AUTEUR: H.B. VAN DER PEET AFSUDEERCOMMISIE: DR. J.J.A.M. SMEETS IR. S.J.E. MAUSSEN MRE DRS. IR. M.I.K. LEUSSINK TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "AUTEUR: H.B. VAN DER PEET AFSUDEERCOMMISIE: DR. J.J.A.M. SMEETS IR. S.J.E. MAUSSEN MRE DRS. IR. M.I.K. LEUSSINK TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN"

Transcriptie

1

2 2

3 AUTEUR: H.B. VAN DER PEET AFSUDEERCOMMISIE: DR. J.J.A.M. SMEETS IR. S.J.E. MAUSSEN MRE DRS. IR. M.I.K. LEUSSINK TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN MASTERSCRIPTIE: REAL ESTATE MANAGEMENT & DEVELOPMENT 14 OKTOBER

4 4

5 Samenvatting Mede door de crisis is het financieren van vastgoed onder druk komen te staan. Hierdoor is het belangrijk om naar alternatieve financieringsmogelijkheden te kijken. Crowdfunding geldt als één van deze alternatieven. In dit onderzoek wordt gekeken of crowdfunding als alternatieve financieringsmethode zou kunnen worden ingezet in het vastgoedproces. De centrale onderzoeksvraag hierbij luidt: In welke mate kan crowdfunding worden ingezet in het vastgoedproces en hoe kan dit worden toegepast? Om de centrale hoofdvraag te kunnen beantwoorden is een theorie- en praktijkonderzoek uitgevoerd. Het theoretische gedeelte wordt uitgevoerd aan de hand van de volgende deelvragen: 1. Hoe werkt het concept crowdfunding? 2. Hoe werkt het vastgoedproces? 3. Hoe kan crowdfunding worden toegepast in het vastgoedproces? Het gehele onderzoek heeft als doel om kennis te vergaren over de toepassingsmogelijkheden van crowdfunding in het vastgoedproces. Crowdfunding Bij crowdfunding wordt een beroep gedaan op het publiek voor de financiering van een project. In plaats van één grote financier wordt nu gebruik gemaakt van een groep kleinere financiers. De definitie die is aangehouden in dit onderzoek is als volgt: Een collectieve inspanning veelal via het internet van een ongedefinieerd netwerk van mensen voor het verstrekken van financiële middelen, om zo een doorgaans vooraf bepaald doelbedrag te realiseren, in ruil voor een financiële en/of een (im)materiële beloning. In dit onderzoek is onderscheid gemaakt in vier verschillende vormen van crowdfunding: Donation- based crowdfunding: verstrekken van geld, waarbij de primaire incentive immaterieel is, zoals het verkrijgen van een goed gevoel; 5

6 Reward- based crowdfunding: verstrekken van geld, waarbij een materiële beloning in het verschiet ligt die als extra stimulans moet dienen om te financieren; Debt- crowdfunding: het verstrekken van geld middels een lening; Equity- based crowdfunding: het verstrekken van geld en daar zeggenschap in een bedrijf of project voor terug krijgen. Voor het crowdfundingsproces zijn er drie verschillende partijen te onderscheiden: Initiatiefnemer: persoon of bedrijf die het initiatief neemt voor de crowdfunding campagne; Financier: de persoon die het project steunt middels een financiële bijdrage; Intermediair: fungeert als tussenpersoon voor de financier en initiatiefnemer. Het crowdfundingsproces kan globaal worden onderverdeeld in drie fases, namelijk: de pré- financieringsfase, de financieringsfase en de post- financieringsfase. De pré- financieringsfase is de gehele fase voordat er daadwerkelijk begonnen wordt met het financieringstraject. In deze fase wordt het idee door de initiatiefnemer uitgewerkt waarbij wordt bepaald wat het doelbedrag moet worden en waarvoor de financiering wordt gebruikt. In deze fase is het belangrijk dat de initiatiefnemer alvast begint met het mobiliseren van mensen rondom het project. Hierdoor kan het financieringstraject makkelijker van start gaan. Veelal gaat het hier om mensen die dicht bij het initiatief of de initiatiefnemer staan (bijvoorbeeld familie en vrienden) en die in vergelijking met andere financiers eerder in staat zijn om reeds een deel te financieren. De financieringsfase is de fase waarin het plan wordt voorgelegd aan de financiers en waarbij deze de mogelijkheid krijgen om financiële middelen te verstrekken. Het financieringstraject van een succesvolle campagne kent drie fases, namelijk: friend finding, getting the crowd en de race to be in. Friend finding betreft de eerste fase waarin de eerder omschreven gemeenschap wordt gecreëerd en de financiers die dicht bij het initiatief of initiatiefnemer staan het eerste gedeelte van de financiering op zich nemen. In de getting the crowd fase worden de financiers op afstand aangesproken en in de laatste race to be in fase vindt het omslagpunt plaats. Hier moeten financiers snel bepalen of zij nog willen participeren in het crowdfundingsproject aangezien anders niet meer kan worden ingestapt. In de post- financieringsfase zijn er twee mogelijkheden: het doelbedrag is opgehaald of het doelbedrag is niet opgehaald. Indien het doelbedrag is opgehaald kan worden begonnen met de uitwerking van het initiatief en wordt begonnen met het uitkeren van de 6

7 tegenprestaties aan de financiers. In het geval het doelbedrag niet is opgehaald wordt het bedrag veelal teruggestort aan de financiers. Financiering van het vastgoedproces Er is gekeken naar het vastgoedproces en het financieringstraject gedurende dit proces. Wanneer wordt gekeken naar het vastgoedproces zijn hier vier fases te onderscheiden die vrijwel altijd, zij het in een andere volgorde, worden doorlopen. Het gaat hier om de initiatieffase, de ontwikkelingsfase, de realisatiefase en verkoop- en exploitatiefase. De initiatieffase bestrijkt slechts een klein percentage van de totale financiering en beperkt zich veelal tot die van de haalbaarheidsonderzoeken. De ontwikkelingsfase bestaat vooral uit kosten voor adviseurs, het aankopen van de grond, marketingkosten en algemene projectkosten. Het grootste percentage van de investeringen zit in de realisatiefase, welke voornamelijk bestaan uit realisatiekosten voor het gebouw. Voor de financiering van deze kosten wordt een afweging gemaakt tussen het eigen vermogen en het vreemd vermogen. Indien het eigen vermogen niet toereikend is, zal dit middels een andere vorm van vermogen moeten worden binnen gehaald. Wanneer gekeken wordt naar de standaard financieringsstructuur van een vastgoedobject zijn er drie soorten investeringen mogelijk, namelijk het eigen vermogen, mezzanine en een hoofdlening. Hierbij kan het eigen vermogen worden opgedeeld in het interne eigen vermogen en het externe eigen vermogen. Het externe eigen vermogen betreft hier het eigen vermogen wat is ingebracht door derden, anders dan de eigenaar. Afhankelijk van de fase van het vastgoedproces zijn er verschillende financieringsvormen mogelijk, namelijk: de bouwfinanciering, de grondfinanciering, de projectfinanciering en de beleggingsfinanciering. De bouwfinanciering betreft de financiering die nodig is voor de daadwerkelijke bouw van het project. De grondfinanciering is de financiering voor de aankoop van de grond. De projectfinanciering betreft de gehele financiering voor de realisatie van een project, waarbij het dus ook gaat om de planontwikkelingskosten. Tot slot is de beleggingsfinanciering de financiering van een investeerder voor de aankoop van een gerealiseerd project met de intentie om deze voor een langere tijd in bezit te houden en verhuren. Crowdfunding in het vastgoedproces Crowdfunding kan op drie manieren worden ingezet in de financieringsstructuur van vastgoed. Het project kan volledig met crowdfunding worden gefinancierd, crowdfunding 7

8 kan ingezet worden in combinatie met het eigen vermogen of crowdfunding wordt gebruikt in combinatie met het eigen vermogen en een hoofdlening van bijvoorbeeld een bank. Naast financieringsinstrument biedt crowdfunding de mogelijkheid om financiers, afhankelijk van de betrokkenheid, in te zetten voor andere aspecten dan de financiering. Het publiek kan bijvoorbeeld gebruikt worden om invloed uit te oefenen op besluitvorming gedurende de ontwikkeling van het project. Het is dat wel belangrijk dat in een vroeg stadium wordt begonnen met het mobiliseren van de financiers, zodat er nog voldoende mogelijkheden zijn voor deze financiers om invloed uit te oefenen op het project. Door alvast een groep potentiële financiers rondom het project te mobiliseren kan een initiatiefnemer tevens draagvlak aantonen en kan de groep mensen die zich achter het project schaart een indicatie zijn dat het plan wordt gedragen door het publiek. Dit draagvlak kan bijdragen aan het verkrijgen van additionele financiering of kan invloed uitoefenen op besluitvorming van overheidsinstanties (zoals het verstrekken van een bouwvergunning). Gekeken naar de eerder besproken fases in het vastgoedproces en de financieringsbehoeftes die daar ontstaan kan crowdfunding op de volgende manier worden toegepast in het vastgoedproces: Crowdfunding als financieringsinstrument kan gebruikt worden voor (1) de grondfinanciering in de ontwikkelingsfase, (2) de bouwfinanciering in de realisatiefase, (3) de projectfinanciering in de ontwikkelings- en realisatiefase en de aankoop van vastgoed door een (4) eigenaar en door een (5) investeerder in de verkoop- en exploitatiefase. Daarnaast kan crowdfunding breder worden ingezet waarbij het publiek invloed kan uitoefenen in de ontwikkelingsfase op het ontwerp en gebruikt kan worden om de 8

9 haalbaarheid te toetsen. Tevens biedt crowdfunding mogelijkheden om eerder in contact te komen met eindgebruikers waardoor het invloed kan uitoefenen op het verkoop- en verhuur proces in de verkoop- en exploitatiefase. Hierbij lijken de vormen van crowdfunding zonder een financiële tegenprestatie (donation- based crowdfunding en reward- based crowdfunding) vooral ingezet te kunnen worden bij projecten met een sociaal karakter welke kunnen rekenen op sympathie van de financiers. De financiële vormen (debt- crowdfunding en equity- based crowdfunding) lijken een goede kans te maken voor de meer commerciële projecten. Praktijkonderzoek Om de opgedane kennis uit het theoretische gedeelte verder te onderzoeken en te toetsen aan de praktijk zijn mondelinge interviews afgenomen bij betrokken partijen in het crowdfunding proces. Hierbij is gefocust op initiatiefnemers, intermediairs en deskundigen. In de interviews is gekeken naar de volgende punten: - Crowdfunding als financieringsinstrument voor vastgoed; - Bijkomende aspecten van het gebruik van crowdfunding; - Invloed van financiers gedurende het proces; - Succesfactoren voor het gebruik van crowdfunding voor vastgoed; - Kansen voor crowdfunding voor vastgoed; - Belemmeringen en risico s voor het gebruik van crowdfunding voor vastgoed. Daarnaast is er bij de interviews met de initiatiefnemers dieper ingegaan op de projecten waarbij crowdfunding is toegepast om zo meer achtergrond informatie te verkrijgen over deze projecten. Gekeken naar de inzet van crowdfunding als financieringsinstrument blijkt dit het meeste kans te maken wanneer het wordt ingezet voor de bouwfinanciering. Hierbij wordt het meest gebruik gemaakt van debt- crowdfunding. De inzet van crowdfunding voor vastgoed heeft een aantal bijkomende aspecten. De belangrijkste hiervan zijn, het vergroten van naamsbekendheid, het in contact komen met eindgebruikers, het creëren van draagvlak, en de mogelijkheid om financiers ambassadeurs te maken van je project. De invloed die financiers kunnen uitoefenen op het project is allereerst afhankelijk van de houding van de initiatiefnemer en of deze openstaat voor de feedback van het publiek. 9

10 Daarnaast blijkt de mate van invloed van de financiers groter naarmate deze eerder in het vastgoedproces betrokken worden. Belangrijke succesfactoren voor crowdfunding in de vastgoed zijn dat in een vroeg stadium begonnen wordt met het mobiliseren van toekomstige financiers rondom het plan en dat hierbij goed gekeken wordt naar een doelgroep die belang heeft bij de ontwikkeling van het project. Daarnaast is het van belang dat de initiatiefnemer transparant is en probeert om vertrouwen te kweken bij de financiers, onder andere door het creëren van zekerheden. Crowdfunding blijkt vooral kans te maken bij de bijzondere projecten of projecten met een lokaal aspect waarmee de financiers zich kunnen identificeren. Echter blijkt crowdfunding bij de juiste implementatie ook mogelijkheden te bieden voor projecten die uitgaan van het financieel rendement. Het feit dat crowdfunding voor vastgoed over het algemeen te maken zal hebben met grotere bedragen kan gezien worden als een belemmering. Daarnaast zorgt het gebrek aan regelgeving voor onzekerheid met betrekking tot het gebruik van crowdfunding voor vastgoed. Tot slot heeft de crisis ervoor gezorgd dat de vastgoedsector kampt met een slecht imago en dat het onderpand onder druk is komen te staan, wat de toepassing van crowdfunding voor vastgoed kan beperken. Conclusie Alhoewel crowdfunding voor vastgoed nog een relatief nieuw begrip is, zou het succesvol ingezet te kunnen worden als financieringsmiddel. Uit dit onderzoek komt naar voren dat de kans van slagen afhankelijk is van het soort vastgoed en de sympathie die het project kan opwekken. Hierbij maken de projecten met een sociaal karakter of bijzondere projecten de grootste kans om succesvol gefinancierd te worden middels crowdfunding, maar lijken er tevens mogelijkheden te zijn voor de meer commerciële projecten. Met name de inzet van crowdfunding voor de bouwfinanciering maakt op dit moment een goede kans om succesvol ingezet te kunnen worden. Hierbij geldt debt- crowfunding momenteel als de meest geschikte vorm voor de financiering van vastgoed aangezien dit een financiële win- win situatie kan creëren voor zowel financiers als initiatiefnemer. De vormen zonder financiële tegenprestatie lijken ingezet te kunnen worden bij projecten met een hoog sociaal gehalte of slechts voor een klein gedeelte van de financiering. Naast het gebruik van crowdfunding puur als financieringsmiddel, kan het, mits goed ingezet, ook mogelijkheden te bieden om naamsbekendheid te vergroten, draagvlak te creëren, 10

11 financiers tot ambassadeurs te maken en om in een vroeg stadium in contact te komen met potentiële eindgebruikers. Aangezien het gebruik van crowdfunding in het algemeen nog aan wijzigingen in wet- en regelgeving onderhevig is, zullen praktijkervaringen en verder onderzoek moeten uitwijzen welke plaats crowdfunding definitief in het vastgoedproces krijgt. 11

12 12

13 Inhoudsopgave SAMENVATTING INHOUDSOPGAVE INLEIDING Aanleiding Vraagstelling Afbakening Onderzoeksrelevantie Onderzoeksopzet CROWDFUNDING Het ontstaan van crowdfunding Definitie van crowdfunding Het concept crowdfunding Beweegredenen voor het gebruik van crowdfunding Fases van een crowdfunding campagne Risico, Fraude & Toezicht Wet- en regelgeving met betrekking tot crowdfunding Conclusie HET VASTGOEDPROCES Inleiding Fases in het vastgoedproces Zekerheid en beïnvloedbaarheid van het proces Financiering vastgoedproject Keuze voor het aantrekken van kapitaal Financieringsstructuur en - strategie Financieringsverloop en - vormen Kredietcrisis Conclusie CROWDFUNDING VOOR VASTGOED Inleiding Motivaties voor het gebruik van crowdfunding in het vastgoed Crowdfunding in het vastgoedproces Crowdfunding in de vastgoedpraktijk Conclusie OPZET ONDERZOEK EN RESULTATEN Type onderzoek Dataverzamelingsmethode Betrokken actoren Resultaten interviews 87 13

14 6. EVALUATIE Inleiding Crowdfunding als financieringsinstrument Bijkomende aspecten van het gebruik van crowdfunding Invloed financiers gedurende het proces Succesfactoren voor het gebruik van crowdfunding voor vastgoed Kansen voor het gebruik van crowdfunding voor vastgoed Belemmeringen en risico s van crowdfunding voor vastgoed CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN Conclusie Aanbevelingen LITERATUURLIJST BIJLAGE Resultaten interviews Vragenlijsten interviews Uitgewerkte interviews

15 1. Inleiding 1.1. Aanleiding Een terugblik op de vastgoedmarkt van voor de crisis. Vastgoed gold als een safe haven, waarbij de prijs van het onderliggend vastgoed eigenlijk alleen maar kon stijgen. In combinatie met de hoeveel liquiditeit die beschikbaar was, tegen zeer gunstige prijzen, zorgde dit ervoor dat de kredietverstrekking voor vastgoed een stormachtige ontwikkeling doormaakte (SEO, 2011). Inmiddels staat deze kredietverstrekking al geruime tijd onder druk. Het is dan ook vaak lastig voor ondernemingen om, in de huidige periode, een financiering los te weken bij de bank. Door de strengere liquiditeitseisen, onder andere als gevolg van Basel III, kunnen banken steeds minder krediet verstrekken (FD, 2012). Dit, in combinatie met het feit dat vastgoed al lang niet meer zo waardevast is gebleken als voor de crisis, zorgt ervoor dat banken voorzichtig zijn geworden met verstrekking van krediet. Met name in een risicovolle sector als de vastgoedsector. Op het hoogtepunt in 2007 (vlak voor de crisis), werd er in totaal in Nederland nog ruim 26 miljard euro aan vastgoedleningen verstrekt. In 2011 was dit nog maar 6,6 miljard, wat een daling van bijna 75% betekende (Property NL, 2012). Mede door deze factoren is het, vandaag de dag, ook voor projectontwikkelaars lastig om aan financiering te komen voor (her)bouwprojecten. Ontwikkelaars zijn teveel afhankelijk geworden van de banken en door hun terughoudende houding zijn veel nieuwe projecten tijdelijk in de ijskast gezet of worden helemaal niet meer gerealiseerd. Vandaar dat het interessant is om te kijken naar alternatieve financieringsmogelijkheden binnen de vastgoedsector. Crowdfunding als alternatief Crowdfunding geldt als een van deze alternatieven, waarbij het benodigde bedrag wordt opgehaald middels relatief kleine bedragen van een grote groep investeerders. Het concept werkt als volgt. Een initiatiefnemer presenteert online een plan voor een nieuw project/onderneming en legt deze voor aan het publiek de zogenaamde crowd. Dit publiek krijgt vervolgens de mogelijkheid om het project te steunen middels een financiële bijdrage. Douw en Koren (2014), onderscheiden hierin 3 vormen van financiering: - een donatie; 15

16 - - financiering met tegenprestatie in natura; investering met financiële tegenprestatie. Ondanks het feit dat de term crowdfunding nog relatief jong is, zijn hier al meerdere omschrijvingen voor te vinden. Letterlijk vertaald is het de funding (financiering) door de crowd (massa). De definitie die wordt aangehouden in de rest van dit onderzoek geldt als volgt: Een collectieve inspanning veelal via het internet van een ongedefinieerd netwerk van mensen voor het verstrekken van financiële middelen, om zo een doorgaans vooraf bepaald doelbedrag te realiseren, in ruil voor een financiële en/of een (im)materiële beloning. Het concept heeft zich in andere industrieën, zoals de film-, muziek- of sportindustrie, reeds bewezen als een waardig alternatief voor de financiering van projecten en/of organisaties (Meeuwsen, 2013). Een recent voorbeeld van crowdfunding is het Jamaicaanse bobslee team. Dit team wisten euro op te halen, middels hun crowdfunding campagne, waardoor het voor hun mogelijk werd om naar de Olympische Winterspelen in Sotsji te gaan (ANP, 2014). Waar crowdfunding in de beginperiode nog vooral werd ingezet voor innovatieve nieuwe ideeën, wordt het ondertussen steeds vaker ingezet als een financieringsmiddel voor het midden- en klein bedrijf (MKB) en grotere organisaties (Douw & Koren, 2014). Inmiddels maakt ook de vastgoedsector kennis met het concept en bestaan er reeds een aantal platforms (Fundrise, Realtyshares e.a) waarbij het publiek kan investeren in vastgoed gerelateerde projecten. Resultaat hiervan is dan ook dat er in het afgelopen jaar verscheidene projecten, in zowel binnen- als buitenland, succesvol gefinancierd zijn door middel van crowdfunding campagnes. Een voorbeeld van een geslaagde crowdfunding campagne voor vastgoed is een hotel in Amsterdam aan de Oudeschans. Zij haalden binnen 3 maanden bijna op, via ruim 1300 verschillende financiers. Door middel van rente en een beloning in natura (korting op een overnachting) werden geldgevers beloond voor hun investering. Dat crowdfunding steeds populairder wordt, is te zien aan de sterke groei die het concept doormaakt. Wereldwijd werd in 2012 ruim $ ( ) opgehaald, wat een toename van 81 procent betekent ten opzicht van het voorgaande jaar. Amerika is verreweg het actiefst in het gebruik van crowdfunding, maar ook het Verenigd koninkrijk en Nederland blijken, met respectievelijk de tweede en derde plaats, erg actief in het gebruik van het instrument (Jongsma, 2013). In Nederland is deze groei dan ook duidelijk 16

17 waarneembaar. In 2013 werd, met , ruim het dubbele bedrag opgehaald middels crowdfunding ten opzicht van het voorgaande jaar. Dit bedrag was in 2011 nog slecht (Douw en Koren, 2013). Het feit dat het concept, juist in een tijd van economische crisis, zo n sterke groei meemaakt is volgens Douw en Koren (2013) te verklaren door twee factoren. Enerzijds doordat er minder financiering verstrekt wordt door de traditionele partijen, waardoor gezocht wordt naar alternatieven en anderzijds door de meerwaarde die crowdfunding biedt in de vorm van zichtbaarheid en betrokkenheid van de financiers. Het gebruik van crowdfunding in de vastgoedsector zou voor initiatiefnemers van vastgoedprojecten mogelijk een alternatieve manier kunnen zijn voor het verkrijgen van de financiering van vastgoedprojecten. Tevens zou dit voor de particuliere belegger (financiers) de mogelijkheden vergroten om, met relatief kleine bedragen, direct te kunnen investeren in vastgoed. Het concept crowdfunding zou banken en andere kredietverstrekkers gedeeltelijk overbodig kunnen maken, en consumenten en producten rechtstreeks met elkaar kunnen verbinden. Het zogenaamde cut out the middle man (Bronzwaer en Hijink 2013) Vraagstelling In deze studie wordt onderzocht in hoeverre crowdfunding gebruikt kan worden in het vastgoedproces en hoe dit het best kan worden toegepast. Gezien het feit dat crowdfunding in de vastgoedsector nog in de kinderschoenen staat, is hier tot op heden nog weinig onderzoek naar verricht. Echter, enkele succesvolle voorbeelden uit de praktijk doen vermoeden dat het concept gebruikt zou kunnen worden in het vastgoedproces Doelstelling De doelstelling van dit onderzoek is om kennis te vergaren over de werkwijze van crowdfunding in het vastgoedproces en inzicht te geven in de kansen en valkuilen die het concept met zich meebrengt. Uiteindelijk wordt getracht een handvat te bieden aan de betrokken marktpartijen over hoe crowdfunding in de vastgoedsector kan worden toegepast en onder welke voorwaarde dit dient te gebeuren. 17

18 Onderzoeksvraag De centrale onderzoeksvraag in dit hoofdstuk luidt: In welke mate kan crowdfunding worden ingezet in het vastgoedproces en hoe kan dit worden toegepast? Om de uiteindelijke hoofdvraag te kunnen beantwoorden, is deze opgedeeld in verschillende deelvragen. Tot op heden is er vrijwel geen onderzoek gedaan naar de inzet van crowdfunding in de vastgoedsector. Vandaar dat de eerste twee deelvragen zijn bedoeld om algemene kennis op te doen van het concept crowdfunding en het vastgoedproces zelf. De laatste twee deelvragen brengen de twee sectoren crowdfunding en het vastgoedproces met elkaar in verband aan de hand van de opgedane kennis in de eerste twee hoofdstukken. De deelvragen in het onderzoek zijn: 4. Hoe werkt het concept crowdfunding? Inzicht verschaffen in het ontstaan van het concept, de verschillende vormen van crowdfunding, de betrokken partijen en het proces van crowdfunding in het algemeen. 5. Hoe werkt het vastgoedproces? Inzicht verschaffen in de fases van het vastgoedproces, de financieringsstructuur, het financieringstraject en de betrokken partijen in het vastgoedproces. 6. Hoe kan crowdfunding worden toegepast in het vastgoedproces? Inzicht verschaffen in de motivaties voor het gebruik van crowdfunding voor vastgoed, de rol die crowdfunding kan spelen in het vastgoedproces, in welke fase van het vastgoedproces crowdfunding kan worden toegepast en op welke wijze dit het best geïmplementeerd kan worden Afbakening Gezien het feit dat het concept crowdfunding in de vastgoedsector nog vrij nieuw is en hierdoor een beperkte hoeveelheid Nederlandse literatuur beschikbaar is, zal er in het theoretische deel van dit onderzoek een beroep worden gedaan op zowel de Nederlandse literatuur als de literatuur van het buitenland. Tevens kunnen de verschillen tussen landen qua regelgeving en handelswijze, juist interessant zijn om een vergelijking te kunnen trekken. 18

19 Doordat het lastig zal zijn om buitenlandse partijen te kunnen interviewen, zal het praktijkgedeelte zich enkel focussen op de Nederlandse markt. Het theoretische gedeelte van het onderzoek zal zich focussen op de partijen die een rol kunnen spelen in het crowdfunding proces omtrent de ontwikkeling van vastgoed. Dit om een beter beeld te krijgen welke factoren van invloed zijn op de werking en de slagingskans van crowdfunding campagnes. In het praktijkgedeelte wordt vooral gefocust op de geldnemers (initiatiefnemers van vastgoed gerelateerde crowdfunding campagnes) en crowdfunding platforms die zich richten op vastgoed. Recent is een onderzoek gedaan naar de reeds bestaande crowdfunding platforms met betrekking tot het aanbieden van vastgoed 1, maar dit onderzoek zal enkel worden gekeken naar een tweetal platforms die momenteel in ontwikkeling zijn en zich specifiek willen gaan focussen op crowdfunding voor vastgoed. Mede door het feit dat er slechts een beperkt aantal vastgoed gerelateerde crowdfunding campagnes zijn en de financiers hiervan veelal anoniem zijn, is het lastig om in deze financiers te benaderen. Vandaar dat er voor is gekozen om deze groep niet mee te nemen in het praktijkgedeelte van dit onderzoek Onderzoeksrelevantie Theoretische relevantie Crowdfunding als algemeen begrip, wordt steeds vaker onderzocht, maar er is nog weinig onderzoek verricht naar het instrument in relatie met vastgoed. Vandaar dat dit onderzoek kan bijdragen aan het verder op gang brengen van deze wetenschappelijke discussie. Met dit onderzoek wordt geprobeerd om zowel nieuwe kennis als inzichten te verschaffen over het gebruik van het instrument crowdfunding. Praktische relevantie Het nut voor de maatschappij is, dat het onderzoek bijdraagt aan het vergroten van de kennis over het onderwerp. Hierdoor krijgen betrokken partijen (ontwikkelaars, investeerders, toezichthouders e.a.) meer inzicht in het gebruik van het instrument crowdfunding en de kansen en bedreigingen die het met zich meebrengt. Op deze manier biedt het betrokken partijen een handvat om crowdfunding in de praktijk succesvol toe te passen. 1 Zie scriptie R.W.B. Meeuwssen: Alternatieve financieringsmethoden voor commercieel vastgoed vanuit de particuliere markt. 19

20 1.5. Onderzoeksopzet Figuur 1.2: onderzoeksopzet Fase 1: Probleemveld Tijdens deze fase wordt de aanleiding van het onderzoek toegelicht en gemotiveerd. Tevens wordt hier de centrale onderzoeksvraag geformuleerd en de bijbehorende deelvragen. Om deze vragen te beantwoorden is de onderzoeksopzet uit figuur 1.2. gedefinieerd, waarbij zowel een literatuuronderzoek als een praktijkonderzoek wordt toegepast. Vanuit deze fase wordt het onderzoek verder afgebakend tot een uitvoerbaar onderzoek. Fase 2: Literatuuronderzoek Aan de hand van de centrale onderzoeksvraag en de afbakening wordt hier gebruik gemaakt van een literatuuronderzoek om zo de eerste antwoorden te geven op de deelvragen. Met de eerste twee deelvragen wordt een theoretisch kader opgesteld voor het instrument crowdfunding en het vastgoedproces in het algemeen. Aangezien de toepassing van crowdfunding voor vastgoed nog vrijwel niet is onderzocht wordt de informatie uit deze theoretische kaders gebruikt om een antwoord te kunnen geven op de laatste deelvraag. Dit gehele literatuuronderzoek levert input en vragen voor het praktijkgedeelte van het onderzoek. Fase 3: Praktijkonderzoek Met dit deel van het onderzoek wordt geprobeerd om meer praktijkinformatie te verkrijgen over het gebruik van crowdfunding in het vastgoedproces. Hiervoor wordt allereerst 20

21 gekeken met behulp van welke onderzoeksmethode er een antwoord gegeven kan worden op de vragen die zijn voortgekomen uit het literatuuronderzoek. Het praktijkonderzoek richt zich op partijen die ervaring hebben met crowdfunding met betrekking tot vastgoed of waarvan geacht wordt dat deze voldoende kennis hebben van beide onderwerpen. De verkregen informatie uit het praktijkonderzoek zal tezamen met het literatuuronderzoek worde meegenomen naar de laatste fase van het onderzoek. Fase 4: Reflectie Gedurende deze laatste fase van het onderzoek worden de resultaten geanalyseerd door inzichten van het theoretische gedeelte en het praktijkgedeelte met elkaar te vergelijken. Hierbij dienen alle deelvragen te zijn beantwoord, zodat uiteindelijk een antwoord gegeven kan worden op de centrale onderzoeksvraag. Tot slot wordt hier een conclusie geformuleerd en worden aanbevelingen gedaan voor verder onderzoek. 21

22 22

23 2. Crowdfunding Crowdfunding wordt gebruikt voor het verzamelen van geld voor bedrijven en projecten. Hierbij wordt meestal via social media (Facebook, Linkedin en andere hiervoor opgezette online platforms) een beroep gedaan op een grote groep relatief kleine investeerders (Burgett & McDonald, 2013). Het begrip crowdfunding is tamelijk nieuw. Het feit dat een grote groep mensen geld bij elkaar brengt voor de realisering van een project of product, is dat echter niet. De kerk haalt immers al decennia lang geld op bij haar gemeenschap, voor het bekostigen van de kerkactiviteiten. Daarnaast worden er al jaren lang kleine donaties opgehaald bij het publiek, middels collectebussen, voor het steunen van goede doelen. Men is bekend met het ophalen van geld bij een grote groep mensen, maar de manier waarop dit gebeurt met crowdfunding is iets van de laatste jaren (Blom, 2013) Het ontstaan van crowdfunding Om het concept beter te begrijpen, is het goed om te kijken waar het concept precies vandaan komt. Volgens Belleflamme, Lambert & Schweinbacher (2011) kan het concept crowdfunding worden gezien als een uitvloeisel van het bredere begrip crowdsourcing. De term crowdsourcing kreeg volgens Brabham (2008), Schwienbacher & Larralde (2010) en Belleflamme et al. (2011) wereldwijd bekendheid door het artikel The rise of crowdsourcing in de Wired Magazine van Jeff Howe in In dit artikel beschrijft Howe het concept crowdsourcing als volgt: Crowdsourcing represents the act of a company or institution taking a function once performed by employees and outsourcing it to an undefined (and generally large) network of people in the form of an open call Vrij vertaald komt het er op neer dat crowdsourcing wordt gebruikt om een probleem of dilemma van een organisatie op te lossen door een beroep te doen op de kennis en kunde van het publiek, oftewel het outsourcen aan de crowd. Vaak gaat het hier om een open call, wat inhoudt dat deze openbaar is en dus iedereen kan bijdragen aan de oplossing van het probleem (Belleflamme et al., 2011). Het wordt nog wel eens vergeleken met de open source manier van werken, waarbij iedereen vrije toegang krijgt tot de bronmaterialen (the source) van een eindproduct. Dit voor de ontwikkeling of productie van hun eigen product. 23

24 Een belangrijk verschil tussen crowdsourcing en open source zit in het eigendom. In het geval van open source wordt het product eigendom van degene die het maakt. Bij crowdsourcing blijft het product eigendom van de organisatie, die het beroep deed, aan het publiek (Vargas, n.d.). Het idee van crowdsourcing werd in zekere zin al toegepast in Destijds deed het bedrijf Peanuts Planters een beroep op het publiek, middels een openbare prijsvraag, voor het ontwerpen van hun nieuwe bedrijfslogo (Gibbons, 2012). Een recenter voorbeeld van crowdsourcing is de ontwikkeling van de nieuwe fietskaarten voor het bedrijf TomTom. Hierbij konden ruim 500 vrijwilligers het reeds bestaande kaartmateriaal aanvullen met hun eigen fietsroutes. Via de website kon informatie (bijv. bruggen, doorsteken etc.) aan de routes worden toegevoegd en konden de gebruikers elkaar corrigeren (Privat, 2008). In plaats van dat TomTom zijn eigen mensen gebruikt voor de research van de fietsroutes, werd deze taak ge- outsourced naar het publiek. Door het bundelen van kennis van het publiek met de vaardigheden van het bedrijf, wordt hiermee gezamenlijk het probleem opgelost. De input van het publiek, middels crowdsourcing, verschafte het bedrijf extra inzichten in de bestaande fietsroutes, welke vervolgens werden meegenomen in de ontwikkeling van de routeplanner voor de fietsers. Dit voorbeeld illustreert de macht van het getal, waarbij de (kleine) input van velen kan leiden tot grote oplossingen. Het grote verschil met crowdfunding is dat bij crowdsourcing de financiële middelen meestal al in huis zijn, maar er een gebrek is aan kennis en kunde. Crowdfunding werkt eigenlijk precies andersom. Bij crowdfunding is de benodigde kennis (vaak) in huis, maar is er behoefte aan financiële middelen. Het primaire doel van crowdfunding is dan ook het verkrijgen van een financiering. Het publiek ondersteunt de bedrijfsactiviteit in dit geval, door middel van een financiële bijdrage (Vliet, 2011). Belleflamme et al. (2011) zien het crowdfunding als een geheel nieuwe vorm van crowdsourcing, daar waar Schwienbacher & Larrade (2010) het zien als een bredere vorm van het concept. Howe (2008) meent dat het begrip crowdsourcing, binnen een commerciële setting, een verzameling is van vier verschillende activiteiten, die allen een beroep doen op de middelen van het publiek: 1. Het gebruik maken van de intelligentie van de menigte; 2. De productie van massale creatieve projecten; 3. Het filteren en organiseren van grote hoeveelheden informatie; 4. Het gebruik maken van de collectieve portemonnee. 24

25 Met het gebruik van maken van de collectieve portemonnee refereert Howe (2008) aan het begrip crowdfunding. Ondanks het feit dat crowdfunding op het eerste gezicht enkel gaat om het verzamelen van geld, zijn er vergelijkingen met de andere drie activiteiten. Ten eerste veroorzaakt het een ingrijpende verandering in de organisatie van een bestaand gebied, in dit geval het verkrijgen van financiële middelen. Daarnaast vermindert de hiërarchie, doordat de mensen die geld nodig hebben direct worden verbonden met diegene die het geld geven. Als laatste deelt het concept crowdfunding dezelfde demografische impuls als het begrip crowdsourcing (Howe, 2008). Beide concepten zijn echter gebaat bij het bereiken van een groot publiek. Onder andere Brabham (2008) en Kleemann (2008) menen dan ook dat er een belangrijke rol is weggelegd voor de opkomst van het internet, en met name Web 2.0, in het succes van de concepten crowdsourcing en funding zoals wij die vandaag de dag kennen. Web 2.0 kan worden gezien als de ontwikkeling van het internet tot een instrument waarbij gebruikers niet alleen informatie kunnen verkrijgen, maar ook informatie kunnen delen (Kleemann, 2008). Facebook, Linkedin en Twitter zijn een aantal bekende voorbeelden hiervan. Door deze ontwikkelingen zijn bedrijven in staat om, behalve het bereiken van een grote groep mensen, tevens met deze mensen in discussie te gaan. Hierdoor zijn dan ook de mogelijkheden vergroot om een beroep te doen op het publiek voor hulp (kennis, maar ook financiële middelen) bij bepaalde bedrijfsactiviteiten. Naast de reeds bestaande sociale media platforms, ontstaan er wereldwijd ook steeds meer platforms voor het gebruik van crowdfunding. Platforms zoals Kickstarter richten zich op crowdfunding voor de realisatie van producten in verschillende sectoren, maar er zijn ook platformen die zich richten op één bepaalde sector. TenPages (boeken), Voordekunst (kunstprojecten) en Cinecrowd (film), bieden potentiële afnemers de mogelijkheid om geld te steken in de kunst- en cultuursector (Vliet, 2011). Geleidelijk beginnen in Amerika, maar ook in mindere mate in Europa, de eerste crowdfunding platforms te ontstaan die zich richten op de vastgoedsector. Fundrise, RealtyMogul en RealtyShares bijvoorbeeld bieden de mogelijkheid om middels crowdfunding te investeren in vastgoed gerelateerde projecten Definitie van crowdfunding In het vorige hoofdstuk kwam naar voren dat crowdfunding gezien kan worden als een vorm van crowdsourcing, waarbij de primaire focus ligt op het verkrijgen van een financiering. Daarnaast zijn er volgens van Vliet (2011) nog 2 andere aspecten die belangrijk zijn om mee 25

26 te nemen bij het vaststellen van een definitie voor crowdfunding. Allereerst krijgt het publiek, dat middels een financiële bijdrage het product of proces steunt, hier in veel gevallen iets voor terug. Deze financiële dan wel (im)materiële beloning is niet verplicht maar veelal wel gangbaar. Deze tegenprestaties zullen verder worden toegelicht in het volgende hoofdstuk. Het andere aspect is dat het benodigde doelbedrag veelal vooraf bekend is. Echter hoeft dit volgens Hol (2012) niet altijd het geval te zijn en kan er bij crowdfunding ook gebruik gemaakt worden van een open- eind financieringsdoel. In de literatuur zijn er verschillende definities te vinden voor het begrip crowdfunding, waarin bovenstaande allen of deels zijn verwerkt. Een aantal van deze definities zijn hieronder opgesomd: crowdfunding gaat om een openbaar verzoek, meestal via het internet, voor de verstrekking van financiële middelen middels donaties of in ruil voor een bepaalde vorm van beloning en/of stemrechten (Belleflamme et al., 2011). Crowdfunding representeert de mogelijkheid om voor een bepaald project via een open oproep met behulp van het internet een vooraf bepaalde hoeveelheid financiële middelen te vergaren van een ongedefinieerd (en groot) netwerk van mensen, in ruil voor een immateriële, dan wel materiele beloning (Vliet, 2011) Crowdfunding is een open verzoek via het internet en andere media aan een ongedefinieerd netwerk van mensen voor een financiële bijdrage aan een initiatief, in ruil voor het toekomstige product (voorverkoop) of een andere materiële dan wel een immateriële tegenprestatie (Hol, 2013). een gezamenlijke inspanning van mensen die met elkaar hun geld bundelen, meestal via het internet, om te investeren in en ondersteunen van de inspanningen geïnitieerd door andere personen of organisaties (Ordanini e.a., 2011). Belangrijke punten die naar voren komen in de bovenstaande definities zijn, het gebruik van een grote groep mensen, veelal via het internet, het openbare karakter en de eventuele tegenprestatie voor de geldgevers. De definitie die zal worden aangehouden in de rest van dit onderzoek is samengesteld uit bovenstaande informatie en luidt als volgt: 26

27 Een collectieve inspanning veelal via het internet van een ongedefinieerd netwerk van mensen voor het verstrekken van financiële middelen, om zo een doorgaans vooraf bepaald doelbedrag te realiseren, in ruil voor een financiële en/of een (im)materiële beloning Het concept crowdfunding Crowdfunding begint met een idee. Degene met het idee wil een bepaald project of product ontwikkelen, maar kan (of wil) hier geen financiering voor rond krijgen op de traditionele manier. Vandaar dat deze initiatiefnemer, vaak via een online platform, een oproep doet aan het publiek om zijn plan te steunen middels een financiële bijdrage. Deze financiers krijgen als dank voor hun financiële bijdrage, een (im)materiële, dan wel financiële beloning retour. Crowdfunding kan worden gebruikt in vele sectoren: van een muzikant op zoek naar een financiering voor zijn album tot een hoogleraar op zoek naar geld voor het schrijven van een boek tot inmiddels ook (particuliere) ontwikkelaars voor het financieren van vastgoedprojecten Verschillende vormen van crowdfunding Crowdfunding kan gezien worden als een breed begrip, iets wat onder andere te verklaren is door de vele vormen van crowdfunding die worden onderscheiden in de literatuur. Een gangbare manier om deze vormen onder te verdelen, is aan de hand van de beloningen die een financier krijgt voor zijn donatie of investering (Vliet, 2011). In het artikel van Bogaard (2011) wordt er een onderscheid gemaakt tussen incentive- based crowdfunding en equity- based crowdfunding. De vorm incentive- based crowdfunding wordt hier gezien als een vorm van sponsoring. De financier krijgt een incentive (stimulerende beloning), bijvoorbeeld het eerste exemplaar van een boek of een cd of een waardebon, als tegenprestatie voor het geïnvesteerde bedrag. In het geval van equity- based crowdfunding wordt de financier meer gezien als een investeerder, waarbij het doel is dat de investeerder zijn geld uiteindelijk terugkrijgt. Bogaard (2011) maakt hierin een onderscheid tussen crowdfunding (incentive- based) en crowdfinancing (equity- based). Zandvliet (2011) en Kleverlaan (2011a) noemen tevens debt- crowdfunding als een vorm van crowdfunding, welke in feite werkt als een lening. De financier leent zijn geld uit en krijgt aan het einde zijn geld terug met een vooraf afgesproken rentepercentage. De vormen equity- based en debt- crowdfunding komen in veel bronnen naar voren. Onder andere Hol (2012), Vliet (2011), Buysere, Gajda, Kleverman 27

28 & Marom (2012) en Wolfson (2012) benoemen deze twee vormen. Volgens Kleverlaan (2011a) kan de beloning bij incentive- based crowdfunding ook gaan om een immateriële beloning (een goed gevoel). Vandaar dat hij incentive- based crowdfunding onderverdeelt in donatie en support. Met donatie wordt in dit geval bedoeld het steunen van een goed doel, waar een immateriële beloning voorop staat. Met de support vorm bedoeld hij de reeds omschreven incentive- based crowdfunding, waarbij het project wordt ondersteund, in ruil voor een materiële tegenprestatie. Deze support vorm wordt in de literatuur vaak reward- based crowdfunding genoemd (o.a. Buysere et al., 2012 en Wolfson, 2012). Wanneer we de bovenstaande vormen van crowdfunding aanhouden, krijgen we de volgende onderverdeling: Figuur 2.1: Vormen van crowdfunding Deze vier hoofdvormen worden op vergelijkbare wijze gebruikt in de literatuur van Hol (2012), Buysere et al. (2012), Wolfson (2012) en Meeuwssen (2013) en zullen hieronder nader worden toegelicht. Donation- based crowdfunding Donation- based crowdfunding kan gezien worden als het steunen van een goed doel. De primaire incentive is dan ook immaterieel, zoals bijvoorbeeld het verkrijgen van een goed gevoel. In sommige gevallen kan er naast dit goede gevoel ook een kleine materiële beloning voor de financier zijn. Hierbij is het wel belangrijk dat de waarde van deze beloning vaak vele malen kleiner is dan het ingelegde bedrag. Veelal gaat het hierbij om een symbolische beloning, zoals bijvoorbeeld een eervolle vermelding (Hol, 2013). Een voorbeeld van deze vorm van crowdfunding is de verkiezingscampagne van Obama van Hierbij werd in 3 maanden tijd 86 miljoen dollar opgehaald, middels ruim donateurs (Douw & Koren, 2011). 28

29 Reward- based crowdfunding Bij reward- based crowdfunding ligt er altijd een beloning in het verschiet. Echter gaat het, net als bij donation- based crowdfunding, om een niet- financiële beloning. Het betreft een materiële beloning, die als extra stimulans moeten dienen om te investeren (Wolfson, 2012). Een voorbeeld zijn de aanhangers van voetbalclub de Graafschap. Circa 2000 aanhangers hebben een bedrag van 19 gedoneerd om op deze manier hun club te steunen. Deze supporters kregen als dank voor hun financiële bijdrage een materiele beloning, in de vorm van het (klein) vermelden van hun naam op het wedstrijdshirt (Blom, 2013). Een variant op deze vorm is het voorverkoop model. Bij deze vorm van voorfinanciering wordt de investeerder minimaal beloond met de levering van het te realiseren product (Hol, 2013). In feite komt het er op neer dat degene die geld inlegt, vooraf al betaald voor een product. Bij een succesvolle afronding van de campagne krijgt hij het product thuisgestuurd. Een voorbeeld van dit voorverkoop model, en wellicht een van de bekendste crowdfunding campagnes, is de financiering van het Pebble horloge. Dit horloge is in staat om te communiceren met een mobiele telefoon, waardoor o.a. sms- berichten en e- mails, direct op het scherm van het horloge gelezen kunnen worden. Middels het crowdfunding platform kickstarter.com werd geprobeerd om de benodigde $ op te halen. Financiers kregen bij een investering van $115, het horloge (ter waarde van $150) thuisgestuurd, onder voorbehoud dat het het totale doelbedrag zou worden opgehaald. Binnen 6 dagen was het benodigde bedrag opgehaald en toen de campagne werd stopgezet een maand later, was er zelfs ruim $ opgehaald door bijna verschillende financiers (Burgett & McDonald, 2013). Debt- crowdfunding Bij debt- crowdfunding wordt er krediet verstrekt middels een lening, waarbij de financier zijn inleg aan het eind terugkrijgt, vaak met een bepaald rentepercentage (Vliet, 2011). Belangrijk hierbij is dat de financier weinig tot geen invloed hebben op het proces (Meeuwssen, 2013). Qolors, een online modemerk voor vrouwen, is hier een voorbeeld van. Via debt- crowdfunding werd de ruim opgehaald die nodig was voor het opstarten van het bedrijf. Financiers konden 500 investeren tegen een rentepercentage van 4% per jaar. Dit bedrag werd, samen met de verschuldigde rente, in een periode van vier jaar weer terugbetaald. In sommige gevallen ligt er voor de financier naast een afgesproken rente, ook nog een materiële tegenprestatie in het verschiet. In het geval van Qolors, kregen financiers tot 40% korting op de kleding, wat moest gelden als extra stimulans voor het publiek om de 29

30 campagne financieel te steunen (Blom, 2013). Debt- crowdfunding wordt vaak vergeleken met het peer- to- peer (P2P) lenen, waarbij particulieren geld uitlenen aan bedrijven tegen een bepaald rentepercentage. Een verschil zit hem in het feit dat het bij P2P lenen hoofdzakelijk draait om de financiële winst, daar waar bij debt- crowdfunding de gun factor ook een grote rol speelt (Kleverlaan, 2011). Bij debt- crowdfunding is er dan ook vaak een emotionele band tussen initiatiefnemer en financiers. Deze financiers geloven in het project, waarderen de passie van de initiatiefnemer en kunnen in meerdere mate betrokken zijn bij het project. In het geval van P2P lenen betreft het vaak een anonieme relatie tussen geldnemers en geldgevers (gesprek: Kleverlaan). Equity- based crowdfunding Bij equity- based crowdfunding wordt de financier als het ware aandeelhouder van het project of bedrijf. Gezamenlijk krijgen alle financiers een piece of the pie (Jofre, 2014). Financiers krijgen hierbij een directe of indirecte financiële beloning, middels aandelen, obligaties, een winstpercentage of bijvoorbeeld een variabele rente. Hiermee anticiperen investeerders op bijvoorbeeld een waardestijging van het product of een omzetgroei van het bedrijf. Belangrijk verschil met debt- crowdfunding is dat het mogelijk is bij equity- based crowdfunding voor financiers om bepaalde stemrechten te krijgen tijdens het proces (Meeuwssen, 2013). De overeenkomst gaat dus verder dan alleen de financiering voor de realisatie van het plan, maar de financiers kunnen voor een langere periode worden verbonden aan de initiatiefnemer. Figuur 2.2: tegenprestatie per vorm van crowdfunding In figuur 2.2. zijn de vier hoofdvormen van crowdfunding te zien met de bijbehorende tegenprestatie. Als we naar de bovenstaande vier hoofdvormen van crowdfunding kijken, kunnen we deze onderscheiden aan de hand van de financiële aard van de beloning. Bij donation- en reward- based crowdfunding gaat het enkel om een (im)materiële tegenprestatie. In het geval van debt- en equity- based crowdfunding wordt er uitgegaan van een financiële beloning, al dan niet in combinatie met een (im)materiële beloning. 30

31 Betrokken partijen in het crowdfunding proces Wanneer gekeken wordt naar het crowdfunding proces, zijn er verschillende partijen die van invloed zijn gedurende het proces. In de literatuur zijn er talloze verschillende benamingen voor deze partijen; afhankelijk van het onderwerp van het onderzoek. In het onderzoek van Hol (2012) komen drie relevante partijen naar voren: een initiatiefnemer, een financier en een intermediair. Deze drie partijen worden op een vergelijkbare manier genoemd in de interpretatie van crowdfunding, gericht op lenen en investeren, gegeven door de Autoriteiten Financiële Markten (AFM) en de Nederlandsche Bank (DNB). Zij definiëren een geldnemer, een geldgever en een (online) platform (AFM, 2013). Agrawal, Catalini en Goldfarb (2013) omschrijven de partijen als investeerders (financiers) en artiesten (initiatiefnemers) in het kader van een onderzoek naar crowdfunding voor muziekartiesten. Nedeski (2011) omschrijft de partijen als consumers (financiers) en producers (initiatiefnemers). In de rest van dit onderzoek worden de drie eerder omschreven partijen van Hol zullen worden aangehouden aangezien deze, door de algemene omschrijving, toegepast zouden kunnen worden in meerdere sectoren. Figuur 2.3. geeft de onderlinge relatie tussen de drie partijen weer. Communicatie tussen de initiatiefnemer en de financiers verloopt meestal via een platform, de intermediair. Er bestaan ook mogelijkheden om als initiatiefnemer een eigen website op te zetten voor de crowdfunding campagne, maar de meest gangbare manier is via een (online) platform. De pijlen laten enerzijds de geldstroom zien vanuit de financiers en anderzijds de beloning vanuit de intermediair. Zoals in de uitleg van de verschillende vormen van crowdfunding reeds besproken is, gaat het hier om een (im)materiële en/of financiële beloning. Figuur 2.3: de betrokken partijen in het crowdfunding proces 31

32 De initiatiefnemer De initiatiefnemer is de persoon of het bedrijf die het initiatief neemt voor de crowdfunding campagne. Er wordt een beroep gedaan op het publiek, omdat bijvoorbeeld traditionele investeerders terughoudend zijn in het verstrekken kapitaal. De meest succesvolle initiatiefnemer is de actieve initiatiefnemer. Deze is zelf actief bij de crowdfunding campagne betrokken en probeert het publiek te boeien door deze te betrekken bij de campagne. Het regelmatig geven van updates over de vordering van het project, het snel reageren op vragen en het betrekken van de financiers bij bepaalde keuzes in het proces zijn voorbeelden hiervan (Nedeski, 2011). De financier De financier is degene die het project steunt middels een financiële bijdrage. In het onderzoek van Vliet (2011) worden op basis van de motivatie voor financiering drie soorten financiers onderscheiden: Financier met sympathie voor de initiatiefnemer: Hierbij gaat het bij de financiers vooral om de gun factor. Financier die geïnteresseerd is in de uitvoering van het project: De beslissing voor de financier om wel of niet te financieren heeft te maken met nut voor de maatschappij en deels nut voor de financier zelf. De financier zal echter pas doneren wanneer het project ook persoonlijk interessant is. financier die geïnteresseerd is in de tegenprestatie: Wat er gebeurt met het geld is voor de financier niet het primaire belang. Een kosten- en batenafweging zullen bepalend zijn voor de financiering. Daarnaast kunnen financiers worden ingedeeld aan de hand van hun betrokkenheid (Nedeski, 2011): 32

AUTEUR: H.B. VAN DER PEET AFSUDEERCOMMISIE: DR. J.J.A.M. SMEETS IR. S.J.E. MAUSSEN MRE DRS. IR. M.I.K. LEUSSINK TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN

AUTEUR: H.B. VAN DER PEET AFSUDEERCOMMISIE: DR. J.J.A.M. SMEETS IR. S.J.E. MAUSSEN MRE DRS. IR. M.I.K. LEUSSINK TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN 2 AUTEUR: H.B. VAN DER PEET AFSUDEERCOMMISIE: DR. J.J.A.M. SMEETS IR. S.J.E. MAUSSEN MRE DRS. IR. M.I.K. LEUSSINK TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN MASTERSCRIPTIE: REAL ESTATE MANAGEMENT & DEVELOPMENT

Nadere informatie

MEMO Crowdfunding Algemeen

MEMO Crowdfunding Algemeen MEMO Crowdfunding Algemeen Introductie Door middel van deze memo willen wij u graag nader informeren over (de mogelijkheden van) crowdfunding. Crowdfunding heeft zich de afgelopen jaren in Nederland ontwikkeld

Nadere informatie

Heeft u besloten om het erfgoed object waaraan u bent verbonden te verduurzamen, bijvoorbeeld middels duurzame energieopwekking of -besparing?

Heeft u besloten om het erfgoed object waaraan u bent verbonden te verduurzamen, bijvoorbeeld middels duurzame energieopwekking of -besparing? BESLISBOOM Is het zinvol om crowdfunding in te zetten voor de verduurzaming van erfgoed? Kunnen we erfgoed behouden op een manier die ook recht doet aan de maatschappelijke opdracht tot verduurzaming?

Nadere informatie

Crowdfunding in België De status van crowdfunding in België

Crowdfunding in België De status van crowdfunding in België Crowdfunding in België 2013 De status van crowdfunding in België Dit rapport is opgesteld door Douw&Koren en gepubliceerd op 15 oktober 2014. De cijfers uit dit rapport zijn afkomstig van alle in België

Nadere informatie

De 7 valkuilen voor ondernemers bij crowdfunding. Whitepaper 7 Valkuilen voor ondernemers bij Crowdfunding

De 7 valkuilen voor ondernemers bij crowdfunding. Whitepaper 7 Valkuilen voor ondernemers bij Crowdfunding De 7 valkuilen voor ondernemers bij crowdfunding Whitepaper 7 Valkuilen voor ondernemers bij Crowdfunding Indeling Bezig met het opstarten van een bedrijf? Of wilt u juist de volgende stap zetten met uw

Nadere informatie

Crowdfunding in Nederland

Crowdfunding in Nederland Crowdfunding in Nederland Door de terugtrekkende beweging van de overheid in de kunst- en cultuursector zie je steeds meer vormen van publieke financiering ontstaan zoals crowdfunding. Crowdfunding is

Nadere informatie

Affiliates. Eigenschappen van een affiliate Een affiliate bezit de volgende eigenschappen:

Affiliates. Eigenschappen van een affiliate Een affiliate bezit de volgende eigenschappen: Affiliate Manual Symbid is een aandelen-crowdfunding platform, gevestigd in Rotterdam. Het platform is opgericht in 2011 en groeit sindsdien hard. Symbid wil zoveel mogelijk ondernemers, met behoefte aan

Nadere informatie

Crowdfunding. Wat is crowdfunding. Drie verdienmodellen. Voorbeeldprojecten. Bekendheid met crowdfunding

Crowdfunding. Wat is crowdfunding. Drie verdienmodellen. Voorbeeldprojecten. Bekendheid met crowdfunding Crowdfunding Crowdfunding is in opmars. Ook voor vastgoedprojecten wordt deze methode steeds vaker toegepast. In dit sectorthema onderzoekt het huidige gebruik van crowdfunding in de bouw en de houding

Nadere informatie

Najaarsseminar VAB Geld als Water

Najaarsseminar VAB Geld als Water Najaarsseminar VAB Geld als Water 7 november 2013 Lodewijk Kolfschoten Stelling 1 Mijn klanten willen alleen maar bankfinanciering Page 2 Crowdfunding Page 3 Wat is crowdfunding? Een alternatieve wijze

Nadere informatie

Beleggers in gebiedsontwikkeling

Beleggers in gebiedsontwikkeling Beleggers in Incentives en belemmeringen voor een actieve rol van institutionele beleggers bij de herontwikkeling van binnenstedelijke gebieden P5 presentatie april 2015 Pelle Steigenga Technische Universiteit

Nadere informatie

Masterclass: Hoe vind ik financiering voor mijn bedrijf?

Masterclass: Hoe vind ik financiering voor mijn bedrijf? Masterclass: Hoe vind ik financiering voor mijn bedrijf? 1 Doel van vandaag Ik heb een duidelijk beeld van welke typen financiering er zijn voor het MKB en hoe ik tot de juiste financiering voor mijn bedrijf

Nadere informatie

Crowdfunding in Rotterdam 2014

Crowdfunding in Rotterdam 2014 Crowdfunding in Rotterdam 2014 De status van crowdfunding in Rotterdam Douw&Koren. crowdfunding consultancy Dit rapport is opgesteld door Douw&Koren en gepubliceerd op 23 januari 2015. Copyright Douw&Koren

Nadere informatie

Crowdfunding in Nederland De status van crowdfunding in Nederland

Crowdfunding in Nederland De status van crowdfunding in Nederland Crowdfunding in Nederland 2013 De status van crowdfunding in Nederland Dit rapport is opgesteld door Douw&Koren en gepubliceerd op 15 januari 2014. Copyright Douw&Koren Alle rechten voorbehouden. Niets

Nadere informatie

CROWDFUNDINGSPLATFORMEN

CROWDFUNDINGSPLATFORMEN Als je aan de gang Ga gaat voor met je crowdfunding droom! Geniet vraag je van je wellicht de reis! af welk platform past bij mij? Dit schrijven helpt je op weg. CROWDFUNDINGSPLATFORMEN WELKE PAST MIJ?

Nadere informatie

Financiering. (Alternatieve) Financiering en Voorwaarden. Financiering - MCN

Financiering. (Alternatieve) Financiering en Voorwaarden. Financiering - MCN Financiering (Alternatieve) Financiering en Voorwaarden Financiering - MCN De kapitaalmarkt in Beweging Toegang tot bancaire financiering meer onder druk Investeerders schuiven op in het gat dat banken

Nadere informatie

Succesvol financieren

Succesvol financieren Informatieblad 06-07-14 Succesvol financieren Het is voor bedrijven nog steeds lastig om geld te lenen bij een bank. Maar u bent tegenwoordig voor een financiering niet meer alleen afhankelijk van de bank.

Nadere informatie

ONDERZOEK FONDSENWERVEN VIA EVENEMENTEN

ONDERZOEK FONDSENWERVEN VIA EVENEMENTEN ONDERZOEK FONDSENWERVEN VIA EVENEMENTEN 1. INLEIDING In dit rapport staan de bevindingen van het onderzoek van Kentaa (voorheen en nader te noemen Mobillion) naar het gebruik van het actieplatform igive

Nadere informatie

Twitter: #petervanbaak of #sponsorvisie

Twitter: #petervanbaak of #sponsorvisie DEFINITIE Een groep investeerders of donateurs zorgt samen voor de financiering van onderneming of project. HISTORIE Alpe d'huzes: 2006 350.000 2012 32 miljoen 2013 29 miljoen Amsterdam City Swim: 2012

Nadere informatie

Crowdfunding in Zeeland in 2016

Crowdfunding in Zeeland in 2016 Crowdfunding in Zeeland in 2016 Douw&Koren Januari 2017 Voorwoord In 2016 is in Nederland 170 miljoen euro opgehaald middels crowdfunding. Dat betekent opnieuw een flinke groei van het fenomeen ten opzichte

Nadere informatie

In 2012 werd via het bekende Amerikaanse. De zin en onzin van crowdfunding in vastgoed- en gebiedsontwikkeling

In 2012 werd via het bekende Amerikaanse. De zin en onzin van crowdfunding in vastgoed- en gebiedsontwikkeling FINANCIERING De zin en onzin van crowdfunding in vastgoed- en gebiedsontwikkeling De financieringsmogelijkheden van stedelijke gebiedsontwikkeling zijn de laatste jaren sterk gekrompen. De aanpak van gebiedsgerichte

Nadere informatie

Crowdfunding in Nederland 2012. Crowdfunding in 2012: de cijfers

Crowdfunding in Nederland 2012. Crowdfunding in 2012: de cijfers Crowdfunding in Nederland 2012 Crowdfunding in 2012: de cijfers Dit rapport is opgesteld door Douw&Koren en gepubliceerd op 23 januari 2013. Copyright Douw&Koren Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze

Nadere informatie

Eerste Hulp bij Crowdfunding

Eerste Hulp bij Crowdfunding Eerste Hulp bij Crowdfunding www.eerstehulpbijcrowdfunding.nl info@eerstehulpbijcrowdfunding.nl 0 2 Crowdfunding biedt ruimte voor vernieuwing, duurzaamheid en maatschappelijk relevante ideeën die door

Nadere informatie

Luc Colebunders, CEO CROFUN BVBA

Luc Colebunders, CEO CROFUN BVBA Luc Colebunders, CEO CROFUN BVBA Maak deel uit van de financiële revolutie! Crowdfunding helpt uw dromen en projecten te realiseren CroFun, the crowdfunding company www.crofun.com 2 CroFun, Crowdfunding

Nadere informatie

NIEUWE ROL BELEGGERS ALS FINANCIER VAN VASTGOEDONTWIKKELING VOOR DE VRIJE HUURSECTOR

NIEUWE ROL BELEGGERS ALS FINANCIER VAN VASTGOEDONTWIKKELING VOOR DE VRIJE HUURSECTOR NIEUWE ROL BELEGGERS ALS FINANCIER VAN VASTGOEDONTWIKKELING VOOR DE VRIJE HUURSECTOR Een onderzoek naar de potentie van nieuwe verdienmodellen vanuit het perspectief van de belegger 13 april 2016 - P5

Nadere informatie

KAPITAAL LOKAAL ZO MAAKT U HET VERSCHIL MET CROWDFUNDING

KAPITAAL LOKAAL ZO MAAKT U HET VERSCHIL MET CROWDFUNDING KAPITAAL LOKAAL ZO MAAKT U HET VERSCHIL MET CROWDFUNDING Crowdfunding voor ondernemers Crowdfunding is momenteel voor de ondernemer een goed alternatief om een zakelijke financiering te realiseren. Banken

Nadere informatie

Crowdfunding: Waarom doen we mee?

Crowdfunding: Waarom doen we mee? Crowdfunding: Waarom doen we mee? Een onderzoek naar de motivatie van donateurs die participeren in culturele projecten op crowdfunding platforms Koen van Vliet Beste lezer, Informatie is er in mijn ogen

Nadere informatie

Stappenplan crowdfunding

Stappenplan crowdfunding Stappenplan crowdfunding Voordat je het crowdfundingsproject online zet, is het handig om over bepaalde aspecten na te denken. Denk bijvoorbeeld aan de presentatie van het project, het doelbedrag en de

Nadere informatie

De Crowdfunding Safari workshop

De Crowdfunding Safari workshop De Crowdfunding Safari workshop Veel organisaties kampen met dalende subsidies, hebben moeite met het ophalen van investeringen of leningen en kunnen doelen daardoor steeds moeilijker halen. Crowdfunding

Nadere informatie

Crisis en verandering

Crisis en verandering Crisis en verandering Philip de Roos Κρίση = Crisis Vertrouwen Gevolg? Hand op de knip Bankencrisis crisis Landen crisis Crisis en verandering 4 miljard mensen toegang tot internet? Kansen? Mobiele communicatie?

Nadere informatie

Wft PE-Actualiteiten 2016 Module Consumptief krediet

Wft PE-Actualiteiten 2016 Module Consumptief krediet Wft PE-Actualiteiten 2016 Module Consumptief krediet 1. Crowdfunding Beschrijving crowdfunding Crowdfunding is een alternatieve wijze om een project te financieren. Crowdfunding verloopt zonder financiële

Nadere informatie

Intentieovereenkomst tussen het Ministerie van. Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en. Rabobank met betrekking tot het Revolverend

Intentieovereenkomst tussen het Ministerie van. Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en. Rabobank met betrekking tot het Revolverend Intentieovereenkomst tussen het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Rabobank met betrekking tot het Revolverend Fonds Energiebesparing 11 Juli 2013 Betrokken partijen Initiatiefnemer:

Nadere informatie

Crowdfunding in de creatieve sector

Crowdfunding in de creatieve sector Crowdfunding in de creatieve sector Crowdfunding in de creatieve sector Gijsbert Koren (Douw&Koren) Crowdfunding Crowdfunding is een manier van financieren waarbij geld bij een grote hoeveelheid kleine

Nadere informatie

Succesvol financieren

Succesvol financieren Lentink Accountants/Belastingadviseurs brengt onder uw aandacht Succesvol financieren Alternatieve financieringsvormen voor uw bv Huizen, november 2013 1 Introductie Het is voor bedrijven nog steeds lastig

Nadere informatie

Frequently Asked Questions

Frequently Asked Questions Frequently Asked Questions 1 FAQ Algemene vragen over Crowdlease Wat is crowdfunding? Bij crowdfunding financiert de menigte het beoogde doel. Een onafhankelijk alternatief dat al geruime tijd bestaat

Nadere informatie

Succesvol financieren Alternatieve financieringsvormen voor uw bv

Succesvol financieren Alternatieve financieringsvormen voor uw bv Met de helpende hand van de overheid meer kans van slagen Succesvol financieren Alternatieve financieringsvormen voor uw bv Het is voor bedrijven nog steeds lastig om geld te lenen bij een bank. Maar u

Nadere informatie

Crowd funding: innovatieve financieringsvorm maakt onstuitbare opmars

Crowd funding: innovatieve financieringsvorm maakt onstuitbare opmars Crowd funding: innovatieve financieringsvorm maakt onstuitbare opmars Ondernemingen komen sinds de bankencrisis moeilijk, of helemaal niet meer aan krediet. Grote bedrijven kunnen dat probleem oplossen

Nadere informatie

Succesvol financieren

Succesvol financieren Lentink Accountants/Belastingadviseurs brengt onder uw aandacht Succesvol financieren Alternatieve financieringsvormen voor uw bv Huizen, april 2014 1 Introductie Het is voor bedrijven nog steeds lastig

Nadere informatie

Jouw persoonlijke financiering intake rapport

Jouw persoonlijke financiering intake rapport Jouw persoonlijke financiering intake rapport Jouw persoonlijke financiering intake rapport Gefeliciteerd! Je hebt de eerste stap gezet in The Funding Network van Symbid; de snelste en meest efficiënte

Nadere informatie

CIVIC CROWDFUNDING VOOR EINDHOVEN

CIVIC CROWDFUNDING VOOR EINDHOVEN Raadsnummer 15R6401 CIVIC CROWDFUNDING VOOR EINDHOVEN Inleiding Crowdfunding is een vorm van financiering voor projecten en ondernemingen. Een grote groep mensen legt een klein bedrag in om een project

Nadere informatie

Whitepaper community management

Whitepaper community management Whitepaper community management De kracht van een sterk merk In deze whitepaper leer je Wat community management is Waarom je community management moet meenemen in je strategie Hoe je je eerste community

Nadere informatie

De toegevoegde financiële waarde van kantoortransformatie naar woningen

De toegevoegde financiële waarde van kantoortransformatie naar woningen De toegevoegde financiële waarde van kantoortransformatie naar woningen Alyssa Kraag 4232437 21 Januari 2015 Introductie START Achtergrond Onderzoeksopzet FASE 1 Onderzoeksanalyse FASE 2 Literatuuronderzoek

Nadere informatie

Niet-commercieel De gebruiker mag het werk niet voor commerciële doeleinden gebruiken.

Niet-commercieel De gebruiker mag het werk niet voor commerciële doeleinden gebruiken. Je bekijkt op dit moment de enquête van het Nationaal Crowdfunding Onderzoek 2013. Een onderzoek dat als doel heeft meer inzicht te krijgen in de beweegredenen van mensen om een financiële bijdrage te

Nadere informatie

Crowdfunding voor musea en erfgoed. De status van crowdfunding voor musea en erfgoed in Nederland in 2014 & 2015

Crowdfunding voor musea en erfgoed. De status van crowdfunding voor musea en erfgoed in Nederland in 2014 & 2015 De status van crowdfunding voor musea en erfgoed in Nederland in 2014 & 2015 Dit rapport is in februari 2015 opgesteld door Douw&Koren. Crowdfunding adviesbureau Douw&Koren geldt in Nederland als gids

Nadere informatie

Het crowdfunding platform voor. professionals. Hypotheek

Het crowdfunding platform voor. professionals. Hypotheek Het crowdfunding platform voor professionals Hypotheek Index De lening balie is geopend 03 Meer mogelijkheden met een lening via Purple24 04 Kom ik in aanmerking voor een lening 05 Hoe kan ik mijn pand

Nadere informatie

9 e BCB / Crown Media Business Challenge maandag 10 oktober 2016 te Badhoevedorp m.m.v. adviesbureau Douw en Koren. De antwoorden!

9 e BCB / Crown Media Business Challenge maandag 10 oktober 2016 te Badhoevedorp m.m.v. adviesbureau Douw en Koren. De antwoorden! 9 e BCB / Crown Media Business Challenge maandag 10 oktober 2016 te Badhoevedorp m.m.v. adviesbureau Douw en Koren De antwoorden! www.bcbadhoevedorp.nl www.crownmedia.nl Bronvermelding t.a.v. de 25 quizvragen:

Nadere informatie

Crowdfunding. Brede Overleggroep Kleine Dorpen in Drenthe Steunpunt Dorpshuizen Drenthe

Crowdfunding. Brede Overleggroep Kleine Dorpen in Drenthe Steunpunt Dorpshuizen Drenthe Crowdfunding Sinds enkele jaren is in de wereld van fonsenwerving een nieuwe telg geboren genaamd Crowdfunding. Tot voor kort zagen we crowdfunding vooral als succesvol middel in de kunstzinnige hoek (muziek,

Nadere informatie

Ronald Kleverlaan. Senior Partner CrowdfundingHub

Ronald Kleverlaan. Senior Partner CrowdfundingHub Ronald Kleverlaan Senior Partner CrowdfundingHub Directeur European Centre for Alternative Finance Universiteit Utrecht ronald@kleverlaan.com @kleverlaan Crowdfunding kansen voor culturele instellingen

Nadere informatie

Inhoud. Stichting GeefGezondheid 2014 Algemeen beleidsplan pagina 1 van 5

Inhoud. Stichting GeefGezondheid 2014 Algemeen beleidsplan pagina 1 van 5 Bel ei dspl anst i c ht i nggeef Gez ondhei d Geef Gez ondhei d. nu201 4 Inhoud 1. Inleiding 1.1 Achtergrond en doel GeefGezondheid 1.2 Over crowdfunding Het succes van crowdfunding Crowdfunding via GeefGezondheid.nu

Nadere informatie

Crowdsourcing. Netwerkbijeenkomst Communicatiepool 9 april Sommer Communicatie. Petra Sommer

Crowdsourcing. Netwerkbijeenkomst Communicatiepool 9 april Sommer Communicatie. Petra Sommer Netwerkbijeenkomst Communicatiepool 9 april 2013 Petra Sommer Sommer Communicatie Inhoud 1. Wat is crowdsourcing? 2. Voorbeelden 3. Verschillende vormen 4. Waarom organisaties crowdsourcen 5. Waarom mensen

Nadere informatie

2. In deze voorwaarden worden de afspraken tussen GO en Donateurs en tussen GO en Projecthouders vastgelegd.

2. In deze voorwaarden worden de afspraken tussen GO en Donateurs en tussen GO en Projecthouders vastgelegd. Algemene Voorwaarden Voorwaarden Donateurs 1. Geef Onderwijs (hierna: GO, www.geefonderwijs.nl) is een crowdfundingplatform dat zich volledig richt op het Nederlandse onderwijs. Via Geef Onderwijs kan

Nadere informatie

STICHTING CROWD FOR CURE

STICHTING CROWD FOR CURE STICHTING CROWD FOR CURE Hoofdlijnen meerjarenplan 2016-2019 1. INLEIDING 1.1. AANLEIDING De farmaceutische industrie heeft gezorgd voor veel nieuwe medicijnen, waarmee steeds meer aandoeningen goed kunnen

Nadere informatie

Oriëntatie op ondernemerschap

Oriëntatie op ondernemerschap Keuzedeel mbo Oriëntatie op ondernemerschap gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0080 Penvoerder: Sectorkamer handel Gevalideerd door: Sectorkamer Handel Op: 10-11-2015 2 van 6 1. Algemene

Nadere informatie

Wft PE-Actualiteiten 2016 Module Basis. 1. Inkomstenbelasting: Aanpassingen belastingheffing Box 3 per 1 januari 2017

Wft PE-Actualiteiten 2016 Module Basis. 1. Inkomstenbelasting: Aanpassingen belastingheffing Box 3 per 1 januari 2017 Wft PE-Actualiteiten 2016 Module Basis 1. Inkomstenbelasting: Aanpassingen belastingheffing Box 3 per 1 januari 2017 2017: Kinderalimentatie geen schuld meer in box 3 Vanaf 2015 is aftrek van kinderalimentatie

Nadere informatie

Hoe zet je jouw crowd duurzaam in? Voordekunst geeft tips!

Hoe zet je jouw crowd duurzaam in? Voordekunst geeft tips! Hoe zet je jouw crowd duurzaam in? Voordekunst geeft tips! Het doel van crowdfunding is het bereiken van een crowd, de financiering het middel waarmee de donateurs laten zien dat zij jouw project ondersteunen.

Nadere informatie

De stand van crowdfunding in Zeeland 2015

De stand van crowdfunding in Zeeland 2015 De stand van crowdfunding in Zeeland 2015 Douw&Koren Januari 2016 2 Voorwoord De (economische) omgeving verandert voortdurend. Na vele slechte jaren lijkt de economie nu weer de opgaande lijn te hebben

Nadere informatie

CROWDFUNDING EN ANDERE ALTERNATIEVE FINANCIERINGEN

CROWDFUNDING EN ANDERE ALTERNATIEVE FINANCIERINGEN CROWDFUNDING EN ANDERE ALTERNATIEVE FINANCIERINGEN Diana Gunckel Advocaat Banking & Finance 9 juni 2015 INHOUD Alternatieve financieringsvormen 1. Algemeen juridisch kader 2. MKB Beurs 3. Kredietunie 4.

Nadere informatie

MKBi-Groeifonds Obligaties

MKBi-Groeifonds Obligaties MKBi-Groeifonds Obligaties Brede kennis en ervaring in zowel de financiële wereld als het ondernemerschap is de basis van het MKBi Groeifonds Geef het mkb de juiste impuls met het MKBi Groeifonds! Meer

Nadere informatie

Financieren zonder banken

Financieren zonder banken Financieren zonder banken Jan Willem Zwang 15 november 2012 Stichting Green Crowd Utrechtseweg 310 Gebouw H02 6812 AR Arnhem 026 352 75 72 www.greencrowd.nl Wat is crowdfunding? 1 idee, veel financiers,

Nadere informatie

UW BEDRIJF FINANCIEREN

UW BEDRIJF FINANCIEREN UW BEDRIJF FINANCIEREN BEDRIJFSFINANCIERING Zonder financiering kan een onderneming niet bestaan. Of het nu gaat om de omvang van het eigen vermogen of de ontwikkeling van uw werkkapitaal: de wijze waarop

Nadere informatie

Curatoren middag 2015

Curatoren middag 2015 Curatoren middag 2015 Alternatieve financieringsvormen Wat zijn de mogelijkheden in het huidige financieringslandschap 11 november 2015 Spreker: Onderwerpen 1. Financieringsbehoefte bedrijfsleven 2. Veranderende

Nadere informatie

De crowdfundingcampagne; hoe bereid je dit voor? SPREKER: Kristel Casander (crowdfundingplatform voordekunst) MODERATOR: Marc Schoutens (Kentaa)

De crowdfundingcampagne; hoe bereid je dit voor? SPREKER: Kristel Casander (crowdfundingplatform voordekunst) MODERATOR: Marc Schoutens (Kentaa) SPREKER: Kristel Casander (crowdfundingplatform voordekunst) MODERATOR: Marc Schoutens (Kentaa) HOE VOLG JE DIT WEBINAR? 2 Onze collega s van de service desk helpen je graag: mathias.degraag@ifunds.nl

Nadere informatie

Crowdfunding van bewonersinitiatieven

Crowdfunding van bewonersinitiatieven Crowdfunding van bewonersinitiatieven Wat gaan we bespreken? Wat is crowdfunding? Hoe werkt de Crowdfundmethodiek van Início? Voorbeelden uit Capelle aan den IJssel Voordelen Crowdfundmethodiek Wat levert

Nadere informatie

ALTERNATIEVE FINANCIERINGSMETHODEN VOOR COMMERCIEEL VASTGOED VANUIT DE PARTICULIERE KAPITAALMARKT

ALTERNATIEVE FINANCIERINGSMETHODEN VOOR COMMERCIEEL VASTGOED VANUIT DE PARTICULIERE KAPITAALMARKT ALTERNATIEVE FINANCIERINGSMETHODEN VOOR COMMERCIEEL VASTGOED VANUIT DE PARTICULIERE KAPITAALMARKT Auteur: ing. R.W.B. Meeuwssen Amsterdam School of Real Estate I would say raising capital is one of the

Nadere informatie

Bijeenkomst afstudeerbegeleiders. 13 januari 2009 Bespreking opzet scriptie

Bijeenkomst afstudeerbegeleiders. 13 januari 2009 Bespreking opzet scriptie Bijeenkomst afstudeerbegeleiders 13 januari 2009 Bespreking opzet scriptie Doel deel II bijeenkomst vandaag Afstudeerbegeleiders zijn geinformeerd over inhoud Medmec jaar vier (scriptievaardigheden) Afstudeerbegeleiders

Nadere informatie

Boeken & Crofun. Vragen voor uitgevers,boekhandelaars,bibliotheken, auteurs en lezers. 26/04/13. De staat van het boek en crowdfunding

Boeken & Crofun. Vragen voor uitgevers,boekhandelaars,bibliotheken, auteurs en lezers. 26/04/13. De staat van het boek en crowdfunding De staat van het boek en crowdfunding Boeken & Crofun Wat is crowdfunding Wat is crowdfunding via Crofun Voorbeelden Nederland Voorbeelden Belgie Vragen voor uitgevers,boekhandelaars,bibliotheken, auteurs

Nadere informatie

CROWDFUNDING ZONNEPANELEN

CROWDFUNDING ZONNEPANELEN CROWDFUNDING ZONNEPANELEN Je wilt graag zonnepanelen crowdfunden. Wat een geweldig doel! Wij helpen je graag op weg met goede ideeën en zorgen dat je met alle belangrijke elementen rekening houdt! Hiervoor

Nadere informatie

Crowdfunding voor Wassenaar

Crowdfunding voor Wassenaar Crowdfunding voor Wassenaar Daniëlle Gouman danielle@voorjebuurt.nl 020-3377055 / @voorjebuurt 1 Voor je Buurt is een crowdfundingplatform voor lokale maatschappelijke initiatieven in Nederland. Iedereen

Nadere informatie

CrowdAboutNow Crowdfunding platform voor starters BROCHURE CROWDABOUTNOW. Brochure.indd 1 08-12-11 07:50

CrowdAboutNow Crowdfunding platform voor starters BROCHURE CROWDABOUTNOW. Brochure.indd 1 08-12-11 07:50 CrowdAboutNow Crowdfunding platform voor starters BROCHURE CROWDABOUTNOW Brochure.indd 1 08-12-11 07:50 Brochure.indd 2 08-12-11 07:50 CrowdAboutNow Crowdfunding platform voor starters CrowdAboutNow; wat

Nadere informatie

Social Media in de Tuinbouw. Social media in de Tuinbouw

Social Media in de Tuinbouw. Social media in de Tuinbouw Social media in de Tuinbouw Inleiding: Dit onderzoek is uitgevoerd door Jan-Peter Steetskamp, in opdracht van Mariëlle van Leeuwen, zelfstandig professional op het gebied van marketing en online communicatie

Nadere informatie

M201107. Mix and Match. Het gebruik van digitale media in het MKB. drs. R van der Poel

M201107. Mix and Match. Het gebruik van digitale media in het MKB. drs. R van der Poel M201107 Mix and Match Het gebruik van digitale media in het MKB drs. R van der Poel Zoetermeer, maart 2011 Mix and Match Ondernemers moeten goed voor ogen houden welke doelstellingen zij met digitale media

Nadere informatie

Conceptnota voor nieuwe regelgeving. over crowdfunding, de volksinvestering voor meer kunst en cultuur

Conceptnota voor nieuwe regelgeving. over crowdfunding, de volksinvestering voor meer kunst en cultuur stuk ingediend op 1613 (2011-2012) Nr. 1 9 mei 2012 (2011-2012) Conceptnota voor nieuwe regelgeving van mevrouw Yamila Idrissi, de heren Philippe De Coene, Lieven Dehandschutter, Paul Delva en Johan Verstreken

Nadere informatie

Provincie Noord-Brabant t.a.v. formateur de heer Schinkels Postbus 90151 5200 MC 's-hertogenbosch

Provincie Noord-Brabant t.a.v. formateur de heer Schinkels Postbus 90151 5200 MC 's-hertogenbosch Provincie Noord-Brabant t.a.v. formateur de heer Schinkels Postbus 90151 5200 MC 's-hertogenbosch Stichting Droomwonen Brabant Speelhuislaan 158 4815 CJ Breda 076-5213080 info@droomwonenbrabant.nl Rabobank

Nadere informatie

CROWDFUNDING SCOREBORD

CROWDFUNDING SCOREBORD CROWDFUNDING SCOREBORD Je wilt graag een scorebord crowdfunden. Wat een geweldig doel! Wij helpen je graag op weg met goede ideeën en zorgen dat je met alle belangrijke elementen rekening houdt! Hiervoor

Nadere informatie

Alternatieve financieringsvormen voor bankkrediet. Bart P.M. Joosen

Alternatieve financieringsvormen voor bankkrediet. Bart P.M. Joosen Alternatieve financieringsvormen voor bankkrediet Bart P.M. Joosen 30 januari 2014 Aanbodzijde van de financieringsmarkt 2 Aanbodzijde van de financieringsmarkt Banken Institutionele beleggers Beurs (public

Nadere informatie

MR WBM VONDENHOFF ADVOCAAT

MR WBM VONDENHOFF ADVOCAAT MR WBM VONDENHOFF ADVOCAAT TopTalks Bedrijfsfinanciering Mr. W.B.M. Vondenhoff 1. Stappen bedrijfsfinanciering A. Eigen vermogen: goed voor solvabiliteitsratio B. Kasstroom: inzichtelijk C. Werkkapitaal:

Nadere informatie

PRESENTATIE DWAANDE MET JE BEDRIJF

PRESENTATIE DWAANDE MET JE BEDRIJF PRESENTATIE DWAANDE MET JE BEDRIJF 3 november 2015 Christiaan van der Molen Christiaan van der Molen VdM Finance Guide PROGRAMMA Onderdelen ondernemingsplan Beoordeling door financiers Crowdfunding Vragen

Nadere informatie

Twitter: #petervanbaak of #sponsorvisie

Twitter: #petervanbaak of #sponsorvisie EVEN VOORSTELLEN Mede-oprichter SponsorVisie en Crowdfunding voor Clubs en AdsToSport Nationaal actief bij > 250 sportclubs TIP: ADSTOSPORT MOET U WEL EENS NEE VERKOPEN? DEFINITIE Een groep investeerders

Nadere informatie

ALGEMEEN. Wat is Geef Onderwijs?

ALGEMEEN. Wat is Geef Onderwijs? ALGEMEEN Wat is Geef Onderwijs? Geef Onderwijs is een crowdfundingplatform voor scholen. Via Geef Onderwijs kan iedereen online doneren aan onderwijsprojecten van Nederlandse scholen en geld inzamelen

Nadere informatie

Crowdfunding en Compliance

Crowdfunding en Compliance Crowdfunding en Compliance mr. J.M. van Poelgeest* Trefwoorden: crowdfunding, compliance, financieel toezicht 1. Inleiding In een themanummer over innovatie en FinTech mag een artikel over crowdfunding

Nadere informatie

Vastgoedfinanciering in de cure-sector

Vastgoedfinanciering in de cure-sector Vastgoedfinanciering in de cure-sector Een onderzoek naar de potentie van financieringsconstructies voor investeringen in ziekenhuisvastgoed P4 Presentatie Simone Campman 4 oktober 2013 Inhoudsopgave Onderzoeksopzet

Nadere informatie

Plan van aanpak. Aanleiding en probleemomschrijving. Gevraagd eindproduct. Probleembeschrijving en analyse. Stappenplan: Subdoelen en fasering

Plan van aanpak. Aanleiding en probleemomschrijving. Gevraagd eindproduct. Probleembeschrijving en analyse. Stappenplan: Subdoelen en fasering Aanleiding en probleemomschrijving Dit project wordt uitgevoerd in opdracht van het Financieele Dagblad (FD). Het FD is dé dagelijkse kwaliteitskrant in Nederland met financieel-economische focus. Het

Nadere informatie

Dé BREEAM Uitdaging het onderzoeksvoorstel

Dé BREEAM Uitdaging het onderzoeksvoorstel 63 Dé BREEAM Uitdaging het onderzoeksvoorstel BREEAM-NL In Use is, als het gaat om de gebouwde omgeving te verduurzamen, een heel bruikbaar instrument. Wij, Sannie Verweij van Gebouwinzicht en Robert Sengers

Nadere informatie

CROWDFUNDING TEAMKLEDING

CROWDFUNDING TEAMKLEDING CROWDFUNDING TEAMKLEDING Je wilt graag teamkleding crowdfunden. Wat een geweldig doel! Wij helpen je graag op weg met goede ideeën en zorgen dat je met alle belangrijke elementen rekening houdt! Hiervoor

Nadere informatie

Scriptiegroep. Bijeenkomst 08

Scriptiegroep. Bijeenkomst 08 Scriptiegroep Bijeenkomst 08 Inhoudselementen van een scriptie Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Bronnenonderzoek Afstudeerproject Conclusie Samenvatting Literatuurlijst Bijlagen Inhoudsopgave Routekaart

Nadere informatie

Wat is gestapelde. financiering? Hoe werkt het? Credion realiseert bedrijfsfinancieringen

Wat is gestapelde. financiering? Hoe werkt het? Credion realiseert bedrijfsfinancieringen Wat is gestapelde financiering? Hoe werkt het? Wie is Angelique Hendriks? Bedrijfskundige Master Management en Organisatie 18 jaar ervaring bankbedrijf Diverse management functies 2 jaar zelfstandig ondernemer

Nadere informatie

Beleidsplan 2012 t/m 2016

Beleidsplan 2012 t/m 2016 Beleidsplan 2012 t/m 2016 Mei 2012 Beleidsplan 2012 t/m 2016 Inleiding Dit beleidsplan is het resultaat van een voortgaand proces, waar we sinds twee jaar aan werken. In die periode is het volgende gebeurd.

Nadere informatie

Monitor Financiële Sector:

Monitor Financiële Sector: Nederlandse Mededingingsautoriteit Monitor Financiële Sector: Notitie bij Sectorstudie Vastgoedfinanciering, SEO Economisch Onderzoek oktober 2011 Nederlandse Mededingingsautoriteit Postbus 16326 2500

Nadere informatie

Crowdfunding & duurzame energie. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken

Crowdfunding & duurzame energie. In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Crowdfunding & duurzame energie In opdracht van het ministerie van Economische Zaken Crowdfunding & duurzame energie De status van crowdfunding voor duurzame energie in Nederland in 2015 Dit rapport is

Nadere informatie

Stichting So Logical Foundation

Stichting So Logical Foundation Stichting So Logical Foundation BELEIDSPLAN 2015-2016 Stichting So Logical Foundation Postbus 5823 1410 GA Naarden Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Doelstelling 4 3. Werkwijze 6 4. Organisatie 7 5. Financiën

Nadere informatie

Een onderzoek naar de invloed van het offline netwerk in het slagen van een online crowdfunding campagne met een cultureel doel.

Een onderzoek naar de invloed van het offline netwerk in het slagen van een online crowdfunding campagne met een cultureel doel. Zonder vrienden, geen succes in crowdfunding Een onderzoek naar de invloed van het offline netwerk in het slagen van een online crowdfunding campagne met een cultureel doel Aram Goudsmit Zonder vrienden,

Nadere informatie

Crowdfunding in België De status van crowdfunding in België

Crowdfunding in België De status van crowdfunding in België Crowdfunding in België 2015 De status van crowdfunding in België Dit rapport is opgesteld door Douw&Koren en gepubliceerd op 20 juni 2016. Copyright Douw&Koren Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze

Nadere informatie

CROWDFUNDING JURIDISCHE EN FISCALE ASPECTEN. Georg Szabo - Advocaat gebruik toegestaan mits vermelding bron

CROWDFUNDING JURIDISCHE EN FISCALE ASPECTEN. Georg Szabo - Advocaat gebruik toegestaan mits vermelding bron CROWDFUNDING JURIDISCHE EN FISCALE ASPECTEN - Advocaat gebruik toegestaan mits vermelding bron INHOUD 1. Definitie : wat is crowdfunding 2. Historiek, omvang en kadering 3. Soorten Crowdfunding 4. Juridische

Nadere informatie

DE TOP 10 ALTERNATIEVE FINANCIERINGSTIPS ALS DE BANK NIET MEEWERKT, WAT DAN?

DE TOP 10 ALTERNATIEVE FINANCIERINGSTIPS ALS DE BANK NIET MEEWERKT, WAT DAN? D TOP 10 LTRTV FCRGSTPS LS D BK T MWRKT, WT D? Bij heel veel ondernemers is dit inmiddels een bekend begrip geworden, de bank financiert niet (helemaal) meer mee. Wat dan te doen? Welke alternatieven zijn

Nadere informatie

STRATAEGOS CONSULTING

STRATAEGOS CONSULTING STRATAEGOS CONSULTING EXECUTIE CONSULTING STRATAEGOS.COM WELKOM EXECUTIE CONSULTING WELKOM BIJ STRATAEGOS CONSULTING Strataegos Consulting is een strategie consultancy met speciale focus op strategie executie.

Nadere informatie

Borower Dutch brochure editable v3_1.pdf CMY. Het crowdfunding platform voor. professionals. Hypotheek

Borower Dutch brochure editable v3_1.pdf CMY. Het crowdfunding platform voor. professionals. Hypotheek 1 Het crowdfunding platform voor professionals Hypotheek 2 Index De lening balie is geopend 03 Verbreedt uw horizon met Purple24 leningen 04 om ik in aanmerking voor een lening 05 Hoe kan ik mijn pand

Nadere informatie

Financieren anno 2015 BDO M&A - Debt Advisory Strategisch financieringsadvies

Financieren anno 2015 BDO M&A - Debt Advisory Strategisch financieringsadvies Financieren anno 2015 BDO M&A - Debt Advisory Strategisch financieringsadvies drs. Roel van der Sar RC RV Manager Corporate Finance Debt Advisory Introductie drs. Roel van der Sar RC RV Senior Manager

Nadere informatie

1.14 Overeenkomst De Overeenkomst die wordt aangegaan tussen de Deelnemer en NEN waarop deze voorwaarden van toepassing zijn.

1.14 Overeenkomst De Overeenkomst die wordt aangegaan tussen de Deelnemer en NEN waarop deze voorwaarden van toepassing zijn. NENCrowd Deelnemersvoorwaarden Versie oktober 2014 1. BEGRIPPEN EN DEFINITIES 1.1.Crowdfunding Het betrekken van stakeholders en het financieren van een project door een groep individuen in plaats van

Nadere informatie

Hieronder volgen relevante gegevens van de enquête gevoerd door het Crowdfundingplatform CATARSE.ME begin 2014.

Hieronder volgen relevante gegevens van de enquête gevoerd door het Crowdfundingplatform CATARSE.ME begin 2014. Hieronder volgen relevante gegevens van de enquête gevoerd door het Crowdfundingplatform CATARSE.ME begin 2014. Inhoud 1. Profiel deelnemend publiek 2. De enquête a. Donateurs: hun voorkeur om een project

Nadere informatie

CROWDFUNDING TRAININGSSTAGE

CROWDFUNDING TRAININGSSTAGE CROWDFUNDING TRAININGSSTAGE Je wilt graag een trainingsstage crowdfunden. Wat een geweldig doel! Wij helpen je graag op weg met goede ideeën en zorgen dat je met alle belangrijke elementen rekening houdt!

Nadere informatie

Breng jouw project via social media onder de aandacht!

Breng jouw project via social media onder de aandacht! Breng jouw project via social media onder de aandacht! Hieronder vind je enkele tips en voorbeeldberichten die gebruikt kunnen worden op de Facebook-pagina en Twitter-account van je club.... Facebook Tip

Nadere informatie