ij een tempertuur die l lger is dn 45 C, terwijl de tempertuur ij de oiler 60 C edroeg. De luwe lijn geeft de tempertuur n in de horizontle recircultieleiding, terwijl de niet door een lijn veronden donkere stippen de temperturen ngeven op het hoogste punt vn de verticle nvoerleidingen ( mw wr ze overgn op de recircultieleidingen). Hieruit lijkt dt men vnf lus 10 zones heeft in de recircultieleiding wr de tempertuur gunstig is voor de groei vn de kiem. In lus 11 egint deze risicozone l in de nvoerleiding, terwijl er in lus 12 overl een risicovolle tempertuur nwezig is. Het is evident dt indien de leidingen niet geïsoleerd zijn, zols in het gevl vn de ovenstnde foto, de zones wr er kns is op Legionell-groei, nog veel uitgereider zullen zijn. Legionell evorderende fctoren: gunstige tempertuur fzettingen In niet goed geïsoleerde kringsystemen en in kringsystemen die hydrulisch niet fgeregeld zijn is de kns zeer groot dt de Legionell kiem zich kn ontwikkelen. Dit risico is des te groter nrmte de instlltie groter en complexer is. Te lge temperturen in estnde kringsystemen, kunnen in principes steeds opgelost worden door de instlltie hydrulisch in evenwicht te rengen. Hiertoe moet men er de nodige regelorgnen in nrengen, gewone fsluitkrnen zijn hiervoor totl ongeschikt. Deze regelorgnen moeten correct fgeregeld worden, n een erekening op sis vn een pln vn de instlltie: fregelen zonder voorfgndelijk erekening is onegonnen werk, zeker in complexere instllties. Is het niet mogelijk om de nodige npssingen te reliseren dn kn overwogen worden een erkende nti-legionell ehndeling te pltsen. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 20/30

21 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 12 Betrokken hotspots: Niet meer geruikte douches De ijgnde foto toont een douchecel. Het is duidelijk dt deze ruimte niet meer geruikt wordt zols oorspronkelijk vooropgesteld: deze douche is een ergruimte geworden en wordt dus niet meer geruikt. Mr zowel het krnwerk ls de douchekop zijn nog nwezig. Het feit dt zowel het krnwerk ls de douchekop nog nwezig zijn doen sterk vermoeden dt de leidingen die deze douche voeden niet fgesloten zijn en nog met wter gevuld zijn. Dit wter is in continue stgnering, het zijn dode vertkkingen geworden. Dr men niet kn uitsluiten dt er (v in de zomer) temperturen oven de 25 C optreden in het geouw of omdt de etrokken leidingen zich in de vlse plfonds evinden, wr de tempertuur veel hoger is, moet men vrezen voor Legionell-groei. Legionell evorderende fctoren: stgnering gunstige temperturen Dode vertkkingen zijn zonder meer ltijd ls een risicopunt te eschouwen in een snitire instlltie. Het zijn hrden vn wr de rest vn de instlltie kn gecontmineerd worden. Indien eplde tppunten niet regelmtig geruikt worden en er worden geen eheersmtregelen getroffen, zols een utomtische of mnuele spoeling op vste tijdstippen, dn moeten de leidingen die deze tppunten voeden zo kort mogelijk (10 cm) ij de stroomopwrts gelegen hoofdleiding fgesloten worden. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 21/30

22 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 13 Betrokken hotspots: Niet gepltste of weggenomen tppunten Op de foto hiernst ziet men nog niet ngesloten, leidingen (). Op de foto eronder merkt men twee doppen () die iets uit het vlk vn de muur steken: het gt om fgesloten leidingen die vroeger wrschijnlijk een snitir toestel voedden, dt echter weggenomen werd. Dergelijke fgedopte uizen zijn vrijwel steeds nog ngesloten op de in dienst zijnde leidingen. Zij zijn dn ook gevuld met wter dt in continue stgnering is, het zijn dode vertkkingen. Bij gunstige temperturen, v in de zomer, of indien een gedeelte vn de leiding zich in een vls plfond evindt, wr de tempertuur veel hoger is dn 25 C, of indien ze in de uurt komen vn verwrmingsleidingen, moet men vrezen voor Legionell-groei. Zelfs indien men de rest vn de instlltie sneert (thermische of chemische desinfectie), dn lijven deze vertkkingen gecontmineerd. Legionell evorderende fctoren: stgnering gunstige temperturen Dergelijke dode vertkkingen zijn steeds een ls een risicopunt te eschouwen. Deze dode vertkkingen moeten zo kort mogelijk (10cm) ij de hoofdleiding fgesloten worden en zelfs het liefst volledig verwijderd. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 22/30

23 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 14 Betrokken hotspots: Weinig geruikte tppunten in technische loklen Dikwijls vindt men in technische loklen, op het wrmwter systeem, een vertkking met tpkrn ( soms zelfs een gewone fsluitkrn zols hiernst fgeeeld ()), zodt er in die loklen wrmwter kn getpt worden indien er werken moeten uitgevoerd worden. Meestl gt het om een chterf ngerchte niet geïsoleerde leiding. Dergelijke tppunten worden slechts zeer zelden geruikt, meestl slechts ls er n de instlltie gewerkt wordt, v tijdens het jrlijks onderhoud. Het grootste deel vn de tijd lijven deze tppunten ongeruikt. Het wter in de leidingstgneert dn in een stookplts wr de omgevingstempertuur zich oven de 25 C evindt. Deze leiding evindt zich mw in zeer gunstige omstndigheden voor de ontwikkeling vn Legionell. Men heeft mw een hrd die de rest vn de instlltie kn contmineren. Legionell evorderende fctoren: stgnering gunstige temperturen Dergelijke weinig geruikte tppunten vormen zonder meer een risicopunt wr de ontwikkeling vn Legionell moet gevreesd worden. Indien een regelmtig wekelijks geruik ( en liefst frequenter) vn dergelijke tppunten niet verzekerd is, dn moet men het risico eheersen door wekelijks mnueel of utomtisch een spui te reliseren ij minimum 60 C. Indien deze oplossing niet hlr is, dn zl men deze vertkking moeten verwijderen, hetgeen de este oplossing is. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 23/30

24 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 15 Betrokken hotspots: Weinig geruikte douches In inrichtingen zols scholen, zwemden, sportcomplexen, wszlen vn internten,, heeft men dikwijls een groot ntl douchecellen, zols hiernst fgeeeld. In dergelijke gevllen is er vrijwel nooit zekerheid omtrent het regelmtig geruik vn lle cines. Dikwijls zullen de verst vn de ingng gelegen cines het minst geruikt worden. Hier door estt het gevr dt zich in de leidingen stroomopwrts vn de weinig geruikte douches stgntie voordoet, in een ruimte die zich omwille vn hr geruik steeds op een vrij hoge tempertuur zl evinden, zodt er kns estt op Legionell-ontwikkeling. Legionell evorderende fctoren: stgnering gunstige temperturen De kns op Legionell-groei is reëel. Het risico kn eperkt worden door een eheersmtregel: een regelmtig spoelen vn lle douches. Dit kn mnueel of utomtisch. In plts vn lle douches te spoelen kn men ook op het stroomfwrtse uiteinde vn de wter nvoerleidingen, één utomtisch spoeltoestel voorzien dt kn geprogrmmeerd worden. Een vooreeld vn een dergelijk toestel is hieronder fgeeeld. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 24/30

25 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 16 Betrokken hotspots: Snitire expnsievten Bij het opwrmen vn wter zet dit uit: het volume neemt toe. Indien dit geeurt terwijl lle krnen gesloten zijn, wrdoor deze uitzetting verhinderd wordt, zou de druk in de instlltie zeer sterk toenemen en zelfs tot het rsten vn eplde onderdelen leiden. Om dit te vermijden moet er steeds juist voor de voorrdtnk een overdrukeveiliging (veiligheidsgroep) gepltst worden Deze eveiliging opent eens de druk de ingestelde wrde ( v 3 of 6 r) overschrijdt. Hierdoor gt ij grotere oilers heel wt wter verloren. Om dit verlies te eperken pltst men ij deze voorrdvten dn ook dikwijls een snitir expnsievt () op de koudwter nvoer () vn de oiler: zie de ijgnde foto s en het onderstnde schem. Deze vten zijn gedeeltelijk gevuld met wter en gedeeltelijk met lucht, wrdoor de uitzetting vn het wter mogelijk is. lucht wter Bij de expnsievten geouwd volgens ovenstnd schem wordt het wtervolume erin vrijwel niet ververst. Het grootste gedeelte vn dit wtervolume lijft voortdurend in dit fgesloten vt stgneren. Dr deze vten meestl opgesteld zijn in de stookplts, wr de tempertuur tot oven de 30 C kn oplopen, zijn dn ook de voorwrden nwezig om Legionell-groei te krijgen: soms vindt men tot dn KVE Legionell per liter in deze vten. Dit zwr verontreinigd wter kn ovendien soms in de verdeelleidingen terecht komen ( ls de netdruk v dlt ij een plots piekverruik) en etekent dn ook een nzienlijk risico. Legionell evorderende fctoren: stgnering gunstige temperturen Bij expnsievten die opgesteld stn in wrme stookpltsen (>25 C) is de kns vrijwel 100% om een zwre contmintie te heen. Deze niet doorstroomde expnsievten etekenen dn ook een reëel gezondsrisico. Fiche Legionell-risicopunten 25/30

26 An dit proleem kn verholpen worden door deze expnsievten te vervngen door ndere die wel doorstroomd worden en die men dn tevens nog het est opstelt uiten de stookplts, in een niet verwrmde ruimte. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 26/30

27 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 17 Betrokken hotspots: Ontluchters en dempers op hoge punten in de wrmwterleiding c d Bijgnde foto toont het ovenste uiteinde vn een lusvormige stndleiding in hr koker (wr de wrmwter nvoerleiding () overgt op de recircultieleiding ()). Bovenop deze leidingen evinden zich enerzijds een utomtische ontluchter (c) en nderzijds een wterslgdemper (d). De ontluchter moet ervoor zorgen dt de in het wter vrijkomende gssen utomtisch nr uiten fgevoerd worden, terwijl de wterslgdemper de drukstoten moet eperken die het gevolg zouden kunnen zijn vn de sluiting vn snel sluitende krnen en kleppen. Het geheel estnde uit de ontluchter, de wterslgdemper en hun leidingen zijn gevuld met wter. Dit wter wordt nooit ververst, het stgneert in een koker wr men zich moet verwchten n temperturen oven de 25 C. We heen hier dus gunstige omstndigheden voor Legionell-groei. Vnuit deze hrd kn de rest vn het systeem gecontmineerd worden. Beheersmtregelen zols het regelmtig opdrijven vn de tempertuur, continue desinfectie,, heen geen effect op de eventueel nwezige esmetting. Legionell evorderende fctoren: stgnering gunstige temperturen De kns is reëel op Legionell-groei. Vnuit dergelijke hrden kn een zeer snelle ontwikkeling vn Legionell optreden in het gnse wrmwter verdeelsysteem in gevl eheersmtregelen, zols periodieke opwrming, continue nti-legionell ehndeling, om één of ndere reden te kort schieten. Het optreden vn drukstoten ls gevolg vn snel sluitende krnen komt niet veel voor. Het is dn ook niet nodig om systemtisch wterslgdempers te pltsen op de leidingen. Dit moet enkel overwogen worden ls er zich ddwerkelijk prolemen voordoen. Bovendien zijn dergelijke dempers enkel doeltreffend indien zij onmiddellijk ij de fsluiter opgesteld worden die de drukstoten veroorzkt. In het gegeven gevl kunnen zij mw zonder enig proleem verwijderd worden. Ontluchters kunnen vermeden worden door op het hoogste punt vn de instlltie een vertkking te voorzien nr een tppunt. Indien dit niet mogelijk is, dn zl men de ontluchter onmiddellijk op de leiding pltsen teneinde het stgnerend volume tot een minimum te herleiden, dit voor zover een utomtische ontluchter werkelijk vereist is. In vele gevllen zijn de druk en tempertuursomstndigheden inderdd niet vn die rd dt er continu ontgssing optreedt vn het wter. Dit kn ngegn worden uitgnde vn smenstelling vn het wter, de wtertempertuur en de hoogte vn de stndleiding. In die gevllen wr er geen systemtische ontluchting te vrezen is, kn men, ndt de instlltie gevuld werd met wter en ontlucht, de ontluchter vn de instlltie isoleren dmv een krn. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 27/30

28 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 18 Betrokken hotspots: Ntte rndleiding Zols hiernst getoond wordt, heeft men in grotere geouwen met v verschillende vleugels, de gewoonte om iedere vleugel door een fzonderlijke leiding vn drinkwter te voorzien. Deze leidingen vertrekken dn vn een horizontle collector (). In het getoonde vooreeld is ook de in het rood geschilderde rndleiding () op deze collector ngesloten, wrvn de fsluiter uiterrd steeds moeten open lijven. Dikwijls wordt de collector in de stookplts opgesteld. Het wter in de rndleiding wordt enkel ververst indien er ergens luswter nodig. In normle omstndigheden is dit niet het gevl en zl het wter in deze leidingen dn ook permnent stgneren. Indien de collector niet in een koele ruimte stt, dn zijn de omstndigheden gunstig voor de ontwikkeling vn Legionell. Angezien Legionell een cterie is met een flgel (soort vn strtje), kn zij in het wter zwemmen en dus ook vn in de rndleiding migreren nr de collector en vervolgens terechtkomen in één vn de drinkwterleidingen die vnop de collector vertrekken. Aldus kn in een instlltie een Legionell-contmintie veroorzkt worden. Legionell evorderende fctoren: stgntie gunstige temperturen Het risico voor Legionell-ontwikkeling is groot, zeker indien de collector zich in een stookplts zou evinden. De BBT eist dt men dergelijke collectoren in een koele omgeving opstelt en dt op de rndleiding een keerklep gepltst wordt in mtigrisico inrichtingen en een gewone keerklep type EA (zie tekening links onder) en een keerklep met onder reker type BA (zie tekening rechts onder) in hoogrisico inrichtingen. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 28/30

29 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 19 Betrokken hotspots: c Verdeelcollectoren met stgnerende zones Hiernst heeft men een foto vn een wrmwter collector () vnwr drie verschillende leidingen vertrekken (). Drnst evindt zich op deze collector ook een fgedopte leiding (c). De fgedopte leiding evt uiterrd een zeker volume wter dt nooit ververst wordt. Bovendien evindt ze zich in het gedeelte vn de collector wr er geen stroming optreedt ngezien lle in dienst zijnde wterleidingen zich rechts evinden en ook de voeding vn de collector lngs rechts geschiedt. Wegens het feit dt de fgedopte leiding niet doorstroomd wordt is de tempertuur er lger dn in de rest vn de collector, zodt men niet steeds kn uitsluiten dt de tempertuur geen Legionell-groei zl toelten. Een gunstige tempertuur in comintie met de stgnering vn een volume wter creëert een zone wr Legionell kn gedijen. Een nder vooreeld met een gelijkrdig risico is voorgesteld in de onderste foto, wr men terug een fgegesloten leiding heeft stroomfwrts vn het gedeelte wrin wel verversing optreedt. Ook hier riskeert Legionell tot ontwikkeling te komen. Belngrijk is ook te noteren dt indien men een regelmtige thermische desinfectie ij 70 C uitvoert (gevl vn wrmwterleidingen) of indien men continu een desinfecteermiddel n het wter toevoegt, geen vn deze eide ehndelingen een effect zullen heen of de contmintie in deze stgnerende zones. Legionell evorderende fctoren: stgnering gunstige tempertuur Het risico op de ontwikkeling vn Legionell is reëel indien de tempertuur eveneens gunstig is. Omwille vn de stgnering verndert de kwliteit vn het wter, zodt het mogelijks niet meer voldoet n de drinkwtereisen. Ook uit dit oogpunt zijn deze stgnerende zones risicovol. Dode vertkkingen moeten onmiddellijk ij de hoofdleiding fgesloten worden. Indien men op een collector een nsluiting moet voorzien voor een toekomstige leiding, dn moet de stop onmiddellijk op de opening in de collector gepltst worden, er mg niet eerst een stuk uisleiding voorzien worden. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 29/30

30 Legionell-risicopunten in snitire instllties Fiche n 20 Betrokken hotspots: Reserve pompen in kringsystemen c d In wrmwter kringsystemen doet men het wter circuleren dmv een pomp. Omwille vn de edrijfszekerheid voorziet men dikwijls een tweede pomp () in prllel met de eerste (). Deze tweede pomp wordt meestl enkel in geruik gesteld op het moment dt de eerste moet onderhouden worden of stuk is. Wnneer ze niet in geruik is, wordt ze vn het circuit fgesloten dmv fsluiters (c). c d Het wter dt zich in het fgesloten leidingdeel evindt, stgneert. Doch ook in de leidingdelen d-c doet zich stgntie voor. Dr het om wrmwterleidingen gt zijn er de etrokken delen zones te vrezen die een gunstige tempertuur heen voor Legionell-ontwikkeling. We heen hier een hrd die tot verdere contmintie vn de instlltie kn leiden. En zeker op het moment dt de 2 de pomp in werking gesteld wordt, riskeert men een gecontmineerde trein niet drinkr wter doorheen de instlltie te sturen. Legionell evorderende fctoren: stgntie gunstige tempertuur De kns op Legionell-ontwikkeling is reëel. Men moet dergelijke pompen lternerend lten werken met een wekelijkse omschkeling. Auteur WTCB Versie Fiche Legionell-risicopunten 30/30