Veilig opgroeien en gezondheid van jongeren in Dordrecht. Resultaten gecombineerde CtC/Jeugdmonitor 2008 bij jarigen

Transcriptie

1 Veilig opgroeien en gezondheid van jongeren in Dordrecht Resultaten gecombineerde CtC/Jeugdmonitor 2008 bij jarigen

2 Afdeling GBO/Epidemiologie Auteur: Evelien Joosten-van Zwanenburg I.s.m. Franco Sanavro Jessie Wagemakers Erik Murk 14 mei 2009

3 Inhoudsopgave Inhoudsopgave Inleiding Methode van onderzoek Dataverzameling via scholen Afnameperiode De inhoud van de CtC/Jeugdmonitor jarigen Onderzoekspopulatie Analyses Referentiegegevens Onderzoekspopulatie Leefstijl Voeding, beweging en gewicht Mondgezondheid Genotmiddelengebruik en gokken Seksueel gedrag Vrijetijdsbesteding Geweld en jeugddelinquentie (CtC) Schoolverzuim (CtC) Leefomgeving (CtC) Risico en beschermende factoren in het domein gezin (CtC) Risicofactoren en beschermende factoren in het domein school (CtC) Risicofactoren en beschermende factoren in het domein jongeren (CtC) Risico en beschermende factoren in het domein wijk (CtC) Overige risicofactoren: pesten, mishandeling en misbruik Gezondheid Welbevinden Psychische gezondheid Vergelijking en conclusie...45 Literatuur...47 Bijlagen...49 Bijlage 1 Achtergrondinformatie CtC en de gecombineerde CtC/Jeugdmonitor...51 Bijlage 2 Achtergrondinformatie GGD Jeugdgezondheidsmonitor jarigen...53 Bijlage 3 Representativiteit...55 Bijlage 4 Extra achtergrondinformatie...57 Bijlage 5 Referentiegegevens...59 Bijlage 6 Risico- en beschermende factoren (CtC): de onderliggende vragen...63 Bijlage 7 Onderzoeksresultaten naar geslacht, schoolniveau, leeftijd en wijkcluster 73 3

4 4

5 1 Inleiding In dit rapport worden de resultaten van de gecombineerde CtC/Jeugdmonitor jarigen in Dordrecht gepresenteerd. Sinds 2004 werkt de gemeente Dordrecht onder de noemer Veilig Opgroeien in Dordrecht met de preventiestrategie Communities That Care (CtC), een van oorsprong Amerikaanse aanpak voor de ontwikkeling van systematisch preventief jeugdbeleid. CtC richt zich op het voorkomen van probleemgedrag bij kinderen en jongeren van nul tot achttien. Eind 1998 werd CtC in Nederland geïntroduceerd. In opdracht van de gemeente Dordrecht heeft DSP-groep in 2004 een eerste CtC-onderzoek uitgevoerd bij jongeren van in Dordrecht. Het huidige onderzoek is een vervolg hierop. Voor de beschrijving van CtC in dit rapport is gebruik gemaakt van de rapportage van het eerste onderzoek in Dordrecht (Roorda ea, 2005). In bijlage 1 is meer informatie te vinden over CtC en het ontstaan van de gecombineerde CtC/Jeugdmonitor jarigen. Omdat de GGD een taak heeft in het monitoren van de gezondheid van jongeren, is de CtC-monitor in 2008 gecombineerd met de Jeugd(gezondheids)monitor zoals die door veel GGD-en iedere vier wordt uitgevoerd. Achtergrondinformatie over de Jeugd(gezondheids)monitor jarigen is te vinden in bijlage 2. Doel van het onderzoek is tweeledig: het evalueren van vier Veilig Opgroeien in Dordrecht én het monitoren van de gezondheid en het risico- en probleemgedrag van jongeren van in Dordrecht. Leeswijzer Het rapport is als volgt opgebouwd: in hoofdstuk 2 wordt de methode van onderzoek toegelicht. Hoofdstuk 3 beschrijft de onderzoekspopulatie. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de resultaten de leefstijlfactoren voeding, beweging en gewicht, mondgezondheid, genotmiddelengebruik en gokken, seksueel gedrag, vrijetijdsbesteding, geweld en jeugddelinquentie en schoolverzuim. In hoofdstuk 5 wordt de leefomgeving beschreven, door de beschrijving van de risico- en beschermende factoren in het gezin, op school, bij jongeren en in de wijk. Hoofdstuk 6 gaat in op de lichamelijke en psychische gezondheid van jongeren. Tot slot wordt in hoofdstuk 7 een vergelijking gemaakt met het eerste CtC-onderzoek uit 2004 en worden conclusies getrokken. Kernpunten De meest opvallende resultaten uit het onderzoek zijn terug te vinden in kernpunten aan het begin van de hoofdstukken 3 tot en met 6, over de onderzoekspopulatie, leefstijl, leefomgeving en gezondheid. 5

6 6

7 2 Methode van onderzoek Om de methode van onderzoek van de gecombineerde CtC/Jeugdmonitor te beschrijven komen achtereenvolgens aan de orde: de methode van dataverzameling ( 2.1), de afnameperiode ( 2.2), de inhoud van de CtC/Jeugdmonitor ( 2.3), de onderzoekspopulatie ( 2.4), data-analyses ( 2.5) en referentiegegevens ( 2.6). 2.1 Dataverzameling via scholen CtC is een gebiedsgerichte benadering. Om op wijkniveau betrouwbare uitspraken te kunnen doen, moet het aantal jongeren dat de vragenlijst invult groot genoeg zijn. Om die reden is ervoor gekozen om jongeren te benaderen voor deelname aan dit onderzoek via de scholen voor Voortgezet Onderwijs (VO) in Dordrecht. Via afname op school is de respons over het algemeen hoger dan bij een (post)enquête op het huisadres en er is minder kans op selectieve respons. Aan alle VO-scholen is gevraagd of hun leerlingen op school de vragenlijst van de gecombineerde CtC/Jeugdmonitor mochten invullen. Omdat een deel van de jarigen niet op het VO maar het MBO zit, zijn ook de twee ROCs in Dordrecht benaderd. Daarnaast is de school voor voortgezet praktijkonderwijs (PrO) gevraagd aan het onderzoek mee te doen. Leerlingen op het PrO worden over het algemeen niet benaderd voor vragenlijstonderzoek, vanwege hun leerachterstand en/of leerproblemen 1. Door de GGD ZHZ worden deze leerlingen wel gezien in het kader van het Preventief Gezondheids Onderzoek (PGO), maar zij vullen vooraf aan dit PGO geen vragenlijst in. Het CtC-onderzoek heeft zich in andere steden tot nu toe beperkt tot het VO. Alle scholen in Dordrecht stemden in met het onderzoek: Insula College (locaties Halmaheiraplein, de Sitterstraat, Koningstraat, Leerpark) Johan de Witt gymnasium Stedelijk Dalton Lyceum (locaties Sterrenburg, Kapteynweg, Overkampweg) Wartburg College, locatie Marnix (VMBO alle klassen en Havo/VWO t/m klas 3) Wellant College VMBO (locaties Groenzoom en Chico Mendesring) Hans Petri school voor praktijkonderwijs ROC Da Vinci College, locatie Dordrecht AOC Wellantcollege, locatie Dordrecht Ouders van leerlingen zijn via een brief van het onderzoek op de hoogte gesteld. Indien zij bezwaar hadden tegen deelname van hun dochter of zoon aan het onderzoek, konden zij dit kenbaar maken. Leerlingen vulden de vragenlijst op school in en kregen daarvoor één lesuur de tijd. De vragenlijst is anoniem afgenomen via een internetlink op de website van de GGD Zuid-Holland Zuid. Leerlingen uit de tweede klas van het VO zijn niet benaderd, omdat zij lijks door de GGD worden bezocht voor het PGO en dan al een korte schriftelijke vragenlijst invullen over hun gezondheid en leefstijl. De volgende klassen zijn benaderd: VO: klas 1 (12-13 jarigen), klas 3 (14-15 jarigen), klas 4 (15-16 jarigen), klas 5 (16-17 jarigen) en klas 6 (17-18 jarigen); MBO: klas 1 en 2 (16-18 jarigen); Praktijkonderwijs: klas 1 t/m 4 (12-17 jarigen). 1 Een leerling is toelaatbaar tot praktijkonderwijs als hij/zij: 3 leerachterstanden heeft bij de vakken technisch en begrijpend lezen, spelling en rekenen/wiskunde; een IQ heeft tussen de 55 en 80. Bij een IQ tussen de 55 en 60 en boven de 75 zijn andere factoren (bijv. sociale indicatie) mede bepalend voor toelating. 7

8 2.2 Afnameperiode De gecombineerde CtC/Jeugdmonitor is in oktober-november 2008 afgenomen. Ter verhoging van de respons is gedurende de online-periode ongeveer wekelijks een stand van zaken van de respons doorgegeven aan de contactpersoon van de betreffende school(locatie). 2.3 De inhoud van de CtC/Jeugdmonitor jarigen De gecombineerde CtC/Jeugdmonitor jarigen is gevuld met vragen die daarin vanuit CtC zijn opgenomen en met vragen die vanuit de GGD worden gesteld. Daarnaast zijn achtergrondvariabelen als geslacht, leeftijd, schoolniveau, etniciteit, gezinssituatie en werksituatie van de ouders in de vragenlijst opgenomen. Het CtC-model (tabel 1) Vanuit CtC zijn vragen gesteld over probleemgedragingen en over risico- en beschermende factoren ten opzichte van dit probleemgedrag. CtC richt zich op de belangrijkste vormen van probleemgedrag die schadelijk zijn voor de ontwikkeling van kinderen en jongeren en voor de wijken waarin zij leven: geweld, jeugdcriminaliteit, problematisch alcohol- en drugsgebruik, schooluitval en tienerzwangerschappen. 2 Tabel 1 Probleemgedragingen en risico- en beschermende factoren van CtC 3 Gemeten probleemgedragingen jeugddelinquentie; geweld; problematisch alcohol- en drugsgebruik; schoolverzuim; Gemeten risicofactoren Gezin: geschiedenis van probleemgedrag in het gezin; problemen met gezinsmanagement; conflicten in het gezin; ouders die probleemgedrag bevorderen door hun houding. School: vroeg en aanhoudend antisociaal gedrag; leerachterstanden; gebrek aan binding met school. Kinderen en jongeren: vervreemding en opstandigheid; omgang met vrienden die probleemgedrag vertonen; houding die probleemgedrag bevordert; vroeg begin van het probleemgedrag; constitutionele factoren. Buurt/wijk: verkrijgbaarheid van drugs en wapens; normen die probleemgedrag bevorderen; hoge mate van doorstroming in de wijk; weinig binding met en gebrek aan organisatie in de wijk. seksualiteit/ tienerzwangerschappen; overgewicht; [ depressie] kindermishandeling. Gemeten beschermende factoren Gezin: mogelijkheden voor positieve betrokkenheid; beloningen voor positieve betrokkenheid; gezonde opvattingen en duidelijke normen; sociale binding. School: mogelijkheden voor positieve betrokkenheid; beloningen voor positieve betrokkenheid; gezonde opvattingen en duidelijke normen. Kinderen en jongeren: religie; sociale vaardigheden; gezonde opvattingen en duidelijke normen; cognitieve vaardigheden; vermogen om hulp te vragen; flexibel en veerkrachtig karakter. Buurt/wijk: mogelijkheden voor positieve betrokkenheid; beloningen voor positieve betrokkenheid; gezonde opvattingen en duidelijke normen. 2 Bron: geraadpleegd op De lichtgrijs weergegeven onderwerpen zijn er na aanpassing van de vragenlijst in 2006 (zie bijlage 1) uitgehaald zijn. Daarnaast is het onderwerp depressie niet in dit onderzoek meegenomen, maar is in plaats daarvan gekozen voor het onderwerp psychosociale problemen (landelijke GGD-standaard vraagstelling). 8

9 Gezondheid gerelateerde onderwerpen (tabel 2) De onderwerpen die vanuit de GGD aan de gecombineerde monitor zijn toegevoegd, komen vanuit verschillende invalshoeken. Ten eerste is de GGD ZHZ verplicht om enkele thema s voor de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) te meten. Daarnaast heeft de GGD ZHZ bij haar 14 gemeenten een inventarisatie gedaan van belangrijke thema s die in een Jeugdgezondheidsmonitor kunnen worden opgenomen. Tot slot willen gemeenten informatie hebben over de zogenaamde BOS-indicatoren (Buurt, Onderwijs, Sport). Tabel 2 GGD-thema s in de gecombineerde CtC/Jeugdmonitor Thema s IGZ overgewicht psychosociale problemen roken alcoholgebruik veilig vrijen Thema s vanuit de 14 gemeenten BOS-indicatoren voeding en bewegen lengte en gewicht roken, alcohol- en drugsgebruik pesten seksualiteit suïcide mondgezondheid ervaren gezondheid richtlijn gezonde voeding Body Mass Index beweegnormen lidmaatschap sportvereniging sportparticipatie overlast en criminaliteit roken, alcohol en drugs 2.4 Onderzoekspopulatie In totaal zijn 7280 jongeren die in Dordrecht naar school gaan, benaderd om de gecombineerde CtC/Jeugdmonitor in te vullen (zie figuur 2.1), van wie 3828 jongeren de vragenlijst invulden (bruto respons 53; VO 60 en MBO 21). Hiervan waren de gegevens van 3395 jongeren bruikbaar (netto respons 47). Voor deze rapportage worden de gegevens van 2812 jongeren gebruikt, omdat voor project Veilig opgroeien in Dordrecht alleen de resultaten van de in Dordrecht woonachtige jongeren van belang zijn. Resultaten van jongeren die niet in Dordrecht wonen maar er wel naar school gaan, worden wel meegenomen in de schoolrapportages. Bijlage 3 beschrijft de representativiteit van de onderzoekspopulatie. Jeugd die in aanmerking komt voor de gecombineerde CtC/GGD monitor: Leeftijd Schoolgaand in Dordrecht Tweedeklas VO niet Non respons n=2339 Exclusie n=391 VO n=5879 Respons n=3540 Inclusie n=3149 ROC n=1401 Respons n=288 Inclusie n=246 Non respons n=1113 Exclusie n=42 Studiepopulatie n=3395 Respons 47 Niet woonachtig in Dordrecht n=583 Populatie rapportage gemeente Dordrecht n=2812 Figuur 2.1 Totstandkoming onderzoekspopulatie 9

10 2.5 Analyses Vanwege het feit dat gemeente Dordrecht met wijkclusters werkt (zie figuur 2.2), zijn de onderzoeksgegevens niet alleen op gemeentelijk niveau maar ook op wijkclusterniveau geanalyseerd. Cluster Centrum omvat de wijken Binnenstad, Noordflank, Reeland en Staart, cluster West de wijken Crabbehof/Zuidhoven, Wielwijk incl. Dordtse Hout en Krispijn, en cluster Oost de wijken Sterrenburg, Stadspolders en Dubbeldam incl. De Hoven. Omdat het voor de evaluatie van CtC van belang is dat de uitkomsten van de CtC-wijken apart worden gepresenteerd, is cluster Centrum in de analyses en rapportage opgesplitst. Alleen dan kan worden geëvalueerd of de CtC-wijken het na vier Veilig Opgroeien in Dordrecht beter doen ten opzichte van de andere wijkclusters dan in De in dit rapport gebruikte indeling in wijkclusters is daarom als volgt: CtC-wijken : de wijken Noordflank, Reeland en Staart uit cluster Centrum. Binnenstad : de wijk Binnenstad uit cluster Centrum. cluster West : de wijken Crabbehof/Zuidhoven, Krispijn en Wielwijk incl. Dordtse Hout. cluster Oost : de wijken Sterrenburg, Stadspolders en Dubbeldam incl. De Hoven. Figuur 2.2 Wijkclusters in Dordrecht De analyses van de onderzoeksresultaten zijn niet alleen gedaan naar wijkclusters, maar ook naar geslacht, leeftijd en schoolniveau. Alleen wanneer er verschillen zijn en deze relevant worden bevonden, worden ze in de tekst vermeld. De resultaten van alle analyses naar geslacht, leeftijd, schoolniveau en wijkcluster zijn in bijlage 7 opgenomen. 10

11 Wanneer in dit rapport wordt gesproken van verschillen, worden significante verschillen bedoeld, dat wil zeggen verschillen die met een waarschijnlijkheid van 95 niet op toeval berusten. Als gevolg van tussentijdse afronding tellen de tekst en tabellen weergegeven percentages niet altijd precies op tot Referentiegegevens Daar waar mogelijk wordt een vergelijking gemaakt met de resultaten van het eerste CtC-onderzoek ( Scholierenonderzoek ) uit 2004 (Roorda ea, 2005). Die vergelijking is slechts beperkt mogelijk, vanwege het feit dat er in 2006 een nieuwe versie van de CtCvragenlijst is gemaakt, die is gebruikt bij het opstellen van de huidige gecombineerde CtC/Jeugdmonitor. Bovendien moet bij deze vergelijking in acht worden genomen dat de onderzoekspopulaties van 2004 en nu niet helemaal vergelijkbaar zijn, omdat nu ook jarigen op het MBO aan het onderzoek hebben deelgenomen, alsmede leerlingen van het praktijkonderwijs. Het vergelijken van de CtC-vragen met landelijke CtC-referentiegegevens ( de CtCbaseline ) is niet mogelijk, omdat de op dit moment bestaande database te weinig vergelijkingsmateriaal bevat (deze baseline is een gemiddelde van de steden die tot nu toe met CtC hebben gewerkt, gebaseerd op de oude CtC-vrgenlijst). Feitelijk bestaat er op dit moment dus geen landelijke database met CtC-referentiegegevens. Uitkomsten op de leefstijl- en gezondheidsvragen worden waar mogelijk vergeleken met landelijke referentiegegevens. Wanneer die niet beschikbaar zijn, kan (indicatief) worden vergeleken met eventueel wel beschikbare regionale referentiegegevens. 11

12 12

13 3 Onderzoekspopulatie Kernpunten 2812 jongeren die in Dordrecht naar school gaan en in Dordrecht wonen, hebben de gecombineerde CtC/Jeugdmonitor ingevuld: 48 jongens en 52 meisjes. de helft van de leerlingen zit op het VMBO, 10 volgt MAVO/HAVO, 31 HAVO/VWO, 8 MBO. eenderde van de jongeren is van allochtone herkomst. driekwart woont bij beide ouders of bij vader/moeder en partner, 16 in een eenoudergezin. bij 2 van de jongeren hebben beide ouders geen betaald werk. Verschillen tussen de wijkclusters: in vergelijking met de andere wijkclusters is in cluster West en de CtC-wijken het percentage jongeren op het (V)MBO hoger en op HAVO/VWO lager, wonen in cluster West de meeste allochtone jongeren en is het percentage jongeren dat in een eenoudergezin woont het grootst in cluster West. In dit hoofdstuk worden de achtergrondkenmerken van de onderzoeksgroep beschreven. Geslacht De vragenlijst is ingevuld door ongeveer evenveel jongens (n=1355; 48) als meisjes (n=1457; 52). De verdeling naar geslacht was in 2004 vergelijkbaar met nu: 47 jongens en 53 meisjes. Leeftijd De doelgroep van de gecombineerde CtC/Jeugdmonitor zijn jongeren van De meeste leerlingen (88) zijn tussen 12 en 16 oud. Qua leeftijdsverdeling zijn de onderzoeken van 2004 en 2008 niet helemaal vergelijkbaar, zie figuur 3.1. In 2004 lag het zwaartepunt bij de jarigen, terwijl die in 2008 juist wat minder vertegenwoordigd zijn (omdat klas 2 bewust niet is benaderd). In 2008 is 12 van de leerlingen Dordrecht totaal 2008 Dordrecht totaal Figuur 3.1 Leeftijdsverdeling CtC-onderzoek 2008 t.o.v (percentages) Schoolniveau De vragenlijst is ingevuld door 823 leerlingen uit de brugklas (29), 1771 leerlingen uit klas 2 t/m 6 (63) en 218 leerlingen uit leer 1 en 2 van het MBO (8). In bijlage 4 is de verdeling over de schoolniveaus uitgebreider weergegeven. 13

14 In figuur 3.2 is de verdeling naar schoolniveau van alle klassen (inclusief brugklassen) weergegeven. Het aantal VWO scholieren is mogelijk iets ondervertegenwoordigd, omdat van twee VWO-scholen nauwelijks leerlingen hebben meegedaan VMBO- BB/KB/GL (incl PrO) VMBO-TL/ HAVO HAVO/ VWO MBO Figuur 3.2 Schoolniveau (percentages) De vergelijking met 2004 is lastig te maken, vanwege de indeling die toen is gehanteerd. In 2004 zat 60 van de leerlingen op het VMBO, 29 op HAVO/VWO en 11 is ingedeeld in de categorie brugklas / anders. 4 Wanneer de laatste twee categorieën worden weggelaten, zat 67 op het VMBO en 33 op HAVO/VWO. In 2008 volgt 52 van de leerlingen VMBO (incl. VMBO-TL), 12 VMBO-TL/HAVO en 36 HAVO/VWO 5. Verschillen tussen de wijkclusters Figuur 3.3 toont de verschillen naar schoolniveau tussen de wijkclusters. In cluster West is het percentage jongeren op het VMBO-beroepsonderwijs het grootst en op VMBO- TL/HAVO het kleinst in vergelijking met de andere clusters/wijken. In de CtC-wijken en cluster West is het percentage jongeren op het HAVO/VWO kleiner en op het MBO groter in vergelijking met de andere wijkclusters Dordrecht totaal CtC-w ijken 20 Binnenstad 15 cluster West 10 cluster Oost 5 0 VMBO- BB/KB/GL (incl PrO) VMBO-TL/ HAVO HAVO/ VWO MBO Figuur 3.3 Schoolniveau, naar wijkclusters (percentages) 4 De categorie brugklas is waarschijnlijk een restcategorie van een niet makkelijk in te delen schoolniveau, want er moet meer dan 7 van de onderzoeksgroep in de brugklas hebben gezeten. 5 Dat wil zeggen zonder het MBO en zonder het PrO. 14

15 Etniciteit De etniciteit van de leerlingen is bepaald aan de hand van de definitie van het CBS (zie bijlage 4). Van alle jongeren uit de onderzoeksgroep is 66 autochtoon en 34 allochtoon. In figuur 3.4 is de herkomst van de allochtone jongeren weergegeven. In 2004 had 71 van de jongeren uit de onderzoeksgroep de Nederlandse etniciteit. Het aandeel allochtone jongeren is nu dus groter Surinaams Antilliaans/ Arubaans Turks Marokkaans Overig Westers Overig niet- Westers Figuur 3.4 Herkomst allochtone jongeren (percentages) Verschillen tussen de wijkclusters Het percentage allochtone jongeren is het grootst in cluster West en het kleinst in cluster Oost. Figuur 3.5 toont de verschillen tussen de wijkclusters wat betreft de herkomst van de allochtone jongeren Dordrecht totaal CtC-w ijken 10 Binnenstad 5 0 Surinaams Antilliaans/ Arubaans Turks Marokkaans Overig Westers Overig Niet- Westers cluster West cluster Oost Figuur 3.5 Herkomst allochtone jongeren (percentages), naar wijkclusters Gezinssituatie Van de jongeren woont 71 in een gezin met beide biologische ouders, 6 bij de moeder/vader en een partner, 16 in een eenoudergezin (van wie 13 bij de moeder en 3 bij de vader) en 6 in een andere gezinssituatie, bijvoorbeeld een internaat of tehuis, pleeg- of adoptiefouders of zelfstandig. In 2004 woonde 76 van de leerlingen in een tweeoudergezin, 23 in een eenoudergezin en 1 in een stiefoudergezin. Het percentage jongeren in twee- en eenoudergezinnen is dus redelijk vergelijkbaar met Verschillen tussen de wijkclusters Figuur 3.6 toont de verschillen tussen de wijkclusters wat betreft de gezinssituatie. Het percentage jongeren dat in een tweeoudergezin woont is het grootst in cluster Oost. Het percentage jongeren dat in een eenoudergezin woont (meestal bij de moeder) is het grootst in cluster West. 15

16 Dordrecht totaal 50 CtC-wijken Vader en moeder Vader en moeder met partner Eenoudergezin Anders Binnenstad cluster West cluster Oost Figuur 3.6 Gezinssituatie (percentages), naar wijkclusters Werksituatie ouders Aan de leerlingen is gevraagd of hun vader en/of moeder betaald werk heeft. Het aantal uur betaalde arbeid is hierbij niet meegenomen. Bij 70 van de leerlingen hebben beide ouders betaald werk. Minder dan 2 van de leerlingen (n=51) geeft aan dat beide ouders geen betaald werk hebben. Verschillen tussen de wijkclusters Figuur 3.7 geeft de werksituatie van de ouders in de wijkclusters weer. 6 In vergelijking met de andere wijkclusters geven in cluster Oost de meeste leerlingen aan dat beide ouders werk hebben. In cluster West is het aantal leerlingen van wie beide ouders geen betaald werk hebben het grootst beide ouders betaald w erk beide ouders geen betaald w erk een van de ouders betaald w erk onbekend / n.v.t. Dordrecht totaal CtC-w ijken w ijk Binnenstad cluster West cluster Oost Figuur 3.7 Werksituatie ouders (percentage), naar wijkcluster 6 De categorie onbekend / n.v.t. houdt in dat leerlingen niet weten of hun vader/moeder betaald werk heeft (bij 4 van de leerlingen het geval) of de vraag is niet van toepassing omdat de leerling geen vader of moeder meer heeft of er geen contact mee heeft (dat is t.a.v. 5 van de vaders en 1,4 van de moeders het geval). 16

17 4 Leefstijl Kernpunten Voeding, beweging en gewicht 1 op de 8 jongeren van heeft, op basis van zelfrapportage, overgewicht (onderschatting van de werkelijkheid). 1 op de 4 jongeren ontbijt minder dan 5x per week. Genotmiddelengebruik en gokken (CtC/GGD) 1 op de 3 jongeren heeft wel eens gerookt; 11 rookt dagelijks. 2 op de 3 jongeren hebben wel eens alcohol gedronken; 30 van de jongeren doet aan binge-drinking (minstens 5 drankjes per gelegenheid). 6 heeft wel eens softdrugs gebruikt. Seksueel gedrag (CtC/GGD) 1 op de 5 jongeren is seksueel actief; 16 gebruikt daarbij (vrijwel) nooit een condoom. 9 van de seksueel actieve meisjes geeft aan wel eens zwanger geweest te zijn. Geweld en jeugddelinquentie (CtC) 9 van de jongeren draagt wel eens een wapen bij zich; 1 op de 8 jongeren heeft wel eens opzettelijks iets vernield op straat. Schoolverzuim (CtC) 1 op de 25 jongeren heeft de afgelopen 4 weken wel eens gespijbeld. Verschillen tussen de wijkclusters: m.b.t. geweld, jeugddelinquentie en schoolverzuim zijn er nauwelijks verschillen naar wijkcluster. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de resultaten van de leefstijlfactoren voeding, bewegen en gewicht ( 4.1), mondgezondheid ( 4.2), genotmiddelengebruik en gokken ( 4.3), seksueel gedrag ( 4.4), vrijetijdsbesteding ( 4.5), geweld en jeugddelinquentie (CtC) ( 4.6) en schoolverzuim (CtC) ( 4.7). Alleen wanneer er verschillen zijn naar geslacht, leeftijd, schoolniveau en/of wijkcluster, worden deze gepresenteerd. Alle resultaten van de analyses naar geslacht, leeftijd, schoolniveau en wijkcluster zijn terug te vinden in bijlage 7. In bijlage 5 zijn (landelijke) referentiegegevens weergegeven. 4.1 Voeding, beweging en gewicht Lichaamsgewicht De laatste jaren is het aantal kinderen en jongeren met overgewicht en obesitas (dat wil zeggen ernstig overgewicht) sterk toegenomen. Dit is zorgwekkend gezien de gezondheidsrisico s die overgewicht met zich meebrengt. In dit onderzoek is aan de jongeren gevraagd om zelf hun lengte en gewicht in te schatten. Op basis hiervan is berekend dat 12 van de jongeren overgewicht (inclusief obesitas) heeft. Het percentage jongeren met overgewicht is het grootst op het (V)MBO. De Dordtse overgewichtcijfers komen overeen met landelijke gegevens van overgewicht op basis van zelfrapportage. In werkelijkheid ligt het percentage jongeren met overgewicht waarschijnlijk (veel) hoger, want van zelfrapportage is bekend dat dit leidt tot onderschatting van het lichaamsgewicht (nsen ea, 2006). In bijlage 4 is het percentage jongeren met overgewicht uit de CtC/Jeugdmonitor afgezet tegen het percentage jongeren uit klas 2 VO (zelfrapportage versus lichamelijk onderzoek). 17

18 Lichaamsbeleving en lijnen Naast het feitelijk gewicht is gevraagd of jongeren zichzelf te licht, normaal of te zwaar vinden. Tweederde vindt zijn of haar gewicht normaal, 8 vindt zich te licht en 26 vindt zichzelf te zwaar. Jongeren hebben niet altijd een reëel beeld van hun eigen lichaamsgewicht, want van de jongeren die volgens hun BMI te licht zijn, vindt 9 zichzelf te zwaar en van de jongeren die volgens hun BMI overgewicht hebben, vindt 33 zichzelf niet te zwaar. Meisjes vinden zichzelf vaker te zwaar dan jongens (36 versus 16). Het percentage jongeren dat zijn gewicht normaal vindt, is het grootst op HAVO/VWO. Ruim een kwart van de jongeren zegt dat ze de afgelopen vier weken serieus hebben gelijnd. Meer meisjes dan jongens hebben de afgelopen vier weken serieus gelijnd (38 versus 17). Jongeren op VMBO-beroepsonderwijs en VMBO-TL/HAVO geven het vaakst aan dat ze lijnen. Tabel 4.1 toont de meest genoemde manieren van lijnen. Tabel 4.1 Serieus lijnen, de afgelopen vier weken jongens meisjes Door minder te eten/snoepen 12,7 32,4 Door een speciaal dieet te gebruiken 3,6 2,6 Door expres over te geven 0,6 1,1 Door extra beweging, sport 10,4 16,6 Ontbijten In de CtC/Jeugdmonitor zijn vragen gesteld over de leefstijlfactoren voeding en bewegen. Ontbijten wordt door 67 van de jongeren elke dag gedaan en door 11 (bijna) nooit. 24 ontbijt minder dan vijf dagen per week. Figuur 4.1 toont het aantal jongens en meisjes dat minder dan vijf dagen per week ontbijt jongens meisjes minder dan 5 keer per week ontbijten Figuur 4.1 Ontbijten (percentages) naar geslacht Het dagelijks ontbijten neemt af met de leeftijd. Het percentage jongeren dat minder dan vijf dagen per week ontbijt is het grootst op (V)MBO. In vergelijking met Rotterdamse cijfers ligt het percentage jongeren dat minstens vijf dagen per week ontbijt in Dordrecht iets hoger. 18

19 Fruit en groente Ongeveer eenderde van alle jongeren eet ieder dag fruit. 13 van de jongeren eet nooit fruit. Ruim 2 op de 3 jongeren geeft aan niet elke dag groente te eten. Fruit- en groenteconsumptie nemen af met de leeftijd. Het percentage jongeren dat nooit fruit eet is het grootst op het (V)MBO en dat niet dagelijks groente eet het grootst op het MBO. Sport en beweging De ruime meerderheid van de jongeren (88) gaat vijf dagen per week lopend of op de fiets naar school. Ruim de helft loopt of fietst maximaal 20 minuten per dag van en naar school, terwijl dat voor 38 van de jongeren 20 tot 60 minuten is. Lid van een sportvereniging/-club is 61 van de jongeren. Meer jongens dan meisjes zijn lid (66 versus 57). Lidmaatschap van een sportvereniging/-club neemt af met de leeftijd, zie figuur 4.2. (V)MBO-ers zijn het minst vaak lid van een sportvereniging/-club Lid sportvereniging/-club Figuur 4.2 Lidmaatschap sportvereniging of sportclub (percentages), naar leeftijd De meeste jongeren geven aan dat ze buiten schooltijd aan sport doen (zoals sporten bij een sportclub, maar ook dansen, joggen, skaten, zwemmen, voetballen op straat). 20 geeft aan dat nooit te doen, 30 sport 1-2 keer in de week buiten schooltijd en de helft van de jongeren sport 3-7 dagen per week buiten schooltijd. Meer meisjes dan jongens geven aan dat zij nooit sporten buiten schooltijd (26 versus 14). Jongens sporten ook frequenter dan meisjes: 25 van de jongens sport 1-2 dagen per week tegen 37 van de meisjes en 62 van de jongens sport 3-7 dagen per week tegen 38 van de meisjes. Net als bij het lid zijn van een sportvereniging of sportclub, neemt de frequentie van het sporten af naarmate jongeren ouder zijn. 4.2 Mondgezondheid De tandarts wordt door 80 van de jongeren twee maal per bezocht. Een klein percentage (2) geeft aan nooit naar de tandarts te gaan (n=24). Tandartsbezoek neemt af met de leeftijd. VMBO-ers bezoeken relatief het minst vaak de tandarts. Tandenpoetsen doet 74 van de jongeren twee keer per dag, 22 poetst één keer per dag en 4 poetst niet iedere dag zijn of haar tanden. Meisjes poetsen vaker twee keer per dag dan jongens. De poetsfrequentie neemt af met de leeftijd. 19

20 4.3 Genotmiddelengebruik en gokken Roken 32 van de jongeren heeft wel eens gerookt. Figuur 4.3 toont de rookfrequentie iedere dag tenminste 1x per week minder dan 1x per week Roken Figuur 4.3 Rookgedrag van jongeren (percentages) Meisjes roken vaker dan jongens (35 vs. 28). Het aantal jongeren dat rookt neemt toe met de leeftijd en is het laagst op HAVO/VWO en het hoogst op het MBO. In Dordrecht is het percentage jarigen dat ooit heeft gerookt lager dan landelijk (32 vs. 45), maar het percentage dat dagelijks rookt hoger (11 vs. 8). Alcoholgebruik 65 van de jongeren heeft wel eens alcohol gedronken. Het percentage jongeren dat alcohol drinkt neemt toe met de leeftijd, zie figuur Alcoholgebruik (ooit) Figuur 4.4 Alcoholgebruik (percentage), naar leeftijd In de laatste 4 weken heeft 41 wel eens alcohol gedronken ( actuele drinkers ), variërend van 12 bij 12-jarigen tot 73 bij 18-jarigen, en heeft 30 van de jongeren tenminste 1 keer aan binge-drinking gedaan (dat wil zeggen het drinken van vijf of meer drankjes met alcohol bij één gelegenheid), zie figuur 4.5. Van alle actuele drinkers doet 73 aan binge-drinking. Ook binge-drinking neemt toe met de leeftijd. Het percentage binge-drinkers is het laagst op HAVO/VWO en het hoogst op het MBO keer 3-6 keer 7 keer of vaker Binge-drinking Figuur 4.5 Binge-drinking (percentages) 20

21 Alcoholgebruik in de laatste 4 weken ligt landelijk hoger dan in Dordrecht (23 vs. 12 van de 12-jarigen; 71 vs. 66 van de 16-jarigen). Het aantal binge-drinkers van de actuele drinkers is vergelijkbaar met landelijke percentages. Drugsgebruik Over het onderwerp drugsgebruik is gevraagd of de jongeren in de afgelopen 4 weken softdrugs (hasj of marihuana) of harddrugs hebben gebruikt (XTC, cocaïne, heroïne, speed, amfetamine, valium, poppers, lijm, paddo s). Figuur 4.6 toont het drugsgebruik softdrugs harddrugs Drugsgebruik Figuur 4.6 Drugsgebruik door jongeren (percentages) Net als roken en alcoholgebruik neemt softdruggebruik toe met de leeftijd. MBO-ers gebruiken het vaakst softdrugs. In Dordrecht is het percentage softdruggebruikers lager dan landelijk (6 versus 8); het percentage harddruggebruikers (1) is ongeveer gelijk. Gokken Op de vraag Hoe vaak heb je de afgelopen vier weken geld in een gokkast/fruitautomaat gegooid? antwoordde 8 van de jongeren dat minstens één keer te hebben gedaan. De meeste jongeren (80 van degenen die wel eens gokken) gooien per keer maximaal 5 euro in een gokkast of fruitautomaat. Jongens gokken vaker dan meisjes (11 vs. 6). Het percentage jongeren van dat de afgelopen 4 weken heeft gegokt is hoger dan bij jarigen en het percentage jongeren op VMBO-beroepsonderwijs en op VMBO-TL/HAVO is hoger dan op HAVO/VWO en MBO. In vergelijking met landelijke gegevens is het percentage jongeren dat de afgelopen 4 weken heeft gegokt lager in Dordrecht (8 vs. 11). Problematisch roken, alcohol- en drugsgebruik (CtC) Voor de vergelijking met het onderzoek in 2004, wordt in figuur 4.7 het percentage jongeren weergegeven dat de afgelopen maand alcohol heeft gedronken en softdrugs heeft gebruikt 7. In figuur 4.8 wordt het veelvuldig gebruik van sigaretten en alcohol weergegeven (percentages nu en in 2004) alcoholgebruik afg. 4 weken softdrugsgebruik afg. 4 weken Dordrecht 2008 Dordrecht 2004 Figuur 4.7 Alcohol- en softdruggebruik afgelopen 4 weken (percentages) 7 De vraag over roken in de afgelopen 4 weken is dit niet gesteld, gevraagd is naar ooit hebben gerookt. 21

22 >10 sigaretten per dag >10 glazen alcohol per maand Dordrecht 2008 Dordrecht 2004 Figuur 4.8 Veelvuldig roken en alcoholgebruik (percentages) Zowel het alcohol en drugsgebruik in de afgelopen 4 weken, als het veelvuldig gebruik van sigaretten en alcohol is in 2008 lager dan in Seksueel gedrag De vragen over seksualiteit zijn niet op alle scholen ingevuld. De percentages in deze paragraaf hebben daarom betrekking op 2699 in plaats van 2812 leerlingen. De eerste vraag over seksualiteit ging over de attitude ten aanzien van (on)veilig vrijen (CtC-vraag). Tweederde van de jongeren geeft aan dat ze nooit onveilig zouden vrijen, eenderde sluit niet uit ze dat zullen doen of heeft het al wel eens gedaan, zie figuur attitude t.a.v. onveilig vrijen Dordrecht 2008 Dordrecht 2004 Figuur 4.9 Percentage jongeren met een positieve attitude t.a.v. onveilig vrijen (CtC) 22 van de jongeren is seksueel actief. Meer jongens dan meisjes geven aan dat zij wel eens geslachtsgemeenschap hebben gehad. Het aantal jongeren dat seksueel actief is, neemt toe met de leeftijd en is het hoogst op het MBO. Het percentage jongeren dat seksueel actief is, is in Dordrecht vergelijkbaar met landelijke gegevens. De onderstaande resultaten gaan over de jongeren die seksueel actief zijn (n=585). 47 geeft aan altijd een condoom te gebruiken, 37 meestal of soms en 16 (vrijwel) nooit (n=92). Een kwart (n=138) geeft aan de laatste keer géén condoom te hebben gebruikt. Als redenen geven jongeren hiervoor op: ik wilde het zelf niet (10), de ander wilde het niet (9), ik durfde niet te zeggen dat ik met een condoom wilde vrijen (3), omdat we teveel gedronken hadden (6), omdat we er niet aan dachten (15), omdat we elkaar vertrouwden (28), omdat we geen condooms bij ons hadden (17), omdat we de pil of een ander voorbehoedmiddel gebruikten (30), omdat vrijen met condooms zo onhandig of moeilijk is (7), omdat we vaste verkering hadden (26), omdat vrijen met condoom niet zo lekker is (21), andere reden (9). Het niet gebruiken van een condoom heeft bij 2,4 (n=14) wel eens geleid tot een geslachtsziekte/soa. 5 geeft aan niet (zeker) te weten of ze wel eens een SOA hebben gehad. 22

23 Van alle seksueel actieve meisjes geeft 9 (n=26) aan wel eens zwanger te zijn geweest; dat is 2 van alle meisjes (zie figuur 4.10). Meisjes op HAVO/VWO geven dit het minst vaak aan Dordrecht 2008 Dordrecht tienerzwangerschappen Figuur 4.10 Tienerzwangerschappen (CtC) Het percentage jongeren dat de laatste keer géén condoom heeft gebruikt is in Dordrecht vergelijkbaar met landelijke gegevens. Ongewenst seksueel gedrag Gevraagd is of jongeren tegen hun zin in met iemand geslachtsgemeenschap hebben gehad of tegen hun zin in seksuele handelingen hebben verricht. 5 van de meisjes (n=68) en 2 van de jongens (n=25) heeft wel eens met ongewenst seksueel gedrag te maken gehad. Ervaring met ongewenst seksueel gedrag neemt toe met de leeftijd. Het percentage jongeren dat met ongewenst seksueel gedrag te maken heeft gehad, is het hoogst op het MBO. In Dordrecht is het percentage meisjes en jongens dat met ongewenst seksueel gedrag te maken heeft gehad lager dan landelijk. 4.5 Vrijetijdsbesteding Wat betreft het onderwerp vrijetijdsbesteding is aan jongeren gevraagd waar zij hun vrienden ontmoeten, zie tabel 4.2. Tabel 4.2 Ontmoetingsplaatsen van jongeren () Op school 76 Bij de jongere thuis 53 Bij vrienden thuis 51 Op straat in de eigen buurt 43 Bij de sportvereniging 37 op straat elders 32 In een café of discotheek 19 In een buurtcentrum 9 Ergens anders 13 Ook is gevraagd naar welke gelegenheden en activiteiten jongeren gaan (tabel 4.3). 23

24 Tabel 4.3 Activiteiten van jongeren in de vrije tijd () Film 66 Café of snackbar 39 Discotheek 39 Sportkantine 36 Activiteiten van kerk of moskee 20 Festival/popconcert 20 Theater/schouwburg 18 Houseparty of danceparty 15 Buurthuis of wijkcentrum 13 Museum 12 Poolroom/poolcafé 8 Cursus (bijv. tekenles, muziekles) 7 Speelhal/gokhal 6 Coffeeshop 3 Geen enkele van deze activiteiten Geweld en jeugddelinquentie (CtC) In deze paragraaf wordt ingegaan op probleemgedragingen binnen CtC die onder de noemer 'geweld' en 'jeugddelinquentie' vallen. Deze resultaten kunnen niet worden vergeleken met de resultaten uit 2004, omdat de vragen anders zijn geformuleerd (zie bijlage 1). Om toch enige referentie te hebben, worden de resultaten vergeleken met die van de Jongerenrapportage CtC Drechtsteden uit 2008 (Roorda, 2008), die gaat over de gemeenten Zwijndrecht, Papendrecht, H.I. Ambacht, Alblasserdam en Sliedrecht (dat wil zeggen de Drechtsteden zonder centrumgemeente Dordrecht) 8, verder te noemen omgeving Dordrecht. Over het onderwerp geweld zijn in de vragenlijst vier vragen opgenomen, namelijk: Heb je het afgelopen wel eens een wapen bij je gedragen?, Heb je het afgelopen deelgenomen aan een vechtpartij?, Heb je het afgelopen iemand in elkaar geslagen? en Heb je het afgelopen iemand bedreigd om geld te krijgen?. In figuur 4.11 is het percentage weergegeven van de jongeren die de vragen bevestigend hebben beantwoord. 8 De vergelijking van Dordrecht met de overige Drechtsteden moet wel met enige voorzichtigheid worden gemaakt en is dus slechts indicatief, omdat de problematiek in een grotere stad als Dordrecht vaak van een andere orde is dan in de omliggende Drechtsteden. 24

25 Dordrecht 2008 wel eens een wapen bij zich gedragen deelgenomen aan een vechtpartij iemand in elkaar geslagen iemand bedreigd voor geld Figuur 4.11 Geweld: percentage jongeren dat het afgelopen het probleemgedrag vertoonde Jeugddelinquentie is gemeten met vijf vragen, namelijk: Heb je het afgelopen opzettelijk iets op straat vernield?, Heb je het afgelopen iets uit een winkel gestolen?, Ben je het afgelopen door de politie opgepakt omdat je iets gedaan had?, Heb je het afgelopen gestolen spullen verkocht? en Heb je het afgelopen iets op school gestolen? In figuur 4.12 is het percentage weergegeven van de jongeren die de vragen bevestigend hebben beantwoord Dordrecht 2008 opzettelijk iets op straat vernield iets uit een winkel gestolen iets op school gestolen gestolen spullen verkocht door de politie opgepakt Figuur 4.12 Jeugddelinquentie: percentage jongeren dat het afgelopen het probleemgedrag vertoonde Jongens vertonen meer aan geweld en jeugddelinquentie gerelateerd probleemgedrag dan meisjes. 25

26 Verschillen tussen de wijkclusters Wat betreft de onderwerpen geweld en jeugddelinquentie is er alleen een verschil gevonden bij het onderwerp vernielingen, zie figuur In vergelijking met de andere wijkclusters geven jongeren in de wijk Binnenstad het vaakst aan dat ze de afgelopen 12 maanden opzettelijk iets hebben vernield op straat en in cluster West het minst vaak opzettelijk iets op straat vernield Dordrecht totaal CtC-wijken Binnenstad cluster West cluster Oost Figuur 4.13 Jeugddelinquentie: vernielingen (), verschillen naar wijkclusters In tabel 4.4 worden de probleemgedragingen 'geweld' en 'jeugddelinquentie' vergeleken met de resultaten uit de omgeving Dordrecht (Roorda, 2008). Jongeren in Dordrecht vertonen meer probleemgedrag dan jongeren in de gemeenten Zwijndrecht, Papendrecht, H.I. Ambacht, Alblasserdam en Sliedrecht. Tabel 4.4 Percentage jongeren dat probleemgedrag vertoonde in het afgelopen, Dordrecht t.o.v. omgeving Dordrecht Geweld Dordrecht Omgeving 2008 Dordrecht 2008 Deelgenomen aan een vechtpartij 18 8 Iemand in elkaar geslagen 12 4 Iemand bedreigd voor geld 1 <1 Jeugddelinquentie opzettelijk iets op straat vernield 12 4 iets uit een winkel gestolen 8 2 iets op school gestolen 4 3 gestolen spullen verkocht 3 1 door de politie opgepakt omdat je iets gedaan had

27 4.7 Schoolverzuim (CtC) In figuur 4.14 staan de gegevens over schoolverzuim; ook de gegevens kunnen om eerder genoemde redenen niet worden vergeleken met die uit klas uit gestuurd (afgelopen ) verzuim door ziekte (afg. 4 weken) spijbelen (afg. 4 weken) Dordrecht 2008 Figuur 4.14 Schoolverzuim (percentages) Jongens worden vaker de klas uit gestuurd dan meisjes. Qua leeftijd zijn het de jarigen die percentueel het vaakst de klas uit worden gestuurd. MBO-ers worden het minst vaak de klas uit gestuurd, maar spijbelen wel het meest. In tabel 4.5 staat de vergelijking met de resultaten van jongeren in de omgeving Dordrecht. Het schoolverzuim bij jongeren in Dordrecht is met hen vergelijkbaar. Tabel 4.4 Percentage jongeren dat verzuimde van school, Dordrecht vs. omgeving Dordrecht Dordrecht Omgeving 2008 () Dordrecht 2008 Schoolverzuim Klas uit gestuurd (het afgelopen ) Spijbelen (de afgelopen 4 weken) 4 5 Aan de CtC-vragen is toegevoegd wat de belangrijkste redenen waren om te spijbelen. Als belangrijkste redenen worden genoemd: als ik geen zin heb in school (51 van de spijbelaars), als ik (veel) tussenuren heb (8) en als ik problemen heb (8). Verschillen tussen de wijkclusters Op het onderwerp ziekteverzuim is er een verschil gevonden tussen de wijkclusters. Jongeren uit de CtC-wijken en uit cluster West geven het vaakst aan dat ze de afgelopen 4 weken van school hebben verzuimd door ziekte verzuim van school door ziekte Dordrecht totaal CtC-wijken Binnenstad cluster West cluster Oost Figuur 4.15 Verzuim van school door ziekte (), verschillen naar wijkclusters De Dordtse cijfers met betrekking tot spijbelen zijn lager dan landelijke cijfers. 27

28 28

29 5 Leefomgeving (CtC) Kernpunten Risico- en beschermende factoren, verschillen tussen de wijkclusters: domein gezin : in de CtC-wijken rapporteren meer jongeren dat ze opgroeien in een gezin met een verleden van probleemgedrag. In de wijk Binnenstad hebben meer ouders een positieve houding t.a.v. genotmiddelengebruik; domein school : in de wijk Binnenstad en cluster Oost zijn er relatief veel jongeren met een gebrek aan motivatie t.a.v. school; domein jongeren : de wijk Binnenstad scoort het ongunstigst op de factoren t.a.v. roken, alcohol- en drugsgebruik. Cluster West scoort daar juist het gunstigst op; ook is in cluster West het belang van godsdienst in het leven van jongeren het grootst; domein wijk : jongeren in cluster West hebben een geringe binding met de wijk, geven aan dat er veel wordt verhuisd in hun buurt, dat wapens en drugs relatief makkelijk verkrijgbaar zijn en dat men elkaar niet aanspreekt op probleemgedrag. Overige risicofactoren 1 op de 6 jongeren geeft aan te worden gepest; 1 op de 10 jongeren is of wordt lichamelijk mishandeld; 1 op de 25 jongeren geeft aan seksueel misbruikt te zijn. In dit hoofdstuk worden per domein de resultaten van risico- en beschermende factoren beschreven ( 5.1 gezin, 5.2 school, 5.3 jongeren, 5.4 wijk) 9. Op basis van de afzonderlijke vragen is per onderwerp een factorscore berekend (van 0 tot 100). Hoe hoger de score, hoe sterker de factor aanwezig is (een hoge score op een risicofactor is dus ongunstig en een hoge score op een beschermende factor gunstig). De scores op de afzonderlijke vragen zijn in bijlage 6 weergegeven. In 5.5 wordt ingegaan op de risicofactoren pesten, mishandeling en misbruik. 5.1 Risico en beschermende factoren in het domein gezin (CtC) Risicofactoren (CtC) In het domein gezin zijn vijf risicofactoren gemeten. De scores op deze risicofactoren zijn in tabel 5.1 weergegeven. De risicofactor geschiedenis van probleemgedrag in het gezin gaat over het opgroeien in een gezin waarin alcohol of drugsverslaving of crimineel gedrag voorkomt. Jongeren die in zo n gezin opgroeien lopen meer kans later zelf ook probleemgedrag te ontwikkelen. De factor problemen met gezinsmanagement houdt in dat ouders hun kinderen onvoldoende in de gaten houden en begeleiden, dat zij geen duidelijk beeld hebben van gewenst gedrag en dat zij excessieve of inconsequente straffen opleggen. Als jongeren opgroeien in een gezin dat slecht geleid wordt, lopen ze meer risico op het ontstaan van probleemgedrag. Ook voortdurende en grote conflicten in een gezin vergroten de kans op de ontwikkeling van probleemgedrag bij jongeren. Een positieve houding van ouders met betrekking tot alcohol- en drugsgebruik kan bij jongeren leiden tot een verhoogd risico op het ontstaan van aan alcohol- en drugsgerelateerde problemen. Ook bij een positieve houding van ouders ten aanzien van antisociaal gedrag, zoals diefstal, vernielingen en agressie, zullen de jongeren eerder geneigd zijn deze gedragingen te vertonen. 9 Voor de beschrijving en analyse van de risico- en de beschermende factoren is gebruik gemaakt van de rapportage van onderzoeksbureau DSP-groep van het eerste CtC-onderzoek in Dordrecht (Roorda ea, 2005). 29

30 Tabel 5.1 Risicofactoren in het domein gezin (score 0-100) Wijk(cluster) Geschiedenis van probleemgedrag in het gezin Problemen met gezinsmanagement Conflicten in het gezin Positieve houding van ouders t.a.v. alcohol- en drugsgebruik Positieve houding van ouders t.a.v. probleemgedrag Dordrecht totaal CtC-wijken In vergelijking met 2004 wordt in de CtC-wijken gunstiger gescoord op de risicofactoren in het gezin, met uitzondering van de factor positieve houding van ouders met betrekking tot alcohol- en drugsgebruik. Tussen de CtC wijken en Dordrecht als geheel zijn er geen verschillen. Verschillen tussen de wijkclusters Op twee van de vijf risicofactoren in het gezin zijn verschillen tussen de wijkclusters gevonden (zie figuur 5.1). De score op de factor geschiedenis van probleemgedrag in het gezin is het ongunstigst in de CtC-wijken. Dat wil zeggen dat daar, in vergelijking met de andere wijkclusters, meer jongeren rapporteren dat zij opgroeien in een gezin met een verleden van alcohol of drugsverslaving of een verleden van crimineel gedrag. De score op de factor positieve houding van ouders met betrekking tot alcohol- en drugsgebruik is het ongunstigst in de wijk Binnenstad en het gunstigst in cluster West. In de wijk Binnenstad is het risico op het ontstaan van aan alcohol- en drugsgerelateerde problemen dus het grootst in vergelijking met de andere wijkclusters Dordrecht totaal CtC-wijken Binnenstad 5 0 Geschiedenis van probleemgedrag in het gezin Positieve houding van ouders t.a.v. alcohol- en drugsgebruik cluster West cluster Oost Figuur 5.1 Risicofactoren in het domein gezin, verschillen naar wijkclusters Beschermende factoren (CtC) In het domein gezin zijn drie beschermende factoren gemeten, zie tabel 5.2. De hechtingssterkte van het gezin wordt over het algemeen gezien als een factor die de kans op probleemgedragingen vermindert, bijvoorbeeld door samen dingen te ondernemen en te praten over problemen. De factoren mogelijkheden voor positieve betrokkenheid en beloningen voor positieve betrokkenheid meten in hoeverre jongeren de kans hebben om binnen het gezin positief of sociaal wenselijk gedrag te vertonen en in hoeverre zij daarvoor worden beloond. Zo is aan de jongeren gevraagd of zij bij hun ouders terecht kunnen als zij problemen hebben, of hun ouders wel eens laten weten dat zij trots op hen zijn en of de jongeren een compliment van hun ouders krijgen als zij iets goed gedaan hebben. 30

31 Tabel 5.2 Beschermende factoren in het domein gezin (score 0-100) Wijk(cluster) Hechtingssterkte gezin Mogelijkheden voor positieve betrokkenheid Beloningen voor positieve betrokkenheid Dordrecht totaal CtC-wijken In vergelijking met 2004 wordt in de CtC-wijken (en in Dordrecht als geheel) positiever gescoord. Tussen de wijkclusters zijn geen verschillen gevonden. 5.2 Risicofactoren en beschermende factoren in het domein school (CtC) Risicofactoren (CtC) In het domein school zijn twee risicofactoren gemeten(tabel 5.3). De factor leerachterstanden wijst op een verhoogde kans op drugsgebruik, criminaliteit, geweld, tienerzwangerschappen en vroegtijdig schoolverlaten. Aan jongeren is gevraagd wat voor cijfers zij op school halen en of zij betere schoolresultaten behalen dan hun klasgenoten. Jongeren met een gebrek aan motivatie hebben vaak de betrokkenheid met de school verloren. Hierdoor lopen zij een verhoogd risico op het ontstaan van probleemgedrag. De resultaten van de leerlingen van het praktijkonderwijs zijn hier buiten beschouwing gelaten, omdat de betreffende vragen niet op hen van toepassing zijn. Tabel 5.3 Risicofactoren in het domein school (score 0-100) Wijk(cluster) Leerachterstanden Gebrek aan motivatie Dordrecht totaal CtC-wijken In vergelijking met 2004 beoordelen jongeren in de CtC-wijken (en in Dordrecht als geheel) hun leerprestaties nu ongunstiger dan vier geleden. Verschillen tussen de wijkclusters Op de factor gebrek aan motivatie zijn verschillen gevonden tussen de wijkclusters, zie figuur 5.2. Cluster Oost en de wijk Binnenstad scoren het ongunstigst, dat wil zeggen dat daar de betrokkenheid met school in verhouding het laagst is Gebrek aan motivatie Dordrecht totaal CtC-wijken Binnenstad cluster West cluster Oost Figuur 5.2 Risicofactoren in het domein school, verschillen naar wijkclusters 31