SIEKTEMONITERINGS- EN VOORLIGTINGSTELSEL VIR DIE SUID-AFRIKAANSE SUIWELBEDRYF

Transcriptie

1 SIEKTEMONITERINGS- EN VOORLIGTINGSTELSEL VIR DIE SUID-AFRIKAANSE SUIWELBEDRYF Siektetendens-verslag: April 2014 IN DIE UITGAWE: 1. Voorwoord. 2. Fokus op insekoordraagbare siektes. 3. Herrinering aan registrasie en deelname. 4. Spesifieke voorligting van belang vir suiwelprodusente ten opsigte van siektes soos gerapporteer deur die Veegesondheid en Produksiegroep van die Suid-Afrikaanse Veterinêre Vereniging. Befonds deur Hierdie verslag is opgestel deur dr Danie Odendaal van Veearts Netwerk in ondersteuning van die siektemoniterings- en voorligtingstelsel vir die Suid-Afrikaanse Suiwelbedryf. Alle inligting in die verslag is gebaseer op die informele rapportering van veesiektes, en die kuddeveearts moet geraadpleeg word voor enige siektevoorkomings of behandelingsaksies, wat gebaseer is op inligting vervat in die verslag, geneem word. Die verslag word voorsien aan melkbeesprodusente ter ondersteuning van beter kuddegesondheidsbestuur met die verstandhouding dat nòg die outeur/s of die organisasies betrokke enige regsaanspreeklikheid aanvaar ten opsigte van enige stelling, feit of aanbeveling wat in hierdie verslag vervat is. Diensverskaffers

2 1. Voorwoord Hierdie maandelikse siektetendens-verslag word spesifiek ontwikkel vir suiwelprodusente. Dit word toegewy aan praktiese voorligting ten opsigte van siektetoestande wat van spesifieke belang is vir die Suid-Afrikaanse Suiwelbedryf. Die verslag is bykomend tot die algemene siektetendens-verslag wat maandeliks uitgegee word deur die Veegesondheiden Produksiegroep van die Suid-Afrikaanse Veterinêre Vereniging. U behoort al n skrywe te ontvang het met n uitnodigingsbrief wat u uitnooi om deel te neem aan die siekterapporterings- en voorligtingstelsel, sowel as n kort aanbieding wat die agtergrond vervat omtrent die nodigheid en basiese werking van die stelsel. Hierdie uitnodigingsbrief en aanbieding sal weer uitgestuur word om te verseker dat almal dit ontvang het ten einde almal n geleentheid te gee om deel te neem aan die elektroniese siekterapporteringstelsel. Die hoofdoel van hierdie verslae is om die belangrike siektes, wat bygevoeg word op die elektroniese siekterapporteringstelsel, sistematies aan te spreek en om van die belangrikste tendense verder toe te lig. Dit word gedoen met die verstandhouding dat al die inligting gebruik word in konsultasie met die kuddeveearts. Hierdie elektroniese stelsel sal ook n direkte aanlyn kommunikasiekanaal skep tussen die melkprodusent en die kuddeveearts. SIEKTEMONITERINGS- EN VOORLIGTINGSTELSEL VIR DIE SUID-AFRIKAANSE SUIWELBEDRYF

3 2. Fokus op insekoordraagbare siektes Daar is drie insekoordraagbare siektes van belang ten opsigte van melkproduksie omdat al drie die siektes kan aanleiding gee tot erge melkverlies en aborsies. 2.1 Knopvelsiekte 2.2 Drie-dae-stywesiekte 2.3 Slenkdalkoors Voorkoms van knopvelsiekte was gerapporteer vanuit n groot aantal gebiede. Verliese kan inderwaarheid wel voorkom word, deur gebruikmaking van die hoogsdoeltreffende entstowwe wat algemeen beskikbaar is. Die voorkoms van drie-dae-stywesiekte is wel problematies omrede beskermende weerstand teen die siekte nie altyd verkry word deur inenting nie en verder omdat die voorsiening van die entstof tans onbetroubaar is. Slenkdalkoors is problematies omdat die siekte met onvoorspelbare tussenposes, wat langer as 7 jaar kan wees, voorkom. Gedurende die tussenpose wanneer dit nie voorkom nie word inenting in baie gevalle gestaak en sodoende bou n vatbare dierebevolking op, wat nie betyds geїmmuniseer kan word wanneer daar n uitbreek van die siekte voorkom nie. Hieronder is n praktiese oorsig van die 3 siektes SIEKTEMONITERINGS- EN VOORLIGTINGSTELSEL VIR DIE SUID-AFRIKAANSE SUIWELBEDRYF

4 Knopvelsiekte Drie-dae-stywesiekte Slenkdalkoors Organisme Virus Virus Virus Verspreiding Medium en hoë reënvalgebiede van SA. Opgedateerde Medium en hoë reënvalgebiede van SA. Opgedateerde Die laaste epidemie het gedurende 2010 voorgekom verspreidingsinligting word benodig. verspreidingsinligting word benodig. regdeur die sentrale dele van Suid-Afrika. Oordrag Bytende insekte, bosluise, semen, besmette speeksel en melk. Muskiete en ander bytende insekte. Primêre oordrag deur die Aedes muskiete en dan sekondêr deur ander bytende insekte. Diersoort Vleisbeeste, melkbeeste Vleisbeeste, melbeeste Vleisbeeste, melkbeeste, skape en bokke Voorkoms Hoofsaaklik somer en herfs. Kan 3-4 maande vroeër Hoofsaaklik somer en herfs. Kan 3-4 maande vroeër Hoofsaaklik somer en herfs voorkom in die winterreënval area. voorkom in die winterreënval area. Siekte ontwikkelings proses in die dier Siektetekens Hoofeffek op melkproduksie Voorkoming Behandeling Broeitydperk (inkubasieperiode) is ongeveer 2 weke voordat siektetekens gesien word. Die virusse teiken die selle van die vel en die slymvliese van interne organe. Knoppe in die vel (volle dikte van die vel en aangeheg aan onderliggende weefsel) en ook in die slymvlies van inwendige organe, soos die lugpyp en longe. Baie hoë persentasie van vatbare diere kan aangetas word (tot 100%). Die dier ontwikkel koors, is lusteloos, hou op vreet, wys mankheid en kan aborteer. Die siekte kan verwar word met skynknopvelsiekte wat deur n herpesvirus (bovine herpes virus 2) veroorsaak word. By lakterendekoeie is daar n val in melkproduksie met die moontlikheid van sekondêre bakteriese infeksie van die uier, asemhalingsweg, geslagskanaal en dermkanaal. Verder melkverlies as gevolg van aborsies. Hoogsdoeltreffende verswakte lewende entstof is beskikbaar wat uiters goeie beskerming verleen met jaarlikse inenting. Geen primêre behandeling teen die siekte is beskikbaar nie. Simptomatiese en antibiotika behandeling om te beskerm teen sekondêre bakteriese infeksie van letsels wat deur virusse veroorsaak is. Broeitydperk (inkubasieperiode) is minder as 1 week maar kan so kort as 48 uur wees. Die virusse teiken die selle wat die voering vorm van die klein bloedvate en dit veroorsaak ook n verlaging van die vry kalsiumvlakke in die liggaam. Vinnige melkverlies, swakheid, speekselvloei, neusuitloopsel, wisselende mankheid en sekere diere kan gaan lê. Aanvanklik is daar n hoë koors wat kan afneem en dan weer styg. Die siektetekens kan verwar word met melkkoors. By melkbeeste veral kan daar ook n toestand ontwikkel naamlik atipiese drie-dae-stywesiekte waar die longe erg aangetas word met die eindresultaat dat daar lugborrels onder die vel tussen en agter die skouerblaaie aansamel. Dramatiese afname in melkproduksie en koeie wat in die laaste derde van laktasie is, kan opdroog. Verdere melkverlies as gevolg van aborsies in n klein persentasie van vêr dragtige koeie of verse. n Verswakte lewende entstof word vervaardig in Suid- Afrika vir die stimulering van immuniteit teen hierdie siekte. Entstofbeskikbaarheid gedurende kritieke periodes is tans problematies. Geen primêre behandeling teen die siekte is beskikbaar nie. Simptomatiese (anti-inflammatoriese en kalsium) en antibiotiese behandeling om te beskerm teen sekondêre bakteriese infeksie van veral die longe.. Broeitydperk (inkubasieperiode) kan so kort as 12 ure wees in pasgebore lammers en minder as n week in volwasse diere voordat siektetekens gesien word. Die lewer is een van die hooforgane wat deur die virusse geteiken word. Aborsiestorms en vrekte van n groot aantal pasgebore diere en algemene tekens van siekte in die volwasse diere. Hoë koors, swakheid, verlies van eetlus, speekselvloei, neus- en ooguitloopsel, bloederige of stinkende maagwerk en val in melkproduksie. Geelsug (slymvlies van ooglid) word tipies gesien in swak kalwers wat besig is om te vrek. Vinnige afname in melkproduksie. Verliese is hoofsaaklik as gevolg van aborsies (tot 85% van vatbare dragtigediere kan aborteer) Verswakte lewende sowel as geїnaktiveerde entstof word vervaardig in Suid-Afrika. Entstofbeskikbaarheid gedurende kritieke periodes is tans problematies. Geen primêre behandeling teen die siekte is beskikbaar nie. Simptomatiese behandeling ter ondersteuning van die lewerfunksie.

5 Opsomming van siektebeheer-aksies wat geneem moet word deur die Suid- Afrikaanse Suiwelbedryf ten einde knopvelsiekte en drie-dae-stywesiekte te beheer: Aksie 1. Aksie 2. Aksie 3. Opdatering en kartering van die huidige verspreiding van knopvelsiekte en drie-daestywesiekte soos geїdentifiseer deur melkboere en kuddeveeartse ten einde die belang van die siekte te bepaal vir die bedryf. Die maandelikse monitering en rapportering van nuwe gevalle van knopvelsiekte en driedae-stywesiekte vir bewusmaking en die stimulering van die behoefte vir voordurende voorkoming van die skadelike siekte. Totale voorkoming van die twee siektes in die Suid-Afrikaanse Suiwelbedryf deur die gereelde gebruik van beskikbare entstof, vir die doeltreffende beskerming van vatbare diere, soos bepaal word deur die melkbeesboer en kuddeveearts. Entstof beskikbaarheid moet verseker word deur gereelde en direkte kommunikasie met enstofprodusente. Opsomming van siektebeheer-aksies wat geneem moet word deur die Suid- Afrikaanse Suiwelbedryf ten einde Slenkdalkoors te beheer: Aksie 1. Aksie 2. Aaneenlopende monitering en onmiddellike rapportering van enige verdagte geval van Slenkdalkoors. Ontwikkel en onderhou n direkte kommunikasiekanaal vir vroeësiektewaarskuwing of siekteverspreiding tydens n siekteuitbreek. Voortgesette bewusmakingsveldtog en herrinerings ten opsigte van die nodigheid om alle vervangingsdiere ten minste twee maal te ent voordat hulle in die volwassekudde opgeneem word ten einde te verseker dat n totaal vatbare dierebevolking nie ontstaan nie. Entstof beskikbaarheid moet verseker word deur gereelde en direkte kommunikasie met enstofprodusente. SIEKTEMONITERINGS- EN VOORLIGTINGSTELSEL VIR DIE SUID-AFRIKAANSE SUIWELBEDRYF

6 3. Uitnodiging om te registreer en deel te neem aan die stelsel. Die belangrikste uitdaging is om melkboere in te lig en te oortuig van die belang van n stelsel wat daar gestel word vir toegewyde en interaktiewe kommunikasie ten opsigte van melkbeesgesondheid en die nodigheid om te registreer en deel te neem. Die doelwit is eenvoudig om huidige siektevoorkoms op te dateer, bewusmaking te stimuleer asook om oor tyd inligting deur te gee sodat melkbeesboer die siekte ontwikkelingsproses van verskillende siektes verstaan ten einde die siekte beter te kan voorkom of behandel. Dit word gedoen met die verstandhouding dat dit altyd gedoen sal word in samewerking van die kuddeveearts. Individuele inligting wat vanaf n melkboer ontvang word, word slegs gedeel met die kuddeveearts wat deur die melkboer genomineer is tydens registrasie op die rapporteringstelsel. Vir die ontwikkeling van die maandelikse siektetendens verslag per distrik (dorp), gebruik die Veearts Netwerk administrasie net kollektiewe data wat deur veeartse gerapporteer is met geen identifikasie van enige melkbeesboere wat siektes na hulle kuddeveeartse gerapporteer het nie. Die rapportering sal aanvanklik begin met insekoordraagbare siektes, bosluisoordraagbare siektes en ander basiese siektetoestande. Die eerste stap bly steeds om die verspreiding van die siektes te bepaal ten opsigte van die voorkoms daarvan in die melkbeesbedryf. Die oorspronklike uitnodigingsbriewe, met n gebruikersnaam (username) en tydelike wagwoord (password) wat gebruik kan word om te registreer, gaan weer uitgestuur word na melkboere wat nog nie geregistreer het nie. Daar sal ook n e-pos adres wees vir melkbeesboere wat meer inligting wil kry omtrent die siektemoniteringstelsel. SIEKTEMONITERINGS- EN VOORLIGTINGSTELSEL VIR DIE SUID-AFRIKAANSE SUIWELBEDRYF

7 4. Spesifieke verdere bespreking van siektes van belang vir die melkbeesbedryf, in verhouding van algemene siektetendense soos gerapporteer deur veeartse van die Veegesondheid- en Produksiegroep van die Suid-Afrikaanse Veterinêre Vereniging. 4.1 Inwendige parasiete Slakke 4.2 Uitwendige parasiete Bloubosluise 4.3 Bosluisoordraagbare siektes Afrika teenoor Asiatiese rooiwater 4.4 Bakteriese siektes Miltsiekte 4.5 Plantvergiftigings Kikuyu vergiftiging SIEKTEMONITERINGS- EN VOORLIGTINGSTELSEL VIR DIE SUID-AFRIKAANSE SUIWELBEDRYF

8 4.1 Interne parasiete - Slakwurms In die Februarie siekterapport word n lae insidens van slakwurmbesmetting gerapporteer. Weens gunstige omgewingstoestande in groot dele van Suid-Afrika word voorspel dat die voorkoms van hierdie parasiete beduidend gaan verhoog in die volgende 3 maande. Stappe moet geneem word om groot besmettings te voorkom in die herfs aangesien dit aanleiding kan gee tot erge produksieverliese, aangesien behandeling gewoonlik eers gedoen word as die eerste tekens van die siekte gesien word, en aansienlike verliese alreeds plaasgevind het. Relatiewe belangrikheid van hierdie siekte ( ) = Aantal veeartse wat hierdie spesifieke siekte gerapporteer het per provinsie. Besmetting met hierdie parasiete kan problematies wees gedurende die herfs en die siekteontwikkelingsproses word hieronder meegedeel sodat suiwelboere kan verstaan waarom siektes voorkom en/of behandel moet word.

9 Altwee die inwendige parasiete veroorsaak jaarliks produsieverliese op n deurlopende basis asook vrektes. Beheer en die voorkoming van verliese kan wel verbeter word, deur beter kennis van die ingewikkelde siekteproses van die twee siektetoestande. Onvolwasse slakke tonnel deur die lewerweefsel terwyl hulle voed en groei. Lewerslak Die parasiet kom in die lewer van beeste, skape en bokke voor en veroorsaak baie skade aan die belangrike orgaan. Peervormige maagslak Volwasse slakke word in die grootpens (rumen) gevind maar die skade word aangerig deur die onvolwasse slakke in die dunderm van beeste, skape Volwasse slakke heg vas in die grootpens en produseer eiers. en bokke. Lewerslak Volwasse lewerslakke leef in die galbuise en suig bloed vanuit die galbuiswand. Die lewer word beskadig deur die onvolwasse slakke wat deur die lewerweefsel tonnel. Die volwasse slakke migreer na die galbuise waar dit n immuunreaksie uitlok. Die wande van die galbuise verdik as gevolg van die reaksie en slakke kan ook galbuise verstop. Die algemene naam van die maagslak is peervormige maagslak omdat die slakke n peervormige bouvorm het. Peervormige maagslak Onvolwasse slakke word gevind in die dunderm waar hulle aan die dermwand vassuig Die slymvlies van die dunderm word erg beskadig deur die suigaksie van die onvolwasse slakke. Dit veroorsaak wonde waardeur bloedkomponente uitsypel tot in die dermholte wat dan weer aanleiding gee tot n stink waterige maagwerk.

10 Lewerslak Lewensiklus van die slakke in die omgewing Varswaterslakke is aktief gedurende die laat-lente, somer en vroeë-herfs. Die dop van die varswaterslak waarin lewerslak vermenigvuldig Peervormige maagslak Winter Volwasse lewer- en maagslakke binne die dier produseer eiers wat op die weiding uitgeskei word saam met die mis. Eiers in die mis sal uitbroei wanneer die dagtemperatuur bo 22 0 C styg. Die dop van die varswaterslak waarin peervormige maagslak vermenigvuldig. Lente Hierdie stadium van die parasiet moet nou uit die mis gewas word deur reënwater wat afloop na areas met staande water. Die parasiet dring varswaterslakke, wat hier voorkom, binne en vermenigvuldig dan binne in die varswaterslakke. Somer en Herfs Gedurende die hoë-reënvalperiode sal die ontwikkelingsstadium van die slakke wat in die varswaterslakke vermenigvuldig het nou vrygestel word in die water. Hierdie stadium van die slakke kan aanvanklik swem. Hulle swem tot by plante wat in die water groei, heg dan vas aan die plante en ontwikkel n beskermende doppie. Hierdie stadium wat ook die besmetlike stadium genoem word, kan vir n paar maande oorleef indien die gebied uitdroog. Indien die area nat of vogtig bly kan hulle vir langer periodes oorleef en besmetlik bly veral in die geval van peervormige maagslak waar vee besmet kan word tot laat in die wintermaande. Veiliger periode waartydens vleigebiede bewei kan word Gevaarlike periode waartydens vleigebiede nie bewei moet word op besmette plase nie

11 Lewerslak uiteensetting van die siekteproses wat binne die dier plaasvind Begin van besmetting Die siektetekens is baie afhanklik van die aantal parasiete (hoog, gemiddeld of laag) wat deur die dier ingeneem word oor n periode van tyd. Die tekens wat gesien mag word tydens n hoë of gemiddelde besmetting word beskryf. Week 1-8 Diere wys vinnige gewigsverlies, swakheid, tekens van bloedverlies en selfs vinnige vrektes indien besmetting baie hoog is. Eerste siektetekens >12 Weke Aangetaste beeste kan agterraak wanneer hulle aangejaag word of kwakkeel ontwikkel n teken van stadige bloed- of proteїenverlies. Voortdurende gewigsverlies veral gedurende die periode wanneer swak weidings beskikbaar is. Na-doodse ondersoek van die dier. Tydens na-doodse ondersoek sal die veearts die lewer ondersoek vir tekens van lewerskade en die teenwoordigheid van volwasse slakke in die galbuise. Ontwikkeling van lewerslakke binne n bees Wanneer diere in nat gebiede wei word die besmetlike stadium van die slakke, wat aan die plante vasgeheg is, ingeneem. Binne die dier gaan die parasiet deur die dermwand, migreer in die buikholte na die lewer en dring dit binne. Die onvolwasse slakke sal nou begin om deur die lewerweefsel te tonnel terwyl hulle vreet en groei. Onvolwasse slakke tonnel nou vir 6-8 weke deur die lewer en veroorsaak baie skade. Die graad van lewerskade is afhanklik van die aantal onvolwasse slakke wat deur die lewer boor. Teen 8 weke na besmetting is die slakke volwasse en dring hulle die kleiner galbuise binne en migreer dan na die groter galbuise. Hierdie volwasse lewerslakke suig bloed vanaf die wand van die galbuise. Na n maand begin elke volwasse slak eiers produseer ( per dag) wat dan saam met die gal na die derm vloei, om dan in die mis op die weiding uitgeskei te word. Die wande van die galbuise verdik en word wit as gevolg van die liggaam se reaksie teen die besmetting. Die hele lewer kan ook verhard. Diagnose van besmetting in die lewendige dier Om n besmetting te bevestig moet mis van die dier versamel en aan die veearts gestuur word, wat dit sal toets om te bepaal of daar n besmetting is. Die nuutste beskikbare toetse kan n besmetting in n vroeë stadium (vanaf 4 weke na besmetting) identifiseer, wat dieselfde tyd is wanneer eerste siektetekens gesien sal word in geval van n baie hoë besmetting.

12 Peervormige maagslak uiteensetting van die siekteproses wat binne die dier plaasvind Begin van besmetting Geen teken van siekte word nog gesien nie, en die dier lyk nog gesond en eet en produseer normaalweg. Week 1-8 Die eerste siektetekens wat waargeneem word is dat diere ophou vreet, n stinkende waterige maagwerk ontwikkel en die diere verloor baie vinnig gewig. > 12 Weke Die volwasse slakke veroorsaak nie groot skade nie en daar is nie enige ooglopende siektetekens sigbaar nie. Na-doodse ondersoek van die dier. Die veearts sal onder andere die melkpens en dunderm oopsny en kyk vir onvolwasse slakke en skade aan die dermwand. Ontwikkeling van peervormige maagslakke in beeste. Diagnose van besmetting in die lewendige dier. Wanneer diere in vleie of gebiede wei waar daar staande water was of is neem hulle die besmetlike stadium van die parasiet in wat aan die plante geheg is. In die dermkanaal verloor die onvolwasse slakkies hulle beskermende doppie en hulle gaan tot in die melkpens of dunderm waar hulle vassuig. Hulle beskik oor sterk suiers om vas te heg. Die onvolwasse slakkies suig n stuk van die dermslymvlies in die mondopening in. Die aksie beskadig die dermwand waardeur bloedkomponente uitsypel in die dermholte in. Die graad van dermskade word bepaal deur die aantal onvolwasse slakkies wat teenwoordig is. Hulle word volwasse na 6-8 weke. Die volwasse slakke migreer na die grootpens waar hulle sal aanheg sonder om baie skade te verrig. Na 4 weke sal hulle begin eiers produseer wat saam met die mis op die weiding uitgeskei word. Onder die regte omgewingsomstandighede sal die eiers weer uitbroei om dan weer die tussengasheer varswaterslakke te besmet waarin hulle vermenigvuldig. Om onvolwasse peervormige maagslak te diagnoseer as die oorsaak van erge maagwerk benodig die veearts ten minste n eetlepel vol van die pap mis om te ondersoek vir die teenwoordigheid van die slakkies. Dit moet versamel word sodra die eerste tekens van die siekte gesien word.

13 4.2 Uitwendige parasiete Bloubosluise Die Februarie 2010 verslag wys dat daar amper landswyd baie probleme was met bloubosluise. Alhoewel dit verwag word dat die parasiet se getalle n hoogtepunt behaal gedurende Februarie tot Maart, is daar in relatiewe terme min aanmeldings van bloubosluisweerstand. Daar word vermoed dat daar n onderrapportering van die probleem is, en melkbeesboere word gevra om enige probleem met die beheer van bloubosluise met hulle kuddeveeartse te bespreek indien dit gedurende die volgende twee maande voorkom. Besmetting met bloubosluise (Rhipicephalus spp.) kan n groot probleem wees gedurende die herfs, en daarom word die ontwikkelingsproses van hierdie eengasheerbosluis vervolgens uitgebeeld. Die ontwikkelingsproses wat op die bees plaasvind word geїllustreer sodat melkbeesboere die behandelingsopsies beter kan verstaan. Hierdie bosluise kan rooiwater en anaplasmose (bosluisgalsiekte) na vatbare beeste oordra.

14 Bloubosluise uiteensetting van die parasiet se ontwikkeling op die bees Week 1 Begin van besmetting - Die klein bosluisies (larwes) is nie maklik sigbaar nie want hulle is so groot soos n kopspeld se kop. Die dier se haarkleed kom nog glad voor. Week 2 Die volgende stadium van die bloubosluis (nimfe ) is nog steeds klein en nie geredelik sigbaar nie. Hulle is omtrent so groot as n vuurhoutjiekop. As die bees van naderby ondersoek word, kan hulle gesien word in die nekvel area en die relatief haarlose area net bo en aan die agterkant van die uier. Week 3 Die plat volwasse bosluise is steeds nie baie sigbaar nie. Die eerste volgesuigde bloubosluiswyfies word baie sigbaar 3 weke nadat hulle as klein larwes op die bees geklim het. Hierna sal daar op n daaglikse basis volgesuigde bloubosluiswyfies gesien word totdat die beeste behandel word. Ondersoek na behandeling. n Doeltreffende behandeling beteken dat daar 1 week na behandeling geen volwasse volgesuigde bloubosluiswyfies gesien word nie. = Werklike grootte van n larf Bosluislarwes broei uit die eiers op die grond wanneer dit warm genoeg is. Die larwes klim teen die gras op tot op die blare of grassade en wag vir beeste om verby te skuur en klim dan op die beeste. Hulle heg aan die vel en suig dan vol met bloed deur die klein gaatjies wat hulle met hulle bekdele gemaak het. = Werklike grootte van n nimf Tydperk van ontwikkeling = drie weke (21dae) totdat volgesuigde bloubosluiswyfies gesien word Na een week vervel die larf om n nimf te vorm wat groter is en weereens sal aanheg en volsuip. Daar moet onthou word dat daar steeds nuwe larwes ook die heeltyd op die bees klim wat sal bydra tot die totale aantal bosluise op die bees.. Hiedie gedeelte van die siekteproses is nie maklik sigbaar nie. = Werklike grootte van n volgesuigde wyfie Teen week 3 vervel die nimf om n volwasse bosluis te word. Wyfiebosluise is steeds plat en sal aanheg waar daar n mannetjiebosluis is,wat baie kleiner is. Hulle paar en na paring (einde van week 3) sal die wyfiebosluis vinnig begin bloed suig en amper oornag volsuig. Die volgende dag val sy af om ongeveer eiers op die grond te lê. Hierdie gedeelte van die siekteproses is maklik sigbaar gedurende n vroegoggend weeklikse ondersoek van die beeste. Doeltreffende behandeling n Dipmengsel wat aangewend word moet al die bloubosluise (van klein tot groot) wat op die dier teenwoordig is ten tye van die behandeling dood, en tot een week beskerm teen n nuwe besmetting.

15 4.3 Bosluisoordraagbare siektes Afrika- (Babesia bigemina) teenoor Asiatiese rooiwater (Babesia bovis) Die gerapporteerde siektetendense wys dat Asiatiese rooiwater aan die toeneem is. Die siekteoordragproses word hieronder gedeel met die doel dat melkbeesboere die kritieke verskil in oordrag beter verstaan ten opsigte van voorkoming of behandeling. Week 1 Begin van bloubosluisbesmetting. Week 2 Week 3 Oordrag van Asiatiese rooiwater kan vanaf dag 1 plaasvind nadat die larf aangeheg het. Oordrag van Afrika rooiwater vind plaas vanaf dag 9 na die begin van die bloubosluisbesmetting. Die siekte word oorgedra deur die nimfe. Afrika rooiwater kan ook deur die volwasse bosluise oorgerda word. Asiatiese rooiwater word net oorgedra deur die pantropiese bloubosluis (Rhipicephalus microplus) Afrika rooiwater word oorgedra deur beide die gewone bloubosluis (Rhipicephalus decoloratus) en die pantropiese bloubosluis (Rhipicephalus microplus) Omdat daar so n groot verskil in oordrag en die ontwikkelingsproses van die twee siektes is, moet hulle vir beheerdoeleindes beskou word as twee verskillende siektes ten einde groot verliese en vrektes te voorkom. Aksie 1. Die kuddeveearts moet die tipe rooiwater wat op n spesifieke plaas aanleiding gee tot kliniese gevalle identifiseer en bevestig deur mikroskopiese ondersoeke. Aksie 2. Indien Asiatiese rooiwater gediagnoseer word, moet die voorkomende- en behandelingsaksies aangepas word ten einde die bloedparasiet te kan beheer wat al deur die larfstadium van die pantropiese bloubosluis oorgedra word.

16 4.4 Bakteriese siektes Miltsiekte n Bevestigde uitbreek van miltsiekte het in Lesotho, wat aangrensend is tot Suid-Afrika, voorgekom. Die inligting is verkry vanaf n siekteverslag wat deur die OIE (Wêreld Organisasie vir Dieregesondheid) uitgereik is, en word hier gedeel vir bewusmaking van die nodigheid van voortgesette inenting ter voorkoming van die siekte. Enige geval van miltsiekte is van belang. Omdat die uitbreek naby aan die grens met Suid- Afrika (Oos-Vrystaat) was, moet daar n verhoogde bewusmaking wees. Terugvoer is van n veearts ontvang dat baie veeboere in die grensgebied begin het om te ent wat ook tot n korttermyn tekort aan entstof gelei het. Aksie 1. Die miltsiekte-entstof is n verswakte lewendige entstof wat uiters goeie beskerming verleen in voorkoming van die siekte. Maak seker dat die jaarlikse inenting op datum is.

17 4.5 Plantvergiftiging Kikuyu vergiftiging n Aantal gevalle is aangemeld vanuit die Oos-Kaap. Dit word hier gedeel omdat dit so n goeie voorbeeld is van wat bereik kan word met n stelsel van vroeë rapportering wat dan deur kuddeveeartse gebruik kan word om vroeë waarskuwings uit te stuur ten einde verliese te voorkom of beperk. Hierdie siektetoestand word tans beheer wanneer eerste gevalle gesien word of voorkom deur voedingsbestuur indien melkbeesboere gewaarsku kan word sodra die eerste gevalle voorgekom het. Dit is n baie goeie voorbeeld wat die nodigheid van n elektroniese kommunikasiekanaal tussen die melkbeesboer en die kuddeveearts onderstreep.

18 SIEKTEMONITERINGS- EN VOORLIGTINGSTELSEL VIR DIE SUID-AFRIKAANSE SUIWELBEDRYF Lees ook die volledige verslag wat beskikbaar is op die webblad van Melk SA, wat n oorsig gee van al die siektetendense wat deur veeartse van die Veegesondheiden Produksiegroep van die Suid-Afrikaanse Veterinêre Vereniging gerapporteer is vir Februarie Daar is ook verspreidingskaarte vir die verskillende siektes soos gerapporteer gedurende Februarie n Groot aantal veeartse (104) het aan die einde van Februarie verslag gedoen en al die inligting is vir die eerste keer ingevoer in die elektroniese rapporteringsisteem wat vir die doel ontwerp is. Bedanking: Afrivet Opleidingsdienste word bedank omdat hulle toestemming verleen het vir die gebruik van gedeeltes van hulle opleidingsmateriaal, vir die toeligting van sekere siekteprosesse, soos aangedui op die spesifieke bladsye waar hulle materiaal gebruik is.