Colofon ISBN: Kelly Sohilait, Ada Lilipaly-de Voogt, Rita de Ligt (draaiboek zonnewijzer) en Thijs Soeting
|
|
|
- Alfons Smit
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Zon op School
2
3 Colofon ISBN: Auteurs: Eindredactie: Illustraties: Vormgeving: Druk: Kelly Sohilait, Ada Lilipaly-de Voogt, Rita de Ligt (draaiboek zonnewijzer) en Thijs Soeting Thijs Soeting Danker Jan Oreel Paladin, Middelburg Drukkerij Meulenberg, Middelburg RPCZ 2003 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. RPCZ Noordweg KE Middelburg Telefoon Bestellen: Of via:
4 Voorwoord Worden of zijn? Om de voorbereiding aan deelname aan de veel van mensen vragende maatschappij anno 2005 goed te laten verlopen, wordt veel aandacht besteed aan opleiden tot. Het iets worden in deze wereld is belangrijk. Het is zelfs zo belangrijk dat we soms geen besef meer hebben van het (iemand) zijn. Vreemd eigenlijk, want daar is het wel allemaal om te doen: het zijn. Eén van de gevaren van ons streven naar iets te worden en daarbij het zijn te vergeten is dat we allerlei zaken te makkelijk ondergeschikt maken aan dat streven. En dat kan op den duur tegen ons gaan werken. De toestand van onze leefwereld kan daardoor zo verslechteren, dat het zijn in gevaar komt. De school speelt een belangrijke rol in de voorbereiding van kinderen op deelname aan de maatschappij. Daarom is het belangrijk dat de school kinderen ook wijst op het belang van duurzaamheid. Daarover dingen aan kinderen leren is van belang, maar kinderen het goede voorbeeld geven is van een nog groter belang. Daarom ben ik blij met scholen die er naar streven een duurzame school te zijn of te worden. Deze map, met daarin het draaiboek De Zonnewijzer, biedt hen de mogelijkheid om na te gaan hoe duurzaam de school al is en op welke punten verbeteringen aan te raden zijn. Bovendien zijn er in de map uitgewerkte lessen opgenomen die kinderen verder kunnen helpen bij het ontwikkelen van inzichten met betrekking tot een duurzame samenleving. Ik wens de gebruikers veel succes toe. Jacques Suurmond, gedeputeerde Milieu en Energie provincie Zeeland.
5 Inhoud 3-8 Inleiding 11 Wat zit er in deze map en wat kan ik er mee? 11 Zon op School 11 Pilotscholen 11 Continuïteit 12 De zon als motor 12 Een zonnige wereld, 12 Wat is duurzaamheid? 12 Visie op leerlingenniveau basisonderwijs 12 Welke kennis levert het op? 13 Welke vaardigheden? 13 Welke attitude? 13 Website 13 Meervoudige Intelligentie 14 Inleiding MI 14 Verbaal-Linguïstisch 14 Logisch-Mathematisch 14 Visueel-Ruimtelijk 15 Muzikaal-Ritmisch 15 Lichamelijk-Kinesthetisch 15 Naturalistisch 16 Interpersoonlijk 16 Intrapersoonlijk 16 Rijke leeromgevingen creëren 17 Didactische Structuren 17 De Didactische Structuren 18 Binnen/Buiten Kring 18 BreinKaart 18 DenkTijd 18 Doe Mee & Vertel 18 Hoeken 18 In De Rij 18 Gevouwen Rij 18 Splits & Schuif 19 Klas In De War 19 Op Volgorde Zetten 19 PraatKaartjes 19 RondPraat 19 TaakVerdeling 19 TafelRondje 19 Team Interview 19 TweePraat 20 Tweetal Check 20 TweeVergelijk 20 Schema Didactische structuren intelligenties 21 De Lessen 22 Rubrieken 22 Illustraties 22 Overkoepelende Activiteiten 22 Goede introductiemomenten 22 Coöperatief Leren 22 Zon-Op-School-Teams 23 3 Inhoud
6 Zon als motor - Onderbouw ZMO 1 Wie-eet-wie-spel ZMO 2 Waterdrankjes ZMO 4 Regenwormen in actie ZMO 6 Onze boom ZMO 8 Nieuw leven voor oud spul ZMO 10 Natuurmuseum ZMO 12 Eetbare letters ZMO 16 Afvaltuintje Onderbouwlessen 25 Activiteit 1: Waar komt de warmte vandaan? 26 Inhoud van de activiteit: Warmte 27 Didactische Structuren: TweePraat 27 Beste tijdstip: Winter; liefst zonnig weer 27 Activiteit 2: Een warme knuffel 28 Inhoud van de activiteit: Warmte 29 Didactische structuren: Praatkaartjes 29 Beste tijdstip: Winter; droog weer 29 Activiteit 3: Smeltwedstrijd 30 Inhoud van de activiteit: Warmte, lichaamswarmte, smelten 31 Didactische structuren: Op volgorde Zetten, Praatkaartjes, Rondpraat 31 Beste tijdstip: Bij voorkeur winter 31 Activiteit 4: Warmte afgeven 32 Inhoud van de activiteit: Lichaamswarmte 33 Didactische Structuren: Doe Mee & Vertel 33 Beste tijdstip: Herfst/winter 33 Activiteit 5: Warme kleren/stoffen 34 Inhoud van de activiteit: Isolatie 35 Werkvorm/didactische Structuren: Kring, duo s, TweeVergelijk, Binnen/Buiten Kring, TweePraat 35 Beste tijdstip: Alle seizoenen 35 Activiteit 6: Warme en koude kleuren 36 Inhoud van de activiteit: Kleuren 37 Didactische Structuren: Denktijd, Rondpraat, Doe Mee & Vertel, Binnen/Buiten Kring 37 Beste tijdstip: Alle seizoenen; vooral zomer 37 Activiteit 7: Zon op je kleuren 38 Inhoud van de activiteit: Weerkaatsing en absorptie van zonlicht 39 Didactische structuren: Praatkaartjes 39 Beste tijdstip: Zomer; zonnige dag 39 Activiteit 8: Winddansers 40 Inhoud van de activiteit: Wind, beweging 41 Didactische structuren: TeamInterview 41 Beste tijdstip: Zomer/herfst; winderig weer 41 Extra Activiteit: Energiepad op het schoolplein 42 Inhoud van de activiteit: Energie, warmte, beweging 43 Didactische Structuren: RondPraat 43 Beste tijdstip: Droog weer 43 Zon als motor - Middenbouw ZMM 1 Afval ZMM 2 Auto voor en tegen ZMM 4 Bodemdieren ZMM 6 Bonenkwekerij ZMM 8 Drinkbare regen? ZMM 10 4 Inhoud
7 Kringloop ZMM 14 Schooldierentuin ZMM 20 Zelf papier maken ZMM 22 Middenbouwlessen 45 Activiteit 1: Zon op het dak 46 Inhoud van de activiteit: Zonnepaneel, zonne-energie, watt 47 Didactische structuren: RondPraat 47 Beste tijdstip: Bij voorkeur zonnig weer 47 Activiteit 2: Zonnewarmte 48 Inhoud van de activiteit: Warmte, zonne-energie 49 Didactische structuren: TweePraat, Doe Mee en Vertel, TaakVerdeling 49 Beste tijdstip: Zomer; zonnig weer 49 Activiteit 3: Schimmenspel 50 Inhoud van de activiteit: Licht en schaduw 51 Didactische structuren: TaakVerdeling 51 Beste tijdstip: Zonnig weer 51 Activiteit 4: Waar komt de warmte vandaan? 52 Inhoud van de activiteit: Warmte 53 Didactische structuren: RondPraat, Doe Mee & Vertel 53 Beste tijdstip: Zonnige dag in de winter 53 Activiteit 5: Voorwerpen laten drogen 54 Inhoud van de activiteit: Warmte /Verwarming 55 Didactische structuren: Rondpraat, Doe Mee & Vertel 55 Beste tijdstip: Winter 55 Activiteit 6: Warmte thuis 56 Inhoud van de activiteit: Warmte/koude 57 Didactische structuren: Hoeken, TweePraat 57 Beste tijdstip: Bij voorkeur winter 57 Activiteit 7: Warmtespiraal maken 58 Inhoud van de activiteit: Energie d.m.v. opstijgende lucht 59 Didactische structuren: Denktijd, Doe Mee & Vertel 59 Beste tijdstip: Bij voorkeur winter 59 Activiteit 8: Voor wie is de wind prettig en voor wie niet? 60 Inhoud van de activiteit: Wind 61 Didactische structuren: DenkTijd TweeVergelijk, Praatkaartjes 61 Beste tijdstip: Lente, zomer; winderig weer 61 Activiteit 9: Molens vergelijken 62 Inhoud van de activiteit: Ouderwetse en moderne molens 63 Didactische structuren: TweeVergelijk 63 Beste tijdstip: Alle seizoenen 63 Activiteit 10: Een windmolen maken 64 Inhoud van de activiteit: Windenergie 65 Werkvorm/didactische structuren: Individueel, klassikaal; RondPraat 65 Beste tijdstip: Alle seizoenen; winderig weer 65 Activiteit 11: Warmte van oude kranten 66 Inhoud van de activiteit: Hergebruik 67 Didactische structuren: Tafelrondje 67 Beste tijdstip: Alle seizoenen 67 Activiteit 12: Wat werkt op stroom? 68 Inhoud van de activiteit: Elektriciteit en stroom 69 Didactische structuren: Tafelrondje 69 Beste tijdstip: Alle seizoenen 69 5 Inhoud
8 Zon als motor - Bovenbouw ZMB 1 Afvalzorg thuis ZMB 2 Bonendoolhof ZMB 4 Voedselkringloop ZMB 8 De woorden van Chief Seattle ZMB 10 Het voetspoor van Bleekgezicht ZMB 12 Ingewikkelde sokken ZMB 14 Milieu-jaar, spel en actie ZMB 16 Neef worm en nicht paardebloem ZMB 24 Water, een ton waard ZMB 26 Bovenbouwlessen 71 Activiteit 1: Zon op het dak 72 Inhoud van de activiteit: Zonnepaneel, zonne-energie 73 Didactische structuren: Taakverdeling 73 Beste tijdstip: Bij voorkeur zonnig weer 73 Activiteit 2: Zon wordt elektriciteit 74 Inhoud van de activiteit: Opbrengstgegevens zonnepanelen aflezen 75 Didactische structuren: Tweetal Check, Taakverdeling 75 Beste tijdstip: Alle seizoenen; bij de start van het werken met de zonnepanelen 75 Activiteit 3: Hoe sterk is de zon vandaag? 76 Inhoud van de activiteit: Internetsite van de zon, zonne-energie 77 Didactische structuren: Praatkaartjes 77 Beste Tijdstip: Zonnige dag 77 Activiteit 4: Zonne-appelmoes 78 Inhoud van de activiteit: Zonne-energie 79 Didactische structuren: Taakverdeling 79 Beste tijdstip: Zonnig weer 79 Activiteit 5: Warme worstjes 80 Inhoud van de activiteit: Zonne-energie 81 Didactische structuren: Denktijd, Rondpraat, Hoeken 81 Beste tijdstip: Zonnig weer 81 Activiteit 6: Een waterboiler maken 82 Inhoud van de activiteit: Zonne-energie 83 Didactische structuren: Rondpraat, TaakVerdeling 83 Beste tijdstip: Zonnig weer 83 Activiteit 7: Warmte vangen en warmte vasthouden 84 Inhoud van de activiteit: Zonnewarmte, isolatie 85 Didactische structuren: Taakverdeling 85 Beste tijdstip: Alle seizoenen; zonnig weer 85 Activiteit 8: Brandende zon 86 Inhoud van de activiteit: Zonlicht, lichtsterkte, lenzen, weerkaatsen 87 Didactische structuren: TeamIneterview 87 Beste tijdstip: Alle seizoenen; zonnig weer 87 Activiteit 9: Atuf 88 Inhoud van de activiteit: Legende over het ontstaan van de zon, maan en sterren 89 Didactische structuren: Denktijd, TeamInterview, Binnen/Buiten Kring 89 Beste tijdstip: Alle seizoenen 89 Activiteit 10: Waar komt de warmte vandaan? 90 Inhoud van de activiteit: Warmte 91 Didactische structuren: BreinKaart, TeamInterview, Taakverdeling, Praatkaartjes, Doe Mee & Vertel 91 Beste tijdstip: Alle seizoenen 91 Activiteit 11: Hoe werkt het thuis allemaal? 92 Inhoud van de activiteit: Warmte/koude 93 6 Inhoud
9 Didactische structuren: Hoeken, TweePraat, Tweetal Check 93 Beste tijdstip: Bij voorkeur in de winter 93 Activiteit 12: Energie uit de aarde 94 Inhoud van de activiteit: (Fossiele) Brandstoffen 95 Didactische structuren: Denktijd, Praatkaartjes 95 Beste tijdstip: Alle seizoenen 95 Activiteit 13: Windkracht meten 96 Inhoud van de activiteit: Windkracht 97 Didactische structuren: Praatkaartjes Doe Mee & Vertel, In De Rij, Tweepraat 97 Beste tijdstip: Alle seizoenen; winderig weer 97 Activiteit 14: Molens vergelijken 98 Inhoud van de activiteit: Ouderwetse molens en moderne windmolens 99 Didactische structuren: TweeVergelijk 99 Beste tijdstip: Alle seizoenen 99 Activiteit 15: Waar wordt de wind gevangen? 100 Inhoud van de activiteit: Windenergie in Zeeland 101 Werkvorm: In De Rij, TaakVerdeling 101 Beste tijdstip: Alle seizoenen 101 Activiteit 16: Broeikasproef 102 Inhoud van de activiteit: Broeikaseffect 103 Didactische structuren: TweePraat 103 Beste tijdstip: Zonnig weer 103 Activiteit 17: BreinKaart Elektriciteit 104 Inhoud van de activiteit: Elektriciteit 105 Didactische structuren: BreinKaart, TeamInterview 105 Beste tijdstip: Alle seizoenen 105 Activiteit 18: Lampjes en batterijen 106 Inhoud van de activiteit: Elektriciteit, stroomkring 107 Didactische structuren: Tweetal Check 107 Beste tijdstip: Alle seizoenen 107 Activiteit 19: Het energieverbruikcircuit 108 Inhoud van de activiteit: Energieverbruik 109 Didactische structuren: PraatKaartjes 109 Beste tijdstip: Alle seizoenen 109 Activiteit 20: Energie door de bril van Inhoud van de activiteit: Diverse energiebronnen 111 Didactische structuren: TaakVerdeling 111 Beste tijdstip: Alle seizoenen 111 De zonnewijzer Z 1 Inhoud Z 2 Inleiding en leeswijzer Z 2 De stappen op weg naar een zonnig school Z 3 Criteria voor het behalen van zonnewijzers Z 3 Checklist thema energie Z 4 Checklist thema afval Z 5 Checklist thema water Z 6 Checklist thema verkeer en vervoer Z 7 Checklist thema natuur en landschap Z 8 Checklist voor het mondiale aspect Z 9 De kroon op het werk; een gouden zonnewijzer! Z 10 Beschikbare lesmaterialen en veldwerkmogelijkheden Z 11 Open Aanbod Zeeuwse NME-centra Z 13 Andere aanbieders Z 15 7 Inhoud
10 Hulp bij de uitvoering Z 16 Natuurouders, wat zijn dat? Z 16 Bijlage 1 Het project De Zon op school Z 17 Websites en andere informatiebronnen Z 22 Adressen Z 23 Bijlagen 113 Werkblad Mb 4 Waar komt de warmte vandaan? 115 Werkblad Mb 5 Voorwerpen laten drogen 117 Werkblad Mb 6 Warmtewandeling 119 Werkblad Bb 3 Zonsterkte 121 Werkblad Bb 4 zonne-appelmoes 123 Werkblad Bb 5 warme worstjes (tekeningen) 125 Werkblad Bb 7a Hoe kan de zon het beste verwarmen? 127 Werkblad Bb 7b Is de kleur belangrijk? 129 Werkblad Bb 7c Hoe houd je warmte vast? 131 Werkblad Bb 9 Atuf 133 Werkblad Bb 10 Breinkaart Warmte 135 Werkblad Bb 11 Warmtewandeling 137 Werkblad Bb 12 Energie uit de aarde 139 Werkblad Bb 14 Molens 141 Werkblad Bb 16 De aarde in een broeikas 143 Werkblad Bb 17 Breinkaart Elektriciteit 145 Werkblad Bb 18 Tekenblad Batterijen 147 Werkblad Bb Inhoud
Heerlen Onderbouw Het project Zon op School is tot stand gekomen door samenwerking van een aantal organisaties in Zeeland; het Zeeuws Platform Duurzame Ontwikkeling (ZPDO), het Regionaal Pedagogisch Centrum
Heerlen Middenbouw Het project Zon op School is tot stand gekomen door samenwerking van een aantal organisaties in Zeeland; het Zeeuws Platform Duurzame Ontwikkeling (ZPDO), het Regionaal Pedagogisch Centrum
Middenbouw. Zon op school Peelland
Peelland Middenbouw Het project Zon op School is tot stand gekomen door samenwerking van een aantal organisaties in Zeeland; het Zeeuws Platform Duurzame Ontwikkeling (ZPDO), het Regionaal Pedagogisch
Inleiding Wat zit er in deze map en wat kan ik er mee? Zon op School
Peelland Inleiding Inhoud Inleiding... 3 Wat zit er in deze map en wat kan ik er mee?... 3 Zon op School... 3 Wat is duurzaamheid?... 4 Visie op leerlingenniveau basisonderwijs... 4 Welke kennis levert
Bovenbouw. Zon op school Peelland
Peelland Bovenbouw Het project Zon op School is tot stand gekomen door samenwerking van een aantal organisaties in Zeeland; het Zeeuws Platform Duurzame Ontwikkeling (ZPDO), het Regionaal Pedagogisch Centrum
Heerlen Bovenbouw Het project Zon op School is tot stand gekomen door samenwerking van een aantal organisaties in Zeeland; het Zeeuws Platform Duurzame Ontwikkeling (ZPDO), het Regionaal Pedagogisch Centrum
Activiteit 1: Zon op het dak
Middenbouw 46 Middenbouw Activiteit 1: Zon op het dak Inhoud van de activiteit: Zonnepaneel, zonne-energie, watt Didactische Structuren: RondPraat Beste tijdstip: Bij voorkeur zonnig weer Verloop van de
Activiteit 1: Zon op het dak
Bovenbouw 72 Bovenbouw Activiteit 1: Zon op het dak Inhoud van de activiteit: Zonnepaneel, zonne-energie Didactische Structuren: Taakverdeling Beste tijdstip: Bij voorkeur zonnig weer Verloop van de activiteit
Hoe kunnen treinen op wind rijden? Les in de Groene Top Trein
ctie produ Hoe kunnen treinen op wind rijden? Les in de Groene Top Trein lesboekje02.indd 1 20-11-2015 13:20 Welkom in de Groene Top Trein! Het gaat deze trein voor de wind, want deze trein rijdt op wind.
Waar halen ze de ENERGIE. vandaan? Leerlijn
Leerlijn Waar halen ze de ENERGIE vandaan? Inleiding De lesmethode van Solarkids heeft een doorgaande leerlijn voor het basisonderwijs. De leerlijn is gebaseerd op de kerndoelen die zijn opgelegd door
Naam: Thijs. Groep: 6/7. School: St.Willibrordusschool
Naam: Thijs Groep: 6/7 School: St.Willibrordusschool 1 Voorwoord Voor je ligt het werkstuk van Thijs. Dit werkstuk gaat over zonne-energie. Ik kwam op het idee voor dit onderwerp toen papa en mama ook
Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid
Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 4 Duurzaamheid Lesduur: 30 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat de gevolgen zijn van energie verbruik. De leerlingen weten wat duurzaamheid is. De leerlingen
E n e r g i e e x p e r i m e n t e n Science
1 2 3. 9 8 7 E n e r g i e e x p e r i m e n t e n Science N. B. De OPITEC bouwpakketten zijn gericht op het onderwijs. 1 Wat je nodig hebt: Voor de motorhouder: Voor de ventilator: 1 grote houten schijf
Structuren. Coöperatief leren
Structuren Coöperatief leren Mix En Koppel 1. Leerlingen mixen (muziek) 2. Leerlingen zoeken een maatje, stellen een vraag die past bij de kaart. 3. Maatje antwoordt, lln. bedankt of coacht. 4. Wissel
Energie. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Naam: Klas: Energie Onderbouw havo/vwo Leerlingen In de klas versie 04-2014 1
Energie Jouw werkbladen In de klas Naam: Klas: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Energie Onderbouw havo/vwo Leerlingen In de klas versie 04-2014 1 Energie op aarde Energie, fossiele brandstoffen, groene
1.1 Hoe branden de lampen?
1.1 Hoe branden de lampen? In deze eerste opdracht ga je aan de slag met parallel- en serieschakelingen. De auto op de tekening heeft vier lampen met elk twee contactpunten, een accu en een contactsleutel
Jij en energie: zonne-energie
De oneindige bron: Zonne-energie Passieve zonne-energie Een soort zonne-energie zal je al snel kunnen bedenken en dat is passieve zonne-energie. Passieve zonne-energie is energie waar je niets voor hoeft
Water naar de zee dragen BW 05-01-2009 10:15 Pagina 31 W E R K V O R M E N
Water naar de zee dragen BW 05-01-2009 10:15 Pagina 31 2 W E R K V O R M E N Het tweede hoofdstuk bevat 20 verschillende die u kunt toepassen in uw eigen opleidingspraktijk. De kunnen ingezet worden voor
WERKBOEKJE LES 2: HOE KAN IK?
WERKBOEKJE LES 2: HOE KAN IK? Dit werkboekje is van TEAM Naam : Naam : Naam : Naam : Instructie: Doe de opdrachten volgens het schema op het bord. Schrijf hieronder welke opdrachten jullie gaan doen. Eerste
Leskist PLUS-handleiding Alles voor een pannenkoek Groep 1-2
BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Alles voor een pannenkoek Groep 1-2
Werkblad. LES 9: Ouders. www.gavoorgezond.nl GROEP 1-2. Bijlage 1. Rood actief inspannen/ sporten. Oranje middelmatig inspannen.
Werkblad GROEP 1-2 Bijlage 1 Rood actief inspannen/ sporten Oranje middelmatig inspannen Rust Werkblad GROEP 1-2, vervolg Bijlage 2 Dagen van de week Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag
Leskist PLUS-handleiding Waterkringloop Groep 7-8
BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Waterkringloop Groep 7-8 Nieuwe methode
Zonnepanelen op school. Team 1: Meten Onderzoek naar de opbrengst van zonnepanelen. Jullie gaan meten wat zonnepanelen aan energie opbrengen
Zonnepanelen op school Team 1: Meten Onderzoek naar de opbrengst van zonnepanelen Jullie gaan meten wat zonnepanelen aan energie opbrengen 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken in een team.
Leskist PLUS-handleiding Opgeruimd houdt het netjes Groep 3 en 4
BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Opgeruimd houdt het netjes Groep 3 en
Team 2: Wolken Onderzoek naar de invloed van wolken op zonnepanelen
Zonnepanelen op school Team 2: Wolken Onderzoek naar de invloed van wolken op zonnepanelen Jullie gaan onderzoeken wat de invloed is van wolken op de opbrengst van zonnepanelen 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM
Leskist PLUS-handleiding Zijzoentje Groep 1 en 2
Leskist PLUS-handleiding Zijzoentje Groep 1 en 2 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een NME
Kinderuniversiteit (Groene) energie?
Kinderuniversiteit (Groene) energie? Johan Driesen, Elektrotechniek Lieve Helsen, Werktuigkunde Leuven, 15 oktober 2011 Transport 15.10.2011 Kinderuniversiteit (Groene) Energie? 2 Transport 15.10.2011
Kernenergie. kernenergie01 (1 min, 22 sec)
Kernenergie En dan is er nog de kernenergie! Kernenergie is energie opgewekt door kernreacties, de reacties waarbij atoomkernen zijn betrokken. In een kerncentrale splitst men uraniumkernen in kleinere
De golf spoelt op het strand. 1. golf 2. strand
Coöperatieve werkvormen voor spellingonderwijs Schud & pak : - Maak een stapel kaartjes met (werk)woorden in een ondersteunende zin De golf spoelt op het strand. 1. golf 2. strand - - Zet leerlingen in
2.5: WINDENERGIE GEBRUIKEN 2.6: ZONNEWARMTE GEBRUIKEN 2.7: ZONNESTROOM GEBRUIKEN 2.8: BIO-ENERGIE GEBRUIKEN
WERKBOEKJE LES 2: HOE KAN IK? Dit werkboekje is van TEAM Naam : Naam : Naam : Naam : Instructie: Doe de opdrachten om en om, kies steeds een andere kleur. Kruis aan als je een opdracht gedaan hebt. Zuinig
Leskist PLUS-handleiding De verdwaalde boom Groep 3 en 4
BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding De verdwaalde boom Groep 3 en 4 Dit
Gereformeerde basisschool
Gereformeerde basisschool 1 Identiteit De Wegwijzer is een gereformeerde basisschool. Elke dag willen we beginnen met een open Bijbel. Samen bidden, samen zingen tot Zijn eer. We mogen zijn liefde ook
Ik denk dat de provincie vóór meer windenergie is. Windmolens kosten de samenleving meer dan ze opleveren.
In de onderstaande cirkeldiagrammen staan de antwoorden op de 20 enquêtevragen die 4VWO van het Herbert Vissers College onder in totaal 517 inwoners van Nieuw Vennep, Weteringbrug en Leimuiden verspreidde.
Leskist PLUS-handleiding Alles voor een pannenkoek Groep 1-2
BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Leskist PLUS-handleiding Alles voor een pannenkoek Groep 1-2
Bovenbouw. groep 5 t/m 8. uitvoering door leerkracht. uitleentermijn 3 weken. periode voorjaar, zomer kosten Vanwege een gemeentelijke bijdrage lenen
Bovenbouw De natuur beleven doe je buiten, maar onderzoeken kun je ook binnen! Met dit veldwerkmateriaal kunnen de leerlingen zowel buiten als binnen aan de slag rond Deze leskist is een echte bijenkast.
Fossiele brandstoffen? De zon is de bron!
Energie 5 en 6 3 Fossiele brandstoffen? De zon is de bron! Filmpjes werkblad Doelen Begrippen Materialen Duur De leerlingen: weten dat fossiele brandstoffen hele oude resten van planten zijn. kunnen een
Leskist PLUS-handleiding Energiek Groep 7 en 8
Leskist PLUS-handleiding Energiek Groep 7 en 8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een NME
Hoofddoel Bewustwording: Leraren en leerlingen worden zich bewust van het energieverbruik op school.
Startactiviteit groep 1/2 Hoofddoel Bewustwording: Leraren en leerlingen worden zich bewust van het energieverbruik op school. Subdoelen 1. Leerlingen en leraren worden zich bewust van welke apparaten
Groep 7 - Les 3 Wat als het misgaat?
Leerkrachtinformatie Groep 7 - Les 3 Wat als het misgaat? Lesduur: 50 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten waarom er voorzichtig moet worden omgegaan met elektrische stroom. veiligheid, stroom,
MI-test voor kinderen vanaf ongeveer groep 5
MI Test MI-test voor kinderen vanaf ongeveer groep 5 Je kunt deze test ook geschikt maken vanaf groep 3 door met audio bestanden te werken. Naam: Leeftijd: Verbaal-linguïstisch intelligent Logisch-mathematisch
Werkblad Introductieles Eneco EnergieLab
Werkblad Introductieles Eneco EnergieLab Naam: Datum: Fossiele brandstoffen Energie laat apparaten werken. Veel apparaten gebruiken energie. Bijvoorbeeld de waterkoker, je telefoonoplader en het digibord.
Filmpjes. Energie. Elektriciteit. Fossiele energiebronnen
Energie www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20051031_energie01 Energie 1:47 min PO, groep 4 - VO, klas 1 www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20051031_energiebronnen01 Energiebronnen 2:12 min PO, groep 4 VO, klas
1E SCHOOL. duurzaam gerenoveerd
1E SCHOOL duurzaam gerenoveerd DUURZAAM RENOVEREN investeren in MEERVOUDIGE OPBRENGST INHOUD PRESENTATIE 1 Niet duurzame school 2 Duurzaam bouwen & leven 3 Duurzame energie, kleinschalig opgewekt 4 Passief
Alternatieve energiebronnen
Alternatieve energiebronnen energie01 (1 min, 5 sec) energiebronnen01 (2 min, 12 sec) Windenergie Windmolens werden vroeger gebruikt om water te pompen of koren te malen. In het jaar 650 gebruikte de mensen
Checklist groep 3 4 Doorgaande lijn Daltononderwijs
1 Hulpvraag (blokjes) Eerst je maatje om hulp vragen, dan de leerkracht Eerst je maatje om hulp vragen, dan de leerkracht Symbolen *Stoplicht. Als het stoplicht op rood staat mag je geen vragen aan de
Werkblad Naut Thema 5: Weer en klimaat
Werkblad Naut Thema 5: Weer en klimaat 5.1 Wordt het warm vandaag Lees het verhaal Wat is het weer? Kijk naar de boom Kijk naar de muts en de wanten Wat denk jij? Is het koud? In de zomer is het warm In
Naar een duurzaam Hyperion. Bouwen als een. Wortels halen water uit de grond om dit te transporteren door de aderen van de boom
Bouwen als een boom Materialen en Energie Stadskantoor in Venlo gebouwd volgens Cradle to Cradle principes Wortels zijn de fundering Wortels halen water uit de grond om dit te transporteren door de aderen
Bijen. Bovenbouw. groep 5 t/m 8. uitvoering door leerkracht. uitleentermijn 3 weken
Bovenbouw De natuur beleven doe je buiten, maar onderzoeken kun je ook binnen! Met dit veldwerkmateriaal kunnen de leerlingen zowel buiten als binnen aan de slag rond thema s als vogels, water, afval en
Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen
www.edusom.nl Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen Het is belangrijk om veel woorden te leren. In deze extra les vindt u extra woorden bij de Opstartlessen 1 t/m 5. Kijk ook eens naar
Lessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW. Groep 6, 7, 8
Lessuggesties energie Ter voorbereiding van GLOW Groep 6, 7, 8 Eindhoven, 8 september 2011 In het kort In deze lesbrief vind je een aantal uitgewerkte lessen waarvan je er één of meerdere kunt uitvoeren.
www.praktischtechniek.nl
D. Bekijk nu de andere zaklampen. Vul de tabel in. Werken alle zaklampen? Ja / nee Omdat: Welke zaklamp schijnt het langst? Techniekkit: Noord Nederland Domein: Energie omzetting Competentie: Ontwerpen
Activiteit 1: Waar komt de warmte vandaan?
Onderbouw 26 Onderbouw Activiteit 1: Waar komt de warmte vandaan? Inhoud van de activiteit: Warmte Didactische Structuren: TweePraat Beste tijdstip: Winter; liefst zonnig weer Verloop van de activiteit
Meervoudige intelligentie en coöperatief leren
buter.fm Page 77 Wednesday, February 11, 2004 4:38 PM Meervoudige intelligentie en coöperatief leren Schooladviescentrum Utrecht 1 inleiding Niet hoe knap ben jij, maar hoe ben jij knap luidt in het kort
Groep 8 Basisles: Verschil in energiebronnen
Leerkrachtinformatie Deze basisles kunt u op verschillende manieren organiseren: A. Klassikaal (35 minuten) U verzorgt en begeleidt de les. U gebruikt hierbij deze Leerkrachtinformatie en het Werkblad
Natuur in de klas product PLUS-handleiding Uit de bol gaan Groep 1 en 2
BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Uit de bol gaan Groep
Werkblad Mb 4 Waar komt de warmte vandaan?
Bijlagen Werkblad Mb 4 Waar komt de warmte vandaan? Plek waar gevoeld is Warmtebron 115 Bijlagen Werkblad Mb 5 Voorwerpen laten drogen Begin- 10 Weer 10 Weer 10 Weer 10 Weer 10 Weer 10 Weer 10 Weer 10
Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis
Werkblad 1, mbo Duurzame elektriciteit in het EcoNexis huis Inleiding De wereldbevolking groeit al jaren vrij stevig. En de wereldwijde behoefte aan energie groeit mee: we kúnnen simpelweg niet meer zonder
Groep 8 - Les 3 Restproducten
Leerkrachtinformatie Groep 8 - Les 3 Restproducten Lesduur: 20 minuten (zelfstandig) DOEL De leerlingen weten wat restproducten zijn en welke restproducten horen bij verschillende manieren van energie
Voordoen (modelen, hardop denken)
week 11-12 maart 2012 - hardop-denktekst schrijven B Voordoen (modelen, hardop denken) Waarom voordoen? Net zoals bij lezen, leren leerlingen heel veel over schrijven als ze zien hoe een expert dit (voor)doet.
Werkbladen In de klas. Energie. Naam. onderbouw havo/vwo School. Klas
Werkbladen In de klas Energie Naam onderbouw havo/vwo School Klas Energie op aarde Energie, fossiele brandstoffen, groene stroom en duurzaamheid. Je hoort er vast wel eens iets over. Maar wat betekent
Leskist groene energie Pagina 11
Leskist groene energie Pagina 11 Bouw een windmolen; en die moet zo hard mogelijk draaien. Omdat de ene plek op aarde warmer is dan de andere waait het altijd wel. Die wind kan een molen doen draaien.
Leskist PLUS-handleiding Waterkringloop Groep 7-8
Leskist PLUS-handleiding Waterkringloop Groep 7-8 BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Dit is een
Link naar leerkrachtgids www.c3.nl/onderwijsmiddelen/leerkrachtgids-ontwerpen
Lesbrief Ontwerpend Leren Gebruik de zon! Gebruik deze lesbrief bij de proef Zonneoven en de leerkrachtgids Ontwerpend leren met chemie. Deze lesbrief geeft verdieping en een lessuggestie rondom de ontwerpopdracht:
Oorzaak-gevolgschema (denkactiviteit: op volgorde zetten) Logisch-mathematische intelligentie (rekenknap) Clib-niveau 79/8+
Handleiding niveau C Onderwerp Schone Lucht Rally 2014 Strategie Vragen stellen Sleutelschema Oorzaak-gevolgschema (denkactiviteit: op volgorde zetten) Intelligenties Logisch-mathematische intelligentie
Werkblad. LES 9: Ouders. GROEP 7-8. Bijlage 1. Rood actief inspannen/ sporten. Oranje middelmatig inspannen.
Werkblad Bijlage 1 Rood actief inspannen/ sporten Oranje middelmatig inspannen Rust Werkblad, vervolg Bijlage 2 Deze pagina zal vaker uitgeprint moeten worden om een beweegdagboek voor de hele week te
Flipping the classroom
In dit projectje krijg je geen les, maar GEEF je zelf les. De leerkracht zal jullie natuurlijk ondersteunen. Dit zelf les noemen we: Flipping the classroom 2 Hoe gaan we te werk? 1. Je krijgt of kiest
Theorie, praktijk, begeleiding EIC. Jan van Bers
Theorie, praktijk, begeleiding EIC Jan van Bers Voorstellen Jan van Bers Werkzaam op SBO De Driemaster te Bergen op Zoom Wat heb ik met MI? Doel workshop Kennismaken met MI/CLS Begrippen CLS/MI Ervaringen
Meten = weten Instructie voor leerkrachten
Meten = weten Instructie voor leerkrachten Dit opdrachtenblad Meten = Weten is ontwikkeld als een voorproefje voor het lespakket Zonnepanelen op school. Het opdrachtenblad is zelfstandig te gebruiken.
werkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen?
werkblad Scheldeberoep verkennen Veel beroepen hebben met de Schelde te maken. Welk beroep zou jij verder willen verkennen? Noteer ook 2 reservekeuzen: 1. 2. 1. Wat weet je al van dit beroep? Schrijf het
NME centrum Betuwe LES 1
NME centrum Betuwe LES 1 les 1 COLOFON Deze handleiding hoort bij het project Energie? Zuinig! Dit project is een combinatie van de Leskist Energie? Natuurlijk Duurzaam! en het landelijke project Energieke
Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje
ENERGIE Wat moet je doen? Lees de informatie in dit pakketje Zoek meer informatie op de computer en bekijk filmpjes over het onderwerp (achterin deze lesbrief staan websites en links voor filmpjes) Overleg
Texel (5 minuten) Het eiland Texel Op Texel schijnt de zon langer, regent het minder en waait het meer dan in de rest van Nederland. D. C........ D. K... D. W... O........ D.. H..... D.. B... O.........
De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal!
De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Hé hoi, hallo! Ik zal me even voorstellen. Ik ben Bloem. Bloem van Plastic. Maar je mag gewoon Bloem zeggen. Wow! Wat goed dat jullie even
Introductie. De kit bestaat uit verschillende materialen en een DVD. Op de DVD staan de volgende bestanden: Handboek over Gebouwen, met animaties;
IUSES Toolkit Introductie Met deze experimentele toolkit kunnen experimenten uitgevoerd worden op het gebied van energie efficiency, energiebesparing en duurzame energie. Hij is ontwikkeld voor docenten
Natuur in de klas product PLUS-handleiding Pieren en pissebedden Groep 5 en 6
BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Pieren en pissebedden
TULE inhouden & activiteiten Oriëntatie op jezelf en de wereld - natuur en techniek. Kerndoel 46. Toelichting en verantwoording
TULE - ORIËNTATIE OP JEZELF EN DE WERELD KERNDOEL 46 162 TULE inhouden & activiteiten Oriëntatie op jezelf en de wereld - natuur en techniek Kerndoel 46 De leerlingen leren dat de positie van de aarde
Groep 8 Basisles: Elektriciteit opwekken
Leerkrachtinformatie Lesduur: 35 tot 40 minuten Deze basisles kunt u op verschillende manieren organiseren: A. Klassikaal (35 minuten) U verzorgt en begeleidt de les. U gebruikt hierbij deze leerkrachtinformatie
Team 5: Natuur. Onderzoek naar de natuurlijke zonnecel
Zonnepanelen op school Team 5: Natuur Onderzoek naar de natuurlijke zonnecel Jullie gaan onderzoeken of de plant een zonnecel is en wie daar gebruik van maken 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken
Workshop Coöperatief leren voor beginners
Workshop Coöperatief leren voor beginners Onderwijsdag Scholengroep Holland Maandag 1 april 2019 Presentatie: Cissy van Eede Doelen voor de workshop Je hebt kennis gemaakt met: De uitgangspunten voor het
Ener-gie ge-bruiken of ge-ven?
Naut Groep 6 thema 1, les 1 Natuurlijke verschijnselen Werkblad 1 Ener-gie ge-bruiken of ge-ven? Zet een kruis voor het goede antwoord. ijs me-ten sla-pen wor-tel voet-bal-len snoep brood le-zen Vul in.
Limburgs Landschap. natuurboekje van
Limburgs Landschap natuurboekje van lente 2005 Hoi! Ben je goed wakker? Dan heb je gemerkt dat ook de natuur wakker is. Er klinkt weer gekwaak, gekwetter en gezoem. Alles is aan het groeien en bloeien.
Educatief pakket duurzame energie Didactische onderbouwing
Educatief pakket duurzame energie Didactische onderbouwing Inhoud Welkom Doelen Profielschetsen Materialen Bijlagen Met het Solly Systeem worden kinderen al op jonge leeftijd geïntroduceerd in de wereld
Buitenles PLUS-handleiding Kabouter IJssel Groep 1 en 2
BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Buitenles PLUS-handleiding Kabouter IJssel Groep 1 en 2 J Dit
Bijen. groep 5 t/m 8. uitvoering door leerkracht. uitleentermijn 3 weken. periode voorjaar, zomer
Bijen groep 5 t/m 8 Deze leskist is een echte bijenkast. Hierin vind je o.a. foto-opdrachten die met behulp van allerlei materialen als honingraten en imkerattributen uitgevoerd kunnen worden. Er zijn
kijk doe samen taal natuur
Meervoudige intelligentie en vierkeerwijzer Mensen leren op verschillende manieren. De een leert door doen, de ander moet het voor zich zien en een derde persoon moet de informatie eerst voor zichzelf
4 keer beoordeeld 4 maart Natuurkunde H6 Samenvatting
5,2 Samenvatting door Syb 763 woorden 4 keer beoordeeld 4 maart 2018 Vak Natuurkunde Methode Pulsar Natuurkunde H6 Samenvatting PARAGRAAF 1 Er zijn veel verschillende soorten energie: Bewegingsenergie
Inhoud 4 e druk Natuuronderwijs inzichtelijk
Inhoud 4 e druk Natuuronderwijs inzichtelijk Inleiding 1 PLANTEN 1.1 Indeling van het plantenrijk 1.1.1 De groene wereld van de planten 1.1.2 Wieren (algen) 1.1.3 Mossen 1.1.4 Paardenstaarten 1.1.5 Varens
2.5: WINDENERGIE GEBRUIKEN 2.6: ZONNEWARMTE GEBRUIKEN 2.7: ZONNESTROOM GEBRUIKEN 2.8: BIO-ENERGIE GEBRUIKEN
WERKBOEKJE LES 2: HOE KAN IK? Dit werkboekje is van TEAM Naam : Naam : Naam : Naam : Instructie: Kruis aan als je een opdracht gedaan hebt. Zuinig omgaan met energie 2.1: LET OP DE LAMPEN 2.2: LETTEN OP
Scholing 8 december. Wat kan je helpen? Wat helpt niet?
RKBS DE ARENBERG December 2015 Scholing 8 december Ja dan krijg je een lijst en denk je.uhm hier ken ik niet eens de helft van. De kunst is dan om daar kansen en mogelijkheden in te zien en niet je handdoek
Proeftuin Talentgericht onderwijs
Proeftuin Talentgericht onderwijs MI- Basisschool De Letterdoos vierde op 13 mei 2011 haar 5-jarig bestaan met als thema Een neus voor talent. De leerlingen van het 5 de leerjaar hadden gekozen voor de
PrOmotie. Cultuur en Maatschappij. Werkboek Huur een huis
PrOmotie Cultuur en Maatschappij Werkboek Huur een huis Colofon Auteurs: Onder redactie van: Met dank aan: Vormgeving: Illustraties: Drukwerk: Gerda Verhey, Ruud Drupsteen, Caroline van den Kommer, Mary
Natuur in de klas product PLUS-handleiding Op een grote paddenstoel Groep 1 en 2
BuitenWijs samen sterk in NME BuitenWijs brengt mensen actief met het buiten in aanraking, zodat zij wijs omgaan met hun eigen leefomgeving Natuur in de klas product PLUS-handleiding Op een grote paddenstoel
LES 2: Klimaatverandering
LES 2: Klimaatverandering 1 Les 2: Klimaatverandering Vakken PAV, aardrijkskunde Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend, samenwerken, kritisch denken Materiaal Computer met
Alternatieve energieopwekking
Alternatieve energieopwekking Energie wordt al tientallen jaren opgewekt met een paar energiebronnen: Kolen Gas Olie Kernenergie De eerste drie vallen onder de fossiele brandstoffen. Fossiele brandstoffen
Leeswijzer 7. Hoofdstuk 1. Meervoudige Intelligentie: een brede basis voor Passend onderwijs 9
Inhoud Voorwoord Knapper dan Knap 5 Leeswijzer 7 Hoofdstuk 1. Meervoudige Intelligentie: een brede basis voor Passend onderwijs 9 Hoofdstuk 2. Meervoudige Intelligentie: wat verstaan we eronder? 15 Hoofdstuk
FREE ENERGY NEWSLETTER
FREE ENERGY NEWSLETTER DE ENERGIEBRONNEN VAN DE 21 STE EEUW Nr. 20, 2011 INHOUDSOPGAVE Voorwoord... 2 Het Experiment deel 2... 4 Nieuwe rubriek: Gebruikers Vertellen... 8 Green Ebox MINI... 11 Speciale
Hulp voor piet in samenwerking met OBS De Driekleur, s Gravenzande
en Casus Hulp voor piet in samenwerking met OBS De Driekleur, s Gravenzande Wetenschapsknooppunt Zuid-Holland TU Delft en ontwerpbureau Meeple In deze casus bedenken de leerlingen oplossingen voor Piet,
NME centrum Betuwe LES 1
NME centrum Betuwe LES 1 les 1 COLOFON Deze handleiding hoort bij het project Energie? Zuinig! Dit project is een combinatie van de Leskist Energie? Natuurlijk Duurzaam! en het landelijke project Energieke