jaargang 2008 nummer 2

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "jaargang 2008 nummer 2"

Transcriptie

1 jaargang 2008 nummer 2 Shibboleth van Logos Mogelijkheden spraakherkenning Geef praktische adviezen over moderne media

2 Verkrijgbare uitgaven begunstigers begunst. student normale prijs CD-Rom Waarheidsvriend 25, 20, 40, * Idem jaarabonnement 18,50 14, 32, * Didachè 8,50 8,50 11,00 IVP - CD-ROM 115, 115, 165, * OpenSjamar 119, 99, 139, OpenSjamar Library 79, 79, 79, Module Teksten 24, 24, 39, Preekregister module 34, 34, 39, Bibleworks upd. v.a. versie 6 180, 180, 205, Bibleworks versie 7 359, 359, 399, Bibleworks upd. v.a. versie 5 210, 210, 235, Spraakherkenning versie 9 169, * 169, * 245, * Spraakherkenning Upgrade 125, * 125, * 189, * WordPerfect X3 69, 69, 155, * inclusief verzendkosten, Alle prijzen in euro s, prijswijzigingen en drukfouten voorbehouden. Bureau Stichting Reformatica, p/a Valleistraat 52, 3901 RT Veenendaal Telefoon Fax bureau@meetingpoint.org Banknummer t.n.v. Stichting Reformatica momentopname van onze website Bezoek onze website 2 Refomail jaargang 2008 nr. 2

3 Inhoud BESTUURSZAKEN Bestuur 4 Artikel RD 6 BIJBEL EN KERK Online-Bijbel 6 Shibbolet 8 Uitgave van het GBS 10 PROGRAMMATUUR Inleiding spraakherkenning 11 Spraakherkenning 12 Tips spraakherkenning 16 Open Office 18 Boekjes printen 20 Adobe DE 22 Printerpoort 22 Areopagus Voorwoord Een nieuw nummer ligt voor u. Mogelijk bent u verrast, want u was er bijna aan gewend dat de verschijning van een nieuw nummer langer duurde dan gewenst. Maar we zijn onze begunstigers wel wat verplicht, dus hebben we er druk achter gezet om opnieuw een nummer met een verscheidenheid aan artikelen uit te brengen. We proberen de doelstelling te handhaven door als stichting adviserend bezig te zijn, tips en adviezen te geven, voorlichting over ontwikkelingen maar ook bezinnend. Niet dat u dit alles in dit nummer tegenkomt. Eén idee bijvoorbeeld wat op stapel stond is nog niet verwezenlijkt. We willen met een nieuwe rubriek starten waarin we voorlichting willen geven over wat er zich zoal ontwikkelt in de denk- en gedachten- en leefwereld om ons heen. Wie bijvoorbeeld in zijn gemeentewerk betrokken is bij catechese kan soms het gevoel hebben dat er allerlei ontwikkelingen gaande zijn die volledig aan hem voorbijgegaan zijn, of waarvan je niet weet waar ze het over hebben. Hebben we er bijvoorbeeld zicht op welke mogelijkheden jongeren benutten, waar ze zich op het internet veelal ophouden, welke informatie ze tot zich nemen en welke (denk)beelden ze steeds weer langs zien komen? We moeten niet vergeten dat de gemiddelde Nederlander 80 minuten per dag op het internet zit (twee jaar geleden was dat nog maar 43 minuten!). Daarbij is multitasken (meerdere dingen tegelijk doen) ook sterk toegenomen. Zestig procent doet het. Het percentage van tijd dat besteed wordt aan het doen van spelletjes op de PC is groter dan aan het lezen van tijdschriften. Veelzeggende dingen! De leefwereld van onze gemeenteleden te kennen is net zoiets als met Paulus rond te kijken op de Areopagus. Een kanttekening moet ik daarbij maken: toen Paulus in Athene was moest hij wachten en had dus de tijd om rond te kijken. Voor ondergetekende is dat niet het geval en daarom doe ik ook een beroep op u, op wat u zelf tegenkomt. Misschien hoort u iets of weet u iets waarvan u denkt: dat zouden anderen ook moeten weten. Het zou fijn zijn als u op die manier kunt meewerken en tips voor die rubriek wilt aandragen. We hopen dat er zo ook door onze begunstigers meegedacht wordt. Bij voorbaat vast hartelijk dank. M. Aangeenbrug Stichting Reformatica Stichting Reformatica bevordert kennisuitwisseling in reformatorische kerken, gezinnen en onderwijs, d.m.v. software, communicatiemiddelen, voorlichting, advies en informatie Bijdrage per jaar (studenten 18,50) Bestuur Ds. C. v.d. Worp, Wezep, voorzitter (PKN, herv.) Dhr. P. de Wolf, Rijssen, secretaris (Geref. Gem.) dhr. G.M.H. v.d. Werfhorst, Barneveld, penningmeester (PKN, herv.) Ds. M. Aangeenbrug, Barneveld (PKN, herv.) Dhr. A. van Binsbergen, Veenendaal, (PKN, herv.) Ds. A. Sloof, Woudenberg (PKN, herv.) Bureau Dhr. W.M.J. Muije, Veenendaal (Herst. Herv.) Redactie Ds. M. Aangeenbrug, tel redactie@meetingpoint.org Druk: Torendruk, Nijkerk Refomail jaargang 2008 nr. 2 3

4 B E S T U U R S Z A K E N Bestuurszaken Door P. de Wolf, secretaris Met dit nummer kunnen we gelijk een inzicht geven in de twee afgelopen vergaderingen. Allereerst die van 14 maart. Onze voorzitter opende de vergadering met het lezen van Lukas 23: en staat een ogenblik stil bij het lijdensevangelie van de Heere Jezus. Na een korte overdenking en gebed komen de zaken aan de orde. De notulen worden bekeken en voorzover nodig behandeld. Theologia Reformata bestaat 50 jaar. In april wordt er een symposium gehouden. Met de Gereformeerde Bond zullen besprekingen worden gevoerd om eventueel gezamenlijk iets van blijvende waarde op te zetten. Naar aanleiding van de ingekomen en uitgegane stukken wordt opgemerkt dat er weer enkele begunstigers hun begunstiging hebben opgezegd. Hierna worden de reguliere punten besproken. De kascontrole over 2007 zal zo spoedig mogelijk worden uitgevoerd. Inmiddels is ook de digitale versie van de Waarheidsvriend 2007 gereed gekomen. De cd-rom zal zo spoedig mogelijk worden verzonden. De cd-rom van 2007 bevat ook de Waarheidsvriend van Meer informatie is te vinden in de webshop op Meetingpoint.org. De programma s OpenSjamar en Tekstregister worden nader besproken. De ontwikkelingen van beide programma s vergen voortdurend aandacht. Zij voorzien in een behoefte bij onze begunstigers. Als Stichting Reformatica wordt er onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van de ANBI (algemeen nut beogende instelling). Giften aan onze stichting zijn dan na aanmelding als instelling aftrekbaar per 1 januari 2008 voor de begunstiger. Het nieuwe nummer van Refomail is zojuist verzonden aan de begunstigers. Verschillende onderwerpen komen in de Refomail aan de orde, zoals de website van de Bijbelse plaatsen, de cd-rom van de Studiebijbel, sprekende Bijbel met Hebreeuws, spraakherkenning en nog veel meer. De publiciteitscommissie is al weer bezig met een nieuw nummer wat voor de zomervakantie hoopt te verschijnen. Bij het punt bestuursverkiezing wordt afscheid genomen van de heer Schouten. Hij heeft te kennen gegeven zich niet verkiesbaar te willen stellen voor een nieuwe zittingsperiode. De voorzitter geeft in enkele woorden weer wat hij als penningmeester in de afgelopen vier jaar voor onze Stichting heeft betekend. We zijn u veel dank verschuldigd. U was evenwichtig in het nemen van financiële besluiten. Ook hartelijk dank voor alle administratieve werkzaamheden in samenwerking met de bureaubeheerder. Ook hartelijk dank voor het verlenen van onderdak voor de bestuursvergaderingen. Hierna overhandigt de voorzitter de heer Schouten een geschenkenbon en een bos bloemen. In de plaats van de heer Schouten wordt de heer G.M.H. van de Werfhorst hartelijk welkom geheten. Hij wordt de nieuwe financiële man van Reformatica. Hij zal samen met de bureaubeheerder de taak oppakken om de Stichting in financieel opzicht in raad en daad bij te staan. Bij de punten van bespreking komt de website van de stichting aan de orde. De huidige website is een statisch geheel. Al pratende komen we tot de conclusie dat de website een nieuwe lay-out en een eigentijdse vormgeving moet krijgen. Daarnaast moet de website ook functioneel zijn voor begunstigers en bezoekers. De technici in ons bestuur zullen een nieuwe opzet gereed maken. Achter de schermen is al behoorlijk wat tijd gestopt in de website Deze website wordt verder ingevuld zodat de mensen kunnen zoeken naar bijbelse gegevens. Door één van de bestuursleden is een visiedocument opgesteld om de strategie voor Reformatica voor de komende jaren beter en duidelijker uit te voeren. Hoe kunnen we gebruikers, begunstigers en kerkleden nog meer helpen bij het gebruik van software op de computer? Het gaat toch om het verbreiden van het Evangelie. Het blad Refomail wil de begunstigers op weg helpen bij de beschikbare en nuttige programma s. De vraag komt dan naar voren Wat ontbreekt er nog voor de predikanten om een preek voor te bereiden? Onderstaande punten willen we als bestuur verder uitwerken: - Welke toegang biedt de universiteitsbibliotheek? - Wat is onze positionering, voor welke identiteit staan we.- Kunnen we een website voor gemeenten opzetten met 4 Refomail jaargang 2008 nr. 2

5 B E S T U U R S Z A K E N een eigen beheersprogramma. - Een forum voor jongeren op de website - vragen stellen over de preken - Pagina met woorden - verwijzingen naar sites of documenten De drie kerntaken uit het visiedocument zijn: internet digitalisering software. We willen bij deze kerntaken de nadruk leggen op praktische tips. Tot zover deze vergadering, die uiteraard met gebed besloten werd. Dan de vergadering van 30 mei. Bij de opening leest onze voorzitter Ds. C. van de Worp Hand. 2: De woorden in dit gedeelte zijn een reactie op de preek van Petrus. Het is een preek die in betoning van geest en kracht uit de lijn der profeten voortkomt. Het is ook een preek in alle eenvoud uitgesproken, zonder opsmuk. Het is een prediking van het Woord tot in verslagenheid en in ootmoed gebrachte jongeren en ouderen. Ze zijn in verlegenheid gebracht door de prediking Bekeert u. De bekering en de vergeving der zonden zijn een gave van de Heilige Geest. God wil zo Zijn werk doen, te beginnen in de kringen van mensen te Jeruzalem, naar Judea, tot Samaria en tot aan de einden der aarde. De verkondiging van het Evangelie gaat door. De mensen in Jeruzalem waren volhardend. Tot twee keer wordt het woord volhardende in dit gedeelte genoemd. Het volharden is een aansporing om vol te houden. Het is ook een oproeien tegen de stroom van de wereld en de kerk. Dat wij ook zo zouden mogen volharden in de leer van de Apostelen en in de breking des broods. Dan zal de Heere ook Zijn zegen geven over het Evangelie van het kruis en opstanding, over zonde en vergeving van zonden. Tot zover een geestelijke overdenking, die bij een zakelijke vergadering ook zo noodzakelijk is. De notulen van de vergadering 14 maart 2008 worden na enkele redactionele wijzigingen goedgekeurd en ondertekend. Binnen het bestuur wordt het digitaliseren van de Waarheidsvriend nader bekeken. Enkele vragen worden bij de realisatie van het opstellen van de cd-rom geplaatst. Zijn we zo op de goede manier bezig? Kan dit proces nog verbeterd worden? En hoe kunnen we meer mensen van de cd-rom gebruik laten maken? Meer informatie over de cd-rom van de Waarheidsvriend treft u aan in de webshop van Meetingpoint ( Er zal op uitnodiging van de Kamer van Koophandel door een van ons een seminar worden bezocht over het onderwerp Wetten en regels voor stichtingen en verenigingen. De penningmeester geeft in samenwerking met de bureaubeheerder een overzicht van de financiële resultaten aan de hand van het journaal en de kolommenbalans. De resultaten over de periode van begin januari tot eind mei zijn positief te noemen. De nieuwe Refomail zal ongeveer half juni gereed komen. Half juli zal dit in de bus liggen. Met enkele afgevaardigden van de Christelijk Gereformeerde Kerk zal binnenkort worden overlegd hoe de inhoud van het weekblad De Wekker gedigitaliseerd kan worden. Drie bestuursleden van Reformatica zullen bij dit overleg aanwezig zijn. Binnen het bestuur wordt gewerkt aan de opzet van een nieuw logo voor Reformatica. Met het uitgangspunt van het nieuwe logo wordt ook de huisstijl van Meetingpoint gerestyled. De uitkomst van het logo en de huisstijl van de website zullen te zijner tijd worden bekend gemaakt. Aan de website Bijbelse plaatsen ( wordt hard gewerkt. Ds. R. van den Berg, ontwerper van deze site, zal zelf meewerken aan de invulling ervan. Veel wordt van deze website gebruikgemaakt. Het artikel over de media als reactie op de synode van de Gereformeerde Gemeente, wat geplaatst is op 3 april 2008 in het Reformatorisch Dagblad, is een goed initiatief geweest om de naamsbekendheid van Reformatica verder te vergroten. De volgende vergadering wordt gepland op 5 september Nadat alle punten van de agenda behandeld zijn, gaat dhr. Van Binsbergen voor in gebed. Hierna wordt de vergadering, die stond in het teken van saamhorigheid en eensgezindheid, gesloten. Refomail jaargang 2008 nr. 2 5

6 B I J B E L & K E R K Geef praktische adviezen over moderne media Om moderne media op een verantwoorde manier te gebruiken zijn praktische en concrete handreikingen noodzakelijk. De reden hiervoor is dat men door praktisch advies eerder inziet wat de succes- en faalfactoren zijn. Door dit vroegtijdig te doen, kunnen de kansen van de moderne media beter benut worden. Bijgaand artikel verscheen op 3 april in het Ref. Dagblad van de hand van onze voorzitter ds. C. v.d. Worp. Dit n.a.v. een schrijven vanuit de commissie moderne media van de Gereformeerde Gemeente. Op 28 maart verscheen van hun hand een visiedocument, naar de mening van het bestuur echter te weinig een praktische handreiking. mediagebruik te geven. Zomaar enkele voorbeelden: Via (mobiel) internet zijn mensen te bereiken met het Evangelie. Preken zijn te downloaden op mobiele telefoons, via internet kunnen predikanten jongeren bereiken en gemeenteleden kunnen via de website van de plaatselijke kerk op de hoogte blijven van het kerkelijke leven. Behalve dat verdient internet ook aandacht om op een onconventionele wijze het Evangelie door te geven en uit te dragen. Wij omarmen de media dan niet, maar uit genade omarmt God ons, zodat wij onze armen mogen uitstrekken naar de media om de altijd vernieuwende en rijke Boodschap over te dragen. Een voorbeeld van een praktische handreiking is het aangaan van een gefundeerd gesprek. Daarin is het van belang om de gevaren te schetsen, maar ook om kansen te noemen. Een goed, open en eerlijk gesprek doet wonderen. Echter, een gesprek alléén heeft niet het beoogde effect. De toon van te veel gesprekken kan dan overgaan in een ingesprektoon, met alle negatieve bijgeluiden van dien. Daarom is het verstandig om ook concrete mogelijkheden van verantwoord Ten slotte, laat de commissie de visie verder uitwerken met praktische en concrete handreikingen. Daarbij mogen ze biddend wijsheid afsmeken van God die mildelijk geeft en niet verwijt (vg. Jak. 1:5). Juist in die weg van afhankelijkheid wil God in Zijn grote genade aan mensen wijsheid geven om verantwoord om te gaan met de moderne media. Vanuit een intiem leven met God zal Hij dan nieuwe wegen openen om praktische adviezen te geven voor een verantwoord gebruik van de moderne media. Bijbelteksten, formulieren en belijdenisgeschriften Alles op één plek - voor úw gemak Door M. Aangeenbrug In ons werken binnen de kerk hebben we er vaak behoefte aan tijdens het schrijven van een bepaald stuk om tekst van elders te citeren. - Een bijbeltekst nodig? We openen het bijbelprogramma, zoeken de tekst en met plakken en knippen komen we een eind verder. - Een psalmvers nodig? Ergens op onze pc moeten ze staan. Even zoeken en zodra we de gezochte psalm gevonden hebben nemen we die over. Er niet over nadenkend of de psalm wel 100% overeenkomt met de juiste tekst. Er zijn namelijk ook bestanden in omloop waarin nogal wat fouten voorkomen. - Een stukje citeren uit een van onze belijdenisgeschriften of uit een van de formulieren? Dan moeten we misschien op zoek gaan of typen het gewoon handmatig in. Anders zijn we te veel tijd kwijt. 6 Refomail jaargang 2008 nr. 2

7 B I J B E L & K E R K wel je dan tijdens de preek niet kunt zeggen: zoals u in vers 16 ziet staan... Het waren allemaal redenen voor ons om eens te kijken of het mogelijk was een CD-ROM te ontwikkelen waarop al deze gegevens aanwezig waren. Daarbij hebben we ook pogingen ondernomen om de herziene formulieren op te nemen, maar het Boekencentrum gaf ons daarvoor (nog) geen toestemming. Intussen waren we ook bezig met de herontwikkeling van een andere website (bijbelseplaatsen.nl) en daarbij bleek dat de persoon die de techniek voor zijn rekening neemt (Kees Cornelisse) zelf een complete website heeft opgezet, waarop het volledige gereformeerde Kerkboek is opgenomen inclusief de Bijbel in de Statenvertaling. Aangezien iedere begunstiger van onze stichting - naar wij aannemen - toegang heeft tot het internet leek het ons veel praktischer de ontwikkeling van onze CD-ROM (voorlopig) te staken en te verwijzen naar deze website met zijn overvloedige inhoud: Het is de moeite waard deze in uw favorieten op te nemen. Op deze wijze hebt u direct alles bij elkaar. Mogelijk is er iemand in uw gemeente die - wanneer nodig - een liturgie in elkaar zet. Verwijs hem of haar dan direct naar deze site, het lijkt me niet meer van deze tijd dat iemand met het open psalmboek ernaast verzen over gaat zitten typen. Specificeren Op het eerste gezicht is het een kwestie van het juiste bijbelboek kiezen, het hoofdstuk, de psalm of de zondagsafdeling van de catechismus en dan gewoon kijken wat er op het scherm komt en eventueel plakken en kopiëren. Maar let op! Men kan hierin zelf vooraf de nodige variatie in aanbrengen. We hebben bijvoorbeeld een gedeelte nodig uit de brief aan de Efeziërs, Ef. 3: We kiezen het bijbelboek en het hoofdstuk en kunnen zo de gevraagde selectie vinden. Maar we kunnen ook bovenin de adresbalk de benodigde verzen extra aangeven. Dat gaat als volgt: we hebben Ef. 3 gekozen. In de adres balk staat nu: Daarachter kunnen we nu de verzen opgeven. Als volgt: Verder kunnen we ook nog de opmaak beïnvloeden. Onderaan de pagina zien we namelijk de keuzemogelijkheid om de nummering naast de tekst, in de tekst of helemaal niet te tonen. Het kan bijvoorbeeld in een schriftgedeelte in een liturgie een keuze zijn om de versnummers niet weer te geven. Het leest in ieder geval prettiger mee, alhoe- Zoeken Ook zijn er nog meer mogelijkheden, bijvoorbeeld om de leesbaarheid te vergroten door niet alle woorden achter elkaar door te schrijven. Ook kan het lettertype vergroot of verkleind worden, het kan direct afgedrukt worden of in de ingestelde tekstverwerker op de eigen pc geopend worden. Of als PDF-bestand. Dezelfde selecties kunnen ook bij alle andere aanwezige teksten toegepast worden. Wanneer bijvoorbeeld de nummering van de tekst is uitgeschakeld, staat bij een catechismuszondag niet steeds vermeld (bijv.) vraag 3 en antwoord 3, maar leest u gewoon de tekst. Ook de zoekfunctie is heel ingenieus aangebracht. Wanneer je een woord zoekt kun je aangeven of je dat in de Bijbel wilt zoeken (met een maximum van 100 weer te geven resultaten), in de psalmen en gezangen, de catechismus of waar dan ook. Alle aanwezige bestanden of groepen bestanden (de psalmen, belijdenisgeschriften) zijn apart te selecteren De zoekfunctie is wel een eenvoudige functie, je kunt geen combinaties van woorden maken. Maar voor een snelle zoektocht uitstekend geschikt. Het gebruik van een wildcard is wel mogelijk. Zoek je bijvoorbeeld op uitverk* dan levert dit als resultaat 45 vermeldingen op, waarvan 16 in de psalmen (uitverkoren, uitverkorenen), tweemaal in de catechismus, viermaal in de belijdenisgeschriften, twintigmaal Refomail jaargang 2008 nr. 2 7

8 B I J B E L & K E R K Tip * Backup register Tipjes Het register openen we door het via start, uitvoeren met register.exe te openen. Wanneer we het voor de eerste keer doen, bevinden we ons helemaal boven aan een mappenstructuur. Wanneer dit beginpunt geselecteerd is kan in het menu gekozen worden voor exporteren. Overigens kun je ook later, wanneer je op een bepaalde sleutel staat deze apart exporteren. Een gehele of gedeeltelijke backup (zo noemen we dat dan) heeft als extensie (achter de punt) reg. Wanneer een totale backup of een aparte sleutel met deze extensie later teruggezet moet worden hoef je alleen maar op dat bestand met extensie reg dubbelklikken. Simpel genoeg. Wel moet je weten waar je het hebt neergezet. * Registeraanpassingen We gaan in deze kolommen met tips wat nader in op aanpassingen in het register. Er wordt altijd heel sterk voor gewaarschuwd daar niet mee aan de slag te gaan als u niet terzake kundig bent. Toch is dit vaak meer bangmakerij, aangezien u via het register heel snel aanpassingen kunt doorvoeren die vanuit het programma vaak niet in te stellen zijn. We gaan niet te diep in op de opbouw van het register, maar gaan direct aan de slag. De bangmakerij komt hieruit voort dat een wijziging in het register niet is terug te draaien (met bijv. CTRL-Z, uiteraard wel door handmatig te wijzigen). Daarom wordt zeker de eerste keer geadviseerd altijd een backup van het register te maken, alvorens wijzigingen aan te brengen. in de Dordtse leerregels en tweemaal in de ziekentroost. Overigens valt het hierbij op dat de Dordtse leerregels niet onder het kopje belijdenisgeschriften maker van de site daarover nog van gedachten wisselen. Dat de maker van de site de oprechte bedoeling heeft dat de inhoud van het zijn opgenomen. Woord en alle belijdenisgeschriften Deze staan apart. Terwijl aan de andere kant onder de belijdenisgeschriften de wet des Heeren staat. Een niet gebruikelijke opsomming. We zullen met de makkelijk ter beschikking komt blijkt uit de allerlaatste zin op de pagina: de kopierechten zijn niet aan ons: we willen de inhoud juist verspreiden! Hebreeuws en Grieks in uw teksten Shibboleth van Logos door ds. A.J. v.d. Herik Problemen met accenten Eén van de moeilijkste opdrachten voor een tekstverwerker is, om op een fatsoenlijke manier Grieks of Hebreeuws op het scherm te krijgen. Met de komst van Windows met TrueType font en Unicode is dat wel verbeterd, maar nog steeds blijft het een hele toer, zeker als het gaat om accenten en vocalisatie. Logos Research Systems heeft daarvoor een handige tool ontwikkeld. Hij heet Shibboleth. Het is een apart programmaatje dat op een heel eenvoudige wijze ons in staat stelt om gevocaliseerd hebreeuws te schrijven en geaccentueerd Grieks! Het programma is gratis te downloaden met de bijbehorende fonts. Werking De interface van het programma is duidelijk (het is meteen een aanduiding hoe de volgende Logos-versie eruit zal zien): weinig knoppen en toch alle mogelijkheden. Boven in het scherm zien we links een knop om te kiezen in welke taal we wil- 8 Refomail jaargang 2008 nr. 2

9 B I J B E L & K E R K len schrijven (tot Ethiopisch toe). Daarnaast is de knop voor keuze van unicode of asci. Windows ondersteunt unicode. Met unicode kun je alle karakters krijgen in elk lettertype, bijvoorbeeld Arial of Times New Roman. Zo kun je gewoon doortypen in je eigen lettertype en ondertussen Hebreeuws invoegen. De twee ronde buttons zijn resp. de kopieer- en plakbutton. Hiermee wordt het resultaat van onze invoer (zie beneden) gekopieerd, zodat we het kunnen plakken (vanuit de tekstverwerker met CTRL-V) in de tekstverwerker. Of zodat we de zin of het woord (nogmaals) kunnen plakken in het venster van shibboleth zelf. Let erop, dat hebreeuws enkele tekens ervoor en erna krijgt in de tekstverwerker. Die moeten handmatig, of met een zelfgemaakte macro, verwijderd worden. Het invoerscherm Het invoerscherm is eenvoudig. Je kunt in het onderste venster typen (of klikken op het toetsenbord, of er naast klikken op de verschillende mogelijkheden. Zo stel je geaccentueerd en gevocaliseerd de tekst samen). Het gegeven voorbeeld is in het Hebreeuws, maar ook Grieks is goed mogelijk. Al met al heeft het programma een voor zich sprekende werking. Downloaden Het programma is te downloaden op. Opmerkingen: - Wie met Windows XP werkt, moet eerst Windows Net Framework 3.0 downloaden. Op dezelfde site aanwezig. - Volgens de auteur biedt Corel Wordperfect helaas! - (nog?) geen ondersteuning van Unicode. Open Office wel. De redactie gebruikt WordPerfect X13 en daar werkt het zonder problemen. - Wanneer u het programma via Firefox downloadt moet u de genoemde pagina eerst onder IE-tab laden! - De installatieprocedure is zoals vaker weer eens brutaal en bepaalt zelf waar de bestanden worden neergezet. Je hebt er geen enkele invloed op en een vreemde mappenstructuur nestelt zich ergens op de schijf. Bij het verwijderen van het programma blijft er zodoende een rest achter. - Al met al werkt het simpel en fantastisch! Tip * Snel zoeken Tipjes Bij de oefening waarbij we een sleutel aanpassen zag u al dat wanneer u een sleutel opent er soms een hele lange lijst nieuwe sleutels verschijnt. U moet dan weer scrollen en zoeken. Maar wanneer u bovenaan staat in een rij en u moet bijvoorbeeld naar de sleutel Microsoft kunt u ook gewoon op het toetsenbord de letters beginnen in te typen. Dus: m-i-c. Dit moet wel vlot achter elkaar gebeuren. Wanneer u eerst de m in typt en vervolgens wacht en even later de I, dan gaat de keuze naar de eerstvolgende sleutel die met een i begint. * menu s uitklappen Voorheen werd het menu Start over meerdere kolommen weergegeven, als het meer koppelingen bevatte dan er in pasten. Wanneer er nu teveel programma s aanwezig zijn zullen er onder- en bovenin het menu scrollknoppen komen. Wellicht hebt u liever de oude situatie en zodoende een duidelijk overzicht. Om dit te activeren kiest u in het register allereerst de sleutel met de naam HKEY_LOCAL_ MACHINE. Open deze door erop te dubbelklikken of gewoon via het toetsenbord met het pijltje naar rechts. Er verschijnen een aantal sleutels. Zoek de sleutel met de naam Software, vervolgens weer openen en dan steeds achtereenvolgens de volgende sleutels: Microsoft / Windows / Current- Version / Explorer / Advanced. Kies dan (op de menubalk) bewerken/ nieuw/tekenreekswaarde. In de rechterhelft ziet u nu een nieuwe zogenaamde sleutel verschijnen. Noem deze StartMenuScrollPrograms (let op de hoofdletters). Druk op enter. Nu geven we deze sleutel nog een waarde. Dubbelklik en geef als waarde False op. Bevestig met OK. Het zou nu moeten werken. Refomail jaargang 2008 nr. 2 9

10 B I J B E L & K E R K Bijbelprogrammatuur in Nederland Uitgave van het GBS door ds. A.J. v.d. Herik Bijbelsoftware Dat ons land niet voorop loopt in het ontwikkelen van up-to-date Bijbelsoftware is een feit dat niet te loochenen is. Wie vaak met buitenlandse Bijbelprogrammatuur werkt, slaakt nog wel eens de verzuchting: waarom hebben we zoiets niet in het Nederlands. Weliswaar heeft bijvoorbeeld een programma als Logos (Libronix) een Nederlandse interface en helpfunctie, maar de boeken ervan zijn echter bijna uitsluitend in het Engels (behalve enkele Nederlandse Bijbels). Een uitgave van de kanttekeningen en het kerkboek in Libronixformaat zit er voorlopig niet in. Er zijn natuurlijk wel andere programma s in het Nederlandse taalveld, maar deze benutten meestal niet de nieuwste ontwikkelingen als het gaat om computertechnologie. Verder zijn de meegeleverde Nederlandse teksten niet altijd foutloos. Modern Ik was dan ook blij verrast toen ik de cdrom van de GBS in handen kreeg. De GBS die voor velen het synoniem was van ouderwetsheid laat zich nu van een totaal andere kant zien. Ze hebben namelijk hun Bijbeluitgave met kanttekeningen en kerkboek op een prachtige manier in digitale vorm uitgegeven. De inhoud, lay-out en programmatuur wekken oprechte bewondering. Inhoud Allereerst de inhoud. Omdat de GBS jarenlange ervaring heeft in het uitgeven van Bijbels, is de tekst die in de digitale editie wordt gebruikt, een geheel gescreende tekst: je komt er niet zo gemakkelijk een foutje in tegen. En dat geldt zowel voor de Bijbeltekst, als de tekst van de berijmde psalmen en belijdenisgeschriften. Wie bijvoorbeeld in een PowerPoint-presentatie wel eens een stukje uit ons kerkboek citeert (en daarvoor wat van Internet afplukt ), doet er normaal gesproken altijd goed aan, om even te kijken of alle punten, komma s en hoofdletters wel goed staan. Wie echter de digitale uitgave van de GBS gebruikt, kan er zondermeer vanuit gaan dat het goed zit met de tekst! Voor iemand die liturgieën maakt, een hele zorg minder! Ook zijn er teksten opgenomen die normaal gesproken niet in een programma voorkomen: bijvoorbeeld de korte samenvattingen van elke Bijbelhoofdstuk. De lay-out De gebruikte kleuren onder meer lichten donkerblauw - zorgen voor een rustig beeld: overzichtelijk en gemakkelijk om te lezen. Het programma heeft een heel overzichtelijke interface. Via het linker navigatievenster kunnen we via bladwijzers gemakkelijk naar de verschillende onderdelen manoeuvreren. Het leesvenster is eveneens overzichtelijk opgebouwd. Links de tekst, en rechts de kanttekeningen. Verwijsteksten zijn blauw weergegeven. Dit betekent dat je erop kunt klikken en zo naar de betreffende tekst kunt gaan. Ook kun je er met je muis gewoon op gaan staan (zonder te klikken). Dan opent zich een klein pop-up venstertje met de betreffende tekst. De rood gearceerde tekst is de tekst die op dat moment actief is. Wie verschillende dingen naast elkaar wil opzoeken, kan dat heel gemakkelijk doen. Voor elke nieuwe opdracht, wordt 10 Refomail jaargang 2008 nr. 2

11 P RO G R A M M ATUU R een apart tabblad geopend. Zo kun je gemakkelijker Bijbelstudie doen. Het rechtervenster bied via tabs ook de mogelijkheid om aantekeningen te maken. En verschillende dingen te kopiëren en samen te voegen! Het rechter ondervenster is het zoekventreffers op: namelijk in de kanttekeningen op Openb. 11:3 worden Calvijn en Luther genoemd. In de kanttekeningen op 12:5, 14:9 en 16:3 komt alleen de naam Luther voor. t Is maar dat u het weet! Al met al een prachtig programma. Geavanceerd zoeken ster. Je kunt zoeken op teksten, kanttekeningen, Bijbelboekintroductie, etc. Zo is het mogelijk om in de kanttekeningen te zoeken naar het voorkomen van woorden. Een klein voorbeeldje. De zoekopdracht Calvijn Or Luther levert 4 Vereisten Het programma werkt onder Windows XP en Vista. Wie donateur is van de GBS of predikant is, kreeg het programma gratis thuisgestuurd. Wie het wil kopen, kan dat voor 5,- bij de Gereformeerde Bijbel Stichting in Leerdam doen. We hopen dat dit GBS-programma een nieuwe trend zet in de ontwikkelingen van goede Nederlandse Bijbel softwareprogrammatuur! Van preferred naar professioneel Mogelijkheden van een echte spraakherkenning door ds. G. van Wijk Binnen grote bedrijven is men er al achter: tijdwinst wordt met name merkbaar waar terugkerende operaties worden geautomatiseerd. Inmiddels wordt het hele factureringsproces geleid door macro s van hoog niveau. Met de beruchte druk op de knop verwerken ICT systemen het hele proces en heeft de werknemer zijn handen vrij om ander nuttig werk te verrichten. Multi-tasking noemt men dat met een deftig woord. Feit is dat door gebruik te maken van macro s de beschikbare tijd per werknemer efficiënter kan worden gebruikt. Bovendien vereist een vooropgezet proces van de werknemer minder concentratie en wordt de kans op fouten verkleind. De vraag dient zich aan: kunnen macro s ook het werk in de pastorie vereenvoudigen? Zeker weten. Basishandelingen Velen onder ons hebben het inmiddels ontdekt: het opstellen van een tekstdocument door middel van spraak gaat tot driemaal sneller dan met behulp van het toetsenbord. Toch is daarmee nog niet alles gezegd. Ongemerkt typen en muizen wij wat af, op zoek naar het juiste document, bij het ingeven van gegevens in ons bijbelprogramma, bij het vinden van de juiste informatie op Internet, om zomaar een aantal basishandelingen te noemen. Welke bijbelverzen zijn er, met dat ene specifieke woord? Bijbelprogramma openen, specifieke woord in het zoekvenster intikken, met de muis de gewenste knoppen indrukken, naar boven en beneden scrollen, enzovoorts... Wat zou het handig zijn als slechts één spraakcommando voldoende was - bijvoorbeeld zoek in de bijbel - om het zoekresultaat meteen voor u te hebben. Wel, dat kan. Daarover gaat dit artikel. De mogelijkheden van Dragon NaturallySpeaking Professional. Prijskaartje Tot op heden is deze uitvoering onder ons onbesproken gebleven. Niet dat deze niet interessant zou zijn, integendeel. Het is het paradepaardje vanuit de Refomail jaargang 2008 nr. 2 11

12 P RO G R A M M ATUU R spraakherkenningswereld. Maar de prijsstelling was het probleem. Toegegeven, de uitgave wordt eenmalig gedaan, daarna maakt het niet meer uit of u later een upgrade aanschaft binnen de preferred-lijn of de professionele-lijn, de upgrade prijs blijft hetzelfde, maar een eerste uitgave van rond de 900 is voor de meesten onder ons toch iets te gortig. Wellicht dat deze laatste factor nog is te verzachten. Voordat wij echter tot een kosten-baten analyse komen, willen wij in de volgende artikelen eerst eens kijken naar de baten. Mocht u daarna enthousiast geworden zijn, neemt u dan contact op met ondergetekende. Na inventarisatie van het aantal geïnteresseerden, kunnen wij het bedrag met honderden euro s naar beneden bijstellen... Voor bestelling, suggesties, overleg of advies of kunt u terecht bij: Ds. G. van Wijk, Dordrecht gvwijk@filternet.nl Telefoon: Werken met de snelheid van het geluid... Mogelijkheden van de professionele editie door ds. G. van Wijk Baten Wat heeft de professionele editie wat de preferred gebruiker missen moet? Het belangrijkste verschil is dat de professionele editie uitgerust is met een macromogelijkheid. En dat is niet zomaar een kleine plus op de preferred editie. Nee, deze ene uitbreiding geeft ongekende mogelijkheden binnen talloze toepassingsgebieden. Want een macro is in staat een hele reeks computerhandelingen voor zijn rekening te nemen. Normaalgesproken zou u handmatig met behulp van de muis en het toetsenbord de handeling moeten uitvoeren maar deze reeks is binnen een macro te definiëren, zodat de computer dat volautomatisch voor u doet. Trefzeker, maar ook pijlsnel. Zo snel, dat u de verschillende dialoogvensters die u normaalgesproken zou moeten doorlopen, niet eens te zien krijgt. Binnen Dragon NaturallySpeaking hebt u weliswaar de beschikking over honderden standaardcommando s waar u goed mee uit de voeten kunt, maar het aantal commando s is begrensd. Zeker als het gaat om relatief onbekende programmatuur. Velen van ons zijn werkzaam met bijbelsoftware of met een archiveringssysteem voor de pastorale bezoeken en niet te vergeten de theologische bibliotheek. Voor elk specifiek programma zijn binnen de professionele editie commando s op te stellen die een macro in werking zetten. Concreet Hoe ziet een dergelijk macro er uit? Binnen het opdrachtencentrum heeft de professionele gebruiker naast de tekst en afbeeldingen - dat heeft de preferred gebruiker ook, het zogenaamde sneldictaat - nog andere keuzemogelijkheden. Dat zijn achtereenvolgens de macro opname, de stap voor stap variant en voor de gevorderde gebruiker de geavanceerde scripts. Deze vier verschillende macrotypen met elk hun mogelijkheden, voor- en nadelen, neem ik één voor één met u door. I. Tekst en afbeeldingen Zoals gezegd is de tekst en afbeeldingen macromogelijkheid ook binnen de preferred editie aanwezig. Wellicht dat u een aantal van deze sneldictaten inmiddels hebt aangemaakt. U kunt bijvoorbeeld uw groet onderaan een schrijven met adresgegevens en verdere persoonlijke gegevens met slechts één commando in een tekstdocument invoegen. Of een briefhoofd, uw naam of andere standaardzinnen. Zet daartoe deze gegevens in een tekstblok en geef vervolgens het commando maak dat sneldictaat. In het venster van de opdrachtnaam hoeft u dan alleen nog maar het commando te definiëren, bijvoorbeeld eigen gegevens invoegen. Het aantal tekstblokken dat u definiëren kunt, is onbegrensd. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk om alle 1472 verzen uit de Psalmberijming van 1773 met de Enige Gezangen te definiëren. Het geven van het commando bij het uitwerken van uw liturgie Psalm 42 vers 1 invoegen, geeft ons meteen het bekende t Hijgend hert volledig afgedrukt. U zult met dat project echter een week of twee bezig zijn voordat u deze 1472 commando s hebt ingevoerd. Dat is dus niet handig. Het vervelende is bovendien dat elke preferred gebruiker dat zelf zal moeten doen, omdat deze commando s niet - in tegenstelling tot wat met de professionele versie mogelijk is - uitwis- 12 Refomail jaargang 2008 nr. 2

13 P RO G R A M M ATUU R selbaar zijn met andere gebruikers. Voor de professionele editie heeft ondergetekende de complete set Psalm-commando s op een snelle manier beschikbaar kunnen maken. Stelt u zich voor: met slechts één commando staat het desbetreffende psalmvers in uw tekstdocument. Mocht u regelmatig liturgieën moeten uitwerken, dan is deze mogelijkheid een echte time-saver. Al het plaken knipwerk behoort hiermee tot het verleden. II. Macro opname Heeft de preferred gebruiker gelukkig de beschikking over een macro-mogelijkheid in de vorm van tekst en afbeeldingen, de macro opname moet hij helaas missen. Een macro opname is de meest eenvoudige maar ook de meest beperkte methode om door middel van een commando de computer aan het werk te zetten. Met een druk op de knop wordt als het ware een opname gestart. Dragon neemt vanaf dat moment alle muisbewegingen, het klikken van de muis, het indrukken van toetsen, het doorlopen van de dialoogvensters op, zoals je een film zou opnemen. Als u het gewenste resultaat hebt bereikt, stopt u de opname en geeft u de macro zijn naam. Bij het uitspreken van de opdrachtnaam ziet u hoe de opname wordt afgespeeld. Zonder dat u de computer aanraakt, ziet u de muis over het scherm bewegen en verschillende dialoogvensters langskomen. Handig, als het een veel terugkerende operatie betreft. Echter... deze macro wordt uitgevoerd met de snelheid - of liever gezegd: de traagheid - waarmee u de verschillende handelingen hebt uitgevoerd. Het is mooi om er een keer mee te experimenteren, maar willen wij voor echte snelheid gaan, zullen wij een andere methode moeten gebruiken... III. Stap-voor-stap De stap voor stap methode is relatief eenvoudig maar stukken sneller, in vergelijking met de _macro opname_. Voorwaarde is wel dat u enige kennis hebt van de meest gangbare sneltoetsen. Door de computer een reeks van zulke toetsencombinaties achter elkaar te laten uitvoeren doet de PC precies wat de bedoeling was. Ik geef een eenvoudig voorbeeld. Binnen Microsoft Word is het mogelijk om van een specifiek woord de synoniemen te tonen. Die functie is handig als het woord dat u gebruiken wilt voor uw besef toch niet trefzeker genoeg is. De sneltoets daarvoor is shift+f7. Preferred gebruikers kunnen natuurlijk gewoon het commando geven druk shift F7, maar binnen de professionele variant het is handiger een commando te definiëren met als aanduiding synoniemen tonen. Zodra Dragon dit commando hoort, kan het automatisch shift+f7 intoetsen. Toetsencombinaties zijn immers niet gemakkelijk te onthouden in tegenstelling tot een goed gekozen commando. Bovendien wordt het voor preferred gebruikers onmogelijk de reeks te onthouden als het om bijvoorbeeld vier of vijf stappen gaat. Hoe werkt het? Laten wij in gedachten ons eerste com- Sneltoetsen gebruiken? Het bijspijkeren van uw kennis op dat gebied is een koud kunstje: op internet zijn allerlei overzichten te vinden. Bekend zijn wellicht voor een ieder toetsencombinaties als "CTRL+c" voor kopiëren, "CTRL+v" om te plakken, enz. Minder bekend is misschien de toetsencombinatie "ALT+F4" om een geopend venster te sluiten of "CTRL-F4" om een deelvenster te sluiten wanneer er bijvoorbeeld meerdere documenten in een tekstverwerker geopend zijn. En zeker onbekend is de sneltoets "windows+b" om de focus te zetten op de werkbalk. Voorbeelden genoeg, alleen onthoud je die niet allemaal. mando definiëren. Geef het commando open opdrachtencentrum. Druk op nieuw in het linker gedeelte. Bepaal binnen welk programma uw specifieke commando werkzaam moet zijn, ofwel: bepaal de context. Hierdoor is het mogelijk om uw commando s zoveel mogelijk uniform te houden. Zo kunt u bijvoorbeeld een standaardcommando aanmaken met als aanduiding zoek woord. Binnen Microsoft Word is dit commando al aanwezig. Binnen het freewareprogramma cuecards moet voor het zoeken van een woord de F3-toets worden ingedrukt, terwijl binnen de Internet Explorer de ctrl+f geldt. En u moet het allemaal onthouden... Dragon neemt de context in ogenschouw om te bepalen welke sneltoetsen er moeten worden gebruikt. Zo heeft het commando zoek woord overal het juiste effect zonder dat u al die verschillende toetsencombinaties moet weten. Nadat de context is bepaald, kiest u het opdrachttype. U selecteert stap voor stap. Vervolgens kunt u een hele reeks toetsaanslagen definiëren maar ook programma s openen, wachtcommando s definiëren of gewoon tekst laten typen. Zie illustratie! IV. Geavanceerde scripts Het paradepaardje onder de verschillende macrotypen is de geavanceerde script. Deze macro s worden veruit het snelst uitgevoerd. Bovendien hebben deze geavanceerde scripts de meeste mogelijkheden. Bijna elke computerhandeling is binnen een geavanceerde script te vangen. Het nadeel is dat het hier een tamelijk specialistisch terrein betreft. Het voordeel van deze scripts is verder dat in een commando een aantal variabelen zijn te definiëren. Stel u wilt binnen een bepaald bijbelprogramma automatisch elke willekeurige bijbeltekst met een spraakcommando naar Refomail jaargang 2008 nr. 2 13

14 P RO G R A M M ATUU R versie helemaal naar eigen smaak is aan te passen. Andere voordelen Verder is het mogelijk te werken met verschillende lexica. Deze mogelijkheid zal binnen onze gebruikersgroep minder interessant zijn. Bij het werken aan een speciaal project, met een voor u ongebruikelijk taalveld, kunt u een speciaal lexicon aanmaken. Zodra u niet meer voren kunnen halen. Dan is het natuurlijk ondoenlijk om alle bijbelverzen afzonderlijk te definiëren. In dat geval zou u ruim commando s moeten aanmaken. Uitgesloten. Een geavanceerde script heeft de mogelijkheid te werken met een aantal variabelen binnen een opdrachtnaam. Deze variabelen hebben elk hun eigen definitie in de vorm van als dit... dan dat.... U zult begrijpen: de combinaties van mogelijkheden in het geven van commando s zijn hiermee onbeperkt. Een commando voor het invoegen van elke willekeurige bijbeltekst in een tekstdocument zou als volgt kunnen luiden: statenvertaling <bijbelboeken> <hoofdstuknummers> vers <versnummers> invoegen. Zodra het commando klinkt statenvertaling Johannes 3 vers 16 invoegen, wordt meteen het bekende want alzo lief... in het tekstdocument ingevoegd. Het enige wat u moet doen is Dragon vertellen uit welke mogelijkheden het kiezen mag voor de variabele <bijbelboeken>. Onder die variabele definieert u eenvoudigweg alle 66 bijbelboeken. Datzelfde geldt voor de variabelen <hoofdstuknummers> en <versnummers>. Om u een idee te geven hoe een dergelijk macro er uitziet, ziet u deze in verkorte vorm elders afgedrukt. Bovenstaand macro is slechts gedeeltelijk afgedrukt. Het gaat er niet om dat u alles begrijpt, maar dat u een indruk krijgt van de werking en de onbegrensde mogelijkheden. Hoewel bovenstaand macro geschreven is om samen te werken met het freeware bijbelprogramma ISA is het natuurlijk ook mogelijk om een ander bijbelprogramma als basis te nemen, bijvoorbeeld BibleWorks. Mogelijkheden U begrijpt dat het natuurlijk ondoenlijk is alle mogelijkheden op te sommen. Ik geef slechts een beknopt overzicht, zonder het noemen van verdere details. De volgende mogelijkheden doen zich voor: - automatisch invoegen van de systeemdatum in een tekstdocument - automatisch opmaken van een tekstdocument en meteen als bericht verzenden - naar elke willekeurige datum binnen Outlook navigeren - op elk willekeurig tijdstip een afspraak plannen - document als boekje laten uitprinten - automatisch telefoonnummer kiezen en een gesprek voeren. U begrijpt dat bovenstaande lijst gemakkelijk is uit te breiden. Het is inmiddels voor u wel duidelijk dat de professionele aan uw project werkt, wisselt u weer naar uw basis lexicon. In het specialistisch lexicon kunt u vaktermen en buitenlandse namen neerzetten die u normaalgesproken niet zult gebruiken. Het wisselen van lexicon zal in dat geval de nauwkeurigheid ten goede komen. Daarnaast heeft de professionele grote broer een hulpprogramma aan boord dat nog beter zijn werk doet dan de taalmodeloptimalisatie binnen de preferred editie. Het hulpprogramma heet Voctool. Het is in staat grotere hoeveelheden tekst ten behoeve van de taalmodeloptimalisatie te verwerken en deze informatie op te slaan in het zogenaamde middenslot. Dit middenslot geeft een hogere herkenningsgraad in tegenstelling tot het zogenaamde userslot. Bovendien is ook het spraakbestand met het tekstbestand op te slaan zodat deze door anderen kan worden gecorrigeerd. Als niet helemaal duidelijk is wat precies is uitgesproken, ligt onder de tekst de authentieke opname. Op die manier kan een ander u makkelijk het correctiewerk uit handen nemen. Hoe verder? Aan de mogelijkheden zal het niet liggen. De professionele editie heeft voor onze gebruikersgroep een toegevoegde 14 Refomail jaargang 2008 nr. 2

15 P RO G R A M M ATUU R Speciale macro voor bijbelteksten: Sub Main AppBringUp "C:\Documents and Settings\All Users\ bureaublad\bijbelvertaling" Wait 4 SendSystemKeys "{f}{right}{enter}" Wait.1 If ListVar1 = "Amos" Then SendDragonKeys "Am" If ListVar1 = "Daniël" Then SendDragonKeys "Dn" If ListVar1 = "Deuteronomium" Then SendDragonKeys "Dt" et cetera Wait.1 SendDragonKeys "{Space}" If ListVar2 = "1" Then SendKeys "1" If ListVar2 = "10" Then SendKeys "10" If ListVar2 = "100" Then SendKeys "100"... et cetera Wait.1 SendDragonKeys "{Space}" If ListVar3 = "1" Then SendKeys "1" If ListVar3 = "10" Then SendKeys "10" If ListVar3 = "100" Then SendKeys "100" If ListVar3 = "101" Then SendKeys "101"... et cetera Wait.1 SendKeys "{enter}" Wait.1 SetMousePosition 0, 20, 108 Wait.1 ButtonClick 1,2... et cetera Wait.1 SendKeys "{del}" Wait.1 SendDragonKeys "{ctrl+end}" SendDragonKeys "{backspace 2}" Wait.1 SendDragonKeys "{ctrl+shift+pgup}" Wait.1 SendSystemKeys "{ctrl+v}" End Sub waarde. De vraag is echter of al dit extra s de meerprijs rechtvaardigt. Het antwoord op die vraag zal afhangen van het feit of uw werkpatroon inmiddels door spraakherkenning wordt gedomineerd. Mocht het invoeren via spraakherkenning toch niet bij uw werkstijl passen, dan is de uitgebreide versie niet aan u besteed. Hebt u echter de smaak te pakken gekregen en is dit programma een onderdeel geworden van uw manier van werken, dan zal deze aanschaf zeker lonen. In Amerika kwam men tot de berekening dat het automatiseren van terugkerende operaties uren scheelt in de week, en dagen scheelt in de maand, en weken scheelt in het jaar. Dat is natuurlijk Amerikaanse retoriek en overdrijving, laten wij het maar houden bij ons Hollands nuchtere: tijdwinst is aanwijsbaar. Wanneer het inzicht bij u doorgedrongen is dat deze mogelijkheid ook in uw geval lonend zou kunnen zijn, is een bericht aan ondergetekende (zie voor het adres het inleidende artikel) voldoende om de mate van interesse binnen onze gebruikersgroep te peilen. Dat laatste is belangrijk voor onze onderhandeling over de uiteindelijke aanschafprijs. Voor de duidelijkheid: het kenbaar maken van uw interesse voor dit product is niet bindend. Het is slechts een indicatie ten behoeve van onze onderhandeling. Ik zie uw reactie graag, kort na het verschijnen van dit blad, tegemoet. En tenslotte: als u er toch eerst rustig aan beginnen wilt: ook de preferred editie is nog te verkrijgen tegen gereduceerd tarief. Refomail jaargang 2008 nr. 2 15

16 P RO G R A M M ATUU R Tips en trucs deel VII Uw stem wordt gehoord... Door ds G. van Wijk Onderstaande tips zijn opnieuw afkomstig van ds G. van Wijk. Inmiddels zijn vele gebruikers werkzaam met spraakherkenning. Mocht u een handige tip hebben ter verbetering van de nauwkeurigheid of ter bevordering van de workflow, schroom niet uw tip te melden. Tegelijkertijd worden de vragen vanuit de gebruikersgroep telkens verwerkt in de kolommen van tips en trucs. Met andere woorden: uw stem wordt gehoord... Tip 1 Bedrijfsspionage? Maak gebruik van het lexiconprogramma van Nuance. Nuance is in staat in haar laboratoria de spraakbestanden nog beter te optimaliseren dan via uw eigen computer mogelijk is. U zult merken dat als u aan dit programma meedoet, de teruggestuurde spraakbestanden forser zijn in omvang. Uiteraard zal Nuance de door u toegestuurde geluidsgegevens ook tegelijkertijd gebruiken voor eigen onderzoek. Let er dus op dat uw tekst- en spraakgegevens in handen komen van derden. Nu verdenken wij Nuance niet van spionage, maar toch is het goed om dat te realiseren. Uiteraard hebben wij er geen enkele moeite mee dat een ieder kennisneemt van onze preekarbeid, maar met de verslaglegging van onze pastorale gesprekken ligt dat iets anders... Wat moet u doen om aan dit unieke lexiconprogramma te kunnen deelnemen? Ga als volgt te werk: ga naar de functie help in de Dragon balk of onder het microfoonpictogram in de systemtray. Ga naar de optie software-updates. Zodra u de updates zichtbaar gemaakt hebt, wordt u doorverwezen naar het lexiconprogramma. Lees de aanwijzingen nauwkeurig. Zodra Dragon de beschikking heeft over 500 MB van uw stemgegevens, wordt u de mogelijkheid geboden deze gegevens aan Nuance toe te sturen. Het spreekt voor zich dat u over een snelle Internetverbinding moet beschikken om deze hoeveelheid aan Nuance door te seinen. Nu is het doorsturen van 500 MB vandaag de dag niet meer zo n grote opgave, maar de verbinding met Nuance blijkt niet al te vlot te zijn. Houdt u er dus rekening mee dat de overdracht enkele uren in beslag kan nemen. Verzend dus de gegevens op het moment dat u de computer niet nodig hebt. Heeft het werkelijk zin? Men zegt dat die gebruikers die al aan de top zitten wat precisie betreft er weinig baat bij hebben. Toch kan ik het een ieder aanbevelen. Dit lexiconprogramma heeft duidelijk een positieve invloed. Het programma reageert sneller, en er is zelfs van een hoge herkenningsgraad sprake waar niet eens al te duidelijk gesproken wordt. U kunt er meer over lezen op: De kunst is nu om uw opgepepte sprekersprofiel verder te verfijnen. Dat doet u door de eerder beschreven methode van een wekelijkse correctiesessie. Standaard slaat u het sprekersprofiel niet op. Beter is het de foutief geïnterpreteerde zinnen weg te schrijven naar een speciaal document, en deze eenmaal in de week na te lopen. Na een dergelijke correctiesessie slaat u uw gebruikersbestanden wel op. Zie tip 7. Succes verzekerd! Tip 2 Wie het eerst komt... Sommige gebruikers ervaren dat Dragon NaturallySpeaking beter presteert en sneller reageert als het als eerste wordt opgestart in de reeks van programma s die u gebruiken wilt. Eerst moet Windows goed worden opgestart. Geef Windows ruimschoots de tijd om alle services te laden. Vaak is het zo dat als Windows wordt opgestart er nog een aantal minuten nodig zijn om de laatste services in het actieve geheugen te zetten. Sommige antivirus programma s voeren meteen een quickscan uit. Daarnaast zullen de actuele updates worden gedownload en gaat een defragmentatieprogramma meteen de harde schijf ordenen et cetera. Daarom is het goed om uw Windows systeem vroegtijdig op te starten en voor een aantal minuten te laten staan. Daarna start u als eerste Dragon NaturallySpeaking op. Het blijkt voor de herkenningsprecisie beter te zijn om Dragon NaturallySpeaking niet automatisch te laten meestarten met Win- 16 Refomail jaargang 2008 nr. 2

17 P RO G R A M M ATUU R dows. Zodra Dragon is opgestart, kunt u de andere programma s openen. Tip 3 Een eng beest Een van de bestanden die negatief kunnen interfereren met Dragon NaturallySpeaking is het zogenaamde ctfmon.exe bestand. Als u de Windows taakbeheer opent, en u kijkt op tabblad processen dan ziet u ook dit proces ertussen staan. Dit bestand is een Windows component en is noodzakelijk bij het wisselen van de taal voor het toetsenbord of bij handschriftherkenning. Als u beiden niet gebruikt - dat zal de meesten van ons gelden - kunt u ervoor kiezen dit proces niet automatisch te draaien als Windows wordt opgestart. Om dat voor elkaar te krijgen moest eerder een tiental wijzigingen in het register worden aangebracht. Dat was tijdrovend en ook riskant. Immers, de kleinste tikfout in het register kan een niet werkend systeem opleveren. Met onderstaande tool echter kunt u voor eens en voor altijd van dit proces verlost worden. Gaat u maar naar: Volg de instructies op het scherm. Tip 4 Second wattes? Een van de factoren die een positieve bijdrage levert aan de nauwkeurigheid is niet alleen de hoeveelheid ram geheugen, maar ook de omvang van de zogenaamde second level data cache. Ook wel genoemd de L2-cache. De nieuwste processoren hebben een grotere second level data cache en dat is positief. Het vervelende is echter dat het besturingssysteem deze cache niet altijd automatisch juist instelt, waardoor u dan niet van deze grotere cache profiteert. Wat u moet doen is allereerst onderzoeken wat de grootte is van deze cache. Als het goed is, staat dat vermeld bij de specificaties van uw computer. Als u dat gegeven echter niet meer kunt achterhalen, kunt u ook gebruikmaken van een hulpprogramma. Het hulpprogramma heet everest en is te vinden op: nload.php?ps=ue&lang=en Met een beetje speurwerk is de second level data cache te achterhalen (onder moederbord/cpu te vinden). Vervolgens kunt u in het register controleren of deze cache goed staat ingesteld. Mocht dat niet het geval zijn, kunt u dat handmatig rechttrekken. Let op: sleutelen in het register is op eigen risico! Als u niet weet wat u aan het doen bent, kom dan niet in het register. Als u echter in staat bent een back-up te maken van het register of vaker in het register wijzigingen hebt aangebracht of de beschikking hebt over een imageprogramma, kunt u de volgende registerwijziging met een gerust hart doorvoeren. U komt in het register door in het venster uitvoeren onder de knop start het woord regedit in te voeren. Vervolgens drukt u de return knop in. Binnen het register gaat u naar: Hkey_Local_Machine\System\Current- ControlSet\Control\Session Manager\Memory Management. In het rechter venster ziet u de sleutel staan SecondLevelDataCache. Vervolgens klikt u rechts op deze aanduiding en selecteert u aanpassen. De volgende waarden gelden. Bij een L2-cache van 256 KB moet 100 hex staan ingevuld. Bij 512 KB: 200 hex. Bij 1024 KB: 400 hex en bij 2048 KB, 800 hex. Let op: bij dualcore of core2duo wordt de L2 per core weergegeven. Als u dus ziet staan in de specificaties 512 KB per core beschikt u dus over een second level data cache van 1024 KB. Tip 5 Hoort u mij? Een enkeling rapporteert een slechte herkenning bij het uitspreken van commando s. Sommigen moeten de commando s een aantal keren herhalen, voordat deze daadwerkelijk wordt uitgevoerd. Als u moeite ondervindt bij het ten uitvoer brengen van de opdrachten, breng dan een wijziging aan in het configuratiescherm. Ga naar: Start, Configuratiescherm, Datum, tijd, taal en landinstellingen, Landinstellingen, Talen, Details, Geavanceerd. Zet vervolgens een vinkje bij Geavanceerde tekstservices uitschakelen. Dit alles onder Windows XP. Tip 6 Fonetische vormen Met name buitenlands klinkende namen zijn moeilijk aan te leren. Hebt u Refomail jaargang 2008 nr. 2 17

18 P RO G R A M M ATUU R bijvoorbeeld een kapper met de naam Mon Rêve of hebt u uw tapijt gekocht bij Carpet Right, zal Dragon dat niet meteen begrijpen. Immers, u zegt dat op de manier zoals respectievelijk de Fransen en de Engelsen het zeggen, maar Dragon komt op grond van de letters natuurlijk tot een hele andere fonetiek. Het is immers een Nederlands taalpakket. Toch is daar een mouw aan te passen. Wat u doet is het volgende: met behulp van getwords en putwords sleutelt uzelf in de fonetische gegevens. In de lijst van woorden die u met behulp van getwords naar voren haalt, zoekt u naar de fonetische vorm die overeenkomt met de klank van het woorddeel. Als u met de hulp van putwords het volgende toevoegt, is er 100 procent herkenning: Mon Rêve \\monreve Carpet Right \\karpetrajtd Er is ook nog een andere truc voorhanden. Daar waar het Engelse woord image moeilijk wordt herkend - ook nadat het woord is getraind - voegt u in het venster van de lexiconbewerker als gesproken vorm toe immitsh. Dit is natuurlijk een onzinwoord en Dragon geeft aan het woord niet te kennen, maar dat kunt u gewoon negeren. Zo worden ook woorden als bijvoorbeeld tanken (tenken) en plannen (plennen) beter herkend als de gesproken vorm wordt toegevoegd. Tip 7 Workflow Het is verleidelijk om bij het toevoegen van een woord of het corrigeren van een zinsdeel de gebruikersbestanden meteen op te slaan. Toch moet u dat niet doen. Het blijkt namelijk dat de gebruikersbestanden sterk fragmenteren waardoor gaandeweg de nauwkeurigheid tijdens uw dicteersessie afneemt. Beter is het een apart correctie uurtje te reserveren en alle foutieve interpretaties eerst te verzamelen in een apart document. Een bijkomend voordeel van deze werkwijze is, dat u geconcentreerd blijft op het werk waar u mee bezig bent, en de workflow niet onder druk komt te staan. Voor bestelling van het spraakherkenningspakket Dragon NaturallySpeaking preferred versie 9.5 tegen een gereduceerde prijs kunt u terecht bij ds G. van Wijk, Dordrecht. gvwijk@filternet.nl Software voor iedereen toegankelijk OpenOffice door D. E. van Schoonhoven In het verleden hebben we in Reformatica al eens aandacht besteed aan het gratis Office-pakket en nu kijken we eens naar de nieuwste versies. Om nog eens te vertellen waar het over gaat citeer ik bijgaand stuk uit Wikipedia ( Naam Het softwarepakket heet OpenOffice.org vanwege een handelsmerkconflict met een aantal internationale bedrijven dat de naam "OpenOffice" al eerder gebruikte. Onder andere in de Benelux was deze naam al in 1999 in gebruik door een bedrijf dat automatiseringsoplossingen op basis van Linux en opensourcesoftware levert. Sinds maart 2000 is "OpenOffice" door dit bedrijf als merk geregistreerd bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom. Doelstelling OpenOffice.org is een opensourceproject met als doelstelling: De ontwikkeling van hét internationaal toonaangevende kantoorpakket, dat door de voornaamste besturingssystemen wordt ondersteund, en dat toegang biedt tot alle functionaliteit en gegevens via open, componentgebaseerde API's en een op XML gebaseerd bestandsformaat. OpenOffice.org is bovendien het product dat in deze context wordt ontwikkeld: een voor iedereen vrij kantoorpakket met modules voor tekstverwerking, spreadsheet, vectorgrafiek, HTMLbewerking en presentatie. Qua functieomvang en bediening is het vergelijkbaar met de bekende (niet gratis) kantoorpakketten en mogelijk als alternatief daarvoor te overwegen. Voor thuis, en in veel gevallen ook in het bedrijf, is het uitstekend bruikbaar. Sommige computerwinkels bieden OpenOffice.org aan als optie bij het kopen van een computer. Programmeurs mogen de broncode als startpunt 18 Refomail jaargang 2008 nr. 2

19 P RO G R A M M ATUU R gebruiken, aanpassingen aanbrengen en eventueel commercialiseren. OpenOffice.org wordt tegenwoordig algemeen gezien als belangrijkste alternatief voor marktleider Microsoft Office. OOo hanteert het standaarddocumentformaat OpenDocument, waardoor met name overheidsorganisaties in verschillende landen (die steeds meer verplicht worden om een open bestandsformaat te gebruiken) ertoe neigen om over te stappen. Modules Het pakket bestaat uit de volgende programma's: Writer voor tekstdocumenten en HTML-documenten (vergelijkbaar met Microsoft Word) Calc voor werkbladen (spreadsheets) (vergelijkbaar met Microsoft Excel) Base voor databases (sinds OOo 2.0) (vergelijkbaar met Microsoft Access) Draw voor tekeningen (vectorgrafiek) Impress voor presentaties (vergelijkbaar met Microsoft PowerPoint) Math voor formules Deze programma's kunnen bestanden in verschillende formaten openen en opslaan. Standaard worden documenten opgeslagen als XML-bestand. Andere bestandsformaten worden ook ondersteund, zoals de meeste bestanden uit de Microsoft Office-bundel. Ook bestaat er de mogelijkheid om PDF te exporteren. Tot zover het citaat. Het pakket is te downloaden van diverse servers. ( en het te downloaden bestand is ca. 113 MB groot. Neem wel de nieuwste versie, versie 2.4. De OpenOffice.org- programma's zijn ge - maakt, in tekeningen invoegen. Met OpenOffice.org Draw kun je vectorafbeeldingen installatie verloopt maken aan de hand van vlekkeloos. Ik heb het geïnstalleerd op Windows XP en op Vista en het draait op beide goed. Uitgepakt neemt het ongeveer 340 MB in beslag, maar dat is tegenwoordig geen probleem meer. lijnen en bogen die door wiskundige vectoren gedefinieerd worden. Vectoren beschrijven lijnen, ellipsen en veelhoeken volgens hun geometrie. Rasters en hulplijnen bieden een visueel houvast voor het uitlijnen van objecten in de tekening. Je kunt een object ook aan een rasterlijn, hulplijn of de rand van een Alle programma s zien er goed uit en de interface is goed. Bij Write vind ik het ontbreken van grammaticacontrole een gemis. Spellingcontrole is wel aanwezig en werkt goed. Het toevoegen van afbeeldingen verloopt soepel en makkelijker als bij Word. Documenten worden ander object vangen. De Galerij bevat afbeeldingen, animaties, geluiden en andere items die je in tekeningen, evenals andere OpenOffice.org-programma's, kunt invoegen en gebruiken. Met OpenOffice.org Impress kun je professionele presentaties met grafieken, standaard in XML-formaat opgeslagen, tekenobjecten, tekst, multimedia en maar je kunt je een ander formaat kiezen en ook opslaan als ***.doc zodat anderen het in Word kunnen openen. Ook het opslaan als een PDF is geen probleem. allerlei andere items creëren en desgewenst zelfs presentaties uit Microsoft PowerPoint importeren en deze aanpassen. Voor schermpresentaties kunt je technieken De Calc-module werkt zoals Excel. zoals animatie, diawissels en Import van Excel bestanden gaat goed. Ook gemaakte bestanden uit Calc kan men als ***.xml opslaan. Bovendien zijn ze uitwisselbaar. Verder werkt deze module ook als verwacht. Er is naar mijn multimedia gebruiken om de aandacht van het publiek gevangen te houden; maar maak het niet te druk. Zie voor het gebruik hiervan de artikelen over Power- Point in dit en voorgaande nummers idee voldoende mogelijk en ook het op - Spreadsheets, voor berekeningen, lijsten vraagbare helpbestand werkt goed. Met OpenOffice.org Draw kun je eenvoudige en complexe tekeningen maken en ze in een aantal veelgebruikte afbeeldingindelingen (jpg, bmp, gif etc.) exporteren. Ook kun je tabellen, diagrammen, formules en andere items die met Refomail jaargang 2008 nr. 2 19

20 P RO G R A M M ATUU R van het pakket. Hoewel de meesten deze module niet zo vaak zullen gebruiken. Een uitgebreide helpfunctie is aanwezig. Wat ik mis in OpenOffice is Outlook. Ik gebruik dit zelf voor mijn en ook voor de agenda. Maar voor het mailen zijn er Impress, professionele presentaties meerdere alternatieven. Een hele goede is van ons blad. Tenslotte is er nog de Thunderbird, een open-source programma module Math. Een formule-generator voor het maken van formules die weer te gebruiken zijn in andere onderdelen ontwikkeld door Mozilla. Heel goed en van huis uit goede bescherming tegen spam en virussen. Voor agendabeheer zijn ook wel alternatieven maar let daar op als je wilt synchroniseren tussen computer en Pda. Dit wil nog wel eens problemen geven. Het is de moeite waard dit programma beter te leren kennen en in ieder geval te installeren naast je huidge tekstverwerker en office-pakket. Op het moment dat je een nieuwe PC koopt weet je dan dat je een goed office-pakket hebt. Het loopt goed onder Windows Vista en is zoals bekend gratis. Een uitgeklede versie van Microsoft Office kost toch al snel zo n 300,-- en die kun je veel beter besteden aan meer geheugen in de PC, een beter beeldscherm en grafische kaart of spraakherkenning. Voor liturgiën en andere toepassingen Boekjes Printen door D.E. van Schoonhoven Van een begunstiger kwam de vraag binnen of het mogelijk is om via Open- Office boekjes te printen. Op verzoek van de publiciteitscommissie heb ik wat onderzoek gedaan en hieronder mijn bevindingen. OpenOffice is een inmiddels volwassen geworden pakket. Vergelijk je het met het Officepakket van Microsoft, dan mis je eigenlijk niet veel. Maar daarover in een ander artikel wat meer. In OpenOffice is Writer het tekstverwerkingsprogramma. Een daarin gemaakt boekje kan vrij eenvoudig worden afgedrukt. Na het maken van het boekje kan in het afdrukvenster gekozen worden voor brochure en daar worden verdere instellingen gemaakt. Uiteraard kan het per printer verschillen. Het helpbestand van OpenOffice zegt er het volgende van: Een brochure afdrukken U kunt een Writer-document als een brochure of boekje afdrukken. Dit wil zeggen dat Writer twee pagina s op elke zijde van het papier afdrukt. Wanneer u het papier dan vouwt, kunt u het document als een boek lezen. Wanneer u een document maakt dat u als brochure wilt afdrukken, gebruikt u de afdrukstand Staand voor de pagina s. Writer past de brochure-layout toe wanneer u het document afdrukt. Zo drukt u een brochure af: 1. Kies Bestand - Afdrukken. 2. Klik op Eigenschappen in het dialoogvenster Afdrukken. 3. In het eigenschappendialoogvenster van uw printer stelt u de afdrukstand Liggend in. 4. Ga terug naar het dialoogvenster Afdrukken en klik op Opties. 5. Selecteer Brochure in het gebied Pagina s van het dialoogvenster Printeropties. 6. Specificeer linker- en rechterpagina s voor een printer die automatisch dubbelzijdig afdrukt. 7. In het dialoogvenster Afdrukken klikt u op OK. Als u een staand document afdrukt op een liggende pagina, zullen twee tegenoverliggende zijden in een brochure naast elkaar worden afgedrukt. Als u een printer hebt die dubbelzijdig kan afdrukken, kunt u een hele brochure uit 20 Refomail jaargang 2008 nr. 2

U kunt de helpbestanden op verschillende manieren openen. Standaard activeert u de helpbestanden via de toets F1.

U kunt de helpbestanden op verschillende manieren openen. Standaard activeert u de helpbestanden via de toets F1. Les 19 Help In deze les leert u hoe u de helpbestanden van Excel gebruikt om snelle antwoorden te vinden op een aantal vragen die u over het programma hebt. Houd er echter rekening mee dat u online moet

Nadere informatie

Bestanden ordenen in Windows 10

Bestanden ordenen in Windows 10 Bestanden ordenen in Windows 10 Waar heb ik dat bestand ook al weer opgeslagen? Vraagt je jezelf dat ook regelmatig af, dan is het tijd om je bestanden te ordenen. Sla bestanden op in een map met een logische

Nadere informatie

25 Excel tips. 25 Handige Excel tips die tijd besparen en fouten voorkomen. Ir. Fred Hirdes. Excel-leren.nl.

25 Excel tips. 25 Handige Excel tips die tijd besparen en fouten voorkomen. Ir. Fred Hirdes. Excel-leren.nl. [Geef tekst op] 25 Excel tips 25 Handige Excel tips die tijd besparen en fouten voorkomen Ir. Fred Hirdes Excel-leren.nl info@excel-helpdesk.nl Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Tip 1 tm

Nadere informatie

Beknopte handleiding Overhoor 4.0.3 NL (Efka-soft)

Beknopte handleiding Overhoor 4.0.3 NL (Efka-soft) Beknopte handleiding Overhoor 4.0.3 NL (Efka-soft) 1. Programma algemeen 1.1 Downloaden en installeren 1.2 Opstarten 1.3 Afsluiten 1.4 Verwijderen 2. Overhoorbestanden gebruiken 2.1 Nieuw bestand maken

Nadere informatie

Handreiking installatie en gebruik KansPlus emailsjablonen Voor medewerkers landelijk bureau en ledengroepen

Handreiking installatie en gebruik KansPlus emailsjablonen Voor medewerkers landelijk bureau en ledengroepen Handreiking installatie en gebruik KansPlus emailsjablonen Voor medewerkers landelijk bureau en ledengroepen Versie oktober 2008 Handreiking Instellen van het KansPlus e-mailsjabloon (huisstijl) in Outlook

Nadere informatie

Handleiding installeren en wijzigen emailhandtekening

Handleiding installeren en wijzigen emailhandtekening Handleiding installeren en wijzigen emailhandtekening Inleiding Met behulp van een script kun je automatisch een handtekening plaatsen onder al je emailberichten. Je bericht komt er dan zo uit te zien:

Nadere informatie

Sneltoetsen. Inhoud. Inleiding

Sneltoetsen. Inhoud. Inleiding Sneltoetsen Inhoud 1. Inleiding 2. Sneltoetsen in Windows 3. Sneltoetsen die in de meeste programma s kunnen worden gebruikt 4. Sneltoetsen bij het typen van tekst 5. Sneltoetsen Internet Explorer 6. Sneltoetsen

Nadere informatie

Enkele tips voor de bediening van deze DVD Belangrijk!

Enkele tips voor de bediening van deze DVD Belangrijk! Enkele tips voor de bediening van deze DVD Belangrijk! De afbeeldingen en enkele punten van de programma-beschrijving hebben betrekking op versie 7.0.7 van Adobe Reader. Andere versies van dit programma

Nadere informatie

8.13 Windows Hulp op afstand

8.13 Windows Hulp op afstand 1 8.13 Windows Hulp op afstand Misschien heeft u een probleem dat u zelf niet kunt oplossen, maar is één van uw (klein)kinderen of kennissen erg handig met computers. Dan kunt u natuurlijk telefonisch

Nadere informatie

Sneltoetsen. 1. Inleiding

Sneltoetsen. 1. Inleiding Sneltoetsen Inhoud 1. Inleiding 2. Sneltoetsen in Windows 3. Sneltoetsen die in de meeste programma s kunnen worden gebruikt 4. Sneltoetsen bij het typen van tekst 5. Sneltoetsen Internet Explorer 6. Sneltoetsen

Nadere informatie

Je eerste mailtjes met een computer

Je eerste mailtjes met een computer Je eerste mailtjes met een computer Het e-mailadres Om te e-mailen hebben jij en jouw correspondent een e-mailadres nodig. Een e-mailadres bestaat steeds uit 2 delen gescheiden door een o Wat vóór @ staat

Nadere informatie

6. Tekst verwijderen en verplaatsen

6. Tekst verwijderen en verplaatsen 6. Tekst verwijderen en verplaatsen In deze module leert u: een stuk tekst selecteren een stuk tekst verwijderen; acties ongedaan maken en opnieuw doen; een stuk tekst vervangen; een stuk tekst verplaatsen;

Nadere informatie

Zorgmail handleiding. Inhoud

Zorgmail handleiding. Inhoud Inhoud 1. Beginnen met Zorgmail pag. 2 2. Het instellen van Zorgmail pag. 2 3. Het gebruik van Zorgmail m.b.t. Artsen pag. 3 4. Het aanpassen van de lay-out van Zorgmail pag. 4 5. Werken met Zorgmail pag.

Nadere informatie

Office LibreOffice Tekstdocument gebruiken

Office LibreOffice Tekstdocument gebruiken offfice_libreoffice_tekstdocument_gebruiken/05-03-15/pag 1/6 Office LibreOffice Tekstdocument gebruiken vooral Als een tekstdocument ook zal worden gebruikt op een computer zonder LibreOffice dan kan dit

Nadere informatie

Handleiding NarrowCasting

Handleiding NarrowCasting Handleiding NarrowCasting http://portal.vebe-narrowcasting.nl september 2013 1 Inhoud Inloggen 3 Dia overzicht 4 Nieuwe dia toevoegen 5 Dia bewerken 9 Dia exporteren naar toonbankkaart 11 Presentatie exporteren

Nadere informatie

www.digitalecomputercursus.nl 6. Reeksen

www.digitalecomputercursus.nl 6. Reeksen 6. Reeksen Excel kan datums automatisch uitbreiden tot een reeks. Dit betekent dat u na het typen van een maand Excel de opdracht kan geven om de volgende maanden aan te vullen. Deze voorziening bespaart

Nadere informatie

Handleiding harde schijf wissen:

Handleiding harde schijf wissen: Tim de Hoog www.timdehoog.nl v1 Handleiding harde schijf wissen: Tijdens het gebruik van een pc worden er veel gegevens opgeslagen op de harde schijf. Te denken valt aan foto s, documenten, e-mails, films

Nadere informatie

ONSCREENKEYS 5. Windows XP / Windows Vista / Windows 7 / Windows 8

ONSCREENKEYS 5. Windows XP / Windows Vista / Windows 7 / Windows 8 ONSCREENKEYS 5 Windows XP / Windows Vista / Windows 7 / Windows 8 [ PRODUCT BESCHRIJVING ] [ Dit vernuftige on-screen toetsenbord met virtuele muis klik mogelijkheden en spraak uitvoer maakt snel typen

Nadere informatie

Hoe moet je een prachtige presentatie maken?

Hoe moet je een prachtige presentatie maken? Hoe moet je een prachtige presentatie maken? www.meestermichael.nl Geef de presentatie een titel. Klik dit vak aan om jouw presentatie een ondertitel te geven. Hier kun je je presentatie een titel geven

Nadere informatie

Dit is een artikel uit de Peter van Olmen serie: Handleidingen Voor Iedereen AUDACITY HANDLEIDING. Voor audacity versie 1.2.6

Dit is een artikel uit de Peter van Olmen serie: Handleidingen Voor Iedereen AUDACITY HANDLEIDING. Voor audacity versie 1.2.6 AUDACITY HANDLEIDING Voor audacity versie 1.2.6 Inhoudsopgave 1.1: Installatie 1.2: Mp3 bestanden mogelijk maken 2.1: Een bestand openen 2.2: Uitleg knoppen 2.3: Een deel selecteren 2.4: Verwijderen 2.5:

Nadere informatie

Trainingsmateriaal Osiris 6. Admission Office International Office

Trainingsmateriaal Osiris 6. Admission Office International Office Trainingsmateriaal Osiris 6. Admission Office International Office Utwente, 6-2-2014 i Inhoudsopgave Inhoudsopgave ii 1. Algemene handeling Osiris 6 1 1.1 Menu structuur. 1 1.2 Favorieten indelen 2 1.3

Nadere informatie

Microsoft Office Tekstdocument alle systemen

Microsoft Office Tekstdocument alle systemen Microsoft Office Tekstdocument alle systemen Inleiding In deze les wordt het maken van een tekst document met gebruikmaking van Microsoft Office Word behandeld. (Het gaat hier om één van de oudere versies).

Nadere informatie

HTML Editor: tabellen en hyperlinks

HTML Editor: tabellen en hyperlinks LES 19 HTML Editor: tabellen en hyperlinks In deze les leert u nog iets meer over HTML en de HTML Editor van OpenOffice.org. U leert hoe u absolute en relatieve hyperlinks maakt. We staan even stil bij

Nadere informatie

Tool Calculeren. Handleiding

Tool Calculeren. Handleiding Tool Calculeren Een uitgave van Reed Business bv Helpdesk Uitgever Adres Abonnement Klantenservice 0900-235 63 98 ( 0,45 per minuut) technische.helpdesk@reedbusiness.nl M.M.M. Gianotten Hanzestraat 1,

Nadere informatie

Quick Guide VivianCMS

Quick Guide VivianCMS Quick Guide VivianCMS Gastenboek creëren Versie: 1.0 Startdatum: 24 juli 2006 Datum laatste wijziging: 24 juli 2006 Opmerking: Gepubliceerd op http://www.viviancms.nl Inhoud 1 Inleiding...3 1.1 Contactformulier

Nadere informatie

Tool Calculeren voor GWWkosten.nl. Handleiding

Tool Calculeren voor GWWkosten.nl. Handleiding voor GWWkosten.nl Tool Calculeren Een uitgave van Reed Business bv Helpdesk Uitgever Adres Abonnement Klantenservice 0900-235 63 98 ( 0,45 per minuut) technische.helpdesk@reedbusiness.nl M.M.M. Gianotten

Nadere informatie

MS PowerPoint Les 2. Wanneer we niet te veel tijd willen steken in de opmaak van onze presentatie, kunnen we gebruik maken van sjablonen.

MS PowerPoint Les 2. Wanneer we niet te veel tijd willen steken in de opmaak van onze presentatie, kunnen we gebruik maken van sjablonen. MS PowerPoint Les 2 Sjablonen (Templates) Wanneer we niet te veel tijd willen steken in de opmaak van onze presentatie, kunnen we gebruik maken van sjablonen. In PowerPoint beschikken we over honderden

Nadere informatie

Aan de slag met Office2Go Voor Windows. Office2Go +31 (0)88 053 64 64 www.office2go.nl

Aan de slag met Office2Go Voor Windows. Office2Go +31 (0)88 053 64 64 www.office2go.nl Aan de slag met Office2Go Voor Windows Office2Go +31 (0)88 053 64 64 www.office2go.nl WELKOM U heeft voor Office2Go gekozen als uw ICT oplossing. Voordat wij de omgeving voor u gereed maken en u aan de

Nadere informatie

Klik en er gaat iets moois gebeuren...

Klik en er gaat iets moois gebeuren... Dit document wordt stukje bij beetje voorzien van "Tips & Trucs" voor het gebruik van onze website. Hopelijk wordt hiermee voorzien in een behoefte van de bezoekers en gebruikers van onze website. Veel

Nadere informatie

Aan de slag met AdminView

Aan de slag met AdminView Aan de slag met AdminView uitgebreide handleiding S for Software B.V. Gildeweg 6 3771 NB Barneveld tel 0342 820 996 fax 0342 820 997 e-mail info@sforsoftware.nl web www.sforsoftware.nl Inhoudsopgave 1.

Nadere informatie

Web Presence Builder. Inhoud

Web Presence Builder. Inhoud Web Presence Builder Inhoud Inhoud... 1 Wat is Web Presence Builder?... 2 Het categoriescherm... 2 De eerste stappen naar een eigen website... 3 Onderwerp selecteren en website naam aanpassen... 3 Vooraf

Nadere informatie

GEBRUIKERSHANDLEIDING MAAKJETRAINING.NL 1

GEBRUIKERSHANDLEIDING MAAKJETRAINING.NL 1 GEBRUIKERSHANDLEIDING MAAKJETRAINING.NL 1 INHOUD 1 Inleiding 3 1.1 De drie categorieën 3 2 Inloggen op MaakJeTraining 4 2.1 Registreren op MaakJeTraining 4 2.2 Inloggen met account 5 2.3 Veranderingen

Nadere informatie

Handleiding Zorgverzekeraar Winmens versie 7.29

Handleiding Zorgverzekeraar Winmens versie 7.29 Handleiding Zorgverzekeraar Winmens versie 7.29 Zorgverzekeraar oproepen Als u een zorgverzekeraar wilt oproepen om de gegevens te bekijken of te bewerken kunt boven in het zorgverzekeraars scherm, op

Nadere informatie

The Nanny Personeel. Lokaal inloggen

The Nanny Personeel. Lokaal inloggen The Nanny Personeel Lokaal inloggen Inleiding Binnen uw organisatie wordt gebruik gemaakt van The Nanny Personeel. The Nanny Personeel is een webapplicatie. Echter, in tegenstelling tot de meeste websites,

Nadere informatie

TI-SMARTVIEW. Installeren op Windows PC

TI-SMARTVIEW. Installeren op Windows PC TI SmartView 1 TI-SMARTVIEW Installeren op Windows PC De licentie van de school voor TI-SmartView is tot nader bericht een single-user licentie, hetgeen betekent dat deze op één pc mag geïnstalleerd worden,

Nadere informatie

13 tips tegen een trage PC. Een trage PC, wat zijn de mogelijkheden om dit te voorkomen of te verhelpen: 1.Taakbeheer.

13 tips tegen een trage PC. Een trage PC, wat zijn de mogelijkheden om dit te voorkomen of te verhelpen: 1.Taakbeheer. 13 tips tegen een trage PC. Een trage PC, wat zijn de mogelijkheden om dit te voorkomen of te verhelpen: 1.Taakbeheer. Houd de Ctrl-toets en de Shift-toets beide ingedrukt en tik met je vinger op de Esc-toets.

Nadere informatie

Windows 8, Windows 8.1, deel II

Windows 8, Windows 8.1, deel II Windows 8, Windows 8.1, deel II Opstarten op bureaublad Daar we toch de gewoonte hebben om via het bureaublad te werken, is het misschien handig om de PC te laten opstarten op het bureaublad in plaats

Nadere informatie

Inhoud. Handleiding Dododent. Beste tandarts of praktijkmanager,

Inhoud. Handleiding Dododent. Beste tandarts of praktijkmanager, Handleiding Dododent Beste tandarts of praktijkmanager, Hartelijk dank voor de aanschaf van een website bij Dodoworks. Hieronder volgt een uitgebreide handleiding van het Dododent systeem waarmee de website

Nadere informatie

2.4.4 LibreOffice Werkblad Mac

2.4.4 LibreOffice Werkblad Mac 2.4.4 LibreOffice Werkblad Mac Deze cursus bestaat uit 4 delen. 1. Werkblad gebruiken voor berekeningen 2. Werkblad gebruiken voor het maken van lijsten 3. Werkblad gebruiken voor een (eenvoudige) boekhouding

Nadere informatie

Handleiding Weken met een Chromebook

Handleiding Weken met een Chromebook Handleiding Weken met een Chromebook Inhoud 1. Inloggen op een Chromebook... 3 2. Muis of Touchpad... 4 3. Opdrachten vanuit de ELO... 5 4. Office 365... 6 4.1 OneDrive... 6 4.2 Email... 8 4.3 Word...

Nadere informatie

Om met Symbaloo te werken, moet u zich aanmelden bij de website van Symbaloo. www.symbaloo.com

Om met Symbaloo te werken, moet u zich aanmelden bij de website van Symbaloo. www.symbaloo.com Heeft u dat nou ook? Je typt het adres van een internetpagina in en dan krijg u een foutmelding. Uhh? O ja, ik heb het adres verkeerd ingetypt. Vanaf nu hoeft dat niet meer gebeuren. We werken gewoon met

Nadere informatie

PLAKKEN Nadat u een gedeelte heeft geknipt of gekopieerd kunt u met dit icoon de selectie weer in het veld plakken.

PLAKKEN Nadat u een gedeelte heeft geknipt of gekopieerd kunt u met dit icoon de selectie weer in het veld plakken. KNIPPEN Als u na de selectie van een gedeelte van een tekst of een afbeelding op dit icoon klikt, knipt u de selectie uit het veld. Op deze manier kunt u het geselecteerde verwijderen, maar het ook juist

Nadere informatie

Het maken van ZIP-bestanden. Wat is een ZIP-bestand?

Het maken van ZIP-bestanden. Wat is een ZIP-bestand? Het maken van ZIP-bestanden Deze instructie is bedoeld voor mensen die geen ervaring hebben met het samenvoegen van meerdere bestanden tot één ZIP-bestand (ook gecomprimeerd bestand genoemd). Om zo duidelijk

Nadere informatie

Handleiding voor Zotero versie 2.0

Handleiding voor Zotero versie 2.0 Handleiding voor Zotero versie 2.0 Michiel Wolda De handleiding voor Zetero is geschreven voor de lezers van het boek Deskresearch: Informatie selecteren, beoordelen en verwerken: tweede editie (Van Veen

Nadere informatie

Windows Update. PC'S ONDERHOUDEN & UPGRADEN Windows bijwerken

Windows Update. PC'S ONDERHOUDEN & UPGRADEN Windows bijwerken 2 Windows bijwerken Windows Update Microsoft heeft voor haar Windows-klanten een uitstekende service op internet staan: de website Windows Update. Op deze website kunt u eenvoudig aan de meest recente

Nadere informatie

Handleiding Wordpress

Handleiding Wordpress Handleiding Wordpress Inhoudsopgave 1. Inloggen 2. Berichten en Pagina s 3. Afbeeldingen en video s 4. Weblinks 1. Inloggen 1.1 Inloggen bij Wordpress We starten met het inloggen op je WordPress gebaseerde

Nadere informatie

Snel aan de slag met BasisOnline en InstapInternet

Snel aan de slag met BasisOnline en InstapInternet Snel aan de slag met BasisOnline en InstapInternet Inloggen Surf naar www.instapinternet.nl of www.basisonline.nl. Vervolgens klikt u op de button Login links bovenin en vervolgens op Member Login. (Figuur

Nadere informatie

Tool Calculeren voor Bouwkosten.nl en BeheerEnOnderhoudkosten.nl Handleiding

Tool Calculeren voor Bouwkosten.nl en BeheerEnOnderhoudkosten.nl Handleiding voor Bouwkosten.nl en BeheerEnOnderhoudkosten.nl V2011.03.1 Tool Calculeren Voor Bouwkosten.nl en BeheerEnOnderhoudkosten.nl Een uitgave van Sdu Uitgevers bv Uitgever Adres Abonnement Klantenservice Algemene

Nadere informatie

Tips & Trucs basis Outlook 2007/2010

Tips & Trucs basis Outlook 2007/2010 Papierloos, digitaal werken, efficiënt en slimmer werken? Hieronder tref je een aantal tips voor Outlook, waardoor je: minder of geen papier meer hoeft te printen omdat je het digitaal op de goede plek

Nadere informatie

Verwijderen van een persoon kan door de regel leeg te maken. Met de knop (linksonder) Verwijderen verwijdert u de hele pagina!

Verwijderen van een persoon kan door de regel leeg te maken. Met de knop (linksonder) Verwijderen verwijdert u de hele pagina! Algemeen Ingelogd als moderator/ pagina beheerder kan je teksten op een pagina plaatsen, bewerken of verwijderen. Ga naar de pagina waar je toegang tot hebt. Onder het logo en boven de foto (header) krijg

Nadere informatie

Elektronisch factureren

Elektronisch factureren Elektronisch factureren Inleiding Elektronisch Factureren in RADAR is mogelijk vanaf versie 4.0. Deze module wordt niet standaard meegeleverd met de RADAR Update maar is te bestellen via de afdeling verkoop

Nadere informatie

SNEL WERKEN MET EXCEL

SNEL WERKEN MET EXCEL SNEL WERKEN MET EXCEL 2013 Computertraining voor 50-plussers PC50plus computertrainingen Eikbosserweg 52 1214AK Hilversum tel: 035 6213701 info@pc50plus.nl www.pc50plus.nl Snel werken met Excel C O M P

Nadere informatie

Veelgestelde vragen over AdminView

Veelgestelde vragen over AdminView Veelgestelde vragen over AdminView S for Software B.V. Gildeweg 6 3771 NB Barneveld tel 0342 820 996 fax 0342 820 997 e-mail info@sforsoftware.nl web www.sforsoftware.nl Inhoudsopgave 1. Algemeen... 2

Nadere informatie

1. Kennismaken met Impress

1. Kennismaken met Impress 1. Kennismaken met Impress In deze module leert u: 1 Wat Impress is; 2 Impress starten; 3 Een nieuwe presentatie maken; 4 Instellingen van Impress wijzigen; 5 Opslaan en openen. 1 Wat is Impress? OpenOffice.org

Nadere informatie

Sneltoetsen Excel 2010

Sneltoetsen Excel 2010 1 Waarom Sneltoetsen Gebruiken? Om het werken met Excel te versnellen en gemakkelijker te maken zijn er honderden sneltoetsen die je kunt gebruiken om de meest uitlopende opdrachten uit te voeren. Je kunt

Nadere informatie

Samen op zoek naar proeven

Samen op zoek naar proeven Samen op zoek naar proeven De handleiding Jens Vanhouwaert jens@vanhouwaert.be 1 Inhoudsopgave 1 Handleiding... 4 1.1 De website... 4 1.2 Algemene werking... 4 1.3 Download de databank... 4 1.3.1 Internet

Nadere informatie

Handleiding. Voedingsversie Evry Hanzehogeschool Groningen november 2011

Handleiding. Voedingsversie Evry Hanzehogeschool Groningen november 2011 Voedingsversie Evry Hanzehogeschool Groningen november 2011 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Installatie van Evry... 4 3 Algemene weetjes... 5 4 Voedingsberekening (Nevo2006)... 6 4.1 Voedingsberekening

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Mail 36 Agenda 38 Rekenmachine 39 Gamebalk 42 Groove 42 Kaarten 43 Films en tv 45 Paint 45 Foto s 47 WordPad 49

Inhoudsopgave. Mail 36 Agenda 38 Rekenmachine 39 Gamebalk 42 Groove 42 Kaarten 43 Films en tv 45 Paint 45 Foto s 47 WordPad 49 INHOUDSOPGAVE Inhoudsopgave Inleiding 9 Het toetsenbord van je pc 9 Groot en klein 9 Snel programma s oproepen met een toetscombinatie 11 Windows 10 13 Algemeen 14 Combinaties met de Windows-toets 17 Opdrachtprompt

Nadere informatie

Windows Mail 2008 : De opvolger van Outlook Express

Windows Mail 2008 : De opvolger van Outlook Express Windows Mail 2008 : De opvolger van Outlook Express Windows XP en zijn voorgangers hadden als eigen E-mailprogramma Outlook Express. Hoe zit het met Vista? Windows Vista heeft een gewijzigde versie van

Nadere informatie

Inhoud van de website invoeren met de ContentPublisher

Inhoud van de website invoeren met de ContentPublisher Inhoud van de website invoeren met de ContentPublisher De inhoud van Muismedia websites wordt ingevoerd en gewijzigd met behulp van een zogenaamd Content Management Systeem (CMS): de ContentPublisher.

Nadere informatie

Sjablonen aanmaken, formulieren aanmaken, macro s maken, menubalk aanpassen.

Sjablonen aanmaken, formulieren aanmaken, macro s maken, menubalk aanpassen. Tips en trucs, zoals o.m.: Sjablonen aanmaken, formulieren aanmaken, macro s maken, menubalk aanpassen. door Gerrit Tiemens, HCC afdeling Arnhem, Medewerker locatie Arnhem Zevenaar, 9 november 2003 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Aan de slag met internet

Aan de slag met internet Aan de slag met internet Titel Aan de slag met internet Eerste druk December 2017 De module Aan de slag met Internet is een onderdeel van de WERK-portal.nl. De WERKportal.nl is een product van SBCM en

Nadere informatie

Gratis virusscanner AVG installeren en afstellen

Gratis virusscanner AVG installeren en afstellen Gratis virusscanner AVG installeren en afstellen AVG Anti-Virus Free Edition (inmiddels is ook een Nederlandstalige versie beschikbaar) is een voor thuisgebruik gratis virusscanner en anti-spyware tool,

Nadere informatie

Bijlage bij Kidspiration Getting Started Guide International English Edition Version 3

Bijlage bij Kidspiration Getting Started Guide International English Edition Version 3 Bijlage bij Kidspiration Getting Started Guide International English Edition Version 3 Hoofdstuk 3: Het leren gebruiken van Kidspiration In deze vier Kidspiration lessen leert u het Kidspiration BreinKaart

Nadere informatie

De tekstverwerker. Afb. 1 de tekstverwerker

De tekstverwerker. Afb. 1 de tekstverwerker De tekstverwerker De tekstverwerker is een module die u bij het vullen van uw website veel zult gebruiken. Naast de module tekst maken onder andere de modules Aankondigingen en Events ook gebruik van de

Nadere informatie

Berry's Internet Club. Berry Westra en het Jack team stellen met gepaste trots Berry's Internet Club (BiC) aan u voor.

Berry's Internet Club. Berry Westra en het Jack team stellen met gepaste trots Berry's Internet Club (BiC) aan u voor. Inhoud 1 Voorwoord... 1 2 Aanvragen van een account... 2 3 BiC account informatie en downloaden... 3 4 BiC programma installeren... 6 5 BiC updaten en verbinding zoeken... 9 Berry's Internet Club 1 Voorwoord

Nadere informatie

Handleiding: MRJ Online Back-up versie 1.0

Handleiding: MRJ Online Back-up versie 1.0 Handleiding: MRJ Online Back-up versie 1.0 Inhoudsopgave. Over deze handleiding.... 3 Inleiding... 4 1. Installatie Windows XP/Vista/7/2000/2003 of 2008... 5 2. Backupset maken... 11 3. Extra Backupset

Nadere informatie

INSTRUCT Samenvatting Basis Word 2010, H1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1

INSTRUCT Samenvatting Basis Word 2010, H1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 SAMENVATTING HOOFDSTUK 1 Word opstarten en afsluiten WORD kan opgestart worden via de startknop en de snelkoppeling in de lijst die boven de startknop staat: WORD kan ook worden opgestart via menu Start,

Nadere informatie

Handleiding ZKM Online. Versie 2.1

Handleiding ZKM Online. Versie 2.1 Handleiding ZKM Online Versie 2.1 Februari 2015 Inhoudsopgave 1. Inloggen... 3 1.1 Eerste keer dat je inlogt... 3 1.1.1 Profiel... 4 1.1.2. Wachtwoord (wijzigen)... 4 1.1.3. Bureau... 5 1.1.4. Consultants

Nadere informatie

HANDLEIDING INFOGRAPHIC SOFTWARE Versie 2.3 / jan 2014

HANDLEIDING INFOGRAPHIC SOFTWARE Versie 2.3 / jan 2014 HANDLEIDING INFOGRAPHIC SOFTWARE Versie 2.3 / jan 2014 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Systeemvereisten... 3 3. Installeren van de software... 4 4. Programma instellingen... 5 5. Importeren van een

Nadere informatie

Samenvoegen met Word en Excel 2010

Samenvoegen met Word en Excel 2010 Samenvoegen met Word en Excel 2010 Inhoudsopgave Samenvoegen Word-Excel / Mailingen... 2 Tip Samenvoegvelden automatisch markeren... 4 Tip Installeer PDF-creator... 7 Tip Sla het Word-document en Excel-document

Nadere informatie

Met een mailing of massaverzending kunt u een groot aantal documenten verzenden naar gebruikelijke adressen, die in een gegevensbestand staan.

Met een mailing of massaverzending kunt u een groot aantal documenten verzenden naar gebruikelijke adressen, die in een gegevensbestand staan. Een mailing verzorgen Met een mailing of massaverzending kunt u een groot aantal documenten verzenden naar gebruikelijke adressen, die in een gegevensbestand staan. Voor deze techniek zijn twee bestanden

Nadere informatie

DRAGON NATURALLYSPEAKING 12 FUNCTIEOVERZICHT VERGELIJKING VAN PRODUCTVERSIES

DRAGON NATURALLYSPEAKING 12 FUNCTIEOVERZICHT VERGELIJKING VAN PRODUCTVERSIES Herkenningsnauwkeurigheid Spraak omzetten in tekst met een nauwkeurigheid tot 99% NIEUW - Vergeleken met Dragon 11 een tot 15% grotere nauwkeurigheid bij levering Herkenningssnelheid Woorden verschijnen

Nadere informatie

Cursus RegCleaner 4.3.0.780 <freeware>

Cursus RegCleaner 4.3.0.780 <freeware> Cursus RegCleaner 4.3.0.780 Gebruik voor eigen risico. A.J. van Hummel Maak je Register schoon! RegCleaner is dus een programma dat je Windows-register helpt te onderhouden. Na een paar maanden

Nadere informatie

Microsoft Word Selecteren

Microsoft Word Selecteren Microsoft Word 2013 Selecteren Inhoudsopgave 3. Selecteren 3.1 Tekst selecteren 3.2 Tekst verwijderen 3.3 Kopiëren, knippen, plakken en ongedaan maken 3.4 Werken met twee documenten 3.1 Tekst selecteren

Nadere informatie

1 van 8 22-2-2012 20:43

1 van 8 22-2-2012 20:43 1 van 8 22-2-2012 20:43 Garmin Basecamp is een gratis software programma van Garmin. Het vergelijkbaar met mapsource, echter met de nieuwe toestellen (oregon, dakota en gpsmap 62) heeft het een aantal

Nadere informatie

Invoegen... 8 Invulpunt... 9 Nieuwe bouwsteen maken... 9 Bouwsteen opslaan... 10. Wijze van werken in Outlook... 11 Informatie...

Invoegen... 8 Invulpunt... 9 Nieuwe bouwsteen maken... 9 Bouwsteen opslaan... 10. Wijze van werken in Outlook... 11 Informatie... ProDoc Bouwstenen voor Word & Outlook 2007 Inhoud Kopiëren bestanden... 2 Hoofdmap Bouwstenen... 2 Bouwsteen.dotm... 2 Installatie Bouwstenenmodule onder Word 2007... 3 Installatie Bouwstenenmodule onder

Nadere informatie

Inhoudsopgave Voorwoord 11 Nieuwsbrief 11 Introductie Visual Steps 12 Wat heeft u nodig? 12 Uw voorkennis 13 Hoe werkt u met dit boek?

Inhoudsopgave Voorwoord 11 Nieuwsbrief 11 Introductie Visual Steps 12 Wat heeft u nodig? 12 Uw voorkennis 13 Hoe werkt u met dit boek? Inhoudsopgave Voorwoord... 11 Nieuwsbrief... 11 Introductie Visual Steps... 12 Wat heeft u nodig?... 12 Uw voorkennis... 13 Hoe werkt u met dit boek?... 14 De website bij het boek... 15 Aanvullende begeleidende

Nadere informatie

Hoofdstuk 7: Als Excel vastloopt

Hoofdstuk 7: Als Excel vastloopt Hoofdstuk 7: Als Excel vastloopt 7.0 Inleiding De meeste mensen die Excel gebruiken hebben af en toe te maken met vertraging en vastlopen van het systeem. Soms verschijnt zelfs de boodschap "Er is een

Nadere informatie

Handleiding website SVNL voor evenementenverkeersregelaars

Handleiding website SVNL voor evenementenverkeersregelaars Handleiding website SVNL voor evenementenverkeersregelaars Met deze handleiding maken wij u graag wegwijs op de website van Stichting Verkeersregelaars Nederland (SVNL). U vindt hier stap voor stap uitleg

Nadere informatie

Elbo Technology BV Versie 1.1 Juni 2012. Gebruikershandleiding PassanSoft

Elbo Technology BV Versie 1.1 Juni 2012. Gebruikershandleiding PassanSoft Versie 1.1 Juni 2012 Gebruikershandleiding PassanSoft Versie 1.1 Juni 2012 2 Inhoud: Opstart scherm PassanSoft... 1 Het hoofdmenu van PassanSoft wordt geopend... 4 Verklaring extra knoppen weergegeven

Nadere informatie

Landelijk Indicatie Protocol (LIP)

Landelijk Indicatie Protocol (LIP) Handleiding Landelijk Indicatie Protocol programma pagina 1 of 18 Landelijk Indicatie Protocol (LIP) Welkom bij LIP Lip is ontstaan uit een toegevoegde module aan het kraamzorg administratie pakket van

Nadere informatie

Gebruikershandleiding My Conferencing Outlook Add-In

Gebruikershandleiding My Conferencing Outlook Add-In Gebruikershandleiding My Conferencing Outlook Add-In Inhoudsopgave 1. INLEIDING OP HET GEBRUIK... 4 2. EISEN EN BEPERKINGEN... 6 3. WAT U VÓÓR HET INSTALLEREN MOET WETEN... 6 4. ZO INSTALLEERT U MY CONFERENCING

Nadere informatie

Windows Defender. In dit hoofdstuk leert u:

Windows Defender. In dit hoofdstuk leert u: 7 Windows Defender Veel internetgebruikers downloaden wel eens een gratis programma van internet. Vaak realiseren zij zich niet dat sommige programma s onderdelen bevatten die informatie over de gebruikers

Nadere informatie

Aanvullende informatie voor Windows 8.1

Aanvullende informatie voor Windows 8.1 1 Aanvullende informatie voor Windows 8.1 Oktober 2013 is een update van het besturingssysteem Windows 8 verschenen: Windows 8.1. Deze update bevat enkele kleine wijzigingen die het gebruik van Windows

Nadere informatie

Foto s en/of documenten via e-mail verzenden (als attached document)

Foto s en/of documenten via e-mail verzenden (als attached document) Foto s en/of documenten via e-mail verzenden (als attached document) INLEIDING In de nu volgende tekst wordt beschreven op welke manieren je een document (Word, Exel, Powerpoint) via E-mail als een attached

Nadere informatie

Handleiding Concours 3.5 voor breedtesport

Handleiding Concours 3.5 voor breedtesport Handleiding Concours 3.5 voor breedtesport Inhoud 1. Invoeren van de wedstrijdgegevens... 3 2. Het Hoofdscherm... 4 3. Aanmaken Roosters... 5 4. Deelnemers aanmelden... 6 5. Deelnemers in de roosters plaatsen...

Nadere informatie

Aan de slag met L2S. versie 8

Aan de slag met L2S. versie 8 Aan de slag met L2S versie 8 1 Aan de slag met L2S Deze handleiding geeft u de basisinformatie over L2S. Een uitgebreide handleiding vindt u in de werkbalk van het programma onder Help. Hieronder staat

Nadere informatie

RIE Vragenlijst Editor

RIE Vragenlijst Editor Handleiding RIE Vragenlijst Editor Versie 1.0 Datum: 29 oktober 2015 IT&Care B.V. Inhoudsopgave 1. INLEIDING EN VERANTWOORDING... 3 2. OVERZICHT RIE VRAGENLIJSTEN... 4 3. AANMAKEN VAN EEN NIEUWE VRAGENLIJST...

Nadere informatie

Handleiding CrisisConnect app beheersysteem

Handleiding CrisisConnect app beheersysteem Handleiding CrisisConnect app beheersysteem Inhoudsopgave 1. Start 1.1. Vereisten gebruik 1.2. Inloggen 1.3. Wachtwoord wijzigen 2. Vullen 2.1. Dossiers 2.2. Processen 2.2.1. Tekst toevoegen 2.2.2. Bijlagen

Nadere informatie

Bijlage Inlezen nieuwe tarieven per verzekeraar

Bijlage Inlezen nieuwe tarieven per verzekeraar ! Bijlage inlezen nieuwe tarieven (vanaf 3.2) Bijlage Inlezen nieuwe tarieven per verzekeraar Scipio 3.303 biedt ondersteuning om gebruikers alle tarieven van de verschillende verzekeraars in één keer

Nadere informatie

Auteur: Niels Bons. Handleiding Koepeldatabase Zakelijk toerisme: aanmelden organisatie. 2014, Provincie Fryslân. Uitgegeven in eigen beheer

Auteur: Niels Bons. Handleiding Koepeldatabase Zakelijk toerisme: aanmelden organisatie. 2014, Provincie Fryslân. Uitgegeven in eigen beheer Auteur: Niels Bons Handleiding Koepeldatabase Zakelijk toerisme: aanmelden organisatie 2014, Provincie Fryslân Uitgegeven in eigen beheer (mail@infofryslan.nl) Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze

Nadere informatie

Schoolwebsite.nu. Snel aan de slag met uw website. Versie 4.0

Schoolwebsite.nu. Snel aan de slag met uw website. Versie 4.0 Schoolwebsite.nu Snel aan de slag met uw website Versie 4.0 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 1 Inleiding... 3 2 Voor dat u begint... 4 3 Teksten op de website... 6 4 Groepspagina s... 8 5 De groepspagina...

Nadere informatie

DOCUMENT SAMENSTELLEN

DOCUMENT SAMENSTELLEN Pagina 168 7 In dit hoofdstuk gaat u een nieuwsbrief maken met behulp van een sjabloon. De artikelen die in de nieuwsbrief worden opgenomen zijn al geschreven. U hoeft de tekst alleen nog naar de juiste

Nadere informatie

1. Etiketten en visitekaartjes

1. Etiketten en visitekaartjes 1. Etiketten en visitekaartjes In dit hoofdstuk gaan wij etiketten en kaartjes aanmaken. Deze zijn er van diverse merken, afmetingen,... Van enkele merken zijn de specifaties reeds voorhanden voor een

Nadere informatie

Herstelfuncties van Windows

Herstelfuncties van Windows Herstelfuncties van Windows Wanneer uw pc om een of andere reden plotseling niet goed meer werkt, is Systeemherstel vaak de aangewezen methode om het probleem snel op te lossen. Systeemherstel werkt echter

Nadere informatie

4.1 4.2 5.1 5.2 6.1 6.2 6.3 6.4

4.1 4.2 5.1 5.2 6.1 6.2 6.3 6.4 Handleiding CMS Inhoud 1 Inloggen 2 Algemeen 3 Hoofdmenu 4 Pagina s 4.1 Pagina s algemeen 4.2 Pagina aanpassen 5 Items 5.1 Items algemeen 5.2 Item aanpassen 6 Editor 6.1 Editor algemeen 6.2 Afbeeldingen

Nadere informatie

Welkom bij ClaroRead Standaard op USB

Welkom bij ClaroRead Standaard op USB Welkom bij ClaroRead Standaard op USB Welkom bij ClaroRead. ClaroRead is speciaal ontwikkeld om het werken met de computer te vereenvoudigen. De volledige integratie met Microsoft Word helpt u bij het

Nadere informatie

Handleiding Icespy MR software

Handleiding Icespy MR software Handleiding Icespy MR software Versie 4.40.04 Wij danken u voor de aanschaf van deze IceSpy producten en adviseren u om deze handleiding goed door te nemen. 2 INHOUDSOPGAVE: 1. Installeren van de software...

Nadere informatie