De route van Definitieve Inschrijving naar Financial Close. Stappenplan voor Rijkswaterstaat

Transcriptie

1 De route van Definitieve Inschrijving naar Financial Close Stappenplan voor Rijkswaterstaat

2

3 De route van Definitieve Inschrijving naar Financial Close Stappenplan voor Rijkswaterstaat Datum Februari 2013 Status Definitief

4 Colofon Uitgegeven door Informatie Ministerie van Infrastructuur en Milieu Rijkswaterstaat Dienst Infrastructuur Afdeling PPS/DBFM Hans de Kievit Datum Februari 2013 Status Definitief Pagina 4 van 46

5 Inhoud 1 Inleiding Financial Close is het definitief maken van de afspraken met de banken Goed voorbereid van Definitieve Inschrijving naar Financial Close Voorbereiding van Contract Close Inleiding Beoordeling van de Inschrijvingen Aanwijzen van Geselecteerde Inschrijver Volmacht voor ondertekening DBFM-overeenkomst Volmacht Contract Close Volmacht Financial Close Gereedmaken definitieve documenten ter ondersteuning contractstukken Advies om over te gaan tot contractondertekening Contract Close Ondertekening DBFM-overeenkomst Voorbereiding van Financial Close Inleiding Instemmen met wijzigingen in (concept) financiële overeenkomsten ON Marktcomformiteit vaststellen Toezien op de uitvoering van het financieringsplan Participeren in de dry-runs Monitoren voortgang opschortende voorwaarden Advies om over te gaan tot Financial Close Financial Close Financial Close Financieel proces Fixeren van de marktrente Rol van de opdrachtnemer Fixeren van de marktrente is een iteratief proces Juridisch proces Na Financial Close Inleiding Budgetconversie zorgt ervoor dat budgetten aansluiten op betaalverplichtingen De PSC wordt gebruikt om de meerwaarde van de bieding inzichtelijk te maken Beheersing van het renterisico Renterisico ligt bij de Staat Budgettaire inpasbaarheid is afhankelijk van de ontwikkeling van de marktrente Procesverstoring Escalatieplan bij procesverstoringen Pagina 5 van 46

6 Bijlage 1 Voorbeeld verklaring van volmacht Contract Close 33 Bijlage 2 Voorbeeld Verklaring van volmacht Financial Close 35 Bijlage 3 Concept Financial Close protocol Opdrachtgever 37 Pagina 6 van 46

7 1 Inleiding 1.1 Financial Close is het definitief maken van de afspraken met de banken Bij een Design, Build, Finance and Maintain (DBFM) contract draagt de opdrachtnemer niet alleen zorg voor de invulling van het ontwerp, bouw en onderhoud van het project, maar ook voor de financiering. Bij DBFM projecten krijgt de opdrachtnemer betaald voor het leveren van een prestatie. Omdat deze prestatie pas geleverd kan worden nadat een project is gerealiseerd, zal de contractpartij zelf zorg moeten dragen voor financiering van deze aanleg- en realisatie activiteiten. Deze partij gaat op zoek naar financiers en maakt afspraken met partijen die bereid zijn om het project te financieren. Financial Close is het proces van het definitief maken van deze afspraken. Na afronding van de dialoogronden is het tijd voor de Gegadigden om de Definitieve Inschrijving in te dienen. De Aanbesteder beoordeelt de Definitieve Inschrijvingen met als resultaat dat de Gegadigde die de Economisch Meest Voordelige Inschrijving heeft gedaan door de Aanbesteder wordt aangewezen als Geselecteerde Inschrijver. Rijkswaterstaat beoogt met de Geselecteerde Inschrijver de DBFM Overeenkomst af te sluiten oftewel tot Contract Close (CC) te komen. Na Contract Close spant de Geselecteerde Inschrijver (na Contract Close Opdrachtnemer genoemd) zich in om de financiering voor het project definitief rond te krijgen binnen een gestelde termijn. Het definitief worden van de financieringsafspraken wordt Financial Close genoemd. In onderstaande figuur zijn de belangrijkste stappen op weg naar Financial Close weergegeven. Gegadigde 3 Gegadigde 2 Gegadigde 1 Definitieve Inschrijving Beoordeling Gegadigde x Winnende bieding Proces naar Contract Close Contract Proces naar Financial Close Na Financial Close Aanwijzen Aanwijzen Geselecteerde Inschrijver Gegadigde Definitieve Inschrijving Aanwijzen Geselecteerde Inschrijver Contract Close Figuur 1: Proces van Definitieve Inschrijving naar Financial Close Financial Close 1.2 Goed voorbereid van Definitieve Inschrijving naar Financial Close Het doel van deze notitie is het inzichtelijk maken van het proces en de bijbehorende acties tussen Definitieve Inschrijving en Financial Close, zodat Rijkswaterstaat het proces tot aan Financial Close samen met de opdrachtnemer op een beheerste manier kan doorlopen. Dit document gaat dieper in op de benodigde acties om te komen tot Financial Close om zo het aanbestedingstraject goed af te sluiten. Dit document is opgebouwd uit zeven blokken, die elk een geclusterde groep acties bevatten. De mijlpaal van Definitieve Inschrijving is vastgesteld in de aanbestedingsleidraad. Het tijdspad om Pagina 7 van 46

8 Beheersing renterisico Procesverstoring De route van Definitieve Inschrijving naar Financial Close te komen tot het Aanwijzen Geselecteerde Inschrijver, Contract Close en Financial Close wordt door Rijkswaterstaat opgenomen in een planning en wordt vermeld in de Aanbestedingsleidraad. De planning van de acties binnen de blokken moet hierop aangepast worden, zodanig dat ze worden afgerond voor het betreffende mijlpaalmoment. Daarnaast is het monitoren van de ontwikkeling van de marktrente een doorlopende actie tussen Definitieve Inschrijving en Financial Close 1. Het blok procesverstoring behandelt de escalatieroutes bij procesverstoringen. Onderstaande figuur geeft de blokken en de samenhang tussen de blokken schematisch weer. Per blok wordt het hoofdstuknummer aangegeven waarin de uitwerking van het betreffende blok in deze notitie beschreven staat. Definitieve Inschrijving H7 H8 Aanwijzen Geselecteerde Inschrijver Voorbereiding Contract Close H2 Contract Close Contract Close H3 Voorbereiding Financial Close H4 Financial Close Financial Close H5 Na Financial Close H6 Figuur 2: Leeswijzer 1 Het risico op verandering van de marktrente tussen definitieve inschrijving en Financial Close verblijft bij de aanbesteder. Op Financial Close wordt de BBV geactualiseerd op de dan geldende marktrente. Pagina 8 van 46

9 Beheersing renterisico Procesverstoring De route van Definitieve Inschrijving naar Financial Close 2 Voorbereiding van Contract Close 2.1 Inleiding In de laatste fase van de Aanbesteding worden de Gegadigden uitgenodigd hun Definitieve Inschrijving te doen. Na de Definitieve Inschrijving zijn er vijf hoofdstappen om de contract ondertekening voor te bereiden: Voorbereiding Contract Close 1. Beoordeling Inschrijvingen 2. Aanwijzen Geselecteerde Inschrijver 3. Regelen volmachten voor ondertekening DBFMovereenkomst 4. Gereedmaken definitieve documenten ter ondersteuning contractstukken Definitieve Inschrijving 5. Advies om over te gaan tot contractondertekening Aanwijzen Geselecteerde Inschrijver Voorbereiding Contract Close H2 H7 H8 Contract Close Contract Close H3 Voorbereiding Financial Close H4 Financial Close Financial Close H5 Na Financial Close H6 Figuur 3: Acties tussen Definitieve Inschrijving en Contract Close Hieronder zal een toelichting worden gegeven op de rol van Rijkswaterstaat bij elk van deze acties. Afhankelijk van de interne projectplanning zal er meer of minder tijd beschikbaar zijn voor deze acties. Dat laat onverlet dat deze fase met minimale verstoring volgens planning doorlopen zou moeten kunnen worden. Een duidelijk tijdspad is essentieel. 2.2 Beoordeling van de Inschrijvingen Zodra de Definitieve Inschrijvingen binnen zijn begint de projectorganisatie met het beoordelingsproces. De beoordeling is een intensief proces. In deze periode worden de inschrijvingen beoordeeld conform een door de projectorganisatie opgesteld beoordelingsprotocol 2. Als sluitstuk van de beoordeling wordt een voorstel gedaan 2 Volgens een systeem van checks & balances worden de biedingen beoordeeld. Zo wordt voor wat betreft het financieel deel onder andere een grondige analyse gedaan op het door de Inschrijver ingediende Oorspronkelijk Financieel Model en de hierin opgenomen berekening van de BBV. Vervolgens zal de projectorganisatie vaststellen welke Inschrijver volgens het beoordelingskader uit de aanbestedingsleidraad de Economisch Meest Voordelige Inschrijving heeft gedaan. Dit zal worden vastgelegd in een Gunningsvoorstel, welke aan de opdrachtgever van het project zal worden voorgelegd en ter ondertekening zal worden aangeboden aan de Directeur-Generaal. Pagina 9 van 46

10 tot aanwijzen van de Geselecteerde Inschrijver. De contractmanager stelt in samenwerking met de financiële en juridische adviseur het Gunningsvoorstel op. 2.3 Aanwijzen van Geselecteerde Inschrijver Op basis van het Gunningsvoorstel wijst Rijkswaterstaat de Geselecteerde Inschrijver aan. De andere inschrijvers worden op de hoogte gesteld dat zij niet zijn aangewezen als Geselecteerde Inschrijver. Het aanwijzen van de Geselecteerde Inschrijver zal worden gevolgd door een rechtsbeschermingtermijn van 15 dagen (zogenaamde Alcatel periode), waarin de niet-geselecteerde Gegadigden bezwaar kunnen aantekenen tegen het besluit. IMG dient bij de procureur-generaal te informeren of er beroep is aangetekend. Indien dit niet het geval is, kan na het verstrijken van de rechtsbeschermingtermijn het besluit tot gunnen definitief worden gemaakt. Voordat overgegaan kan worden tot het ondertekenen van de DBFM Overeenkomst met de Geselecteerde Inschrijver zal de Geselecteerde Inschrijver eerst nog moeten voldoen aan een aantal voorwaarden, bijvoorbeeld ten aanzien van de verzekeringen. Indien de Geselecteerde Inschrijver hieraan heeft voldaan kan de ondertekening van de DBFM Overeenkomst plaatsvinden. 2.4 Volmacht voor ondertekening DBFM-overeenkomst Om het ondertekenen van de DBFM Overeenkomst en overige stukken correct te laten verlopen, zullen zowel Opdrachtgever als Geselecteerde Inschrijver aan moeten kunnen tonen dat ze hiertoe bevoegd zijn. Volgens de mandaatregeling van Rijkswaterstaat is de Directeur-Generaal van Rijkswaterstaat bevoegd om de DBFM Overeenkomst te ondertekenen. Bij het vaststellen van de volmachten is er voor gekozen om te werken met een algemeen recht van substitutie. Dat houdt in dat de gevolmachtigde (zonder dat verdere handelingen van de Minister nodig zijn) zelf een ander ter eigen keuze kan aanwijzen als dat beter uitkomt. Hierdoor wordt de kwetsbaarheid van het proces beperkt Volmacht Contract Close Volgens de mandaatregeling van Rijkswaterstaat is de Directeur-Generaal tekenbevoegd voor een DBFM Contract. Indien de Directeur-Generaal het DBFM contract niet ondertekent kan hij dit doormandateren. De volmacht voor Contract Close wordt per project expliciet vastgelegd middels de Verklaring van volmacht Contract Close. Een voorbeeld van een dergelijke volmacht is opgenomen in Bijlage 1. Met deze verklaring wordt bevestigd dat de vertegenwoordiger een volmacht heeft al het noodzakelijke te ondertekenen teneinde Contract Close te bereiken. De verklaring wordt voorafgaand aan Contract Close door de Directeur-Generaal ondertekend Volmacht Financial Close Gelijk met vastleggen van de volmacht tot Contract Close kan vanuit praktische overwegingen meteen de volmacht tot Financial Close worden vastgelegd middels de Verklaring van volmacht Financial Close. Een voorbeeld van een dergelijke volmacht is opgenomen in Bijlage 3. Met deze verklaring krijgt de vertegenwoordiger een volmacht al het noodzakelijke te ondertekenen teneinde Financial Close te bereiken. Het is belangrijk om het proces van vastleggen van de mandatering op tijd op te starten, zodat de mandatering tijdig rond is. Pagina 10 van 46

11 2.5 Gereedmaken definitieve documenten ter ondersteuning contractstukken Met het tekenen van de DBFM Overeenkomst wordt Contract Close bereikt. De contractversie ten tijde van Definitieve Inschrijving wordt hiertoe op diverse plekken aangepast en gevuld met Gegadigde-specifieke delen. Voorbeelden hiervan zijn opname van onderdelen van het Kwalitatieve Deel van de Definitieve Inschrijving zoals door Geselecteerde Inschrijver ingediend. Alle open plekken (veelal in het contract aangeduid door [ ] en [ ]) die pas na het Aanwijzen van Geselecteerde Inschrijver ingevuld kunnen worden, dienen ingevuld te worden. Deze definitieve versie van het contract wordt door het juridisch team, in samenwerking met de Inkoopmanager en het financiële team, gereed gemaakt voor ondertekening. 2.6 Advies om over te gaan tot contractondertekening Het project houdt in het traject naar Contract Close de opdrachtgever op de hoogte van alle ontwikkelingen. Uiterlijk op de dag voor Contract Close dient het project advies te hebben gegeven aan opdrachtgever van het project om over te gaan tot ondertekening. Pagina 11 van 46

12 Pagina 12 van 46

13 Beheersing renterisico Procesverstoring De route van Definitieve Inschrijving naar Financial Close 3 Contract Close 3.1 Ondertekening DBFM-overeenkomst Bij Contract Close komen de gemandateerde vanuit Opdrachtgever en de gemandateerde vanuit Geselecteerde Inschrijver bij elkaar om de DBFM overeenkomst te ondertekenen. Voorafgaand aan de ondertekening, wordt er, indien daar behoefte aan is, een laatste check gedaan op de tekenbevoegdheid van de gemandateerden. Een handige tip is om voorafgaand aan de ondertekening voldoende tijd te reserveren voor het paraferen van de overeenkomst. Contract Close Ondertekening DBFM Overeenkomst Definitieve Inschrijving H7 H8 Aanwijzen Geselecteerde Inschrijver Voorbereiding Contract Close H2 Contract Close Contract Close H3 Voorbereiding Financial Close H4 Financial Close Financial Close H5 Na Financial Close H6 Figuur 4: Overzicht acties Contract Close Pagina 13 van 46

14 Pagina 14 van 46

15 Beheersing renterisico Procesverstoring De route van Definitieve Inschrijving naar Financial Close 4 Voorbereiding van Financial Close 4.1 Inleiding Na ondertekening van de DBFM Overeenkomst zal de Opdrachtnemer zich inspannen om Financial Close te bereiken. Op de dag van Financial Close wordt de financiering met de banken definitief vastgelegd. Het proces ter voorbereiding van Financial Close bestaat uit de volgende acties: Voorbereiding Financial Close 1. Instemmen wijzigingen financiële overeenkomsten ON 2. Marktconformiteit vaststellen 3. Toezien op uitvoering financieringsplan 4. Participeren in dry-runs Definitieve Inschrijving Aanwijzen Geselecteerde Inschrijver 5. Monitoren voortgang opschortende voorwaarden Voorbereiding Contract Close H2 H7 H8 6. Advies om over te gaan tot Financial Close Contract Close Contract Close H3 Voorbereiding Financial Close H4 Financial Close Financial Close H5 Na Financial Close H6 Figuur 5: Overzicht acties Contract Close tot aan Financial Close In dit hoofdstuk wordt een toelichting gegeven op de rol van Rijkswaterstaat bij elk van deze acties. 4.2 Instemmen met wijzigingen in (concept) financiële overeenkomsten ON Op de dag van Financial Close zal de Opdrachtnemer verklaren dat hij alle financieringsovereenkomsten en overeenkomsten van aandeelhoudersleningen heeft gesloten overeenkomstig de aan Rijkswaterstaat verstrekte concepten ten tijde van de Definitieve Inschrijving, of zoals ten opzichte van deze concepten gewijzigd met instemming van Rijkswaterstaat. Dit wordt door de opdrachtnemer gedaan op Financial Close middels een verklaring sluiting financieringsovereenkomsten volgens het format dat is opgenomen in Bijlage 7 deel 7 van de DBFM- Overeenkomst. In de praktijk betekent dit dat van Rijkswaterstaat een akkoord wordt verwacht op de eventuele wijzigingen in voornoemde overeenkomsten die door de Opdrachtnemer in de fase tussen Definitieve Inschrijving en Financial Close worden ingediend. Pagina 15 van 46

16 4.3 Marktcomformiteit vaststellen Door de projectorganisatie zal een oordeel moeten worden gevormd over de marktconformiteit van de (concept) financieringsovereenkomsten en de (concept) overeenkomsten met de onderaannemers. Een dergelijk oordeel wordt conform de DBFM-Overeenkomst gevraagd door de Opdrachtnemer. De Opdrachtnemer verlangt van Rijkswaterstaat dat bij Financial Close vast staat in hoeverre de afspraken die de Opdrachtnemer maakt met zijn financiers en onderaannemers (op het moment van ondertekening van deze overeenkomsten) marktconform zijn, omdat Rijkswaterstaat in de DBFM overeenkomst artikelen heeft opgenomen die uitgaan van marktconforme condities. Als bijvoorbeeld een risico optreedt dat bij de Opdrachtgever is belegd, en de Opdrachtgever de Opdrachtnemer hiervoor moet vergoeden, wordt deze vergoeding slechts door de Opdrachtgever betaald als sprake is van marktconformiteit. Dit vormt de belangrijkste reden waarom de Opdrachtnemer verlangt dat bij Financial Close vast staat in hoeverre de afspraken die de Opdrachtnemer maakt met zijn financiers en onderaannemers marktconform zijn. Om op de dag van Financial Close geen discussie te laten bestaan over de marktconformiteit van de op dat moment af te sluiten definitieve overeenkomsten, wordt reeds voorafgaand aan Financial Close de marktconformiteit van de conceptovereenkomsten door de Opdrachtgever beoordeeld. Op de dag van Financial Close kan dan per overeenkomst worden volstaan met het beoordelen van eventuele wijzigingen die zich tussen de conceptversie en de definitieve versie hebben voorgedaan. De marktconformiteit wordt op Financial Close aan de Opdrachtnemer bevestigd middels een Verklaring marktconformiteit volgens het format dat is opgenomen in Bijlage 7 deel 8 van de DBFM Overeenkomst. 4.4 Toezien op de uitvoering van het financieringsplan De Aanbesteder verlangt van de Inschrijvers dat deze een onvoorwaardelijke bieding doen op het moment van Definitieve Inschrijving. De Inschrijver heeft in het financieringsplan onder andere het proces om te komen tot Financial Close beschreven. De uitvoering van het Financieringsplan zal onder toezicht van het financieel team van Rijkswaterstaat moeten plaats vinden. Indien er bij het uitvoeren van het Financieringsplan materiële wijzigingen (moeten) optreden in het risicoprofiel van Rijkswaterstaat, dan zal, wanneer noodzakelijk, worden geëscaleerd volgens het escalatieplan uit hoofdstuk Participeren in de dry-runs Ter voorbereiding van de Financial Close zal de Opdrachtnemer een aantal oefensessies organiseren (dry-runs). Tijdens deze dry-runs wordt het Financial Close protocol van de Opdrachtnemer getest en waar nodig aangescherpt. Dit Financial Close protocol is een gedetailleerd draaiboek waarmee het vaststellen van de marktrente (swap base rates), het actualiseren van de bruto beschikbaarheidsvergoeding (BBV) op basis van de marktrente, alsmede het fixeren van de rente voor de looptijd van het project op een transparante en beheerste manier kan plaatsvinden. Omdat timing in de financiële markten van groot belang is, is het voor alle aanwezige partijen belangrijk zich bekend te maken met het protocol en de uitvoering hiervan een aantal keren te oefenen. In Bijlage 4 is een concept van het operationele Financial Close Protocol van de opdrachtnemer opgenomen. Pagina 16 van 46

17 Het financieel team van Rijkswaterstaat zal participeren in de dry-runs die de Opdrachtnemer organiseert en de uitkomsten monitoren. Na afloop van een dry-run stelt het financieel team een verslag op waarin de uitkomsten en de financiële gevolgen worden toegelicht. 4.6 Monitoren voortgang opschortende voorwaarden De opdrachtnemer stelt een lijst op waarin de opschortende voorwaarden (conditions precedent) van de financiers zijn opgenomen die afgehandeld moeten worden alvorens Financial Close kan plaatsvinden. De betreffende lijst en de voortgang in het wegwerken van deze opschortende voorwaarden zal periodiek met Rijkswaterstaat worden besproken. Doel voor Rijkswaterstaat is om te monitoren dat de opdrachtnemer voldoende voortgang maakt om Financial Close binnen de gestelde termijn te kunnen halen. 4.7 Advies om over te gaan tot Financial Close Als alle voorgaande acties door de projectorganisatie zijn doorlopen kan het project de opdrachtgever adviseren om over te gaan tot Financial Close. De dag vóór Financial Close geldt dan ook als absolute deadline om alles geregeld te hebben. Naast de beschreven acties betekent dit dat alle benodigde documentatie gereed moet zijn 3 en ook de logistieke zaken afgehandeld moeten zijn. 3 Zie voor meer informatie betreffende de documenten de Documentmatrix in paragraaf 5.3 van deze notitie. Pagina 17 van 46

18 Pagina 18 van 46

19 Beheersing renterisico Procesverstoring De route van Definitieve Inschrijving naar Financial Close 5 Financial Close 5.1 Financial Close Zoals in onderstaande figuur weergegeven bestaat de dag van Financial Close uit een juridisch en uit een financieel proces. Definitieve Inschrijving H7 H8 Aanwijzen Geselecteerde Inschrijver Voorbereiding Contract Close H2 Financial Close Contract Close Contract Close H3 1. Financieel proces 2. Juridisch proces Voorbereiding Financial Close H4 Financial Close Financial Close H5 Na Financial Close H6 Figuur 6: Overzicht processen Financial Close 5.2 Financieel proces Fixeren van de marktrente Het financiële proces zal worden doorlopen aan de hand van het gedetailleerde Financial Close protocol. Dit protocol is een verdere uitwerking van het protocol dat is opgenomen als onderdeel van de DBFM Overeenkomst (Bijlage 10, annex 1) en dat is opgenomen als Bijlage 3 van dit document Rol van de opdrachtnemer De opdrachtnemer zal het fixeren van de marktrente faciliteren. Dit betekent dat zij de individuele stappen van het protocol zullen afroepen en aan de betreffende partij vragen de stap uit te voeren. Voorbeeld stap uit het protocol: STAP 3a Opdrachtnemer will request Leading bank to quote the Swap Base Rates based on the Final Notional Schedules Voorbeeld verzoek van ON bij deze stap: Uitspraak ON: Leading bank; wat is de hoogte van de Swap Base Rates? Voorbeeld uitvoering stap door Leading bank: Uitspraak Leading bank: De Swap Base Rate is op dit moment 2,210 % Pagina 19 van 46

20 5.2.3 Fixeren van de marktrente is een iteratief proces Het afsluiten van de rente swap zoals beschreven in hoofdstuk 7 zal nagenoeg realtime plaatsvinden. Dat wil zeggen dat het niveau waarop de rente wordt vastgezet afhankelijk is van de op dat moment geldende marktrente. Op hoofdlijnen ziet het proces er als volgt uit: 1. Allen: Uitvoeren van een aantal checks (staan de modellen klaar) 2. ON: Opvragen van de actuele rentestanden 3. Bank: Bepalen van de hoogte van de gefixeerde rente (Swap Base Rate) 4. RWS: Benchmark van de hoogte van de vaste rente 5. ON/RWS: Uitrekenen van de bijbehorende BBV 6. RWS: Bevestigen dat de BBV binnen acceptabele bandbreedte valt 7. ON: Check of de rente in de tussentijd niet veranderd is 8. ON: Als iedereen akkoord is; uitvoeren van de rente swap. Omdat de marktrente zich realtime ontwikkelt kan het zijn dat bij stap 7 van dit proces geconstateerd wordt dat de rente (te veel) is veranderd sinds stap 2. In dat geval zal het proces beëindigd worden en worden hervat bij stap 2. Hiermee ontstaat mogelijk een iteratief proces dat herhaald wordt tot er een luw moment in de rentemarkt is gevonden. 5.3 Juridisch proces Het juridische proces loopt als een rode draad door Financial Close. Dat wil zeggen dat in elke stap tot aan Financial Close een belangrijke rol is weggelegd voor het juridische team van Rijkswaterstaat. Verspreid over de dag van Financial Close zullen Rijkswaterstaat en de Opdrachtnemer verschillende documenten ondertekenen, in ontvangst nemen, overhandigen, etc. Elk document heeft zijn eigen functie in het proces. De projectorganisatie heeft hier invulling aan gegeven door het opstellen van een Documentenmatrix zodat op de dag van Financial Close een betrouwbaar en beheerst proces doorlopen kan worden voor het ondertekenen, ontvangen, afgeven, etc. van de verschillende documenten. Op de dag van Financial Close worden de documenten conform deze Documentenmatrix ondertekend. In de volgende twee tabellen is de Documentmatrix weergegeven, waarbij een splitsing is gemaakt naar door Opdrachtgever te ondertekenen/te leveren documenten enerzijds en door Opdrachtgever te ontvangen documenten anderzijds. Pagina 20 van 46

21 Document 1. Verklaring akkoord wijziging Financieringsovereenkomsten (indien van toepassing) 2. Verklaring marktconformiteit Financieringsovereenkomsten Ondertekenende partijen OG Model in DBFM-ovk Nee (RWS levert concept) OG Bijlage 7 Deel 8 3. Directe Overeenkomst OG, ON, Security Agent Bijlage 6 4. Vastlegging BBV en gemiddelde vermogenskostenvoet 5. Ontvangstbevestiging Geactualiseerd Financieel Model 6. Verklaring vervallen Financial Close Garantie 7. Ontvangstbevestiging Uitvoeringsgarantie OG, ON Bijlage 7 Deel 4 OG Bijlage 7 Deel 9 OG Bijlage 7 Deel 10 OG Bijlage 7 Deel 12 Tabel 1: Door Opdrachtgever te ondertekenen/te leveren documenten Pagina 21 van 46

22 Document Ondertekenende Partijen 1. Directe Overeenkomst OG, ON, Security Agent Model in DBFM-ovk Bijlage 6 2. Geactualiseerd Financieel Model ON overhandigt aan OG n.v.t. 3. Verklaring model auditor ON overhandigt aan OG Bijlage 10 Annex 1, attachment 1&2 4. Vastlegging BBV en OG, ON Bijlage 7 Deel 4 gemiddelde vermogenskostenvoet 5. Bevestiging Financial Close Facility Agent ON overhandigt aan OG Bijlage 7 Deel 3 6. Ontvangstbevestiging Financial Close Garantie Uitgevende kredietinstelling Bijlage 7 Deel Uitvoeringsgarantie Uitgevende Bijlage 7 Deel 1 kredietinstelling ON overhandigt aan OG 8. Verklaring sluiting ON Bijlage 7 Deel 7 Financieringsovereenkomsten en Overeenkomsten van Aandeelhouderslening 9. Verklaring geen andere ON Bijlage 7 Deel 13 zekerheden dan bepaald in Financieringsovereenkomsten 10. Verklaring Onderopdrachtnemers ON Bijlage 7 Deel 14 Tabel 2: Door Opdrachtgever te ontvangen documenten Pagina 22 van 46

23 Beheersing renterisico Procesverstoring De route van Definitieve Inschrijving naar Financial Close 6 Na Financial Close 6.1 Inleiding Na Financial Close is er nog een tweetal zaken dat uitgevoerd moet worden om de aanbesteding goed af te sluiten. Budgetten moeten geconverteerd worden om aan te sluiten op de DBFM betalingsverplichtingen en de meerwaarde van de bieding moet inzichtelijk gemaakt worden. Een en ander is weergegeven in onderstaande figuur. Definitieve Inschrijving H7 H8 Aanwijzen Geselecteerde Inschrijver Voorbereiding Contract Close H2 Contract Close Contract Close H3 Financial Close Voorbereiding Financial Close H4 1. Budgetconversie 2. Meerwaardetoets Financial Close Financial Close H5 Na Financial Close H6 Figuur 7: Overzicht acties na Financial Close 6.2 Budgetconversie zorgt ervoor dat budgetten aansluiten op betaalverplichtingen Het op de markt zetten van het project in de vorm van een DBFM contract houdt in dat de opdrachtgever periodiek betaalt voor het beschikbaar zijn van het tracé. In de te betalen Bruto Beschikbaarheids Vergoeding (BBV) zitten kosten voor het ontwerp, de bouw, het beheer en onderhoud en de financiering verwerkt. De betalingssystematiek van een DBFM contract heeft voor de Opdrachtgever budgettaire consequenties. De systematiek van MIRT- en onderhoudsbudgetten is geënt op een traditionele (D&C) aanpak waarbij de opdrachtgever betaalt voor voortgang van de bouw, beheer en onderhoud. Een groot deel van de uitgaven valt dan bij aanvang van het project, wanneer de investeringen daadwerkelijk worden gedaan. In een DBFM-situatie zal daarentegen een budget nodig zijn waaruit gedurende een lange periode (in geval van het project circa 30 jaar) betalingen voor beschikbaarheid gedaan kunnen worden. Hiervoor zullen de beschikbare budgetten aangepast (geconverteerd) moeten worden aan een uitgavenpatroon dat past bij het DBFM contract. Onderstaand figuur is een grafische weergave van het resultaat van de budgetconversie. Pagina 23 van 46

24 Budget voor conversie Budget na conversie Figuur 8: Resultaat van de budgetconversie De budgettaire conversie vind plaats mits er volgens de EU richtlijnen voldoende risico is overgedragen zoals gesteld in begrotingsregels. Om de effecten van de budgetconversie transparant vast te stellen wordt gebruik gemaakt van het standaard model Budgettaire Inpassing. Na Financial Close is bekend hoe de verwachte betalingen richting Opdrachtnemer er (in de tijd) uit komen te zien. Op basis hiervan en op basis van de beschikbare budgetten na budgetconversie kan de (nominale) budgettaire inpasbaarheid van de bieding bepaald worden. Deze exercitie dient na Financial Close door de projectorganisatie uitgevoerd te worden en geeft een definitief inzicht in de betaalbaarheid van de bieding. Als Financial Close heeft plaatsgevonden houdt dit automatisch in dat de projectorganisatie zich moet gaan inspannen om, na afstemming met DI en StafDG, samen met FMC de budgetconversie tot uitvoering te brengen. 6.3 De PSC wordt gebruikt om de meerwaarde van de bieding inzichtelijk te maken De Publieke Sector Comparator (PSC) wordt gebruikt om na afloop van de aanbestedingsprocedure uit te maken of de keuze voor PPS voldoende meerwaarde heeft gecreëerd om de keuze voor een DBFM contract te rechtvaardigen. Dit wordt gedaan door de verwachte betalingen aan de Opdrachtnemer in contante termen met de kosten van de publieke referentievariant te vergelijken. De kosten van deze referentievariant bestaan (vergelijkbaar met de plafondprijs) uit een inschatting van kosten voor ontwerp, een raming van de investeringskosten en van de kosten voor vast en variabel onderhoud, waarbij voor de timing van de betalingsverplichting richting opdrachtnemer wordt aangenomen dat deze samenvalt met de investeringen die opdrachtnemer zelf doet. Omwille van de transparantie, uniformiteit en kwaliteit wordt hierbij gebruik gemaakt van de contractraming die Pagina 24 van 46

25 door de kostendeskundige(n) van Rijkswaterstaat is opgesteld conform de standaard ramingsystematiek van Rijkswaterstaat (SSK). De meerwaarde analyse vindt plaats nadat bij Financial Close de definitieve hoogte van de beschikbaarheidsvergoeding is vastgesteld. De uitkomst van de meerwaarde analyse wordt vastgelegd in de PSC rapportage en de uitkomst zal door het Ministerie van Financiën worden gecommuniceerd aan de Tweede Kamer. Pagina 25 van 46

26 Pagina 26 van 46

27 Beheersing renterisico Procesverstoring De route van Definitieve Inschrijving naar Financial Close 7 Beheersing van het renterisico 7.1 Renterisico ligt bij de Staat Bij de aanbesteding van de DBFM projecten van Rijkswaterstaat verblijft het renterisico (veranderingen in de rentestand tussen het moment van Definitieve Inschrijving en Financial Close) bij de Aanbesteder 4. Rijkswaterstaat dient dit risico gedurende de genoemde periode daarom te beheersen, zoals aangegeven in onderstaande figuur. Definitieve Inschrijving H7 H8 Aanwijzen Geselecteerde Inschrijver Voorbereiding Contract Close H2 Contract Close Contract Close H3 Voorbereiding Financial Close H4 Financial Close Financial Close H5 Na Financial Close H6 Figuur 9: Beheersing van het renterisico De rentekosten in de bieding zijn opgebouwd uit: Basisrente (dit is de interbancaire rente); en Kredietmarge van de banken. De kredietmarges zoals de banken deze hebben aangeboden op Definitieve Inschrijving, blijven ongewijzigd; alleen de basisrente kan wijzigen. Bij Financial Close gaat de opdrachtnemer een zogenaamde rente swap aan met een financiële instelling. Door een rente swap aan te gaan elimineert de opdrachtnemer het renterisico op langlopende leningen. De opdrachtnemer betaalt hiertoe een vaste (gefixeerde) rente aan een zogenaamde swap provider, die op zijn beurt een variabele (marktafhankelijke) rente aan de opdrachtnemer terugbetaalt. Deze variabele rente kan de opdrachtnemer een-op-een doorzetten naar de financiers. De werking van dit principe is schematisch weergegeven in figuur De Staat loopt bij investeringsbesluiten een renterisico omdat er een tijdsverschil bestaat tussen het moment van besluiten en het moment van daadwerkelijk financieren. Indien dit renterisico door de Staat wordt overgedragen wordt aan inschrijvende partijen, zullen deze partijen genoodzaakt zijn om dit risico af te dekken. De hiermee gepaard gaande (forse) stijging van de transactiekosten is in de ogen van I&M/FMC niet verantwoord. Derhalve behoudt de Staat het renterisico tot en met FC en geeft zij de inschrijvers de mogelijkheid om op Financial Close de rentestand in hun bieding te actualiseren. Pagina 27 van 46

28 Financiers Variabele marktafhankelijke rente Opdrachtnemer (Gefixeerde) marktrente Swap provider Figuur 10: Principe van rente swap De marktrente die wordt gefixeerd is afhankelijk van de meest actuele rentestand en kan daardoor bij Financial Close zowel hoger als lager zijn dan op het moment van definitieve inschrijving. De bruto beschikbaarheidsvergoeding (BBV) wordt geactualiseerd met het verschil in rentestand door in het financieel model de actuele Swap Base Rates in te voeren. Rijkswaterstaat dient zich een oordeel te vormen over de marktconformiteit van de door de financiers berekende Swap Base Rates en de bijbehorende aanpassing van de BBV. De projectorganisatie heeft hiertoe de onderstaande beheersmaatregelen getroffen. Pagina 28 van 46

29 Tabel 3: Beheersmaatregelen renterisico Getroffen beheersmaatregel renterisico 1. Vastleggen van het te volgen proces in een Financial Close Protocol op hoofdlijnen (onderdeel van de DBFM Overeenkomst) Wanneer Contract Close 2. Oefenen van het proces van Financial Close in een aantal dryruns Voorbereiden FC 3. Monitoren marktrente en effect op de budgettaire inpassing Voorbereiden FC 4. Uitvoeren van een benchmark op de Swap Base Rates door internationaal gerenommeerd bedrijf Financial Close 5. Uitvoeren van een benchmark op de aanpassing van de BBV door het financieel team Financial Close 6. Verklaring van een onafhankelijk modelauditor van de Opdrachtnemer op de juiste uitvoering van het operationele financial close protocol Financial Close 7.2 Budgettaire inpasbaarheid is afhankelijk van de ontwikkeling van de marktrente Zoals in voorgaande paragraaf aangegeven houdt de opdrachtgever tussen het moment van Definitieve Inschrijving en Financial Close het renterisico. Aan de deelnemers is tijdens de aanbesteding een plafondprijs meegegeven die getoetst is op betaalbaarheid (is er voldoende budget om de BBV reeks te kunnen betalen) via de betaalbaarheidtoets. De inschrijving van de Geselecteerde Inschrijver zal onder de plafondprijs liggen. Daarmee is er dus voldoende budget om de inschrijving te kunnen betalen. Daarnaast zal er waarschijnlijk een buffer aanwezig zijn om een eventueel stijgende marktrente op te vangen. Een stijgende rente na Definitieve Inschrijving kan een budgettaire kwestie oproepen als blijkt dat de stijging zo groot is dat het project mogelijk niet meer budgettair inpasbaar is. De bekostiging aan de kant van de opdrachtgever is daarmee niet langer volledig geborgd. Afhankelijk van de duur van de periode tussen Definitieve Inschrijving en Financial Close en de volatiliteit van de rente kan het om significante bedragen gaan. Overigens kan de rente ook dalen wat resulteert in een lagere BBV dan op het moment van Definitieve Inschrijving. Om de budgettaire inpasbaarheid van de BBV te bewaken monitort het financieel team de ontwikkeling van de marktrente tussen Definitieve Inschrijving en Financial Close. Op basis van deze marktrente kan een beeld geschetst worden van de ontwikkeling van de budgettaire inpassing van de bieding over de tijd. Pagina 29 van 46

30 Pagina 30 van 46

31 8 Procesverstoring 8.1 Escalatieplan bij procesverstoringen Zoals aangegeven in onderstaande figuur is het mogelijk dat er tussen Definitieve Inschrijving en Financial Close sprake is van een zogenaamde procesverstoring. Figuur 11: Procesverstoring Onder een procesverstoring wordt verstaan een onverwachte wijziging van een van de onderstaande punten: Materiële wijziging in het risicoprofiel van RWS; Materiële wijziging in het kostenprofiel van RWS; Materiële wijziging in de doorlooptijden/planning; en/of Materiële wijziging in de overige uitgangspunten. Bij een procesverstoring zal het escalatieplan worden toegepast als opgenomen in de tabel hieronder. Tabel 4: Escalatieplan bij procesverstoringen Stap Wie Omschrijving Stap 1 Projectmanager Informeert Projectopdrachtgever Stap 2 Opdrachtgever Informeert CFO / DG Rijkswaterstaat Stap 3 CFO / DG RWS Informeert Min. I&M en eventueel Min. Financiën Pagina 31 van 46

32 Pagina 32 van 46

33 Bijlage 1 Voorbeeld verklaring van volmacht Contract Close POWER OF ATTORNEY The undersigned: The Director-General of Rijkswaterstaat, [name], referring to the draft for the DBFM Agreement [name] ([number]) of [date] (the DBFM Agreement), hereby grants power of attorney to (verleent hierbij volmacht aan): [INSERT NAME OF REPRESENTATIVE], with the right of substitution, ( the Representative ) to sign the DBFM Agreement in accordance with the draft of [date] and any amendments thereto which may be made after such date, and to perform all other acts and sign all other documents on behalf of the State of the Netherlands as the Representative considers necessary in connection with the achievement of Contract Close. Unless specifically defined otherwise, capitalised terms used in this power of attorney have the meaning ascribed to them or to the equivalent term in the Dutch language as defined in the DBFM Agreement. [place, date] [Name] Pagina 33 van 46

34 Pagina 34 van 46

35 Bijlage 2 Voorbeeld Verklaring van volmacht Financial Close POWER OF ATTORNEY The undersigned: The Chief Financial Officer of Transport and Public Works, [name], referring to the DBFM Agreement [name] (file number [number]) (the DBFM Agreement), hereby grants power of attorney to (verleent hierbij volmacht aan): - [name representative 1]; and - [name representative 2]; and - [name representative 3], with the right of substitution, (the Representative ) to sign the following documents on behalf of the State of the Netherlands: (i) a letter confirming that the Authority approves all changes to the Finance Agreements submitted to it on the date of Financial Close as compared to the drafts of the Finance Agreements referred to in the letter mentioned below sub (iii); (ii) a letter confirming that the Authority has found no provisions in the drafts of the Finance Agreements that the Authority considers not to be market conforming (marktconform) in accordance with schedule 7, part 8 of the DBFM Agreement; (iii) a letter confirming that the Gross Availability Payment has been determined by the Parties at an amount to be determined in accordance with schedule 10, part 2 of the DBFM Agreement and confirming that such amount shall be deemed to be included as the Gross Availability Payment in schedule 10, part 2 of the DBFM Agreement; (iv) a Confirmation of receipt of the Updated Financial Model in accordance with schedule 7, part 9 of the DBFM Agreement; Pagina 35 van 46

36 (v) a Confirmation of the termination of the Financial Close Bond in accordance with schedule 7, part 10 of the DBFM Agreement; (vi) a Confirmation of receipt of the Performance Bond in accordance with schedule 7, part 12 of the DBFM Agreement, and to perform all other acts and sign all other documents on behalf of the State of the Netherlands as the Representative considers necessary in connection with the achievement of Financial Close. Unless specifically defined otherwise, capitalised terms used in this power of attorney have the meaning ascribed to them or to the equivalent term in the Dutch language as defined in the DBFM Agreement. [place, date] [name] Pagina 36 van 46

37 Bijlage 3 Voorbeeld Financial Close protocol Opdrachtgever 1. Definitions Commercial Lenders Facilities Agreement: means the commercial lenders facilities agreement dated on or before the date of Financial Close and made between the Contractor, each commercial lender to the Contractor, the Facility Agent and the Security Agent Common Terms Agreement: means the common terms agreement entered into on or before the date of Financial Close and made between amongst other the Contractor, commercial lenders to the Contractor, and the Intercreditor Agent and, if appropriate, the Institutional Investor. Institutional Investor Finance Contract: means the finance agreement dated on or about the date of Financial Close made between the Contractor and the Institutional Investor Facilities Agreements: means the Commercial Lenders Facilities Agreement and, if appropriate, the Institutional Investor Finance Contract Finance Agreements: means the Facilities Agreements, the Intercreditor Agreement and the Common Terms Agreement Intercreditor Agreement: means the intercreditor agreement dated on or before the date of Financial Close entered into amongst other the Contractor, the Shareholders, the Intercreditor Agent, and the lenders to the Contractor (including, if appropriate, the Institutional Investor) Swap Base Rates: means the swap base rates (excluding the related swap margin) based on notional schedules of the facilities provided by the commercial lenders to the Contractor in accordance with the Finance Agreements Swap Pricing Bank: means a bank to be designated by the Contractor to provide quotes for the Swap Base Rates in accordance with the detailed operational Financial Close protocol Pagina 37 van 46

38 Capitalised terms used in this Annex 1 and not defined in paragraph 1 of this Annex 1 have the meaning ascribed to them or to the equivalent term in the Dutch language in Schedule (Bijlage) Notification of Facility Agent and swap provider The Contractor (Opdrachtnemer) must notify the Contracting Authority (Opdrachtgever) of the Facility Agent and his swap provider(s) within 14 days after their appointment by the Contractor, but 30 days before the expected date of Financial Close at the latest. 3. Finance Agreements (a) 30 days before the expected date of Financial Close at the latest, the Contractor must provide the Contracting Authority with drafts of Finance Agreements (Financieringsovereenkomsten), including the swap agreements the Contractor will enter into (i.e. the ISDA Master Agreements). From the day of this Agreement the Contractor must keep the Contracting Authority informed of progress with respect to the fulfilment of the conditions precedent included in the drafts of the Finance Agreements and must advise the Contracting Authority of any subsequent amendments to these drafts of the Finance Agreements; (b) The Parties (Partijen) must discuss the drafts for the Finance Agreements 14 days before the expected date of Financial Close at the latest, unless agreed otherwise. The Contracting Authority must inform the Contractor 7 days before Financial Close whether it is able to confirm that it has found no provisions in the Finance Agreements that the Contracting Authority considers not to be market conforming (marktconform). If the Contracting Authority is not able to provide such confirmation, the Contracting Authority must set out the reasons for this, specifying which provisions in the Finance Agreements it does not consider to be market conforming. If the Contracting Authority informs the Contractor that it is unable to confirm that it has found no provisions in the Finance Agreements that the Contracting Authority considers not to be market conforming, the Contractor and the Contracting Authority must meet in order to reach agreement on a form of the Finance Agreements which the Contracting Authority does consider to be market Pagina 38 van 46

39 conforming within 7 days or such longer period as the Parties may agree. (c) On the day before the expected date of Financial Close at 10:00h CET, the Contractor must provide the Contracting Authority with the final Finance Agreements. On the day of Financial Close, the Contractor must provide the Contracting Authority with the statement referred to in article 22.5 sub c of the DBFM Agreement. The statement will include an annex referring to the aforementioned final Finance Agreements. (d) On the day of Financial Close, before signature of the Finance Agreements, the market conformity of the Finance Agreements will be confirmed by the Contracting Authority in accordance with article 22.5 sub d of the DBFM Agreement. 4. Detailed operational Financial Close protocol (a) 21 days before the expected date of Financial Close at the latest, the Contractor must provide the Contracting Authority with a draft for a detailed operational Financial Close protocol incorporating all relevant steps and the order of documents to be exchanged. Parties must discuss the draft detailed operational Financial Close protocol and agree on the revisions that are needed. The Contracting Authority must inform the Contractor whether the final detailed operational Financial Close protocol is acceptable to it. (b) The procedure to be followed at Financial Close as described in the detailed operational Financial Close protocol must be tested by the Parties in one or more dry runs before the expected date of Financial Close. The Contractor will organise and facilitate the dry runs in cooperation with the Contracting Authority. 5. Update of the Financial Model (a) 14 days before the expected date of Financial Close, the Contractor must demonstrate provisionally to the Contracting Authority that no other influences will affect the outcome of the Gross Availability Payment (BBV) included in the Original Financial Model (Oorspronkelijk Financieel Model) than, directly or indirectly, the development of the Swap Base Rates based on the change in the Pagina 39 van 46

40 underlying base interest rates between 5 working days prior to date of quantitative part of the final submission and Financial Close. (b) 14 days before the expected date of Financial Close, the Contractor must provide the Contracting Authority with a Draft Updated Financial Model (Geactualiseerd Financieel Model) which contains modifications and optimizations on the basis of the definitive financing structure and terms and conditions of the Contractor. The draft Updated Financial Model must be adapted in accordance with Schedule 10, Part 1 and 2. The changes made in the draft Updated Financial Model must be explained by the Contractor to the Contracting Authority. The Contracting Authority must inform the Contractor whether the draft Updated Financial Model is acceptable to it at the earliest possible convenience, but no later than within 7 days. From the date on which the draft Updated Financial Model is provided to the Contracting Authority by the Contractor, no changes will be made to the draft Updated Financial Model other than input changes. Any such input changes will be notified and explained to the Contracting Authority and the Contracting Authority must inform the Contractor whether such changes are acceptable to it at the earliest possible convenience. 6. Financial Close At Financial Close, the following steps must be carried out by the Parties in the order described below: (a) The Contracting Authority and the Contractor must enter into the Direct Agreement with the Security Agent; (b) Consequently a dry run must take place with all the parties (and checked by the independent model auditor) in order to determine on the basis of current quotes for pricing of the Swap Base Rates and, if necessary, the actual date of Financial Close, a draft Updated Financial Model with indicative notional schedules to be used for the execution of the swap procedure; (c) At the end of step (b) the Contractor must provide the Contracting Authority with confirmation (in accordance with the model statement attached as Attachment 1) by the independent model auditor that Pagina 40 van 46

41 (A) the (final) draft Updated Financial Model, contains no changes other than those agreed with the Contracting Authority, and (B) no influences will affect the outcome of the Gross Availability Payment (BBV) in the (final) draft Updated Financial Model other than, directly or indirectly, the development of the Swap Base Rates since 5 working days prior to date of quantitative part of the final submission, and, if necessary, the actual date of Financial Close; (d) After step (c) above, the Contractor must use the model to determine: (i) an acceptable range for the Swap Base Rates for all the facilities within which the Swap Base Rates must be executed (together the Accepted Swap Base Rates Parameters ), and (ii) the resulting maximum and minimum Gross Availability Payment (BBV) that is acceptable to the Contracting Authority (the "Accepted BBV Parameters"). These activities will be checked by the independent model auditor. 5 (e) After having agreed on step (d) above, the Parties must start the closing process to determine the pricing of the Swap Base Rates. The closing process will consist of at least the following steps: i. Confirmation of start of the swap procedure; ii. Confirmation of indicative notional schedules as determined in step (b) above; iii. Receipt of quotes for pricing of the Swap Base Rates by the Swap Pricing Bank; iv. Confirmation of acceptance of the quotes by all the swap banks; v. Confirmation of acceptance of the quotes by Contractor and the Contracting Authority (including benchmarking by the Contracting Authority s benchmarker); vi. If received quotes for the Swap Base Rates are within the Accepted Swap Base Rates Parameters then the Swap Base Rates will be executed and the Parties will proceed to step (ix); vii. If received quotes are not within the Accepted Swap Base Rates Parameters then there will first be a repricing attempt from step (i) above. Whenever that still 5 The dry run under (d) must be further described in details in the detailed operational Financial Close protocol Pagina 41 van 46

42 does not result in quotes within the Accepted Swap Base Rates, the process will re-start from step (b) above; viii. Optimisation of the (final) draft Updated Financial Model (determined as set out in paragraph 6(b)) with the executed Swap Base Rates and calculation of the final Gross Availability Payment (BBV); ix. Confirmation (in accordance with the model statement attached as Attachment 2) by the independent model auditor that (A) the Updated Financial Model is based on the (final) draft Updated Financial Model and that all the changes made to the (final) draft Updated Financial Model are only those changes as agreed with the Contracting Authority and (B) the update process of the Updated Financial Model as stated in the final detailed operational Financial Close protocol has been followed correctly; (f) Provided that the Gross Availability Payment (BBV) falls within the Accepted BBV Parameters and the independent model auditor has given the confirmation in accordance with subparagraph (e)(ix) above, the Contracting Authority and the Contractor will accept the outcome of the Updated Financial Model and specifically the Gross Availability Payment (BBV) reflected in the Updated Financial Model. (g) If the independent model auditor does not give its confirmation in accordance with subparagraph (e)(ix) above and, as a result, the Parties cannot agree on the final Gross Availability Payment (BBV) and/or the Updated Financial Model, it will be determined by an independent expert to be designated, at the request of either Party, by the Chairman of the Netherlands Institute of Chartered Accountants (NIVRA). The independent expert must determine the final Gross Availability Payment (BBV) in accordance with the principles agreed and described in this Annex 1, and rely on and use all relevant information available to determine the final Gross Availability Payment, including but not limited to the Swap Base Rates executed by the swap providers and the most recent versions of the Updated Financial Model prior to step 6(e)(viii) above, and the Finance Agreements; Pagina 42 van 46