DIT IS EEN BIJLAGE BIJ DAGBLAD DE TELEGRAAF. DE INHOUD VAN DEZE BIJLAGE VALT NIET ONDER DE HOOFDREDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID.

Transcriptie

1 DIT IS EEN BIJLAGE BIJ DAGBLAD DE TELEGRAAF. DE INHOUD VAN DEZE BIJLAGE VALT NIET ONDER DE HOOFDREDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID. Nederlandse plassen Wat zij n de voor- en nadelen van verondiepen? Dutch Delta Design Amibitie en leiderschap uitstralen naar de wereld Recreatie Bewust genieten op en van het water WATER Nr. 2 / september TIPS FOTO: DANIELTAEGER/ISTOCKPHOTO Investeren Vergroot het speelveld, water biedt ons land volop kansen Belangstelling Nederland weer op de kaart door nieuw Deltaplan Toekomst Rotterdam toont kennis van water op World Expo 2010 in Shanghai Crisisproof Waterveiligheid op de politieke agenda biedt watersector genoeg werkgelegenheid DE SECTOR DIE VEEL TE BIEDEN HEEFT We hebben de kennis in huis: Door onze waterexpertise is dit een aantrekkelijke branche waar nog veel kansen liggen. Enjoy the Ride! Onze sfeervolle zaal is ook te huur voor uw event! Voor meer informatie bel of mail naar info@portexperience.nl

2 2 september 2009 de uitdaging Oud-politicus Ed Nijpels is voorzitter van de ONRI, de belangenvereniging van de Nederlandse ingenieursbureaus. Hij maant de politiek tot actie, als het gaat om de Nederlandse watersector. Nederland en water als een Siamese tweeling Wij raden aan pagina 23 Martin Bloem Algemeen directeur Scheepsbouw Nederland Na de crisis in de scheepsbouwsector komt er weer een opleving. Daarom moeten we blijven investeren in personeel en innovatie. Het wassende water p. 10 Houd Nederland veilig en duurzaam op het gebied van watermanagement. Prijswinnend idee p. 21 Vang regenwater op en spoel daarmee het toilet door. De geschiedenis van Nederland is doordrenkt met water. Het is door de eeuwen heen onze vriend en vijand geweest. De Friese wateren, de Waddenzee en alle stukken land die we hebben ingepolderd in de zestiende eeuw; het zijn slechts een paar voorbeelden van de goede relatie die Nederland met het water heeft. Onze dijken en deltawerken zijn beroemd. Wel zijn we door schade en schande wijs geworden, zoals de watersnoodramp van 1953 bewijst. Deltaregisseur Onze waterexpertise is een geweldig exportproduct. De beste Nederlandse ingenieursbureaus staan wereldwijd in de top-50. Nederlandse ingenieursbedrijven werken in New Orleans en Dubai, maar ook in landen als India, Rusland en Indonesië. Het rapport dat de Deltacommissie vorig jaar uitbracht, staat vol aansporingen om de veiligheid van Nederland te waarborgen en ook in de 21ste eeuw goed met het water om te gaan. Uit dit rapport zijn negen concrete projecten ontstaan. Het wachten is nu op de Deltaregisseur, die moet worden aangesteld en die gaat fungeren als voortrekker in de watersector. Dat wordt een soort regeringscommissaris, die totaal onafhankelijk opereert en dus ook de regering kan aanspreken. Dat is ook nodig, want er moet de komende decennia veel gebeuren in Nederland op het gebied van water. Onlangs bleek dat Nederland is gezakt van de achtste naar de tiende plaats op de internationale innovatieranglijst. Dat is vreemd, aangezien we een innovatieplatform onder leiding van premier Jan-Peter Balkenende hadden aangesteld om juist in de top-5 te komen. We moeten in dit land meer durf en elan tonen willen we niet achter blijven lopen. Innovatie De Afsluitdijk is een goed voorbeeld van innovatie en hoe we in de toekomst grote projecten kunnen aanpakken. De regering kwam deze keer niet zelf met allerlei plannen, maar formuleerde een veiligheidsnorm voor de Afsluitdijk en vroeg acht consortia van ingenieursbureaus om het Ed Nijpels Voorzitter ONRI Door ook te kijken naar andere factoren die minder met water te maken hebben krijg je innovatieve oplossingen. probleem van de stijgende zeespiegel voor die Afsluitdijk op te lossen. Door ook te kijken naar recreatie, energieopwekking en andere factoren die minder met water te maken hebben krijg je innovatieve oplossingen, die Nederland verder helpen. We moeten de druk op de ketel houden in Den Haag. Er is nog zoveel te doen voordat Nederland in de top-5 staat van innovatie, maar het is mogelijk. Uitvindingen Iedere twee weken ontvang ik het magazine De Ingenieur. Dat blad leest als een spannend jongensboek vol met prachtig getoonde innovaties. Soms spreek ik wel eens een zaal jonge ingenieurs en juristen toe. Dan vraag ik ze: Wat is nou het verschil tussen deze twee groepen? De jurist geeft overal meteen een antwoord op, terwijl de jonge ingenieur bij een vraag eerst alle berekeningen gaat uitvoeren tot twee cijfers na de komma. Ze mogen wel wat trotser zijn op hun werk en dat uitdragen. Gelukkig wordt de ingenieur van vandaag veel mondiger en dragen ze hun beroep met meer verve uit. We make our readers succeed! water tweede editie, september 2009 Country Manager: Kristiina Kansen Editorial Manager: Birte van Ouwerkerk Print Manager: Paul van Vuuren Sub-editors: Amber van Delft Colin Wilson Project Manager: Stephanie Stumpel Telefoon: Gedistribueerd met : De Telegraaf, september 2009 Drukkerij: Wegener NieuwsDruk Mediaplanet contact informatie: Telefoon: Fax: redactie@mediaplanet.com Dit is een bijlage bij dagblad De Telegraaf. De inhoud van deze bijlage valt niet onder de hoofdredactionele verantwoordelijkheid Mediaplanet ontwikkelt hoogwaardige bijlagen die zich richten op een specifiek thema en de daarbij behorende doelgroep. Zo brengen wij lezer en adverteerder dichter bij elkaar. KWR: kennisleverancier voor de watercyclus Watercycle Research Institute KWR Watercycle Research Institute zet zich in om watervraagstukken tijdig te signaleren en op te lossen. Van knelpunten in de waterinfrastructuur tot opties voor (industrieel) afvalwater, het opsporen van ongewenste stofjes of de gevolgen van klimaatverandering: de KWR-onderzoeksprogramma s bestrijken de hele watercyclus. KWR heeft regelmatig interessante vacatures. Meer informatie: Kijk op of bel Welkom op de Open Dag op zaterdag 10 oktober 2009, uur. Groningenhaven 7, 3433 PE Nieuwegein Waar water is, is leven Waterschappen zorgen voor precies het goede waterpeil in sloot, kanaal of plas: niet te veel, maar ook niet te weinig. Zij beschermen tegen overstromingen en zuiveren ons afvalwater. Het waterschap doet dat met moderne technieken en tegen de laagst mogelijke kosten. Waterschappen kijken niet alleen naar vandaag, maar ook naar de toekomst. De waterschappen hebben veel kennis en ervaring in huis over alles wat met water te maken heeft. Maar omdat iedereen met water te maken heeft, werken zij intensief samen met ministeries, provincies en gemeenten, bedrijven, landbouworganisaties, natuurbeheerders en nog veel meer. Waterschappen zijn zelfstandige overheden met een eigen bestuur dat u eenmaal in de vier jaar kunt kiezen. Dat bestuur zorgt ervoor dat het waterschap zijn werk goed, efficiënt en tegen de laagst mogelijk maatschappelijke kosten uitvoert. Op de website van uw waterschap kunt u zien waarover deze bestuurders beslissen en hoe de begroting van uw waterschap tot stand komt.

3 (advertorial) Wat hebben Logisticon en het Ooievaarsdorp gemeen? Misschien wel dat veel nieuwe ontwikkelingen op waterzuiveringsgebied via Logisticon in Groot-Ammers het levenslicht zien? Het Ooievaarsdorp staat op nog geen 500 meter afstand. Testen, onderzoeken en verbeteren van nieuwe technologieën op het gebied van waterzuivering zijn één van onze speerpunten. Dat stellen Pieter van Staveren en Ronald van den Berg van Logisticon. Laten we eerlijk zijn, veel van de door ons uitgevoerde installaties zijn ideeën van anderen die wij als eerste mogen bouwen, daarnaast zijn we zelf ook innovatief bezig. Logisticon is sterk in het bedenken, ontwerpen, ontwikkelen en in eigen fabriek bouwen van meest uiteenlopende zuiveringsinstallaties en -technologieën. We onderscheiden ons vooral door het gebruiken en (verder) ontwikkelen van die nieuwe technologieën, stellen Pieter (business development) en Ronald (project manager en coördinator R&D). Veel bedrijven, gebruikers van installaties, adviesbureaus en onderzoeksinstituten weten Logisticon te vinden als ze een partner danwel technologische hulp bij het implementeren van een nieuwe techniek zoeken. Onze innovatieve kracht zit in medewerkers, maar komt ook voort uit een unieke combinatie van ons verhuurbedrijf en de beschikbaarheid van een eigen fabriek. Hier vervaardigen we in eigen beheer snel en effectief pilot-/full scale installaties zowel kleine als ook grote turn-key projecten. Om een idee te testen moet er een testinstallatie komen. Basiselementen zoals pompen, meetinstrumenten en buffertanks zijn bijna altijd nodig en die komen uit onze verhuurvloot. Hierdoor blijven de kosten laag. Specialiteit Wat die technologie betreft is membraantechnologie één van onze specialiteiten. Een membraan kan vergeleken worden met een zeefje. Afhankelijk van de grootte van de gaatjes houdt dit vervuiling tegen. Een zeer fijn membraan houdt zelfs de allerkleinste vervuiling zoals virussen op veilige afstand. Naast deze technologie is er iets nieuws in opkomst: het keramische membraan. Dat bestaat al langer, maar het was tot nu toe erg kostbaar en daarom niet geschikt om grootschalig toe te passen. De laatste jaren is het membraan verbeterd en goedkoper geworden waardoor het nu interessant is een dergelijk membraan in grotere installaties toe te passen. De voordelen van een keramisch membraan zoals robuustheid en betere reinigbaarheid, moeten in de praktijk bewezen worden, aldus Ronald. Kennis delen We doen veel onderzoek in Stowa (Stichting Toegepast Onderzoek Waterbeheer) verband en voor grote adviesbureaus en onderzoekinstellingen zoals TNO en VITO bouwt en verhuurt Logisticon desgewenst installaties. We delen graag onze kennis en kunde en nodigen ook anderen uit om met ons samen te werken. Oplossing Waterzuiveringsinstallaties bouwen kunnen meer bedrijven. Logisticon onderscheidt zich in kennis en kunde betreffende beschikbare zuiveringsprocessen, -producten en de nieuwste ontwikkelingen. We bedenken, ontwerpen, ontwikkelen en bouwen installaties die de klant daadwerkelijk nodig heeft. Daarbij gaan we niet uit van één zuiveringsstandaard, maar van een oplossing voor het daadwerkelijke waterprobleem. Als een klant zich meldt bij Logisticon, wordt het probleem allereerst geanalyseerd. Om wat voor water gaat het? Hoe vervuild is het en wat is dan de beste oplossing om het water te zuiveren en tegen welke kosten? Hier komt de operationele ervaring vanuit onze verhuur van pas. Unieke verhuur Uniek in Nederland is de zeer grote verhuurvloot van waterzuiveringsinstallaties en/of componenten. Ook hier lopen we voorop. We kunnen kleine installaties leveren van enkele duizenden liters per uur tot grote installaties van honderdduizenden en miljoenen liters per uur. Logisticon Waterbehandeling is te vinden in Groot-Ammers, Energieweg 2. Voor meer informatie of tel Op Jacht naar het Noorderlicht Een comfortabel winteravontuur in het land van het Noorderlicht. Een zeereis per Hurtigruten kustexpres langs de kust van Noord-Noorwegen, om de Noordkaap en door de Barentz Zee naar Kirkenes, vlakbij de Russische grens en terug. Hier in het noordelijkste puntje van Europa heeft u naast kans op het schouwspel van het Noorderlicht vele winteractiviteiten waaraan u kunt deelnemen. 5-DAAGSE MINIEXPEDITIE inclusief vlucht naar/van Tromsø en taxen, 4 dagen/3 nachten Hurtigruten zeereis incl. hut en ontbijt aanboord, 1 nacht hotel verblijf in Tromsø met ontbijt en excursie naar het Noordkaapplateau. vanaf 879 pp 13-DAAGS KERSTARRANGEMENT (vertrek 21dec) inclusief vlucht naar/van Bergen, taxen en transfers, 13 dagen/12 nachten Hurtigruten zeereis incl. hut en halfpension (diner & ontbijt) aanboord. vanaf 1275 pp 14-DAAGS BUS ARRANGEMENT (vertrek april en mei 2010) inclusief comfortabele busreis naar/van Bergen, hotelovernachting HP onderweg 12 dagen/11 nachten Hurtigruten zeereis incl. hut en volpension aanboord. vanaf 2306 pp (Boeken voor 31 december= 15% vroegboekkorting) telefoon (+31-0) , Preferred Sales Agent

4 4 SEPTEMBER 2009 NIEUWS WATER BIEDT 1TIP INVESTEER IN DE TOEKOMST KANSEN VOOR NEDERLAND Vraag: In hoeverre maakt Nederland zij n naam als waterland in de praktij k waar? Antwoord: Het buitenland prij st ons om onze kennis, maar we kunnen internationaal nog heel veel meer bereiken. Nederland en Europa staan voor een uitdaging. De uitdaging om onze technologische kennis van water maximaal in te zetten, zodat we het maatschappelijke belang optimaal dienen en commercieel het maximale eruit halen. Dat stelt Wim van Vierssen, hoogleraar Science System Assessment aan de TU Delft en directeur van KWR Watercycle Research Institute. Water vervult een breed spectrum cruciale functies voor mens en maatschappij. Schoon drinkwater is van levensbelang, net als verstandig peilbeheer. Deze waterfuncties zijn in Nederland grotendeels in publieke handen, om een gezonde watervoorziening voor iedereen te garanderen. Veel drinkwaterbedrijven en waterschappen dragen bovendien bij aan drinkwatervoorziening en afvalwaterverwerking in ontwikkelingslanden. De talloze technieken die zij samen met diverse onderzoeksinstituten ontwikkelen zijn echter ook commercieel te exploiteren. Dat zou nóg meer moeten gebeuren, stelt Wim van Vierssen. Rendement Nederlandse waterorganisaties hebben veel kennis die ze binnen Nederland (nog) niet volledig benutten. Zo wordt membraantechnologie nog beperkt ingezet, vanwege de kosten en praktische problemen bij het afvoeren van de geconcentreerde afvalstoffen die tijdens membraanfiltratie ontstaan. In principe beschikken we nu al over de technologie om afvalwater rechtstreeks in drinkwater om te zetten. In onze deltametropool hebben we dergelijke technologieën nog niet direct nodig, maar met deze kennis kunnen Nederlandse organisaties veel betekenen in het buitenland. Daar kan onze kennis maatschappelijk en financieel rendement opleveren. Bovendien zorgen we zo dat we kennis en vaardigheden paraat hebben die we later ook hier goed kunnen gebruiken, bijvoorbeeld om de nadelige gevolgen van klimaatverandering te beperken. Strijd losgebarsten Om op de buitenlandse markt goed te presteren, zijn wel grotere investeringen in Research & Development Wim van Vierssen Directeur van KWR Watercycle Research Institute nodig. Binnen Europa behoort Nederland nog tot de achterblijvers; Finland en Zweden investeren veel meer. Ook Europa als geheel profileert zich niet als de top op onderzoeksgebied. We lopen enorm achter met de ontwikkeling van nieuwe technologieën en kunnen niet tippen aan wat bijvoorbeeld in Singapore gebeurt. Wateronderzoekers daar gaan heel Zuidoost-Azië bedienen, dat is zeker. De internationale strijd is losgebarsten en voor Nederland en Europa wordt het bikkelen. We moeten daarom vooral Europese coalities sluiten, zonder onze eigen positie uit het oog te verliezen. De realiteit is, dat niet alle topprestaties uit Nederland zullen komen. Maar er is meer dan genoeg te doen! In de derde wereld, waar hele andere problemen spelen dan hier bij ons, maar ook wereldwijd, bijvoorbeeld op het gebied van risicobeheer. Denk alleen maar aan legionella, vogelgriep of Mexicaanse griep. Ook bij energieaspecten liggen veel kansen. Mogelijkheden te over om de watercyclus effectiever in te richten én geld te verdienen. Als je zoveel kennis hebt, moet je ruimte creëren om die optimaal te benutten. Onze thuismarkt is te klein om water te vercommercialiseren. Daarom moeten we ons speelveld vergroten. HANS PEIJS redactie@mediaplanet.com Hij zoekt een collega zonder watervrees... Kijk voor jouw ideale baan op / vacatures

5 september Schone rivieren: een verhaal zonder einde vraag & Antwoord Jaap van der Graaf Voormalig hoogleraar afvalwater aan de TU Delft vergroot het speelveld Om op de internationale markt goed te presteren zijn investeringen nodig. Als je zoveel kennis hebt moet je ruimte creëren om die optimaal te benutten. De Nederlandse rivieren worden steeds schoner, maar er is nog veel werk te doen. De focus ligt vooral op de geneesmiddelenindustrie. Je leest regelmatig dat de rivieren in Nederland steeds schoner worden. Regelmatig worden vissen en planten aangetroffen die terug zijn van weggeweest. Toch noemt prof. ir. Hans van Dijk, hoogleraar drinkwatervoorziening aan de TU Delft, het schoonmaken en -houden van het water in Nederland toch een never ending story. Er is in de afgelopen decennia doormiddel van allerlei overeenkomsten en verdragen heel veel aan gedaan en er is merkbaar positief effect, dat is allemaal waar. Maar aan de andere kant zijn er elke keer weer nieuwe stoffen die voor nieuwe problemen zorgen. Eén van uitdagingen van dit moment zijn alle stoffen die, zoals Van Dijk het omschrijft, samenhangen met ongewenste lozing van geneesmiddelen en stoffen die effect hebben op het hormoonsysteem van de mens. En deze zijn vooral actueel omdat deze al in heel lage concentraties vervelende effecten hebben. De pil Bekendste voorbeeld is de anti conceptiepil, waarvan per jaar hele bergen in het afvalwater terecht komen. Van Dijk: De pil, die in meetbare concentraties in de rivieren voorkomt, heeft effect op de geslachtsorganen en de vorming van oestrogeen en heeft al in zeer lage concentraties vreemde effecten. In Nederland zwemmen daardoor bijvoorbeeld mannelijke vissen rond met vrouwelijke geslachtskenmerken. En de voortplanting van sommige soorten vissen en slakken gaat hierdoor zichtbaar achteruit. Duidelijk: er moet iets aan gebeuren. Maar wat? Van Dijk: Vroeger waren er problemen met onder andere bestrijdingsmiddelen en die werden verboden. Maar geneesmiddelen kun je niet verbieden. De oplossing is een lange weg. Europa heeft een stoffenbeleid, waarin stoffen worden goedgekeurd of verboden. Daarin wordt met dit soort aspecten nog te weinig rekening gehouden. Afbreekbaar Gelukkig neemt de farmaceutische industrie, zegt van Dijk, voor een deel haar verantwoordelijkheid. De geneesmiddelenindustrie werkt aan wat wordt genoemd green farmacie, dus aan geneesmiddelen die makkelijker worden afgebroken als ze in het milieu terechtkomen. Maar aan de andere kant wordt over elke stof wel een gevecht gevoerd en daardoor is het een weerbarstige materie. Een student van mij heeft daar onderzoek naar gedaan en kwam tot de conclusie dat de chemische industrie in het lobbycircuit veel sterker is dan de watersector, die meestal achteraf wordt geconfronteerd met de gevolgen van Europese besluiten. Maar gelukkig begint langzamerhand het besef door te dringen dat we veel meer in preventie moeten denken. Nu is nog te vaak zo dat we pas maatregelen nemen als er een probleem wordt geconstateerd, maar het is natuurlijk veel beter dat bij het produceren en toelaten van stoffen er rekening mee wordt gehouden dat die stoffen geen probleem zijn voor het milieu. hans peijs redactie@mediaplanet.com Vraag: Hoe staat het met de techniek van het zuiveren van afvalwater? Antwoord: In principe is van alle afvalwater drinkwater te maken. In Nederland verdwijnt van alles en nog wat in het riool, maar prof. ir. Jaap van der Graaf, voormalig hoogleraar afvalwater aan de TU Delft, zich daar geen zorgen over. Het valt best mee en bovendien geven resten van verf en dergelijke geen echte problemen op de zuiveringsinstallaties. Hij vindt de grote hoeveelheden medicijnresten in het water kwalijker. Het afvalwater bevat heel veel resten van medicijnen die door ons lichaam worden afgescheiden en die zijn een groter probleem voor alles wat in het water leeft. Ook daar hoeven we niet over in paniek te raken, maar we moeten er wel wat aan doen. Nieuwe technologie De oplossing zit in nieuwe technologie. Met de conventionele zuiveringstechnieken komen we heel ver. Zwevende deeltjes, alle afbreekbare stoffen, stikstof en fosfaat, we kunnen het er allemaal uithalen. Maar als je alle medicijnresten wilt verwijderen, moet een nieuwe stap bij bijvoorbeeld membraantechnologie worden toegevoegd. Maar technisch gesproken is de cirkel vrijwel rond. We kunnen in principe van afvalwater drinkwater maken, zoals dat al gebeurt in Singapore, Zuid Afrika en Australië. Laat je ambitie groeien met RPS RPS BCC is al meer dan 25 jaar actief op het gebied van waterbeheer en alle daaraan gerelateerde veiligheidsvraagstukken. Met de voeten in het water geven wij praktisch en direct toepasbaar advies. Zo stellen wij het nieuwe watergebiedsplan op voor de groene Krimpenerwaard en adviseren wij waterschappen over de herinrichting van oude zandwinplassen. Onze specialisten waterkeringen geven ruimte aan de rivier en zijn betrokken bij uitdagende regionale waterbouwkundige projecten zoals de verbetering van veenkades, natuurvriendelijke oevers en dijkversterkingen. Is werken met water ook jouw tweede natuur? Ter versterking van onze teams zijn wij op zoek naar: specialisten en projectleiders waterkeringen en waterbeheer RPS BCC is onderdeel van RPS Nederland. Kijk voor meer informatie over wat wij voor u kunnen betekenen op rps.nl

6 (advertorial) Water en de provincie Zuid-Holland Water is van levensbelang. De provincie Zuid-Holland doet er dan ook alles aan om het in goede banen te leiden. Nederland heeft een lange geschiedenis met water. Daarom is het zeer belangrijk dat we nu en in de toekomst veiligheid behouden en creëren. Provincies houden zich op verschillende vlakken bezig met meer waterveiligheid, vertelt Frank Zaalberg van de Provincie Zuid-Holland. Onze taken op het gebied van veiligheid en water zijn in te delen in vijf thema s. Ten eerste de Kust. Aan de zwakke schakels in de kustlijn wordt gewerkt. Bijvoorbeeld in Noordwijk waar een nieuwe dijk met duin erop is gerealiseerd. Een stevige constructie die ook mogelijk is in Katwijk. De zwakke schakel op Goeree-Overflakkee is al versterkt. De komende jaren pakken we samen met de waterschappen, gemeenten en het rijk de zwakke schakels op Scheveningen, de Delflandse kust en op Voorne aan. In 2013 is de kust op orde. gewassen wordt zoet water gepompt in de sloten. Maar zoet water is op sommige momenten, bijvoorbeeld in droge zomers, niet voldoende voorradig. Absil noemt de Rijnmond, die in open verbinding staat met de zee. Wanneer de rivieren laag staan, komt zout water uit de zee verder landinwaarts. En dat zorgt voor problemen als het zout de inlaatpunten voor zoet water bereikt. Het Westland. Daarom is een doordacht en effectief beleid zo belangrijk. De rivier Bernisse speelt hierin een belangrijke rol. Het voedt het Brielse Meer dat op zijn beurt weer het Westland van zoet water voorziet. Wanneer er te veel zout water in de Bernisse terecht komt, heeft dat grote gevolgen. De kust bij Scheveningen. Nieuwe dijk in het duin bij Noordwijk. Foto: Lidwien van Velsen, Noordwijk Als tweede punt noemt Zaalberg de dijken bij grote rivieren zoals de Lek en de Oude Maas. Die moeten eveneens voldoende sterk zijn blijven. De waterschappen in ons land voeren dit uit en de provincie beoordeelt het versterkingsplan. Een ander thema waar we aandacht voor hebben betreft de dijken en de keringen langs de vele kleinere vaarten en kanalen. Veel mensen herinneren zich vast de overstroming bij Wilnis. Een dergelijke situatie willen we natuurlijk voorkomen. Daarnaast is er speciale aandacht voor kwetsbare gebieden die niet binnen de bescherming van de dijken liggen, maar aan de waterzijde van de dijk bij voorbeeld in Rotterdam of Dordrecht. Vaak wonen en werken hier mensen. Ook de diepst gelegen polders in ons land verdienen extra aandacht. Om de veiligheid daar te vergroten kunnen we bij de bouw van woningen en Buitendijks gebied Noordoevers. wegen in plannen laten vastleggen dat kwetsbare instellingen, zoals ziekenhuizen en crèches, daar niet meer zonder meer mogen worden gebouwd. Bovendien is er aandacht voor vluchtroutes en bijbehorende maatregelen indien het onverhoopt toch misgaat. Een vijfde thema is een adequate reactie op overstromingen. De provincie ziet erop toe dat er noodplannen zijn. Het komt erop aan dat verschillende partijen zoals gemeenten, waterschappen, politie en brandweer goed en nauwkeurig kunnen samenwerken. Denk bijvoorbeeld aan plannen en oefeningen voor evacuatie. Zoet water Maar water heeft natuurlijk nog heel veel meer facetten. We hebben het hard nodig als drinkwater, voor de landbouw en industrie.,,de zoetwatervoorziening is voor de provincie dan ook zeer belangrijk, zegt Luc Absil, beleidsmedewerker van de Provincie Zuid-Holland.,,Het gaat om heel grote belangen voor veel verschillende partijen. De zoetwatervoorziening komt soms in de knel door oprukkend zout water. De provincie heeft het initiatief genomen om met alle partijen te bekijken hoe we de zoetwatervoorziening het best kunnen regelen. Er is water genoeg, maar soms is het zoete water niet op de juiste plek, of worden hele hoge eisen gesteld aan de kwaliteit. In het Westland bijvoorbeeld, mag het water dat wordt gebruikt voor de tuinbouw en kassenteelt maar heel weinig zout bevatten, terwijl in kustgebieden veel zout grondwater voorkomt. Bovendien is de verwachting dat door klimaatveranderingen het grondwater nog zouter wordt. Om toch zoet water te kunnen gebruiken voor beregening van Soms kiezen we bewust voor het inlaten van zout water, omdat ook zoet water voor problemen kan zorgen. Het Volkerak Zoommeer bijvoorbeeld was vroeger zout, maar bestaat nu uit stilstaand zoet water. In het voedselrijke stilstaande water ontstaan elke zomer blauwalgen. Blauwalgen zijn giftig en vormen een stinkende groene soep in het meer. Zwemmen is dan verboden, het water is onaantrekkelijk voor de recreatievaart en ongeschikt voor de landbouw. De jaarlijkse blauwalg is slecht voor de recreatie rond het meer. De enige werkende manier om snel van de blauwalgen af te komen is het meer weer zout te maken. Blauwalgen kunnen immers niet tegen zout water. In dit geval is het toelaten van zout water dus de oplossing, maar dan moet wel eerst de zoetwatervoorziening geregeld zijn. Want zout water is niet geschikt voor de landbouw en bovendien kan het via de Volkeraksluizen ook het zoete water in de omgeving beïnvloeden. De provincie heeft daarom alle belanghebbenden bij elkaar gebracht om oplossingen te bedenken voor de zoetwatervoorziening. Het was een intensief proces waaraan alle partijen hebben bijgedragen, van ministeries tot individuele boeren. Zo zijn we in goed overleg met alle partijen gekomen tot een pakket van maatregelen waarmee de gevolgen van een zout Volkerak Zoommeer voor alle gebruikers van zoet water zoveel mogelijk worden beperkt. Zo kunnen de problemen in het Volkerak Zoommeer worden opgelost en werken we samen aan een duurzame zoetwatervoorziening in de provincie. Waterkwaliteit Zuid-Holland is een waterrijke provincie. En dat biedt heel veel kansen en mogelijkheden voor waterrecreatie en een bijbehorende economie. De provincie heeft meer dan honderd locaties aangewezen die geschikt zijn om te zwemmen. Deze locaties worden tijdens het zwemseizoen regelmatig gecontroleerd op waterkwaliteit en veiligheid. Als de kwaliteit of veiligheid niet in orde zijn dan meldt de provincie dat meteen op de locatie, op teletekst en op onze website. Zwemmen op andere locaties raden we af, maar suggesties voor nieuwe locaties zijn welkom. Informatie over zwemwater op en via Werken bij de provincie Zuid-Holland Wil jij ook zorgen voor een veilig Zuid-Holland waar het prettig is om te wonen? Kijk dan op onze vacaturepagina op Bij de provincie zie je wat terug van je werk!

7 NIEUWS Verondiepen van plassen: zinvol of niet? 2TIP HAAL DE VOORDELEN ERUIT SEPTEMBER VRAAG & ANTWOORD Huib de Vriend Hoogleraar Ecologie en Waterbouw TU Delft Vraag: Het verondiepen (minder diep maken) van plassen in Nederland brengt veel voordelen vindt de Nederlandse overheid. Is dat ook zo? Antwoord: De meningen zij n verdeeld. In bepaalde plassen bevordert verondiepen zeker de ecologie en natuurlij ke leefomgeving. Plassen van zes tot wel zestig meter diep worden met verondiepen een stuk minder diep gemaakt. Daardoor ontstaan er diepteverschillen in de plas en dat heeft veel positieve effecten. Arnold Osté, projectleider waterkwaliteit bij adviesbureau RPS BCC, houdt zich er dagelijks mee bezig. Hij ziet veel voordelen voor het verondiepen van diepe plassen: In veel voedselrijke diepe plassen is er sprake van veel blauwalg, zodat wordt afgeraden om er te zwemmen. Door bepaalde delen van die plassen minder diep te maken creëer je meer diversiteit en een evenwichtiger leefomgeving. Andere voordelen Door het creëren van ondiepe zones kan in veel diepe plassen de waterkwaliteit en de ecologie verbeterd worden. Sinds 1 januari 2008 is de wetgeving veranderd en zijn dan ook veel uitvoerende partijen bezig met verondiepen. Osté ziet wel de risico s hiervan in: Door het storten van slib om de plassen ondieper te maken, raakt het water in de plas of het grondwater soms verontreinigd. We doen al jaren onderzoek gedaan naar diepe plassen. Je kunt wel zeggen dat het medio 2009 een hot item is.het verondiepen heeft veel voordelen. Je moet het alleen niet in elke plas willen doen. VERONDIEPEN OF NIET. Door het creëren van ondiepe zones kan de waterkwaliteit en ecologie verbeterd worden. FOTO: RPS BCC BV FEITEN Tegenstanders Dat niet iedereen deze mening deelt blijkt uit de acties van melkveehouderijster Liesbeth Grijsen, die driehonderd meter van de Linderveldplas woont in Lettele onder de rook van Deventer. De koeien drinken grondwater, dat gewonnen wordt op Gebruiksvormen plassen: zwemmen, windsurfen, vissen, duiken, koudewinning, wonen aan water. Meeste diepe plassen zij n onstaan door zandwinning. Naar schatting zij n er ruim 500 diepe plassen verspreid over heel Nederland. Wereldwij d zij n de meeste plassen diep (diepte > 6 m). Diepe plassen zij n de meest heldere wateren die we in Nederland kennen. Ecologische diversiteit in diepe plassen vaak gering door steile eentonige oevers. In de diepe delen heersen zomers vaak zuurstofloze omstandigheden (kunnen geen vissen leven). Diepe plassen vormen een bezinkput voor slib en nutrienten. Meest voedselarme plassen liggen op de hogere (zand)gronden (Hoog-Nederland). achtentwintig meter diepte uit de Linderveldplas. De plannen om verontreinigd slib te storten in de Linderveldplas vormde een behoorlijk risico voor de kwaliteit van dit grondwater. Toen Grijsen naar de gemeente stapte, kreeg ze te horen dat door de nieuwe wetgeving er nu ongestraft in het water gestort mocht worden. Grijsen: Opeens waren de plassen vogelvrij, in ieder geval zo voelde het. Vroeger mocht je nooit zomaar slib en zand in het water storten. Procederen Daarop besloot Grijsen te procedereren: Dat heeft ruim twee jaar geduurd. Een periode die ik beleefde met ongeloof. Want het werd niet echt duidelijk wie er nou verantwoordelijk was. Ik werd van het kastje naar de muur gestuurd. Gelukkig voor Grijsen werd het verhaal over de verontreiniging wijd opgepikt door de media en werden er Kamervragen gesteld over deze kwestie. Op 5 juni van dit jaar kwam het verlossende advies van de commissie Verheijen: het besluit Bodemkwaliteit bleek niet op wetenschappelijk onderzoek te zijn gebaseerd. Ook Osté is blij met de uitkomsten van het kamerdebat. Hij verwacht nader onderzoek over het verondiepen. Grijsen: Er komt inspraak voor omwonenden. Per plas wordt er gekeken of het goed is om te verondiepen. Wij zijn hier heel erg blij mee natuurlijk. We gaan binnenkort dan ook een groot feest geven bij de plas. SANDER COLLEWIJN redactie@mediaplanet.com U bent betrokken bij het zogeheten Zandmotor project. Wat houdt het project in? De Hollandse kust heeft de neiging zich landwaarts terug te trekken. Dat proberen we te voorkomen door zand op de kust te brengen op die plaatsen waar de basiskustlijn wordt overschreden. We doen dat nu beetje bij beetje, door zand op te spuiten op het strand of te storten in het ondiepe water voor het strand. Hoe doen jullie dat? We gaan miljoenen kuubs zand storten in het water voor de kust bij Terheijde. Dat laten we door wind, golven en stroming langs de kust verdelen. Dat geeft niet alleen een natuurlijk en veilig kustprofiel, maar ook een breed strand met jonge duinen en interessante vegetatie. Ook zullen er nieuwe mogelijkheden voor recreatie ontstaan. De Zandmotor dient als proefproject om vast te stellen of dit inderdaad zo werkt. Wanneer beginnen jullie daarmee? Medio 2010 hopen we het eerste zand te storten. Het hele proces duurt tientallen jaren, maar na de winter van 2010 kunnen we al wel snel zien of het de kant op gaat die we hadden verwacht. Hoe werkt het precies? Wind, golven en zeestroming proberen de kust recht te trekken. Als je er een bult zand voor legt, wordt die op den duur verdeeld langs de kust. Daardoor groeit de kust aan en vormen zich nieuwe duinen. Complete oplossingen voor regenwatermanagement Ook regenwater laat zich managen Klimaatverandering. Verstedelijking. Nieuwe wetgeving. Ze vragen om adequaat en duurzaam regenwatermanagement bij de ontwikkeling van groot- en kleinschalige bouwprojecten. En om Intesio van Wavin, de maatwerkoplossing voor duurzaam regenwaterbeheer. Van advies, ontwerp tot systemen en producten. Kijk voor meer informatie op

8 Ontdek hoe we onze delta veilig houden. Het klimaat verandert, het water stijgt en het regent vaker en harder. Daarom gaan we met z n allen aan de slag met het nieuwe Deltaprogramma. Langs bin nen wateren versterken we de dijken en maken we extra opslagruimte voor water. Onze rivieren geven we meer de ruimte. En aan de kust verstevigen we duinen en dijken en houden we de huidige kustlijn op peil. Bijvoorbeeld in Scheveningen. Daar wordt een nieuwe boulevard aangelegd met een dijk erin. Voor dit project en de vele andere waterprojecten in het land vragen we de medewerking van omwonenden en bezoekers. Bent u benieuwd wat u zelf kunt doen? Of wilt u meer weten? Kijk dan op nederlandleeftmetwater.nl. Foto: Organisatiebureau Inaxi Holland sculpture events Als water op afstand moet blijven Een zandkasteel op het strand spreekt tot de verbeelding. Want we willen nu eenmaal het water trotseren. Maar de zee is nooit ver uit de buurt om het bouwwerk weer weg te vagen. De adviseurs en ingenieurs van Tauw hebben de verbeeldingskracht om water op veilige afstand te houden. Kijk op Weet water speelt Mooi water Nederland heeft het mooiste, schoonste en lekkerste kraanwater. Dat moet vooral zo blijven. En we hebben er genoeg van tot onze beschikking. We mogen trots zijn op ons kraanwater. En het is zó enorm belangrijk dat de kwaliteit van de bronnen goed is. Niet voor niets riep de VN dit jaar uit als het jaar van de grensoverschrijdende rivieren. Rivieren zijn essentieel.,,alleen al de Rijn voert per jaar 80 miljard kubieke meter zoet water aan. Om dat zo te houden, moeten we goede afspraken maken met onze buurlanden, vertelt Theo Schmitz, directeur van de Vereniging van waterbedrijven in Nederland (Vewin). Hij benadrukt dat in weinig andere landen de waterkwaliteit zo goed is als in Nederland. Dankzij talloze bekkens in de duinen, de Biesbosch en het IJsselmeer hebben we er bovendien meer dan voldoende van in voorraad. Ook de grondwatervoorraad is omvangrijk.,,we zijn in staat om met de nieuwste technologieën het water te zuiveren en daardoor het drinkwater goed van smaak en geur te maken. Daar zijn we dagelijks volop mee bezig. Zo is chloor overbodig dankzij een technologie waarbij we UV-stralen gebruiken, vertelt Schmitz. Op dit moment investeren de bedrijven om allerlei vervuilingen van vandaag en morgen aan te pakken. En het mooie is dat de materialen die we eruit filteren weer opnieuw gebruikt kunnen worden.,,kalk en ijzer voor de industrie bijvoorbeeld. Fosfor. Die stoffen zijn geld waard, zegt Schmitz.,,Laten we dat geld dus niet in het water gooien.

9 inspiratie september vraag & antwoord Ir. W. G. Epema Veiligheidsadviseur Vraag: Is Nederland voorbereid tegen de zee en overstromende rivieren? Antwoord: Nederland telt aan de kust en langs de grote rivieren 2800 kilometer dijken en er wordt hard aan gewerkt om onze voeten droog houden. Nederland weer op de kaart door nieuw Deltaplan De komende decennia komen we door de klimaatverandering voor een serieuze uitdaging te staan waar het gaat om waterbeheer. De commissie-veerman onderzocht in opdracht van staatssecretaris Tineke Huizinga hoe Nederland zich kan voorbereiden op onder meer een stijgende zeespiegel. De staatssecretaris aan het woord. expertise Mede omdat we 75 procent van het Bruto Binnenlands Product verdienen beneden zeeniveau is het van belang dat we inzetten op veiligheid. Het nieuwe Deltaprogramma is een uitvloeisel hiervan. Tineke Huizinga, staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat, is tevreden dat er vanaf het jaar 2020 jaarlijks 1 miljard euro gereserveerd is voor het Deltaprogramma. Dat moet niet alleen om het versterken van dijken gaan, maar bijvoorbeeld ook over het geven van ruimte aan rivieren waardoor er meteen kansen ontstaan voor natuur, recreatie en wonen aan het water. We moeten ons aanpassen aan de klimaatverandering; niet vechten tegen het water, maar er gebruik van maken. Aan het hoofd van het programma komt een zogenaamde Deltaregisseur te staan. Deze krijgt te maken met een aantal prangende zaken. Droogte zal een probleem worden. We hebben nu al last van verzilting. Waar halen we zoet water vandaan? We onderzoeken nu of het peil in het IJsselmeer omhoog kan. Het meer zou als zoetwaterreservoir kunnen Feiten Het is echt iets waarmee we ons op de kaart kunnen zetten. Er is veel belangstelling voor onze kennis. Tineke Huizinga Staatssecretaris van Verkeer en Waterstraat dienen maar dat betekent veel voor dorpen rond het meer. Daarom moeten we goed onderzoeken óf en wanneer het nodig is waarna er in 2015 een besluit komt. De regering heeft de Deltacommissie in 2007 om advies gevraagd over de bescherming van Nederland tegen de gevolgen van klimaatverandering. Centraal stond de vraag: hoe kan Nederland zo worden ingericht dat ons land ook in de toekomst klimaatbestendig is? Het advies van de Deltacommissie gaat ervan uit dat een veilig Nederland een collectief maatschappelijk belang is. Het veiligheidsniveau moet tenminste een factor 10 hoger dan het huidige niveau. De Deltacommissie heeft ook gelet op de samenhang van water met wonen, werken, landbouw, natuur, recreatie, landschap, infrastructuur en energie. Ondanks dat de dreiging van overstromingen niet acuut is, is de opgave voor het waterbeheer wel urgent. In 2009 werkt een ministeriële stuurgroep onder voorzitterschap van de minister-president aan de Deltawet en het Deltaprogramma. Vanaf het jaar 2020 is jaarlijks 1 miljard euro gereserveerd voor het Deltaprogramma. De toekomstvisie reikt tot na ambitieus plan In 2011 wil Tineke Huizinga dolgraag beginnen met de uitvoering van het plan. Tot die tijd wordt er hard gewerkt om dit doel te bereiken. foto: bartco/istockphoto Méér met de dijk Een aansprekend project, dat model staat voor het nieuwe Deltaplan, is de renovatie van de Afsluitdijk. Huizinga: Het blijkt dat de dijk hoger moet zijn om in de toekomst veilig te blijven. Het ministerie stelde aan verschillende overheden én aan de markt de vraag Wat kan er bij zo n renovatie nog méér met de dijk? Uit alle ingediende plannen zijn er nu vier geselecteerd. Reële plannen, die de moeite waard zijn om mee verder te gaan, zo oordeelt de staatssecretaris. Voorgesteld zijn onder meer een waterscheidingcentrale voor het opwekken van duurzame energie, met genoeg vermogen om duizenden huishoudens van stroom te voorzien en de aanleg van extra natuurgebieden. Maar welk plan het ook gaat worden, Huizinga wil dolgraag in 2011 beginnen met de uitvoering ervan. Dit is erg ambitieus, maar het ik hou dat doel vast om het tempo erin te houden. Nederland staat internationaal bekend om haar waterwerken en de beleidsvrouw vindt het tijd om dat opnieuw te benadrukken. Huizinga: Nederland wordt in het buitenland gezien als een land dat vernieuwend bezig is. Het is echt iets waarmee we ons op de kaart zetten. Ook economisch, want er is veel belangstelling voor onze kennis. hans peijs redactie@mediaplanet.com De grote watersnoodramp in 1953 leidde tot de Deltawet. De deltawerken zouden twintig jaar later gereed zijn, maar dat liep met dertig jaar uit. Maar we zijn nu klaar. Althans, we zijn klaar op basis van de eisen uit de jaren vijftig, zegt ir.w. G.Epema. Epema was directeur van het hoogheemraadschap van de Alblasserwaard en de Vijfheerenlanden en na de opheffing op 1 januari 2005 is hij zelfstandig waterbouwkundig adviseur. Hij zegt dat op basis van de huidige normen veel dijken niet op orde zijn. Bij de vijfjaarlijkse APK is gebleken dat de helft van de dijken in orde is en een kwart is afgekeurd. Met het in orde maken van deze dijken is door de regering een aannemingssom van 2,8 miljard euro gereserveerd. Van dit geld is achthonderd miljoen euro bestemd voor verbetering van de Afsluitdijk. Epema: De Afsluitdijk voldoet niet aan de huidige randvoorwaarden. In 1933 waren die randvoorwaarden drie meter boven NAP, nu is dat vijf meter. Niet alleen de zee is een gevaar, maar ook de rivieren. Sinds in 1993 en 1995 de dijken van de Maas overstroomden en andere grote rivieren sterk stegen, is ook hier de situatie verbeterd. Voor 1995 wilde niemand daaraan, maar toen werd iedereen wakker, zegt Epema over de 2,2 miljard euro die is uitgetrokken voor het project Ruimte voor de Rivier. Dit moet in 2015 zijn afgerond. Derde anker is het Rapport Veerman, waarin onder andere ideeën over een uitbouw van de waterkering in de Noordzee worden vastgelegd. Alles bij elkaar: er wordt hard gewerkt aan onze veiligheid. Maar er zijn twee minnen. De eerste is dat wordt bezuinigd op waterbouwkundig onderzoek en dat is de basis van de veiligheid van ons land. En er wordt helaas bezuinigd op de TU Delft faculteit Civiele Techniek, waardoor er op een gegeven moment een tekort dreigt aan hoogopgeleide vakmensen. Dat is een zorgelijke ontwikkeling.

10 10 september 2009 nieuws feiten Icoon De Deltawerken zijn een ingenieus icoon dat ons wereldberoemd heeft gemaakt. Gevolgen Tegelijkertijd hebben ze gevolgen voor de ecologie gehad en is men er niet genoeg in geslaagd om die te herstellen. Giftig Op sommige plekken duikt de blauwalg op, die het water daarmee giftig maakt. Hard nodig We hebben zowel zoet als zout water hard nodig. Essentieel Zoet water is essentieel voor ons drinkwater, maar ook voor de landbouw en de industrie. Dynamiek Water en ecosysteem hebben een zekere dynamiek nodig. Herbruiken Gelukkig wordt water al jaren hergebruikt zodat verspilling voorkomen wordt en een duurzaam geheel ontstaat. Het wassende water Vraag: Hoe houden we Nederland veilig en duurzaam qua watermanagement? Antwoord: Door onze Deltawerken aan een grondige restauratie te onderwerpen.,,de Deltawerken hebben Nederland na 1953 weer veilig gemaakt. Ze hebben echter ook negatieve gevolgen gehad voor de ecologie in de delta. Tegelijkertijd is de klimaatverandering een aandachtspunt. We moeten blijven nadenken over onze veiligheid. En daarnaar handelen op de korte termijn en langere termijn. Aan het woord is Joost Schrijnen, programmadirecteur van de Stuurgroep Zuidwestelijke Delta. Dit coördinatieorgaan brengt vier ministeries, drie provincies en vijf waterschappen samen om te spreken over de toekomst van de delta. De situatie van de ecologie in sommige Nederlandse wateren is al tien jaar acuut, zo laat Schrijnen weten.,,we hebben het onszelf door onze technische ingrepen niet makkelijk gemaakt. Een van de problemen is bijvoorbeeld dat er geen visverkeer van de zee naar de delta meer is. Een ander dat de mosselcultuur afneemt doordat het voedsel uit de rivieren niet meer in de Oosterschelde komt. Tegelijkertijd zijn er zoetwaterbekkens Balans Het aandachtspunt is dat de Delta weer dynamisch wordt met de juiste balans van zoet en zout water. foto: bartco/istockphoto in Nederland, gebieden die vroeger zout waren zoals het Volkerakmeer. Stilstaand zoet water leidt ertoe dat planten en dieren er niet overleven. In die gebieden zien we dat de blauwalg opduikt die niet alleen zwemmen onmogelijk maakt, maar bovendien ook nog ontzettend stinkt. Dat zorgt ervoor dat in bepaalde delen mensen gewoonweg niet meer aan het water willen wonen. Een andere ontwikkeling is het instorten van zandplaten als gevolg van de vermindering van de getijwerking, of zuurstofloosheid in het stilstaande zoute Grevelingenmeer. Reden dus waarom de Deltawerken aan restauratie toe zijn. Grote vraag is hoe we de ecologie kunnen herstellen en hoe de dynamiek terugkomt in zowel de zoetwatergebieden als de zoutwaterbekkens. De boel afbreken is uiteraard geen optie. De Deltawerken beschermen ons.,,maar wat wel zou kunnen is de bouw van een getijdencentrale in bijvoorbeeld de Brouwersdam. Het is een goede optie om via een constructie het getij toe te laten en zeewater door te laten om de balans te herstellen. Winst is dat de turbines schone energie opleveren. Het Volkerakmeer moet schoon en dat kunnen we bereiken door het getij er toe te laten en zout water, dat bekend staat om zijn zelfreinigende werking. Een aandachtspunt is alleen wel dat zoet water niet zomaar zout kan worden gemaakt. Het wordt immers volop gebruikt voor landbouw en industrie.,,het is relatief goedkoop om sluizen lekdicht te maken voor zout water en erg effectief omdat je het dan kunt reguleren. Binnenkort starten hiermee proeven op de Afsluitdijk. Ook interessant is hergebruik. We kunnen water dat afkomstig is van afvalzuivering opnieuw gebruiken. In de glastuinbouw in het Westland wordt water continu gebruikt en hergebruikt. Omdat er nooit meer iets wegloopt is dat dus bijna het toppunt van duurzaamheid.,,water stroomt en het hangt met alles samen. Ons aandachtspunt is dat de delta weer dynamisch wordt met een juiste balans van zoet en zout water. Dat hebben we allebei nodig. Kunnen we door technische ingrepen ook nog energie opwekken dan ontstaat er niet alleen heel veilige, maar ook uiterst duurzame delta. marjolein straatman Zeeland creëert een nieuwe delta Van vijand tot bondgenoot: Zeeland. Het woord zegt het al: zee en land. Een provincie die voor ruim een-derde deel uit water bestaat. Die bekend is vanwege de ruimte en de stranden, en die (wereld) beroemd is vanwege de Deltawerken. Deze werken zijn het gevolg van de overstromingen in Grote delen van Zeeland kwamen toen onder water te staan, er vielen honderden doden, vee verdronk en de schade aan huizen en wegen was enorm. De Deltawerken moesten het land tegen de zee beschermen. En dat lukte. Nu, een halve eeuw later, blijken die Deltawerken ook nadelen te hebben. Doordat grote delen van Zeeland afgesloten zijn van het (zoute) zeewater, is waardevolle natuur verloren gegaan. Er zijn problemen met de waterkwaliteit. En Zeeland krijgt direct te maken met de klimaatsveranderingen (de stijgende zeespiegel). Vandaar dat Zeeland op zoek is naar een nieuw evenwicht met het water. Oplossingen zoekt en uitvoert. In de komende periode zal onze inventiviteit steeds meer nodig zijn om de huidige problemen, zoals de blauwalgen, de zogenaamde zandhonger, achteruitgang van de ecologische kwaliteit, etc. op te lossen en toekomstige opgaven, zoals de zeespiegelstijging en verzilting, de baas te blijven. Daarin speelt het gebruik maken van natuurlijke krachten (building with nature) een rol. Gelukkig beschikken de Zeeuwen over die inventiviteit. Verschillende projecten vormen daarvoor het bewijs. Bijvoorbeeld het project Zeeuwse tong: dat combineert de kweek van algen, schelpdieren, wormen en tong met de teelt van zilte groenten zoals zeekraal en lamsoor. Een ander voorbeeld is het project voor de kust bij Nieuwvliet in West Zeeuws-Vlaanderen. De zogenaamde erosieberm, waarbij een zandplaat van ongeveer kubieke meter voor het strand wordt neergelegd. Het is de bedoeling dat deze zandplaat als gevolg van de stroming in het water de komende jaren zijn zand afzet op de kust. Op deze manier wordt de kust op een natuurlijke manier onderhouden, en blijft de veiligheid gehandhaafd. Ook heeft de Provincie Zeeland een mooi innovatief voorbeeldproject op het gebied van waterkeringen, namelijk de overslagbestendige dijk. De dijken worden ook aan de binnenkant versterkt met steen en asfalt en overslaand water kan hierdoor de dijk niet meer bedreigen. Zeeland levert met zijn innovatieve waterprojecten een belangrijke bijdrage aan de internationale uitstraling die Nederland heeft op het gebied van watermanagement. Onze waterkennis is dan ook een belangrijk Nederlands exportproduct. Zo bouwen Nederlandse ingenieurs mee aan de dijken in New Orleans en aan het Suezkanaal, het Panamakanaal, de kustverdediging van Atjeh en een haven in Vietnam. Die kennis gaat ervoor zorgen dat de kwaliteit van wonen, leven en recreëren optimaal blijft. Zeeland creëert een nieuwe delta, waarin het water geen tegenstander is, maar een bondgenoot.

11 EXPERTPANEL Cees Buisman Hoogleraar Wageningen Universiteit, expert in schoon watertechnologie Hans Schouffoer Hoogheemraad bij hoogheemraadschap Rij nland SEPTEMBER Dick de With Manager business unit infra van Wavin Vraag 1 Welke ontwikkelingen in uw vakgebied zijn momenteel actueel? De eerste is de mate van hergebruik van ons water en de uitdaging momenteel zijn lage concentraties zogeheten zwarte-lijststoffen, zoals medicijnresten en pesticiden. De tweede is terugwinnen van energie uit water. De watersector gebruik ongeveer twee procent van het wereldwijde energieverbruik en eigenlijk hebben we dat niet nodig omdat er veel energie in water zit. Het streven is nul procent en vervolgens een positieve bijdrage aan de energiebehoefte. De derde uitdaging is het tekort aan zoet water in de wereld. Om calamiteiten te voorkomen voeren de waterschappen in Nederland enorme programma s uit voor verbetering van kades en dijken, onder andere door ze op hoogte te brengen. Dat is hard nodig, ook al beseft niet iedereen dat. Soms worden we echter met de neuzen op de feiten gedrukt. Bijvoorbeeld in 2003, toen bij Wilnis als gevolg van de hitte een uitgedroogde veendijk doorbrak. Verder werken we aan de Europese Kaderrichtlijn Water, om te zorgen voor schoon water in sloot en plas. Dat is goed voor mensen en dieren en planten. Als gevolg van de klimaatverandering nemen de regenbuien in ons land toe in hevigheid. In korte tijd valt heel veel hemelwater. Met name in een bebouwde omgeving kan dat tot ernstige wateroverlast leiden: rioleringen kunnen de toevoer niet meer aan, straten lopen onder en niet zelden is er sprake van waterschade aan woningen en bedrijfspanden. De oplossing bestaat uit een geïntegreerd en duurzaam systeem voor het opvangen, opslaan, reinigen, infiltreren en eventueel bruik van hergeregenwater. Vraag 2. Heeft u het idee dat de gemiddelde Nederlander het besef heeft dat er een uitdaging in het water ligt? Er is steeds meer aandacht voor, maar als de gemiddelde Nederlander om zich heen kijkt dan ziet hij overal water. Buitenlanders snappen het ook niet. Ik heb contact gehad met mensen uit Jordanië, die naar huis schrijven dat hier zoveel water is, zodat water zelfs als erfafscheiding wordt gebuikt. Daar staat geen Nederlander bij stil. En de trend is dat de gemiddelde Nederlander steeds meer water gaat gebruiken. De jeugd douchet steeds vaker en dat is geen goed voorbeeld voor de rest van de wereld. Dat besef groeit, maar kan veel beter. Als een kade of dijk doorbreekt en daardoor komt bijvoorbeeld een snelweg onder water te staan, dan is Leiden in last. Ander voorbeeld: als dat Turkse vliegtuig bij Haarlem verderop bovenop een dijk, was neergestort was de Haarlemmermeer weer een meer. Nederlanders vertoeven graag op het water maar de waterkwaliteit is op veel plaatsen nog niet in orde. We merken dat pas bij warm weer als er een zwemverbod is of er koeien ziek worden, maar het speelt ook de andere dagen van het jaar. Betrokkenheid neemt toe! Ja, maar het besef dat het bij waterbeheer om veel meer gaat dan het ophogen van dijken of het creeren van waterbekkens bij rivieren is nog lang niet bij iedereen aanwezig. Ook de opvang van regenwater in woongebieden valt onder waterbeheer. De toename van regenintensiteit zorgt voor meer overlast door water op straat. Bewoners worden hiermee direct geconfronteerd en ik verwacht dan ook dat de betrokkenheid van de inwoners bij dit onderwerp alleen maar toe zal nemen. Vraag 3. Welke ontwikkeling zou u, voor zover dat mogelijk is, enigszins het gevoel geven dat u klaar zou zijn? Het zou mooi zijn wanneer we in Nederland alle technologieën zouden inzetten om het watergebruik terug te dringen. Nu gebruikt een Nederlander gemiddeld 125 liter water per dag. Dat is bijvoorbeeld in vergelijking met de VS weinig, want daar is het gemiddelde verbruik 260 liter, maar in vergelijking met veel andere landen is het veel. Met moderne technologie kan het watergebruik terug naar tien liter, terwijl het comfort van leven er niet op achteruit gaat. Dat lijkt me een mooie boodschap voor de wereld. Watergebruik terug naar 10 liter Als we een hele zomer zouden kunnen zwemmen zonder blauwalgen dan gaat het de goede kant uit! Nederland mag zich best realiseren dat schoon water en droge voeten niet zo gewoon zijn als het lijkt. Door de waterschappen wordt hard gewerkt om Neder- land veilig te houden, maar als de rekening van het waterschap in de bus valt, vindt iedereen die te hoog. Zonder dat geld kunnen we echter niets en heeft Nederland een probleem. Zo ver is het helaas nog niet, duurzaam regenwater beheer staat nog lang niet overal op de agenda. We komen echter wel een stuk in de goede richting wanneer de mensen in Nederland nog meer zich bewust zijn van de waarde van droge voeten en van een goede kwaliteit van ons oppervlaktewater water. Stichting Well Supporting innovation Wetsus Congress October, 5 & 6, Leeuwarden Fryslân maakt in zeer korte tijd een grote ontwikkeling door met de expanderende bedrijvigheid in de watersector. Vanuit deze toenemende activiteiten is Stichting WELL (Water, Energie en Life Sciences Leeuwarden) ontstaan. Stichting WELL faciliteert op dit moment 15 innovatieve, jonge, ambitieuze technologie ondernemingen in Fryslân. In een prachtig gerenoveerde, onder architectuur gebouwde kerk, in het hart van de Watercampus te Leeuwarden stimuleert en creëert Stichting WELL de samenwerking met kennisinstellingen en opleidingen. De ontwikkeling van de Watercampus in Leeuwarden, waarin watertechnologiebedrijven, overheden en kennisinstellingen hun krachten bundelen, is hiermee in volle gang. Wetsus, centre of excellence for sustainable water technology, is een faciliterend intermediair voor trendsettende kennisontwikkeling op het gebied van duurzame waterbehandelingstechnologie. Wetsus creëert een unieke omgeving en strategische samenwerking om rendabele en duurzame waterbehandelingstechnologie van topniveau te ontwikkelen. Wetsus opereert daarbij als Technologisch Topinstituut Watertechnologie, waarin bedrijven en kennisinstellingen op een inspirerende wijze multidisciplinair samenwerken. Samen met haar partners levert Wetsus zo een belangrijke bijdrage aan de oplossing van de wereldwaterproblematiek. combining scientific excellence with commercial relevance

12 Advertentie telegraaf.pdf :37:48 Bij aanhoudende hitte hou jij het hoofd koel. C M Y CM MY CY CMY K Het weerbeeld in Nederland vertoont steeds meer extremen. In kortere tijd valt er meer regen en de droogte in de zomer houdt steeds langer aan. Dat heeft consequenties voor de veiligheid van de woonomgeving. Het Hoogheemraadschap van Delfland zorgt voor een veilig woon-, werk-, en leefklimaat en beschermt mens en natuur tegen het water. Daarvoor zetten de professionals van Delfland zich iedere dag in. Vaak onzichtbaar maar altijd onmisbaar. Delfland investeert in een innoverende en kostenbewuste aanpak en een proactieve samenwerking met andere overheden en maatschappelijke organisaties. En dat in een van de meest dichtbebouwde, laaggelegen en dynamische delen van de Randstad. Bij Delfland vind je uitdagend, inhoudelijk en vooral zinvol werk. Zonder Delfland zou een groot gedeelte van het gebied onbewoonbaar zijn. Ongeacht je functie werk je bij Delfland aan het maatschappelijke belang én aan veilige dijken, droge voeten en schoon water. Toe aan een nieuwe uitdaging in een waterrijke omgeving? Dan is het Hoogheemraadschap van Delfland jouw werkgever. Kijk voor interessante functies en carrièrekansen op Wij hebben de volgende vacatures: Beleidsadviseur waterkeringen Senior medewerker onderhoud watergangen Droge voeten. Zo normaal, niet gewoon. Ben jij net zo dynamisch als water? Dan zoekt Evides jou! Wij brengen jouw loopbaan in een stroomversnelling. Evides Waterbedrijf levert drinkwater aan 2,5 miljoen consumenten in zuidwest Nederland. Daarnaast is Evides Industriewater een belangrijke speler op de internationale markt voor de zuivering van industrie- en afvalwater. Juist die combinatie van maatschappelijke en commerciële taken maken van Evides een veelzijdige en uitdagende werkgever. Met 550 medewerkers zijn we een serieuze sparringpartner voor talloze multinationals. Ons kantoor staat in Rotterdam en onze jaaromzet bedraagt ca. 300 miljoen. Procestechnicus Industriewater Samen met je collega s zorg jij ervoor dat de installaties in de regio Rijnmond optimaal blijven draaien. Je controleert en bedient de installaties en houdt toezicht op de processen. Ook het eerstelijns onderhoud en het verhelpen van storingen zijn bij jou in vertrouwde handen. Een mooie stap voor een MBO er Elektrotechniek die bekend is met procesautomatisering en affiniteit heeft met werktuigbouwkunde. Productietechnicus drinkwater Als productietechnicus zorg je ervoor dat we onze bedrijfsmiddelen en productie-installaties in Rotterdam, Dordrecht en Spijkenisse optimaal inzetten en beheren voor een betrouwbare drinkwaterlevering. Je voert bijvoorbeeld onderhoud uit, je lost storingen op en regelt procesinstellingen. Kortom, uitdagende dynamiek voor MBO ers met een elektrotechnische of proces achtergrond. Teamleider fitterij In deze functie geef je leiding aan een team (wijk)monteurs en voer je het beheerprogramma uit van het leidingnet voor de diverse soorten water die Evides levert. Interessant voor een HBO er met een aanvullende opleiding op het gebied van leidinggeven en in het vakgebied. Coördinator beveiliging en crisisoefeningen Als coördinator heb je een regisserende, adviserende en de beheerderrol bij Evides crisisoefeningen en het beveiligingsbeleid. Een uitdagende baan voor HBO ers met aanvullende opleiding op het gebied van beveiligingsbeleid. Meer over deze én andere interessante functies in de techniek en ICT vind je op

13 NIEUWS 3TIP SEPTEMBER VOLOP CARRIÈREKANSEN VRAAG & ANTWOORD 2 3 Drs. Cynthia Reintjes (35) Adviseur waterkeringen Zijn er voor vrouwen kansen voor een carrière in de watersector? Absoluut, want deze branche biedt veel kansen voor mannen en vrouwen. 1 Volop werk in watersector De sector waterveiligheid is relatief ongevoelig voor conjunctuurschommelingen. En dus is dit een sector met volop carrièremogelijkheden en bijna een baangarantie. IN DE PRAKTIJK Als ik met vrienden praat over ons werk, dan merk ik dat ik in een van de weinige sectoren zit die weinig tot niets merkt van de crisis. Veel duidelijker dat de waterbranche `crisisproof is, kan Wouter ter Horst, adviseur waterveiligheid bij adviesen consultantsbureau Infram in Marknesse, het niet omschrijven. De reden is volgens Ter Horst helder. Waterveiligheid staat anders dan tien jaar geleden op de politieke agenda en dat speelt de sector in de kaart. Ook speelt mee dat de wereld regelmatig wordt geconfronteerd van de verschrikkingen van het water, zoals de tsunami in 2004 en de overstroming van grote delen van New Orleans vorig jaar. En nu we het toch over die delen in de wereld hebben: Nederlandse waterdeskundigen staan er internationaal goed op en dat biedt kansen op een internationale carrière. Mooi, maar een buitenlandse baan moet niet worden geromantiseerd. Ik heb in het buitenland veel baggerprojecten gedaan en dat is gewoon van s morgens vroeg tot s avonds laat keihard werken. Het is geen vakantie, zegt Wil Borst. Borst is na een jarenlange carrière in de waterbouw- CARRIÈRETIPS Begin bij het begin, bij de vraag of je wel in de watersector wilt werken. Beantwoord je die vraag met ja, begin dan bij een watergerichte studie. Vooral TU Delft en Wageningen Universiteit bieden universitaire opleidingen in deze richting. Ook diverse hogescholen (een aanrader is Hogeschool Van Hall Larenstein) bieden studies in deze richting aan. De crisis is een goed moment om een mogelij ke werkgever in het watermanagement te zoeken, want de sterke bedrij ven blij ven Waterveiligheid staat nu op de politieke agenda en dat speelt de sector in de kaart. Wouter ter Horst Adviseur waterveiligheid bij adviesen en baggersector zelfstandig raadgevend ingenieur in deze sector en heeft onder andere een rol bij de aanleg van de Maasvlakte-2 (het grootste baggerproject van Europa is: hier wordt 240 miljoen m3 zand opgespoten, zie futureland.nl). Gezien zijn achtergrond is het niet vreemd dat Borst graag reclame maakt voor watermanagement. Het is een uitdagend vakgebied, altijd anders en het stikt van de mogelijkheden. Ik studeerde af op het onderwerp betonnen tuibruggen en daarna kwam ik in de natte waterbouw&baggersector. Dat geeft aan dat een loopbaan alle kanten op kan, als je dat wilt. De kaarten voor de sector liggen dus gunstig, maar gek genoeg is de watersector bij studenten niet erg overeind of liever nog groeien nu. Hou je op de hoogte van nieuwe ontwikkelingen, onder andere via internet. Een goede tip is watermanagement.nl. Vakbeurzen zij n een prima podium om te netwerken. Neem je visitekaartje mee, bij voorbeeld naar de vakbeurs Grond, Groen en Water die tussen 12 en 14 september in Assen wordt gehouden. Ook de Aqua Nederland Vakbeurs op 16, 17 en 18 maart 2010 in Gorinchem is een belangrij ke ontmoetingsplaats. UITDAGEND 1. Je hoeft niet perse civiel ingenieur te zijn om in de watersector te werken. Een combinatie van verschillende expertises maakt het juist interessant. FOTO: DAVIDORR/ISTOCKPHOTO 2. Wil Borst, Ecoloog FOTO: JOHN JANSSEN 3. Peter Wijsman, Program manager populair. Ter Horst: Het valt niet mee jonge mensen enthousiast te maken voor dit vakgebied. Wat daar de reden van is? Het is ook een bètastudie en die zijn per definitie minder populair. Het Havenbedrijf Rotterdam, waar Borst adviseert, enthousiasmeert de jeugd met speciale educatieve programma s. Bovendien staat op de website portofrotterdam.nl een speciale button naar de vele carrièremogelijkheden. Iedereen die dit aanklikt komt meteen in een warm bad. Crisis of niet, hier ben je welkom. Volgens Peter Wijsman, programmamanager van Arcadis (onder andere projectmanagement en ingenieursadviezen) in Californië, is het om een andere reden niet vreemd dat er in de hele wereld steeds meer aandacht is voor waterveiligheid. De watersector creëert een veilige leefen werkomgeving en daar hebben overheden geld voor. Bovendien zullen delta s in de wereld steeds dichter bevolkt worden en ook dat levert altijd werk op. Wijsman meent dat de branche behoefte heeft aan hoogopgeleide personen in alle vakgebieden. Je hoeft niet perse civiel ingenieur te zijn om in deze sector te werken. Ook ecologen, economen, geologen en noem verder maar op vinden emplooi. Juist die expertise van al die vakgebieden maakt werken in de watersector zo interessant. HANS PEIJS redactie@mediaplanet.com Was het voor jou een uitgemaakte zaak dat je carrière zou maken in waterbeheer? Nee. Na het afronden van mijn studie Fysische Geografie aan de Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht en aansluitend werk in het onderzoek, ben ik aan de slag gegaan bij een waterschap. Daarna ben ik in deze uitdagende functie doorgestroomd. Inmiddels is water helemaal jouw terrein? Ja, absoluut. De binding van waterkering en waterbeheer met het Nederlandse landschap vind ik heel mooi. Het onderwerp veiligheid tegen overstromingen en hoe je dat waarborgt in een dichtbevolkt land is en blijft een actuele kwestie. Ik heb het gevoel dat ik me inzet voor een goede zaak en de maatschappelijke relevantie van het werk geeft mij voldoening. Ben je de hele dag alleen bezig met water of komen er ook andere landschapsaspecten om de hoek kijken? Het werk is afwisselend omdat we meedenken bij verschillende projecten in uiteenlopende fases. Het maken van beleid, onderzoek, uitvoering van de werkzaamheden, daar krijg ik allemaal mee te maken. Niet heel veel vrouwen hebben een adviesfunctie in de watersector. Wat voegen vrouwen toe in deze branche? Bij de waterschappen valt het aantal vrouwen best mee, maar in de advisering is het aantal vrouwen inderdaad ondervertegenwoordigd. Maar voor zowel vrouw als man geldt: doe waar je goed in bent en waar je je goed bij voelt! Wat zijn de toekomstperspectieven, qua werk? In waterkering en waterbeheer is volop werk in ons land en daarbuiten. Dat kun je tegenwoordig kan niet van elk vakgebied zeggen. Het is ook een prima sector om een internationale carrière op te bouwen, want waterbeheer is een belangrijk Nederlands exportproduct? Als je een internationale carrière wenst, ben je hier in de watersector eveneens aan het goede adres.

14 14 september 2009 inspiratie Vraag: Wat brengt Dutch Delta Design 2012? Antwoord: Dit initiatief om de Nederlandse watersector op de kaart te zetten kan veel werkgelegenheid opleveren. We moeten meer ambitie en leiderschap uitstralen expertise De Nederlandse watersector heeft de helft van de internationale markt in handen. Nederland blinkt onder andere uit in watermanagement, deltatechnologie en baggeren. Niet voor niets dat Nederlandse waterbouwers over de hele wereld aan de slag zijn. Van het opspuiten van palmeilanden voor de kust van Dubai tot en met het versterken van dijken in New Orleans. Toch merkte de Nederlandse watersector vorig jaar dat de uitstraling van de watersector niet overhield. Ook de samenwerking binnen de sector kon beter. Medio 2008 was Erik Pool op dat moment werkzaam voor het ministerie van Verkeer en Waterstaat en verantwoordelijk voor de strategie, kennis en innovatie van het waterbeleid. Toen besloot de watersector de koppen bij elkaar te steken. Pool: Dertig verschillende mensen uit de watersector hebben twee dagen bij elkaar gezeten in Wageningen. Uiteindelijk zijn er concrete activiteiten uit gekomen. Het werd de kick-off van Dutch Delta Design en ik werd projectdirecteur. Nederlands Dutch Delta Design 2012 is het nieuwe label dat moet staan voor het beste wat Nederland heeft te bieden op het gebied van water is het voorlopige richtpunt. Dan zal de watersector met evenementen in heel Nederland laten zien waar zij allemaal toe in staat is. Het was wel typerend voor de watersector dat een extern automatiseringsbedrijf (IBM) met het eerste plan kwam voor een gezamenlijk initiatief. Zij merkten dat hun klanten de watersector een steeds belangrijker onderwerp vonden. Pool: IBM vertelde de watersector dat ze de potentie en kwaliteit van de watersector onderschatten in Nederland. Het blijkt nu dat we onze producten en diensten uit de watersector meer moeten labelen als Nederlands. In China vragen ze daarom, want de perceptie van de Nederlandse watersector is wereldwijd erg goed, alleen beseffen we dat nog te weinig. Profile Erik Pool Leeftijd: 47 jaar Gezin: Getrouwd, 1 zoon Werkverleden: Ministerie Verkeer en Waterstaat, eigen communicatie/adviesbureau, voorlichter gemeente Zoetermeer, journalist (Haagse Courant, Rotterdams Dagblad, NCRV). Nevenfuncties: Lid van Staten Zuid-Holland voor PVDA, mede-initiatiefnemer La Scuola - Academie voor levenskunst. Projecten Dutch Delta Design plant volop projecten voor de komende jaren met een voorlopig hoogtepunt in Volgend jaar mei start de marketingcampagne Nederland Waterland. Iets dat uitgebreid gecommuniceerd wordt bij de World Expo in Sjanghai volgend jaar. Dutch Delta Design is ook druk bezig met het ontwikkelen van een nationaal watercentrum. Het gaat de goede kant op, vindt Pool: Er is al heel veel losgemaakt bij alle betrokken partijen. Ik denk dat de essentie van het project is dat we meer samenwerken met elkaar. Dat gebeurt nu al. We hebben de kennis en kunde over water waar andere landen veel mee kunnen. Maar dan moeten we wel meer ambitie en leiderschap uitstralen naar de rest van de wereld. Een ouderwetse Hollandse koopmansagenda, zoals ik het noem. Toekomst 2012 moet een evenementenfestival worden van de gehele Nederlandse watersector, waar niet alleen de watercentra en andere trekpleisters voor toeristen gereed zijn. Een flink aantal internationale hoogwaardigheidsbekleders worden dan ontvangen. De deuren van de watersector zullen wijd open staan beweert Pool: Het moet een groot feest worden en ook een kans om een nieuwe generatie tussen de achttien en vierentwintig jaar oud enthousiast te maken voor de watersector. Ik denk dat het gaat lukken. De universiteiten van Twente, Nijmegen en Wageningen werken door Dutch Delta Design al samen om een groot waterexpertisecentrum van de grond te krijgen. Creatieve industrie De toekomst ziet er dus goed uit voor de Nederlandse watersector. Deze sector is heel technisch en blinkt daardoor nooit uit in haar eigen pr. De boost die Dutch Delta Design geeft aan de uitstraling kan hopelijk ook resulteren in nog meer werk in het buitenland voor de Nederlandse water- en dijkenbouwers. Pool: De campagne heeft nu al effect. De creatieve industrie in Nederland is gemobiliseerd om de watersector in een positief daglicht te zetten. Ik ben eigenlijk verbaasd over alle energie die is vrijgekomen na het eerste initiatief. Blijkbaar hebben we de goede snaar weten te raken. SANDER COLLEWIJN redactie@mediaplanet.com Water voor Nederland Vitens. Dat zijn meer dan mensen die zich verbonden voelen door hun passie voor water. Die alle dagen van de week, 24 uur per dag, werken aan het winnen, zuiveren en leveren van drinkwater van topkwaliteit. Meer dan een derde van Nederland gebruikt water van Vitens. Dat maakt ons tot Nederlands grootste drinkwaterbedrijf. Werken aan water Drinkwater. Het lijkt zo simpel en vanzelfsprekend, maar dat is het niet. Water is een vak. Een vak dat vraagt om creativiteit, innovatie, doorzettingsvermogen en om het nemen van verantwoordelijkheid. Voor mens, maatschappij en milieu. Wil jij ook op een zinvolle manier aan het werk zijn? Dan moet je bij Vitens zijn. Kijk voor vacatures op onze site.

15 september vraag & antwoord Roland Steinmetz Projectmanager verantwoordelijk voor de waterprojecten Wordt er na het rapport van de Deltacommissie vorig jaar hard gewerkt om Nederland te versterken? Daar is een uitwerkingscommissie nu druk mee bezig. Waarschijnlijk komt er een Deltafonds om alle plannen concreet te realiseren. Wat zijn de uitdagingen die je als projectmanager tegenkomt bij waterprojecten? Aan de ene kant willen we de projecten snel realiseren, maar daarvoor moeten we wel alle betrokken partijen bij elkaar brengen. Dan is er pas sprake van draagvlak om verder te gaan en kom je tot een integrale aanpak. Nu zijn we bezig met de toekomst van het IJsselmeer. Dan moet je niet alleen naar het water kijken, maar ook naar veiligheid, ruimtelijke ordening, recreatie en esthetische aspecten. Dat is zeer complex. Callantsoog Alleen met een integrale aanpak van kustveiligheid kom je tot effectieve maatregelen, daar moet de watersector nog aan werken. foto: appn Waarom zijn waterprojecten complex? De belangen van de partijen lopen sterk uiteen. Het doel van een procesmanager is om hier verbinding te leggen en te komen tot een gedragen oplossing. Ook moeten we niet te technisch kijken. Dat vinden de betrokkenen in de watersector soms lastig. Als je een kust wilt versterken kun je niet alleen kijken naar de veiligheid van de versterkte dijken, maar ook of je bijvoorbeeld woningbouw kunt realiseren en hoe je kunt samenwerken met natuurorganisaties. Hoe past het in het landschap? Dat proberen we te bewerkstelligen. Werken met plezier... zijn sterk zorgen geven delen moeders zijn sterk zorgen geven delen simavi helpt leert werkt aan gezondheid drinkwater, hygiëne, wc's veilige zwangerschappen ziektes voorkomen opkomen voor belangen APPM Management Consultants is een onafhankelijk adviesbureau voor project- en procesmanagement en managementadvies. APPM organiseert projecten rond (rail)infrastructuur, gebiedsontwikkeling, stedelijke vernieuwing, havens, luchthavens, bedrijventerreinen en water en adviseert opdrachtgevers bij de ontwikkeling van organisatie, management en samenwerking. APPM spant zich in om met alle betrokkenen op deskundige, enthousiaste en nuchtere wijze de gestelde doelen te realiseren. Daarbij speelt een plezierige samenwerking een belangrijke rol. APPM sponsort Schaatsteam APPM en zeiler Pieter Jan Postma om te benadrukken dat APPM investeert in talentvolle mensen die in vrijheid excelleren. breda hoofddorp zoetermeer appm.nl

16 (advertorial) Van rioolwater naar veilig drinkwater Zoetwater is wereldwijd een groot en groeiend probleem: er is lokaal veel te veel, of veel te weinig. En overal dreigt watervervuiling. Regeringen breken zich het hoofd over oplossingen, steeds vaker komen ze daarvoor naar ITT Water & Wastewater, de multinational met de technische kennis, de materialen en de machines voor alle fasen van waterbehandeling en 6000 mensen in 140 landen die alles weten van waterbehandeling in de hele waterketen. ITT Water & Wastewater ziet de verkrijgbaarheid van schoon en veilig water als een van de rechten van de mens. Het dagelijks werk van ITT Water & Wastewater draait helemaal om water. Het begint bij het oppompen van zoetwater uit rivieren, meren en onderaardse bronnen naar de drinkwaterbedrijven. Vervolgens zorgen de pompen van ITT Water & Wastewater dat het drinkwater bij de gebruiker komt. Na gebruik moet het afvalwater naar de zuivering gepompt worden. Dat is een ingewikkeld proces, dat via ITT-software voor Monitoring & Control op afstand aangestuurd wordt. In de zuivering zorgen bacteriën voor de afbraak van organische afvalstoffen, maar daarbij verbruiken ze veel zuurstof: ITT Water & Wastewater biedt bijzonder energiezuinige schotelbeluchters. Tenslotte moet het gezuiverde water vrij gemaakt worden van ziekteverwekkers en de resten van medicijnen en bestrijdingsmiddelen, maar daar mag van de overheid geen chloor bij worden gebruikt. ITT Water & Wastewater heeft chemicaliënvrije desinfecteerapparatuur die werkt met UV-licht of ozon. Tenslotte wordt het gezuiverde water naar het oppervlaktewater gepompt. Zo speelt ITT Water & Wastewater in de hele waterketen een aantal belangrijke rollen. Mensenrecht De kern van het wereldwijde waterprobleem is: er is steeds meer schoon en veilig water nodig en dat onttrekken we aan de natuur. Het gebruikte water moeten we zo schoon mogelijk weer teruggeven aan diezelfde natuur. Dat proces beheerst ITT Water & Wastewater in alle facetten. Directeur Steffen Lange geeft dagelijks leiding aan de 140 mensen van ITT Water & Wastewater in het hoofdkantoor in Dordrecht: Wij richten de innovatieve slagkracht van onze wereldwijde research & development-afdelingen al tientallen jaren op schoon en duurzaam : water winnen, verplaatsen en zuiveren met een minimum aan energie. We ontwerpen onze apparatuur op een lange levensduur en weinig onderhoud. Dat vraagt minder grondstoffen, veroorzaakt minder CO2-uitstoot en verlaagt de gebruikskosten gedurende de hele levensduur. Goed voor het milieu en goed voor de begroting van onze opdrachtgevers. Betrouwbaar De Europese wetgeving rond de kwaliteit van oppervlaktewater is streng en wordt steeds strenger, bovendien neemt het toezicht toe. Daarom moeten gemeenten en waterschappen zorgvuldig zijn in de keuze van een deskundige, ervaren en betrouwbare partner. Lange: Wij bewijzen ons al een halve eeuw als flexibele en betrouwbare partner voor gemeenten, waterschappen en (drink)waterbedrijven, vooral in het rioleringsgedeelte. Momenteel winnen we terrein in de laatste fase van waterzuivering, bij filtratie en desinfectie. Zo is ITT Water & Wastewater in 140 landen op de wereld een belangrijke schakel in de waterketen, van zoetwater winnen en drinkwater maken tot afvalwater afvoeren en zuiveren. ITT W&WW Nederland B.V. Pieter Zeemanweg 240, 3316 GZ Dordrecht Postbus 1126, 3300 BC Dordrecht Tel: Fax: ittwwwnl@itt.com (advertorial) HKV LIJN IN WATER Postbus AC Lelystad Bezoekadres Lelystad: Botter JN Lelystad Bezoekadres Delft: Elektronicaweg XG Delft Telefoon- en faxnummer voor beide vestigingen: Telefoon: Fax: info@hkv.nl Website: Nederland waterland veilig Advies- en onderzoeksbureau HKV houdt zich bezig met water en veiligheid in brede zin. HKV denkt na over waterprojecten, de ontwikkeling en de gevolgen daarvan voor Nederland en in het buitenland. Er werken 65 mensen bij HKV. Wij houden ons voornamelijk bezig met berekeningen over waterstromingen en wat de gevolgen daar van kunnen zijn, vertellen Kees Vermeer en Matthijs Kok. Zo is HKV intensief betrokken bij het programma Ruimte voor de Rivier. Dit programma heeft twee doelstellingen: het beschermen van het rivierengebied en de mensen die daar wonen of werken tegen overstromingen en het rivierengebied mooier en aantrekkelijker maken. Afwegingen De medewerkers van HKV werken aan risicoanalyses en kansberekeningen betreffende overstromingen. Onze wiskundigen en statistici houden zich bezig met de vraag Hoe veilig moet Nederland zijn. Het gaat dan vooral om de berekening van risico s. Hoe groot is de kans dat er een rivier overstroomt en wat zijn daar dan de gevolgen van. Er bestaan verschillende modellen om die gevolgen te berekenen. Nederland staat er niet slecht voor wat veiligheid betreft, maar de normen die gehanteerd worden, zijn nog van vijftig jaar terug. Er is momenteel een inhaalslag bezig om die normen aan te passen. Nieuwe normen betekenen continue afwegingen maken tussen politieke en economische belangen. Wij leveren alleen de informatie die bij die keuze van belang kan zijn. Bij het vaststellen van de veiligheidsnormen vijftig jaar geleden werd er meer op het economisch belang dan op het aantal slachtoffers gelet bij een eventuele ramp. Nu is dat anders, Nederland telt ook veel meer inwoners, dus de impact is veel groter als er nu een overstroming zou zijn. Kansbepaling De veiligheid van het Nederlandse water wordt door HKV in kaart gebracht. Dat is informatie die belangrijk is voor onder andere de provincies en de waterschappen. Met onze informatie is de kans op een overstroming te bepalen. HKV is door haar kennis over waterstromingen en de gevolgen, ook betrokken bij grootscheepse en realistische oefeningen. Zoals bij de oefeningen van de Taskforce Management Overstromingen (TMO). Deze richt zich op de organisatie en informatievoorziening voor, tijdens en na overstromingen. HKV maakt scenario s en draaiboeken voor dergelijke oefeningen. Als je uitgaat van een grote overstroming, moet er ook een rampenbestrijdingsplan zijn. Hoewel nooit met zekerheid vast te stellen is, waar een dijk precies doorbreekt, kan er wel berekend worden hoeveel slachtoffers er ongeveer vallen na een dijkdoorbraak. Het evacuatieplan moet daar op afgestemd zijn en dat maakt een betrouwbare voorspelling nodig die bovendien op tijd moet komen. Als pas op de dag zelf bekend is, dat er een overstroming met grote gevolgen staat te gebeuren, is het te laat om mensen uit dat gebied te evacueren. Een van de belangrijke afwegingen is bepalen hoeveel materieel er nodig is op het moment dat er een overstroming is. Duizenden ambulances klaar hebben staan is financieel gezien geen reële optie. Vaak wordt er bij rampen materieel ingezet dat al beschikbaar is, zoals van het leger. De heren Vermeer en Kok stellen dat er bij een overstroming altijd onvoorziene problemen ontstaan. Toch kan de Nederlandse samenleving zelf ook al veel doen. Denk bijvoorbeeld aan een noodaggregaat van een ziekenhuis. Vaak staat dat in de kelder terwijl het beter hoger in het gebouw zou kunnen staan. HKV werkt hard aan een veilig Nederland door het berekenen van de kansen en gevolgen van overstromingen. Het werk aan de Delta is nooit af, merken ze tenslotte op.

17 NIEUWS Rotterdam toont kennis PAK van water op World Expo 4TIP SEPTEMBER PAK DE KANSKAARTEN VRAAG & ANTWOORD Chris Zevenbergen Ingenieur Vraag: Wat moet Rotterdam op de World Expo 2010 in Sjanghai? Antwoord: Rotterdam houdt de Nederlandse eer hoog met een eigen paviljoen waar het de rest van de wereld toont hoe om te gaan met water in stedelij ke gebieden. Niet voor niets is het thema van de World Expo 2010 in Sjanghai Better city, better life. In de toekomst zullen meer en meer mensen in stedelijke gebieden wonen die aan het water liggen. Omdat Rotterdam al dertig jaar een goede relatie heeft met Sjanghai als officiële zusterstad is de stad gevraagd om een grote plek in te nemen op de World Expo. De World Expo is, in het Nederlands gezegd, simpel gezegd een wereldtentoonstelling. 234 landen laten binnen het thema zien hoe ontwikkeld ze zijn op economisch, sociaal, cultuur en technisch gebied. De World Expo start op 1 mei 2010 en duurt tot en met 31 oktober. De organisatie rekent op 70 miljoen bezoekers. Dat is al snel mensen per dag. Geen wonder dat Rotterdam aanwezig wil zijn om de wereld te laten zien hoe zij op een goede manier met water omgaat. DEELNAME. De World Expo is een goede stap naar de toekomst en een manier om je te tonen aan de rest van de wereld. FOTO: ROTTERDAM WATER CITY Spectaculair Wethouder Luc Bolsius van Haven, Financiën, Buitenruimte en Organisatie is vanzelfsprekend verguld met de Rotterdamse deelname aan de World Expo. Rotterdam is voorloper als het gaat om het thema klimaatverandering en water vindt hij: Rotterdam kan op de World Expo mooi laten zien hoe zij de praktische uitwerking van water en een grote stad goed heeft uitgewerkt. Rotterdam combineert een bescherming tegen het water met andere doeleinden. Zo combineren wij parkeergarages met waterbergingen. De stand FEITEN 185 landen en 50 steden presenteren zich in Shanghai voor het oog van de wereld. Het paviljoen Rotterdam Water City beslaat 400 m2 en kan naar schatting 200 bezoekers tegelij - kertij d ontvangen. Het ontwerp is afkomstig van de Willem de Kooning Academie Rotterdam. Het paviljoen is van 1 mei tot en met 31 oktober 2010 dagelij ks geopend van tot Rotterdam heeft een zelfstandige Expo-ruimte op de locatie waar ook Sao Paulo zich presenteert. Het Rotterdamse paviljoen is gelegen aan het centrale plein dat grenst aan de rivier. Naar verwachting zullen 70 miljoen mensen de World Expo 2010 bezoeken. Het verwachte aantal bezoekers aan Rotterdam Water City is ruim 1,5 miljoen. Gemiddeld zij n dat er meer dan 650 per uur. Daarvan zal 98 procent uit China zelf komen. Met de realisatie van het Rotterdamse paviljoen is 2 miljoen euro gemoeid. Door de financiële crisis is de deelname van een aantal landen nog onzeker, omdat zij nog moeten beginnen met de bouw van paviljoen. waarmee Rotterdam op de World Expo staat, is dan ook spectaculair. Het Rotterdamse paviljoen bestaat uit een heuse dijk, een waterplein, bolvormige verblijven en een zes meter hoge waterprinter waar in het neerstortende water tekstboodschappen verschijnen. Er is zelfs een kunstmatige wolk die extreme weersituaties nabootst. Bolsius ziet de deelname aan de World Expo als een goede stap naar de toekomst. Het is de eerste keer dat we op zo n manier meedoen. Het is niet alleen voor Rotterdam een goede manier om je te tonen aan de wereld, maar ook voor de watersector. Kenniscentrum Rotterdam presenteert zich in Sjanghai ook als kenniscentrum voor watermanagement en een voorbeeld van andere steden die bij het water liggen. Uniek in Rotterdam zijn de zogenaamd waterpleinen, die bij hevige regenval water op een goede manier kan afvoeren. Het moet de opmaat worden voor nog veel meer samenwerking tussen Rotterdam en andere partijen. De bedoeling is om niet alleen de stad te beschermen, maar ook op het gebied van recreatie en bestuurlijke vernieuwing innovatief te zijn. Juist door samen te werken met andere steden, de eigen waterschappen en andere sectoren kan het waterprobleem goed worden aangepakt. Bolsius benadrukt nog maar eens hoe belangrijk het is water niet als een probleem te zien, maar iets dat we kunnen gebruiken om onze steden mooi in te richten. Water is niet alleen een bedreiging, maar geeft ons juist kanskaarten. Het is niet voor niets dat veel mensen aan het water willen wonen. Dat wordt elk jaar populairder. SANDER COLLEWIJN redactie@mediaplanet.com Volgend jaar op de World Expo in Shanghai. Een goede ontwikkeling? Zeker. Er gaan in de Aziatische watersector tientallen miljarden euro s per jaar om. De ontwikkelingen gaan daar in razend tempo en Nederland moet daar niet bij achterblijven. We missen marktpositie als we niet opschieten.daarom is het goed dat we ons tonen bij de World Expo. Er zijn nergens zoveel waterwetenschappers als in Nederland. Ziet u wel progressie in de Nederlandse watersector? Ten opzichte van een jaar geleden is het geweldig dat Dutch Delta Design, het initiatief om de Nederlandse watersector op de kaart te zetten, echt breed wordt opgepakt. Ook steden zelf nemen nu initiatieven. Zo heeft Rotterdam het initiatief genomen voor Connecting Delta Cities, een kennisnetwerk over klimaatverandering en deltasteden. De watersector is niet altijd duidelijk zichtbaar geweest? De sector heeft zich veel te weinig laten zien in het buitenland. Terwijl je echt wat moet laten zien aan mensen. Laten we hopen dat Dutch Delta Design als een katalysator gaat werken. Dan zou dat een geweldige zet zijn. Wat gaat Nederland laten zien bij de World Expo? Onder andere hoe deltasteden zich in de toekomst duurzaam en veilig kunnen ontwikkelen. Nederland heeft daar enorm veel expertise. Dat is een exportproduct. RotteRdamse waterkansen In Rotterdam zien we klimaatverandering als een kans. Met innovatieve toepassingen maken we de stad aantrekkelijker en zorgen we voor extra economische impulsen. Dat maakt Rotterdam het inspirerende voorbeeld voor andere deltasteden. ConneC t I ng water wi th oppo R tuni t I es Climate Proof advertenties.indd :02:23

18 (advertorial) Grote rivierprojecten leveren unieke natuurgebieden op Na extreem hoog water in de rivieren in 1993 en 1995 stond Nederland voor de keus: de dijken ophogen of rivieren meer de ruimte geven. Een plan Levende rivieren van het Wereld Natuur Fonds lag toen al klaar. De ministeries van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Verkeer en Waterstaat sloegen samen met natuurorganisaties en het bedrijfsleven de handen ineen en brachten een ongekende metamorfose teweeg. Agrarische uiterwaarden met maïsvelden en grasland veranderden binnen enkele jaren in prachtige natuurgebieden met een ongekende variatie aan fl ora en fauna. De Gelderse Poort is één van de gebieden in Nederland waar de wilde natuur in en rond de rivier volop z n gang gaat. Door het graven van nieuwe geulen langs de Waal tussen Lobith en Nijmegen zijn naast ooibossen en bloemrijke graslanden nieuwe waterpartijen ontstaan. Die trekken vissen aan, die op hun beurt aanlokkelijk zijn voor nieuwe vogelsoorten. Door zandafzetting bij hoog water ontstaan rivierduinen, waar honderden nieuwe plantensoorten gedijen. Wilde paarden en runderen houden grazend het bos in toom, terwijl bevers takken afknagen en dammen bouwen. Telkens als het water nieuwe wegen vindt, brengt dat een verandering teweeg in de natuurlijke begroeiing in het gebied, met verrassend veel variatie. rivierlandschap. De meeste bewoners en bezoekers waarderen de ontwikkelingen. De Millingerwaard trok vijftien, twintig jaar geleden nog geen honderd mensen per jaar, nu worden jaarlijks bezoekers geteld. Nieuwe soorten Kijk, daar staan grote zilverreigers, fl uistert Wouter Helmer van Stichting Ark, één van de partners die het natuurgebied ontwikkelen. Die hebben we ruim een eeuw niet meer in Nederland gezien. Verderop tijdens een wandeling in de Millingerwaard wijst hij omhoog en pakt zijn camera: Een ooievaar En kijk eens om je heen hier. Die wilgen zijn binnen een paar jaar meters gegroeid. En zie je de rijkdom aan planten? Als je hier een jaar niet geweest bent, merk je enorme verschillen. De natuur is constant in beweging, vooral op de rivierduinen. Die bestaan uit zand dat bij hoog water door de rivier wordt achtergelaten, samen met plantenzaden voor wel vijfhonderd verschillende soorten. Er zijn hier rivierplanten en diersoorten die ook wij niet verwacht hadden, vult Bart Peters aan. De zwarte wouw bijvoorbeeld, dat is een roofvogel. Nieuwe planten zijn onder andere de wilde marjolein, grote pimpernel en gulden sleutelbloem. Er zijn veel vlinder- en libellensoorten gekomen langs de Maas en de Waal, zoals de rivierrombout en de kleine tanglibel. Waterkwaliteit De terugkeer van de libellen geeft aan dat de waterkwaliteit sterk verbeterd is, legt Wouter uit. Die diertjes zitten als larf twee, drie jaar in het water en gaan daarna nog een jaartje vliegen. We zien het ook aan de vele vissoorten, zoals de zeeforel, de barbeel, de kopvoorn en de sneep. De otter is er ook weer, wat aangeeft dat het water schoner is geworden. Dat komt door de aangescherpte regelgeving en maatregelen van omringende landen. Wat enorm heeft geholpen is de nieuwe waterzuiveringsinstallatie in Luik, waardoor rioolwater van honderdduizenden huishoudens niet meer in de Maas wordt geloosd. Bart, die vanuit Bureau Drift de effecten onderzoekt van de natuurontwikkeling langs de grote rivieren, beschrijft successen in andere gebieden. In de Vreugdenrijkerwaard bij Zwolle, waar een nieuwe geul is gekomen, stonden dit jaar dekens van waterplanten in stromend water. Zuidelijker, in het Grensmaasgebied in Limburg, is dit jaar begonnen met de verbreding van de rivier. Daar zijn mensen onder de indruk van de natuur nu ze met kano s op de rivier kunnen varen. Wouter noemt de Biesbosch, waar driekwart van het water niet mee stroomde en ingrepen plaatsvinden om meer water toe te laten. In Hoogvliet, bij Rotterdam, is een nieuwe geul gegraven langs de Oude Maas en komen steeds meer nieuwe vis-, vogel- en plantsoorten voor. Mooi en veilig Bij het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) is men enthousiast over wat er tot nu toe bereikt is. Aan de ene kant zien we dat de waterberging toeneemt en het risico op overstromingen kleiner wordt, aldus Leen Kool, programmamanager Grote Rivieren. Aan de andere kant ontstaat er veel moois. Samen met het ministerie van V&W werkt het ministerie van LNV aan bescherming tegen hoog water en aan mooi landschap met natuur van hoge kwaliteit. Het kabinetsbesluit Ruimte voor de Rivier uit 2006 houdt in dat in 2015 bij Lobith kubieke meter rivierwater per seconden moet kunnen doorstromen. Het Deltaprogramma van voormalig minister Veerman uit 2008 borduurt daarop voort en heeft als doelstelling dat kuub per seconde bij Lobith probleemloos door het riviersysteem naar de Noordzee wordt afgevoerd. Kool hoopt dat dat vooral door een natuurlijk systeem kan worden gerealiseerd. Door ruimte te geven aan de rivieren ontstaan dynamische processen en prachtige natuurgebieden. Ik vind dat heel bijzonder om te zien en ook anderen zullen er zeker van genieten. Iedereen kan kijkje nemen De partijen die de natuurlijke ontwikkeling van de riviergebieden stimuleren hebben er bewust voor gekozen om wél publiek toe te laten. Een belangrijk argument was dat als mensen zouden zien wat voor moois er ontstaat door het vrijgeven van het landschap aan de natuur, het draagvlak zou toenemen. Vooral boeren hadden aanvankelijk grote moeite dat productieve landbouwgrond moest worden vrijgegeven. Op sommige plaatsen is er nog steeds discussie. Zoals het was, was het toch goed?! Waarom moet het opeens veranderen? Op locaties waar te zien is hoe mooi de natuur wordt door rivieren de ruimte te geven, zijn de meningen inmiddels veranderd. Dat blijkt uit interviews in het door het ministerie van Landbouw uitgegeven boekje Vandaag is er een lichte lucht, voorbijgangers over veranderd Méér dan een waterproject De verschillende rivierprojecten die momenteel in uitvoering zijn vormen het grootste infrastructurele werk van Nederland. Het totaal overtreft de impact van bijvoorbeeld de Betuwelijn en de Hogesnelheidslijn. Uiteindelijk ontstaat een netwerk van zo n hectare nieuw natuurgebied, Er worden voor de oeverontwikkeling ook bedrijven verplaatst. Een overslagbedrijf in de Millingerwaard, bijvoorbeeld, verkast om plaats te maken voor de rivierontwikkeling. Het bedrijfsleven is van begin af aan betrokken bij Ruimte voor de rivieren en werkt er over het algemeen van harte aan mee. Er spoelt in Nederland meer klei aan dan we nodig hebben voor de productie van bakstenen voor onze woningproductie. Klei uit de rivieren is en wordt ook gebruikt voor ophoging van de dijken. Grind is met name langs de Maas nog in grote hoeveelheden te vinden maar wordt niet meer aangevoerd door de rivieren. Het Grensmaasproject graaft deze delfstof niet meer in diepe plassen, maar in de breedte weg, zodat een brede grindvlakte ontstaat waarin de rivier meer vrijheid krijgt. De natuurontwikkeling brengt ook nieuwe bedrijvigheid en nieuwe werkgelegenheid. In de Millingerwaard levert het toerisme vier keer zoveel werkgelegenheid op als de agrarische sector voorheen. Ook huizenbezitters profi teren: woningen zijn 10 tot 15 % in waarde gestegen.

19 DESKUNDIG ADVIES Niets lekkerder dan af en toe eens lekker op of in het water zitten. Om de boel netjes en schoon te houden, kunnen we allemaal ons steentje bijdragen. De waterkwaliteit is de laatste jaren gelukkig veel beter geworden. En dat moet natuurlijk zo blijven. Het Kenniscentrum Recreatie houdt dit eveneens goed in de gaten. Bewust genieten op en van het water E en goede waterkwaliteit nodigt uit tot recreatie. Een van de belangrijkste trends van de laatste jaren is dat die kwaliteit beter is geworden. Je ziet steeds vaker dat mensen bij warm weer de verleiding om erin te springen niet kunnen weerstaan, zegt Tinco Lycklama van Kenniscentrum Recreatie. Bovendien wordt er ook steeds meer gebouwd op en aan het water. Dat het in is blijkt wel uit de stijgende huizenprijzen in waterrijke gebieden. Het is eveneens een trend dat mensen kennelijk graag bij het water wonen. Op de lijst van favoriete vrije tijdsbestedingen wordt waterrecreatie voorgegaan door uitgaan en funshoppen en blijven activiteiten op het water hangen op de achtste plaats. Maar activiteiten zoals pleziervaart nemen wel een vlucht, meent Lycklama.,,Tegelijkertijd signaleren we een knelpunt. In de loop der jaren zijn er wel meer regels gekomen voor duurzaamheid, waterkwaliteit en natuur. Overheden willen waterrecreatie stimuleren maar moeten natuurlijk ook waken voor verstoringen. Denk aan plaatsen waar vogels broeden en aan randvoorwaarden voor hoe je je gedraagt op het water. Het opzoeken van die grenzen zijn een hot item. Want: hoe moeten we regels stellen? Moeten we tijden instellen waarop je je op het water mag begeven? Dat zijn lastige vraagstukken. Fluisterboten Niettemin zijn er een hoop initiatieven van partijen die hierop inhaken. In sommige gebieden zijn trajecten gestart waarin partijen als de Hiswa en de Vogelbescherming samenwerken aan een juiste balans van duurzaamheid en recreatie. Het Friese Merenproject is een goed voorbeeld van een juiste infrastructuur die niet alleen een recreatiegebied maar ook een duurzame omgeving oplevert.,,een mooi voorbeeld is ook hoe de overheid het gebruik van elektrisch varen stimuleert. Met wat je fluisterboten kunt noemen voorkom je enorm veel geluidsoverlast. En elke boot dient ook een vuilwatertank te hebben zodat de behoeften niet over boord verdwijnen, maar op een juiste manier worden afgevoerd. En zo BALANS Er zij n een hoop initiatieven om trajecten te starten waarin partij - en samenwerken aan duurzaam- heid en recreatie. Tinco Lycklama Kenniscentrum Recreatie zijn we continu op zoek naar manieren om recreatie en duurzaamheid te combineren, vertelt Lycklama. Niettemin moeten sommige gebieden nu eenmaal worden afgesloten voor recreanten. Het is onontkoombaar dat we in bepaalde gebieden nu eenmaal niet kunnen varen. Maar Nederland moet nu ook weer niet op slot, vindt Lycklama. Het is van belang om transparant te hebben wat wel en niet mag. De Kaderrichtlijn Water (KRW) helpt hierbij. Dit is een Europese richtlijn die in 2000 van kracht ging met natuurlijk en schoon water als doel. Beken moeten worden hersteld, weer meanderen en er is eveneens aandacht voor het creëren van natuurvriendelijke oevers.,,er is dus zowel aandacht voor flora en fauna als voor recreatie. Gezonde, mooie plekken trekken mensen aan. Denk bijvoorbeeld aan het aanleggen van vispassages bij stuwen, wat weer goed is voor sportvissers. Wanneer je een plek vindt waar de vogels fluiten, er groen is en waar het water schoon is, dan wil je daar recreëren. Duurzaamheid en recreatie kunnen wel degelijk hand in hand gaan. SEPTEMBER TIPS Respectvol 1 Ga respectvol om met water. Dat betekent natuurlijk: altijd je afval opruimen. En uiteraard niet te hard varen. Dit brengt namelijk niet alleen geluidsoverlast met zich mee, maar kalft ook de oevers af. Varen en zwemmen in verboden gebieden zoals broedplekken van vogels is uiteraard eveneens uit den boze. Duurzaamheid 2 Denk bij de aanschaf van een boot of een ander watersportobject aan de duurzaamheid. Er bestaan speciale electrische motoren die vriendelijker zijn voor het milieu en minder geluidsoverlast veroorzaken. Bovendien verstrekt de overheid hiervoor soms ook speciale subsidies. Help 3 Wanneer je wilt zwemmen en constateert dat het water op een bepaalde plek vervuild of anderszins niet in orde is, zoek dan contact met het betreffende waterschap of provincie. Helemaal wanneer een duik in het water later resulteert in misselijkheid of andere klachten. Dit prikkelt overheden om actie te ondernemen. Contact 4 Voor tips en suggesties is het altijd raadzaam om contact op te nemen met waterschap of provincie. In stedelijk gebied zijn de plaatsen waar veilig gezwommen kan worden helaas vaak schaars. Ka art dit vooral aan als daar nu juist wel behoefte aan is. Geniet 5 Last but not least: geniet vooral van de mooie watergebieden die Nederland te bieden heeft! waterdicht advies! bemalingsadviezen damwandberekeningen stabiliteitsberekeningen

20 Legionellabeheer vereenvoudigd door automatisering Interactief Digitaal Beheersplan Legionella Als u prioritaire gebouwen beheert weet u dat u voor deze gebouwen een risicoanalyse en een beheersplan nodig hebt. Dit beheersplan bevat maatregelen, zoals het doorspoelen van een kraan die niet wekelijks wordt gebruikt, controle van de werking van keerkleppen, temperatuurmetingen van boilers, verzegelingen controleren en dergelijke. Dit alles betekent dat ook het bijhouden van een logboek, waarin de beheersmaatregelen worden opgetekend, verplicht is. Immers: mocht het VROM bij u langskomen voor een inspectie, dan moet u onmiddellijk aan kunnen tonen dat de opgestelde beheersmaatregelen daadwerkelijk zijn uitgevoerd. Veel werk, veel uitzoeken, veel bijhouden, veel papier, kortom: veel rompslomp. Dit alles kan volgens Aqua Assistance veel eenvoudiger. Met trots presenteren wij ons Interactief Digitaal Beheersplan; een makkelijk te hanteren instrument voor het op een juiste en overzichtelijke manier naleven van de legionellawetgeving. Het totale digitale beheersplan bestaat uit twee delen: Zoom en Vault. Zoom Met het Interactief Digitaal Beheersplan krijgt u een compleet overzicht van alle beheersmaatregelen binnen de onder uw verantwoording vallende locaties. Op elk moment opvraagbaar, snel en vrijwel in één oogopslag. Een overzichtelijk en eenvoudig te bedienen digitaal logboek waarin het systeem u alleen een waarschuwing geeft wanneer de normen niet worden gehaald of wanneer de uitvoerende de werkzaamheden niet heeft uitgevoerd, zowel intern als extern: geen bericht is goed bericht. Het Interactief Digitaal Beheersplan is vanaf elke PC met internet te benaderen. Managers, regiomanagers en locatiehoofden krijgen een individuele inlogcode waarmee zij direct de informatie voor zich krijgen die voor hen belangrijk is. Omdat de status van alle beheersmaatregelen in één oogopslag zichtbaar is ziet u onmiddellijk waar u actie moet ondernemen. Maar het Interactief Digitaal Beheersplan biedt niet alleen informatie. Het systeem stuurt tijdig s naar de verschillende verantwoordelijken, met daarin de uit te voeren beheersmaatregelen en, indien nodig, herinneringen naar de betrokkenen en leidinggevenden zodat de maatregelen niet vergeten kunnen worden door drukte of andere omstandigheden. Vault (advertorial) Met de toevoeging van Vault het programma maakt het digitale beheersplan een einde aan het papieren archief. Er komt, zoals u ongetwijfeld weet, nogal wat papierwerk kijken bij legionellapreventie: Uitslagen van legionellamonsters, temperatuurmetingen van de sensoren, VROM-meldingen, NEN 1006 keuringen, installatietekeningen, de papieren versie van de risicoanalyse In Vault vindt u de digitale, downloadbare versies van al deze op legionellapreventie betrekking hebbende rapporten en anderen do- cumentatie voor al uw locaties, voor alle panden. Gecategoriseerd en gesorteerd, overzichtelijk en gemakkelijk. Het Interactief Digitaal Beheersplan kan ingezet worden in afzonderlijke modules met betrekking tot legionellapreventie, brandpreventie, voedselveiligheid HACCP en vergunningen. Het Interactief Digitaal Beheersplan is tevens uit te breiden met ons: Draadloos temperatuurlogsysteem Aqua Assistance levert u draadloze temperatuurlogsystemen. Met behulp van deze apparatuur kunt u over een korte of een lange periode metingen uitvoeren van het temperatuurverloop in uw installatie. De meetfrequentie is instelbaar en de verkregen data wordt in een overzichtelijk rapport gepresenteerd als data en in grafi ekvorm. Aan de hand van deze gegevens kunt u vaststellen waar problemen met betrekking tot de legionellabacterie kunnen ontstaan. Bovendien hoeft u zo geen wekelijkse temperatuurmetingen meer uit te voeren. De metingen worden verstuurd via een modem,verzameld en automatisch als grafi ek in een PDF bestand geplaatst in het Interactief Digi- taal Beheersplan zodat u deze te allen tijde kunt raadplegen. Automatisch Spoelsysteem De datalogger wordt ingesteld op een bepaald spoelregime (wanneer en hoeveel spoelen, welke tijd en welke dagen). Wanneer de waarden worden overschreden geeft de datalogger opdracht aan de spoelautomaat om te gaan spoelen. Voor meer informatie kijk op of neem contact met ons op Miljoenenbesparing door innovatief rioolsysteem Bij de toename van afvalwaterlozingen is uitbreiding van het rioleringsnetwerk een logische, maar kostbare oplossing. Samen met Oranjewoud en Datawatt BV uit Steenwijk ontwikkelde de gemeente Pijnacker- Nootdorp een techniek waarbij een GPRSinfosysteem de lozing van afvalwater op de persleidingen bestuurt. De capaciteit van het bestaande rioleringsnetwerk wordt hiermee verhoogd zonder extra aanleg of diametervergroting van leidingen. Dit idee is vanuit de brancheorganisaties ONRI en Kivi Niria beloond met een gedeelde tweede prijs door de vakjury en een nominatie van de publieksjury voor de Vernufteling. De lozing van ongezuiverd afvalwater op het oppervlaktewater is sinds 2005 wettelijk niet meer toegestaan. Dit zorgde voor een toename van het aantal lozingen, iets waarop het bestaande rioolstelsel niet was berekend. Capaciteit slim benutten Uitbreiding van de riolering lag voor de hand. De gemeente en Oranjewoud kozen er echter voor om de capaciteit van de bestaande riolering slim te benutten. Uit analyses van de gemeente bleek dat slechts vier uur per dag de maximale capaciteit van de persleidingen wordt gebruikt. We wilden daarom dat de capaciteit van de persleiding leidend werd en niet de hoeveelheid afvalwater op een bepaald tijdstip. Oranjewoud ontwikkelde samen met de gemeente Pijnacker- Nootdorp en Datawatt BV een besturingssysteem dat de lozing van afvalwater tussen pompput en drukriolering reguleert. Aansturen op debiet Het nieuwe systeem wordt aangestuurd op basis van het gemeten debiet in de persleiding. Als het besturingssysteem beoordeelt dat er genoeg ruimte is, worden de pompputten met voldoende water geleegd. Op deze manier raakt het leidingstelsel nooit overbelast. Onderhoud Naast een miljoenenbesparing, zijn er meer pluspunten. Door de constante stroom in de persleiding slibt deze minder snel dicht. De pompen draaien veel energiezuiniger als ze niet met elkaar hoeven te concurreren en gaan daardoor langer mee. En omdat de status van de pomp wordt bijgehouden hoeft de buitendienst niet voor elk wissewasje op pad. Beheer en onderhoud zijn veel beter te plannen en storingen zijn vaak via het systeem op afstand op te lossen. Dit systeem is ideaal voor alle drukriolerings gebieden in Nederland, zeker waar nog uitbrei- dingen in het verschiet liggen. Met dit innovatieve systeem kan de eigen organisatie worden geoptimaliseerd maar ook een verregaande vorm van uitbesteden is goed mogelijk. Meer informatie: Ingenieursbureau Oranjewoud, Peter van Kampen, telefoon (010) Datawatt BV, Roy Gerding of Leo Schaap telefoon (088) of kom langs op de Rioleringsbeurs van 6 tot en met 9 oktober in de Brabanthallen in Den Bosch bij de stand van Datawatt nummer 92 of tijdens de lezing op de beursvloer over dit unieke project op woensdag 7 en donderdag 8 oktober om uur. Voor een gratis toegangskaart voor de beurs