Workshop "Veerkrachtige Pluimveevleesproductie"

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Workshop "Veerkrachtige Pluimveevleesproductie""

Transcriptie

1 Workshop "Veerkrachtige Pluimveevleesproductie" De Wageningse Berg, 24 en 25 november, 2004 Rapport nr. 431

2 Workshop "Veerkrachtige Pluimveevleesproductie" De Wageningse Berg, 24 en 25 november, 2004 Wim Houwers Ferry Leenstra Kees Lokhorst Ingrid de Jong Jasper van Ruth Marry van den Top Jet Proost Rapport nr. 431

3 Colofon Titel Auteur(s) A&F nummer 431 ISBN-nummer Publicatiedatum April, 2005 Vertrouwelijk Nee OPD-code Goedgekeurd door C. Lokhorst Agrotechnology & Food Innovations B.V. P.O. Box 17 NL-6700 AA Wageningen Tel: +31 (0) Internet: Workshop "Veerkrachtige Pluimveevleesproductie" Wim Houwers, Ferry Leenstra, Kees Lokhorst, Ingrid de Jong, Jasper van Ruth, Marry van den Top en Jet Proost Agrotechnology & Food Innovations B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, hetzij mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten of onvolkomenheden. All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system of any nature, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior permission of the publisher. The publisher does not accept any liability for inaccuracies in this report. Het kwaliteitsmanagementsysteem van Agrotechnology & Food Innovations B.V. is gecertificeerd door SGS International Certification Services EESV op basis van ISO 9001: Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

4 Samenvatting Met circa 25 personen uit de volle breedte van de pluimveevleessector zijn kansen benoemd en is gedroomd over een wenselijke toekomst. Uit deze kansen en dromen zijn een tiental projectideeën geselecteerd en in de bijeenkomst verder uitgewerkt. Vervolgens hebben aanwezigen uit de sector zich opgeworpen als trekker voor zo n projectidee. De projectideeën zijn weergegeven in het kader. Opvallend was de brede range van de projectideeën. Er waren ideeën, waarvan iedereen zei: logisch, moeten we meteen doen, dat kan direct het nodige opleveren. Er waren ook ideeën die gekwalificeerd werden als: heel creatief en vernieuwend, zal tijd vragen, maar moet kunnen. Een derde categorie van ideeën had ook dat creatieve en vernieuwende, maar de slagingskans, de realiteitszin, was minder duidelijk voor de meeste aanwezigen. Het is belangrijk dat aan al die categorieën gewerkt wordt, immers juist de zaken die nu raar, kan nooit lijken, helpen om grenzen te verleggen en dat is nodig voor echte vernieuwing. De projectideeën: 1. Overdekte uitloop 2. In de rituele Kip 3. Vermarkting ideële criteria Vlees 4. Kuikencluster Noord 5. Kip zoekt Meerwaarde 6. Duurzame locaties 7. Boerenkip 8. Beleving/emoties 9. WEBCAM Kip 10. Kip in zicht De projectideeën hebben onderling ook verbanden, waardoor ze elkaar kunnen versterken. Opvallend is, dat heel gemakkelijk het woord kip valt, terwijl de projectideeën net zo goed betrekking kunnen hebben op eenden of kalkoenen. Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 3

5 4 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

6 Inhoudsopgave Samenvatting 3 1 Inleiding Initiatief vanuit de sector Betrokkenheid van de overheid Aanpak Veerkrachtige Pluimveevleesproductie Werkconferentie 9 2 Programma 11 3 Deelnemers 13 4 Opening Presentatie Veerkrachtige Pluimveevleesproductie, Ferry Leenstra Presentatie Innovatie in de keten, Woody Maijers, Stichting AKK 16 5 Gallery Walk 19 6 Als u het voor het zeggen heeft Dromen 21 7 Van idee naar projectidee 25 8 Trekkers van de ideeën 41 9 Sluiting 45 Bijlage I Sheets opening door Ferry Leenstra, PCC/WUR-ASG 47 Bijlage II Sheets Innovatie in de keten door Woody Maijers, Stichting AKK 50 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 5

7 6 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

8 1 Inleiding Het project Veerkrachtige Pluimveevleesproductie ondersteunt veranderingen die nodig zijn om de pluimveevleessector in Nederland toekomstperspectief te bieden. Net als andere agrarische sectoren heeft de pluimveevleessector in Nederland te maken met grote veranderingen. De economische resultaten staan al jaren onder druk, de maatschappij kijkt steeds kritischer mee naar de productiemethoden en de internationale concurrentie wordt steeds sterker. Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit financiert het project Veerkrachtige Pluimveevleesproductie. Partijen uit de sector formuleren de innovatieprojecten, die ook daadwerkelijk worden getrokken door personen uit de sector. 1.1 Initiatief vanuit de sector In de projecten binnen Verantwoorde Veehouderij gaan partijen uit de sector (veehouders en bedrijfsleven), onderzoekers en beleidsmakers samen op zoek naar innovaties, waarbij het van elkaar leren centraal staat. Onderzoekers waren tot voor kort gewend om zelf een onderzoeksvraag uit te werken en daar een project omheen te bouwen. Dat gaat nu anders. Nu formuleren niet de onderzoekers, maar partijen uit de sector innovatieprojecten, die ook daadwerkelijk worden getrokken door personen uit de sector. Niet alleen de ideeën komen uit de sector, maar ook het initiatief en de trekkracht. Een ondernemer heeft er namelijk alle belang bij dat een project succesvol wordt, is en blijft. Het succesvol blijven is nu net de kritieke factor waarmee iets nieuws breder opgepakt kan worden in de sector of in de keten en daarmee tot een echte innovatie uit kan groeien. Het innovatietraject moet leidend zijn, het onderzoek kan daarin gebruikt worden voor ondersteuning, verantwoording en kennisverspreiding. De rol van de onderzoekers is die van ontlokken, stimuleren en faciliteren van de trekkers en ze helpen in de communicatie, bijvoorbeeld bij het helder krijgen van kennisvragen en het beschikbaar maken van de benodigde kennis. Of het leggen van contacten naar partijen die ook betrokken moeten worden. De nadruk hoort te liggen op het tot stand brengen van vernieuwing en niet op onderzoek en analyse. Alle betrokkenen brengen op gelijkwaardig niveau hun kennis en ervaring in het project. Het project staat centraal en de kennisuitwisseling levert dan een spannende ontmoeting tussen wetenschap en praktijk. De ondernemers blijven de spil van het project; het gaat om doen en resultaat. De onderzoekers op hun beurt verdiepen zich in het probleem en in de context die door de praktijk wordt aangedragen. Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 7

9 1.2 Betrokkenheid van de overheid De algemene rol van de overheid ontwikkelt zich van een verzorgende naar een ondersteunende, van zorgen voor naar zorgen dat. Dit betekent dat LNV de ontwikkelingen binnen de projecten volgt en ondersteuning kan bieden in de vorm van onderzoeksfinanciering, en steun bij organisatie en procesregie. In de projecten van het programma Verantwoorde Veehouderij gaat het niet alleen om kennisvraagstukken op te lossen, maar ook om oude en nieuwe partners te betrekken bij de initiatieven uit de sector. Door deze gezamenlijke zoektocht krijgen de initiatieven een brede basis. De partners samen bepalen wat de onderzoeksvragen zijn. Essentieel is echter, dat partners niet alleen samen zoeken, maar ook gezamenlijk investeren in de oplossingen. 1.3 Aanpak Veerkrachtige Pluimveevleesproductie In het project Veerkrachtige Pluimveevleesproductie zijn we op zoek naar gewenste en realistische vernieuwingen voor een flexibele pluimveevleesproductie van kip, kalkoen en eend met toekomst in Nederland. Daarvoor zijn onderzoekers in het voorjaar van 2004 met een aantal pluimveehouders om tafel gaan zitten. Dit waren Gerard Witlox namens de vleeskuikenhouders, Henk Jenniskens namens de kalkoenhouders en Jaap Maarsingh namens de eendenhouders. Belangrijkste aanwijzing die Witlox, Jenniskens en Maarsingh hebben meegegeven is, dat het breder moet zijn dan alleen houderijsystemen, het hele scala aan ontwikkelingsrichtingen in de pluimveehouderij moet mee worden genomen en daarbij moet worden gelet op het realiteitsgehalte. In mei 2004 zijn een twintigtal personen uit de sector, de overheid en het onderzoek bij elkaar geweest om te bespreken hoe te komen tot nieuwe innovaties in de pluimveehouderij. Over de methode waren er toen nog de nodige vraagtekens, maar het was duidelijk dat iedereen de noodzaak van vernieuwing zag, gezien de problemen in de sector. Na een zomer overleg met mensen uit de sector, maatschappelijke organisaties en innovatiedeskundigen werd op 5 oktober 2004 een bijeenkomst gehouden met wederom een brede vertegenwoordiging uit de pluimveesector. Het doel van deze bijeenkomst was werkgroepen samen te stellen die op in totaal elf thema s de mogelijkheden om te leren van anderen in kaart gingen brengen. Tijdens de bijeenkomst zijn afspraken gemaakt over de werkwijze, de belangrijkste informatiebronnen en aandachtspunten die de werkgroepen konden gebruiken. 8 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

10 De elf thema s waren: 1. Motieven voor pluimveevleesproductie in Nederland 2. Sociale kaart Vleespluimveehouderij 3. Ketenconcepten in een veerkrachtige pluimveevleesproductie 4. Markttrends in binnen- en buitenland 5. Aankoopcriteria en voedselbereiding 6. Hoe duurzaam is ons pluimveevlees? 7. De Nederlandse pluimveevleessector in internationaal perspectief 8. Inspiratie uit de tuinbouw 9. Ruimte voor pluimvee in en nabij stedelijke gebieden 10. Inspiratie uit andere initiatieven 11. Uitloop en leefruimte voor vleespluimvee: van knelpunten naar kansen. Deze thema s zijn inmiddels uitgewerkt en gebundeld in het rapport Verkenningen voor een Veerkrachtige Pluimveevleesproductie (Houwers et al., 2004) Werkconferentie In een 24-uur durende bijeenkomst is door verschillende actoren in markt en de keten gewerkt om op basis van deze thema s te komen tot acties en projectideeën. De kansen die de werkgroepen hebben gevonden zijn gebruikt tijdens een 24-uur durende bijeenkomst in november. Daarnaast werd ook gedroomd: wat zou je willen als er geen beperkingen zijn in de pluimveevleessector? In dit rapport vindt u een verslag van deze 24-uurs conferentie. 1 Wim Houwers, Ferry Leenstra, Kees Lokhorst, Jasper van Ruth, Ingrid de Jong en Marry van den Top (editors) Verkenningen voor een Veerkrachtige Pluimveevleesproductie. Verantwoorde Veehouderij. Rapport 308, Agrotechnology and Food Innovations Wageningen UR, 96 pp Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 9

11 10 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

12 2 Programma Het programma van de 24-uurs-werkconferentie: 15:00 Opening door Ferry Leenstra (PCC, Wageningen UR ASG) Presentatie Innovatie in de keten door Woody Maijers (AKK) Kennismaking Toelichting Werkwijze programma 15:45 Gallery Walk Presentatie kansen uit de discussienotities 17:00 Pauze 17:30 Als u het voor het zeggen had.. 19:00 Oogsten 19:30 Einde eerste dag (diner (20:00) 25 november 9:00 Terugblik vorige dag Van idee naar projectidee in twee rondes + walk, see & do 12:30 Lunch 13:30 Realisatie projectideeën Indrukken, afspraken, afsluiting 15:00 Einde Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 11

13 12 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

14 3 Deelnemers Gerard Witlox Henk Jenniskens Jaap Maarsingh Martien Vroone Nanne Sterenborg Ad Kemps Petro Boon John Oosterhuis Ton Waals Woody Maijers GeertHarm Boerhave Jaap Satter Evert Jan Entzinger Elmar Theune Annette Kuipers Jo Voet Ellen, Hilko Coen van Wagenberg, Silvia Goddijn Dolf Smits Peter van Horne Kees Lokhorst Willem Rienks Ingrid de Jong Yvonne van Hierden Jasper van Ruth Wim Houwers Marry van den Top Ferry Leenstra Jet Proost Onno van Eijk vleeskuikenhouder kalkoenhouder eendenhouder vleeskuikenhouder vleeskuikenhouder Coppens diervoerder Pingo Poultry Farming AH Astenhof AKK PVE Voedingscentrum Regiodirectie Oost, LNV Directie Landbouw, LNV Directie I&H, LNV EC, LNV Wageningen UR-ASG Wageningen UR-LEI Wageningen UR-LEI Wageningen UR-A&F Wageningen UR-LEI Wageningen UR-A&F Wageningen UR-Alterra Wageningen UR-ASG Wageningen UR-ASG Wageningen UR-A&F Wageningen UR-A&F Wageningen UR-A&F PCC/WUR-ASG Wageningen UR-CIS, procesbegeleider Wageningen UR-ASG, procesbegeleider Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 13

15 14 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

16 4 Opening 4.1 Presentatie Veerkrachtige Pluimveevleesproductie, Ferry Leenstra Ferry Leenstra (PCC, Wageningen UR ASG) opent de bijeenkomst met een welkom voor iedereen en stelt Jet Proost en Onno van Eijk voor als de procesbegeleiders van deze dag. Ferry start met de presentatie die bij de start van het project op 12 mei ook is gehouden (zie bijlage I voor de sheets). De historie van het project komt voort uit de vraag of uitloop voor vleespluimvee gewenst is. Deze is later omgevormd naar een algemenere vraagstelling door uit te gaan van gewenste toekomstbeelden en te formuleren wat nodig is om deze waar te maken. De oorspronkelijke naam van het project Houden van vleespluimvee zoals in deze presentatie nog is gebruikt is daarom later veranderd in de huidige titel Veerkrachtige Pluimveevleesproductie. Voor dit project wordt de werkwijze uit Duurzame Technologie Ontwikkeling (DTO) gevolgd: 1. Ver vooruit denken werkt blikverruimend en levert oriëntatiepunten voor duurzame technologische ontwikkelingen. Door backcasting komen kansen aan het licht, waarmee we een duurzame ontwikkeling kunnen versnellen; 2. Vanuit een duurzaam toekomstbeeld wordt gezocht naar kansen die op korte termijn bestaan voor nieuwe technologieën en systemen; 3. Technologie is geen doel op zich, maar een middel om te voorzien in behoeften; 4. Een integrale benadering van de factoren cultuur, structuur en technologie is nodig om duurzame systeeminnovaties, ofwel transities, te kunnen bewerkstelligen; 5. Vernieuwen vanuit behoefte en functie in plaats van verbeteren van proces en product. Het doel van deze workshop is te komen tot acties en projectideeën, die komen vanuit de markt en de keten. Het project loopt over 2004 en Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 15

17 4.2 Presentatie Innovatie in de keten, Woody Maijers, Stichting AKK Woody Maijers (Stichting AKK) geeft een presentatie met mogelijkheden, organisatievormen, aandachtspunten en tips voor bij het opzetten en uitvoeren van projecten die door de keten heen lopen. De sheets van de presentatie van Maijers vindt u in bijlage II. Dit jaar bestaat AKK 10 jaar en in die tijd heeft ze 150 projecten onder haar hoede gehad of nu nog in uitvoering. Daaruit heeft AKK geleerd dat er verschillende soorten consumenten zijn met gevolgen voor de insteek in de keten. Er geldt een toenemende complexiteit, verschillende dienstverleners en meer functies die buiten het bedrijf gaan plaatsvinden. Hierbij valt te denken aan de marktwerking, terugtredende overheid, voedselveiligheid, welzijn, administratieve lastenverlichting en bedrijven die met elkaar afspraken maken. Zonder optimalisatie heeft zorg en differentiatie geen zin. Met segmentatie veranderen producten en relaties met ontwikkeling van nieuwe kennis en vaardigheden. De ervaring leert dat opschaling van een idee naar praktijk schaal zes jaar duurt. Tips van Maijers voor de opschaling van een idee naar de praktijk maak bij de start nogmaals per participant helder wat de individuele bijdrage in tijd en/of geld is, en toon regelmatig (per één à twee stuurgroepen) een begroting versus realisatie overzicht. Uiteraard moet ook het project zo spoedig mogelijk inhoudelijk aan de slag. De kans is groot dat de voorbereidingen van het project zijn uitgevoerd door personen in de organisaties die samen de stuurgroep van het project vormen. Dat betekent dat vanuit de diverse organisaties (bedrijfsleven, kennisinstellingen) nieuw werkvolk wordt ingeschakeld voor hun taken in een projectteam en één of meerdere inhoudelijke werkgroepen. 16 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

18 bouw een barproces in in workshop, bijvoorbeeld door Wat speelt er bij de partners, bij hun belangrijke klanten, in de branches, bij het personeel, etc. Wat zijn de laatste roddels in het geruchtencircuit, wat zijn de top of mind issues bij de participanten? Inlevingsvermogen van de projectleider en de vaardigheid om de effecten te vertalen naar het ketenproject maakt de kans op succes groter. er een tweedaagse inclusief overnachting van te maken. Geeft de ruimte om informeel kennis te maken met elkaar tijdens diner en in de bar. Vergroot het wij-gevoel. Vooral vanuit menselijke kant zinvol. veranker aan het einde van de workshop de intenties door bijvoorbeeld een gezamenlijke verklaring te maken met pasfoto s en/of logo s, handtekeningen, etc. Zodat er een gezamenlijk startbewijs van de goede bedoelingen is, waar de projectleider op terug kan vallen in tijden dat het project het moeilijk heeft. bedrijfsbezoeken verhelderen beeld, begrip voor elkaar s situatie. Besteed hier aandacht aan bij de eerste fase van het project. Rouleer bijvoorbeeld locaties voor bijeenkomsten van stuurgroep, projectteam en werkgroep(en). druk op tijdpad houden door stuurgroepen vooruit te plannen. De vergaderdatum legt de noodzaak op om dan ook resultaten te kunnen bespreken. pas op dat je als projectleider, omdat jij wel alles weet, niet te ver voor de muziek uit gaat lopen en rechtdoor gaat, terwijl participanten afhaken of rechtsaf slaan. Dus: blijf iedereen er actief bij betrekken door te communiceren! Naast de direct betrokkenen in het project is communicatie naar de niet-betrokkenen binnen de deelnemende organisaties een punt van aandacht. Daarbij kan de projectleider behulpzaam zijn in het presenteren en uitdragen van het project. Tenslotte is ook communicatie naar de buitenwereld van belang. Hierover in volgende sheets meer. Kennis-eigendom is nog een bijzonder punt in deze. laat iedere individuele participant minimaal één doelstelling formuleren wat hij zelf uit het project wil halen. Accepteer daarbij niet als antwoord: ik doe mee omdat mijn klant het vraagt. houdt regelmatig (bijvoorbeeld iedere zes maanden) tussenevaluaties, om de thermometer erin te houden. Het geeft momentum om weer even aandacht voor het ketenproject te vragen. Zeker een tussenevaluatie in workshopverband met alle betrokkenen (stuurgroep, projectteam, werkgroepen) draagt weer bij aan het wijgevoel en stijging op de (impliciete) prioriteitenlijst van de deelnemers. Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 17

19 neem in bijeenkomsten van met name werkgroepen en projectteams de ruimte om uit te waaieren over issues die spelen en waar de deelnemers vol van zitten. De AKK-projectregisseur helpt de projectleider: hij loopt als het ware voor de kruiwagen uit en kijkt mee waar de gaten in de weg zitten en de ooievaars op de loer. Gebruik de projectregisseur hier dan ook voor Discussie naar aanleiding van de presentatie van Woody Maijers Elmar Theune vraagt aan te geven hoe een ondernemer een paar schakels verder kan denken en waar de toegevoegde waarde in de keten ligt, en lessen uit andere projecten te noemen. Maijers antwoordt dat op het niveau van de primaire productie de industrie maatregelen één op één terug moet leggen op de pluimveehouders omdat deze onvoldoende georganiseerd zijn. Voor slachterijen geldt bewustwording wie de regie heeft en wie de winst krijgt. Met elkaar dient geïnvesteerd te worden in ontwikkeling van marktconcepten. Pluimveehouders kunnen ook zelf initiatieven nemen naar een bepaalde keten. Voor men een proces ingaat moeten duidelijk afspraken worden gemaakt over inzet van uren, over kenniseigendom, wanneer te stoppen, wanneer eruit te stappen. Het Netchain IMProvement Framework (NIMPF; zie sheets bijlage II) is een stap-voor-stap plan voor de analyse en verbetering van ketens en netwerken. De netwerkanalyse geeft de eigen positie ten opzicht van het collectief en de spanning daarin weer. Een belangrijke succesfactor is vertrouwen, gezamenlijk en niet alleen uit allerlei wandelgangen. Afspraken over de financiële kant transparant maken. Voldoende aandacht opschalen in de eigen organisatie. De lessen uit andere projecten zitten in de nichemarkt, business to business, borging. Vlees is lastiger dan eieren omdat er verwerking, b.v. tot convenience, tussen zit. Het doet er steeds minder toe wat voor kip er achter zit. Kees Lokhorst benadrukt dat de energie zit in herkenning van signalen tussen partners in de keten en dat hierdoor vonken moeten overspringen. Theune merkt op dat in Nederland nooit zoveel onderscheid is als in b.v. Frankrijk. Dit wordt verklaard doordat daar het initiatief bij de eetcultuur ligt. 18 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

20 5 Gallery Walk Tijdens een gallery walk worden door de elf thematrekkers de muurkranten met kansen toegelicht. Jet Proost vertaalt vooraf het programma van de workshop in de vragen: Wat is? Wat zou? Wat kan? Hoe? De huidige stand van zaken weergeven in de notities en de muurkranten die in de Gallery Walk gepresenteerd worden De dromen die de deelnemers uitspreken De haalbaarheid weergeven door stickers op het COCD diagram (voor uitleg COCD diagram zie blz. 25/26) Projecten en afspraken die aan het eind opgeschreven kunnen worden Deelnemers bekijken in een wandeling langs de muurkranten de resultaten van het werk van de 11 themagroepjes. De notities en muurkranten zijn gebundeld in de publicatie Verkenningen voor een Veerkrachtige Pluimveevleesproductie (Houwers et al., 2004). Deelnemers bekijken de muurkranten van hun interesse en kunnen in gesprek gaan met thematrekkers Elke thematrekker promoot de kansen die hij/zij ziet voor de sector vanuit zijn/haar thema met behulp van muurkranten. De onderwerpen van de muurkranten zijn: Ferry Leenstra: Hilko Ellen: Coen van Wagenberg: Silvia Goddijn: Ferry Leenstra: Dolf Smits: Peter van Horne: Kees Lokhorst: Willem Rienks: Ingrid de Jong: Yvonne van Hierden: Motieven voor pluimveevleesproductie in Nederland Sociale kaart pluimveevleessector Ketenconcepten voor pluimveevlees Markttrends in binnen- en buitenland Aankoopcriteria en voedselbereiding door verschillende bevolkingsgroepen Duurzaamheidanalyse pluimveevleesketens Buitenlandse ontwikkelingen in productie Inspiratiebron uit de tuinbouw Vleespluimvee en Pluimveevlees in zijn omgeving Inspiratie uit andere initiatieven Wat worden de wensen rondom uitloop/leefruimte? Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 19

21 Aan het eind mogen de deelnemers twee veertjes toekennen aan hun voorkeuren voor de hier gepresenteerde kansen. Op een vraag van Jo Voet antwoordt Leenstra dat we tevreden zijn als er in de loop van het volgende jaar uit een paar ideeën projecten zijn ontstaan. De ambitie is een trendbreuk: het ontstaan van samenwerkingsverbanden. Uit deze exercitie is geen dominant toekomstbeeld of leerpunt naar voren gekomen. Wel vinden de deelnemers dat alle belangrijke elementen en kansen voor de toekomst in de posters en de presentaties zijn verwerkt. 20 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

22 6 Als u het voor het zeggen heeft Dromen Onno van Eijk vertelt het verhaal van de miljonair die veel geld wil steken in een goed idee en ieder schetst kort een droom voor de toekomst. De volgende dromen werden genoemd: Een ketenbedrijf in Lelystad waarin de ouderdieren worden gehouden, de vleeskuikens en ook de verwerking tot maaltijden wordt uitgevoerd. Een eigen product Sector ziet in dat het vijf voor twaalf is Consument krijgt volledig inzicht in de keten, kiest een keten met meerwaarde Alleen diervriendelijke producten Voldoen aan emotionele waarde Nieuwe huisvestingssystemen Nederlandse welzijnsvriendelijk gehouden kip Samenwerking en vertrouwen in de keten Zelfvoorzienend pluimveebedrijf Kleinschalig streekproduct Allochtonenmarkt heeft emotioneel behoefte aan een ritueel geslacht vlees, dit geeft meerwaarde Import wordt met dezelfde lat gemeten als eigen productie Traceerbaarheid: ieder kipproduct een code Gezinsbedrijven die hebben de kracht- bij elkaar verzamelen Pluimvee voeren met (bij) producten van eigen bodem en als het kan zichtbaar in het landschap Geen dieren vervoeren, geen stress Familiebedrijf Kleine sector, gezondheidsketen Schikken naar gespecialiseerde keten Pluimveehouders: door samenwerking nieuwe creativiteit, hierin consumenten meenemen Burgers doen wat ze zeggen Eén ronde kippen in de Beurs van Berlage Pluimveebedrijf bij recreatiegebied met in de stad eigen verkoop In groepjes van drie tot vier personen zijn dromen gekoppeld, besproken en adviezen uitgewisseld. Per groepje is een poster met de kansrijke ideeën die zijn bovengekomen geschreven of getekend. Dit resulteerde in de volgende kaders weergegeven verzameling van kansrijke ideeën. Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 21

23 Zichtbare kip Kip als Groene Dienst Betaald Gemengde bedrijfsvormen: zorg, sierboomteelt, neventak akkerbouw of koeien Waar? In gebieden met fietstoerisme: Campingkip : de kip die we kennen van de camping Andere smaak, kip tot 8 weken oud Regioproduct herfstkip kip op graanstoppels Haantje afmesten in mobiele stallen Vragen: Bij welke bedrijfsvorm kan het HOE en WANNEER worden ingepast Marketingconcept ontwikken waarbinnen het past (breder dan alleen kip) Recreatieconcepten ontwikkelen : Parkeer, fiets, koffie, kip Boerenmarkten in thuisgebied recreanten: inventariseer war ze vandaan komen Mogelijkheden om trekvogels te weren met aankleding uitloop Vermarkten Diervriendelijk Pluimveevlees Communicatieplan: Stakeholders betrokkenheid : NGO s, CBL, LNV, e.a. Postbus 51 Marketing: Begrip/plaatje op de verpakking 5-sterren label Herkomst NL/Vlag Plan voor certificering, controle, T&T, Ketengarantieplan Plan koppelen aan andere USP s zoals voedselveiligheid Groep pluimvee(houders) zoekt afzetmarkt 1. Inventariseren afzetkanalen + criteria waarop die inkopen 2. Kijken aan welke mogelijkheden je kunt voldoen 3. Die partijen die je nodig hebt voor de gekozen markt binnen de keten halen: iedereen verplichten jegens de keten 22 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

24 Duurzame lokaties Uitgangspunt: Gezinsbedrijf: 2 á 5 Vaks, nu ca. 1000, 2015 ca Wat is een duurzame lokatie 2. Wat is er beschikbaar 3. Wat wil de huidige eigenaar; 4. Onderzoek bestaande bedrijven: wat willen ze? Ev. naar Ferry 5. Hoe houd ik ze beschikbaar bescherming-compensatie 6. Hoe behoud ik goede bestaande locaties 7. Verplaatsing: hoe te realiseren Max per locatie ivm ziektedruk (1 leeftijd) IPPC Geur Ammoniak Bouwblok Kuikencluster Noord Werkende weg project Doel: Energie producerend vl.k.cluster met Showroom voor kuikenvlees, KORTE KETEN Kans voor reconstructie familie bedrijven Nieuwe kennis cluster Groen stroom leverancier Aanwenden regionale producten ( voer) De WEBCAM KIP Pers, NGO!!! Volledige tracking&tracing Transparantie voor consument Wat is de oorsprong van vers Wat is de oorsprong van de ingrediënten van pluimveevleesproducten Mmm van MORA Braziliaans Nederlandse uitsnijderij Braziliaans Volgens etiket: Nederlands!!!! Voorstel: 1. Eisen General Food Law als basis voor T&T 2. Voorlichting naar consument Spagaat van de sector, extra meerwaarde?? Verse kip opwaarderen kipbereiding Let op! Grondstof kan ook Braziliaans zijn! Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 23

25 Beleving product Paraplu: Verjongingskip ~ vergrijzing Parma Kip Boerenkip: traditioneel, regio, familiebedrijf o Emotie o Gevoel Fase 1: Productdefinitie Fase 2: Ketenorganisatie Fase 3: Pilot Veilig, duurzaam, gezond Labeling Marketing T&T Niet alleen marketing: verpakking en inhoud moeten correct zijn. Richten op: Poeliers & retail, speciale kanalen (gevangenissen) Laten ervaren Mensen hebben ambitie & emotie Mensen maken organisaties Organisaties maken & verkopen producten Producten worden gekocht op (ambitie) & emotie Verbinden van mensen & producten Sta open, wees creatief, leer, maak verbinding en ga aan de slag Ga met netwerk pluimveehouders (+) aan de slag 24 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

26 7 Van idee naar projectidee De projectgroep heeft de vorige avond een overzicht gemaakt van de meest kansrijke ideeën uit middag- en avondprogramma (tabel 1). Deelnemers krijgen overzicht van selectie die ze de vorige dag gemaakt hebben van de meest kansrijke ideeën uit de thema s; aangevuld met ideeën uit informele contacten vorige avond, en die later via de marktplaats zijn ingebracht. De marktplaats is een flipover waarop deelnemers plots opborrelende ideeën konden opschrijven en anderen daarop konden reageren. Tabel 1. Ideeën en de waardering Ideeën uit de thema s Aantal veertjes overdekte uitloop 5 vermarkten ideële criteria 4 gemiddelde schaal, korte keten, gemiddelde opbrengst 4 gezond en mager, Functional Foods 4 ketenomkering en vraagsturing leren van supermarkten 3 ketenorganisatie: korte lijnen, schakels betrekken, voldoende macht 3 samenwerking in telersverenigingen 3 ruimtelijke integratie keten, minder transport, benutting reststromen concentratie hinder 3 Allochtonenmarkt 2 marktvraag: communicatie afzetmarkt, marktvraag leidend, inzicht in koopgedrag en trends 2 allochtonenmarkt 2 ga internationaal 2 schaalvergoting lost ruimte probleem vanzelf op 2 overbrug kloof burger- consument 2 Van Eijk presenteert de creabox, het COCD kwadrant (figuur 1). Deelnemers kunnen hiermee de ideeën sorteren op realiseerbaarheid en originaliteit. Door het toekennen van een blauw, een rood en een geel stickertje kan men een idee waarderen. Nadat de ideeën aldus zijn gekarakteriseerd werden zij geordend naar de kleur waar zij het meest mee scoorden. Aan de hand van de geplakte stickers verdeelde de procesleiding de ideeën over de blauwe, rode en gele posters (figuur 2, 3 en 4).Vervolgen kreeg iedereen twee naamstickers om op een idee te plakken waar men aan mee wilde denken of werken. Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 25

27 Niet R ealiseer baar Realiseer baar 2 Blauwe ideeën Gewone ideeën 1 Gele ideeën 3 Rode ideeën Originele ideeën Figuur 1. De Creabox; Blauw: realiseerbaar en gewoon, rood: origineel en realiseerbaar, Geel: origineel, niet realiseerbaar, voor de toekomst Figuur 2. De blauwe ideeën met namen van geïnteresseerde deelnemers 26 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

28 Figuur 3. De rode ideeën met stippen en namen van geïnteresseerde deelnemers Figuur 4. De gele ideeën met stippen en namen van geïnteresseerde deelnemers Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 27

29 In tabel 2 staan de ideeën met de scores en de namen van de deelnemers die daar aan bijgedragen hebben. De Overdekte uitloop werd door zes deelnemers als gewoon en mogelijk gezien. Duurzame locaties kreeg een sticker van twee deelnemers en was de enige droom die als gewoon en haalbaar werd gescoord. De Webcamkip scoorde ook op originaliteit. De Allochtonenmarkt uit het thema interesse maar is er verdeeldheid over haalbaarheid en originaliteit. Dit geldt ook voor de gele dromen Emotie en beleving van het product en Zichtbare kip die beide het meeste in het gele scoorden. markttrends scoorde zowel in het blauwe als het rode twee deelnemers, en zit dus tussen gewoon en origineel, maar in ieder geval haalbaar. De dromen Kuikencluster Noord en Vermarkten van diervriendelijk pluimveevlees lijkt voor respectievelijk zes en acht deelnemers realiseerbaar en worden beide meer als origineel dan gewoon gezien. Bij het idee Vermarkten van ideële criteria uit het thema Aankoopcriteria is ook veel In de tweede helft van de ochtend werden deze ideeën in twee ronden tot projectideeën uitgeschreven. Tijdens het uitwerken van de ideeën werd elk idee door een tekenaar visueel gemaakt door een cartoon. De muurkranten met uitgeschreven ideeën met auteurs worden op de volgende pagina s weergegeven. 28 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

30 Tabel 2. Scores voor verschillende ideeën en namen van deelnemers Quadrant Idee Oorsprong Orginaliteit Namen Thema Droom blauw rood geel Blauw overdekte uitloop X duurzaamheids analyse 6 Petro, John, Hilko, Ingrid, Dolf, Yvonne duurzame locaties X 2 Willem strategische concepten naast elkaar ontwikkelen X ketenconcepten 2 Coen Allochtonenmarkt X markttrends 2 2 Martien, Wim Webcamkip 100% track&trace, transparant voor consument X 2 1 Nanne, Evert-Jan, Kees, Geert-H Rood Kuikenkluster Noord korte keten, eigen voer X 1 5 vermarkten diervriendelijk Pluimveevlees X 2 6 Ingrid, John, Peter, Elmar, Henk, Ton, Ad schaalvergroting lost ruimteprobleem vanzelf op X omgeving 2 vermarkten van Ideele criteria X aankoopcriteria Geel Pluimvee(houders) zoeken afzetmarkt X 1 1 Martien Emotie pluimvee, beleving van het product X 2 10 Silvia, Ad, Geert-H, Petro, Jo, Ton Zichtbare Kip X Wim, Henk Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 29

31

32 Veerkrachtige Pluimvee VleesProductie Projectidee: Initiatiefnemers Deelnemers: Overdekte uitloop Petro Boon, John Oosterhuis, Ingrid de Jong, Yvonne van Hierden, Hilko Ellen, Dolf Smits Te betrekken: Pluimveehouders, DB (Marijke de Jong) Waarom is dit projectidee belangrijk? Maatschappelijk beleving, verrijking leefomgeving, meer gezondheid voor het dier, energieverbruik, arbeidsvreugde pluimveehouder (bepaald type Voor wie is het projectidee belangrijk? Pluimveehouders, pluimvee, NGO s, burger/consument Elmar: zichtbaarheid dieren Welke vragen zijn er voor de uitwerking van het idee? Toestemming gemeente (bebouwing), Inpassing in bestaande systemen, inrichting, optimalisatie Emissie geur/ammoniak Is er markt voor, kostprijs, verwerking Wat moet er gebeuren voor de realisatie en door wie? Vragen beantwoorden Marketingplan-communicatie Met marktpartijen om de tafel Voldoende schaalgrootte Haalbaarheid toetsen: tegen dezelfde prijs als regulier afzetten?! Hoe schat u het draagvlak in voor dit projectidee? Bij gelijke prijs als regulier: dan heel groot In sector draagvlak beperkt NGO s: hoog, veel Consument/markt: prijsafhankelijk Jasper: Indeling ontwerp en uitloop Elmar: Uiterlijke kwaliteit, zichtbaarheid dieren Rik Olde Heuvel (Alterra) 3D ontwerp en visualisatie Hoe ziet t eruit Welke partijen moeten betrokken zijn? NGO s, McDonalds, retail, bedrijfsleven (afzet/slachterij), Pluimveehouders, Onderzoek Combinatie met andere overdekte teelten Project, Veerkrachtige Pluimvee vleesproductie PL. Ferry Leenstra Animal Science Group Postbus 65, 8200 AB Lelystad Tel ferry.leenstra@wur.nl Internet Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 31

33 Veerkrachtige Pluimvee VleesProductie Projectidee: Initiatiefnemers Deelnemers: In de Rituele Kip Martien Vroone, Henk Jenniskens, Martien Vroone, Henk Jenniskens, Geert Harm Boerhaave (PVE), Wim Houwers (A&F), Bert Lambooy (ASG) Waarom is dit projectidee belangrijk? Mbt welzijn, hygiëne en voedselveiligheid is er behoefte aan een verantwoorde methode om op het bedrijf consumenten zelf pluimvee te laten slachten Voor wie is het projectidee belangrijk? Pluimveehouder: extra afzet Klanten van allochtone herkomst: mogelijkheid tot ritueel slachten en vijfkantsverwaarding Maatschapij, VROM: hygiëne, geen slachtafval in de vuilnisbak Leverancier apparaat: omzet slachtgereeedschap Welke vragen zijn er voor de uitwerking van het idee? Wat zijn precies de eisen voor ritueel slachten? Welke verordeningengelden er? B.v. spoelwater, keuring? Wat is de potentiële meeropbrengst? Wat zijn de gevolgen voor de bedrijfsvoering; arbeid, meerdere leeftijden op het bedrijf, clustering van bedrijven? Vast of mobiel? Ontwerp en kosten? Wat moet er gebeuren voor de realisatie en door wie? Studie van eisen, meeropbrengst, boerderijverkoop: PVE, WUR Studie en ontwerp bedrijfsvoering: studieclubs + WUR (organisatie en arbeid) Ontwerp: industrie, pluimveehouders, WUR Hoe schat u het draagvlak in voor dit projectidee? PPP: +++: Allochtonen: hoog, Pluimveehouders: + niche van enthousiaste pluimveehouders, PVE: +, Maatschappij: + Annette Kuipers: Uit oogpunt van integratie zeer sympathiek idee Welke partijen moeten betrokken zijn? Groep pluimveehouders, PVE, industrie (bv STORK), Islamitische marktketen? Denk aan hobbydierhouders Annette: AID: ruimte voor een dergelijke faciliteit in de regels? Evert Jan: neef Han Entzinger is hoogleraar Minderheden en integratie Denk aan afzet rest van de koppel Project, Veerkrachtige Pluimvee vleesproductie PL. Ferry Leenstra Animal Science Group Postbus 65, 8200 AB Lelystad Tel ferry.leenstra@wur.nl Internet 32 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

34 Veerkrachtige Pluimvee VleesProductie Projectidee: Initiatiefnemers Deelnemers: Vermarkting ideële criteria vlees Elmar Theune Petro Boon, Elmar Theune (cluster welzijn DPW), Ferry Leenstra, Yvonne van Hierden, Silvia Goddijn/Cindy Wolf (LEI) Waarom is dit projectidee belangrijk? Nog weinig inzet geweest op vermarkting ideële criteria vlees, te weinig kennis Als we geen kans zien duurzaamheid te vermarkten, dan krijgen we geen duurzaamheid Dichte kloof burger-consument Voor wie is het projectidee belangrijk? Belangrijk voor de vleeskolom kan niet op kostprijs overleven Iedereeen wil een duurzame samenleving, niemand kan dat alleen Welke vragen zijn er voor de uitwerking van het idee? Hoe beïnvloed je keuzegedrag v. consumenten Zijn er voorbeelden van goede vermarkting van duurzaamheid - waarom Typen consumenten- waarom/waarop kiezen zij? Kun je dat beïnvloeden Wie doen aan vermarkting en hoe beïnvloed je die dat zij ook duurzaam gaan vermarkten en dat zij onderzoeken hoe ze dat moeten doen Wat moet er gebeuren voor de realisatie en door wie? Marketeers in beweging krijgen Financiers van marketeers in beweging Try-outs Stimulans van overheden Hoe schat u het draagvlak in voor dit projectidee? NGO s en overheden + kunnen niet anders Bij keten voorwaardelijk draagvlak Welke partijen moeten betrokken zijn? Sector kolom tot en met verkoop consument NGO s Overheden Visionaire productontwikkelaar Onderzoek in gang Maak gebruik van bv Innovation BV, Project, Veerkrachtige Pluimvee vleesproductie PL. Ferry Leenstra Animal Science Group Postbus 65, 8200 AB Lelystad Tel ferry.leenstra@wur.nl Internet Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 33

35 Veerkrachtige Pluimvee VleesProductie Projectidee: Initiatiefnemers Deelnemers: Kuikencluster Noord Nanne Sterenburg Jaap Maarsingh, Annette Kuipers (LNV_I&H), Willem Rienks (Alterra), Coen van Wagenberg (LEI), Waarom is dit projectidee belangrijk? Lange termijn perspectief Kostprijs, economie Regionale impuls Kringloop, energieproducent Communicatie, transparantie Agrologistiek Peter Smeets, Alterra, Jan Broeze (A&F): kennis van Agrologistiek, industriële ecologie Wethouder Stadskanaal Bezembinders + hoofd RO gem. Vlagtwedde, evt. via Rienks Avebe Voor wie is het projectidee belangrijk? Ondernemers, Regio, Hele keten Wim: Koppeling met voedingsindustrie, bijproducten, brijvoedering Welke vragen zijn er voor de uitwerking van het idee? Missie verrichten bij Overheid (mv) Gem+prov+lnv+vrom+ez Organiseren van plaatselijke ondernemers Doorrekenen concept Wat vindt de consument ervan Wat moet er gebeuren voor de realisatie en door wie? Groeimodel 10 à 15 jaar 1. zes ondernemers met ambitie 5a Opschalen extra ondernemers 2. Laten zien wat je doet 5b Vermarkting 3. Biogas + akkerbouw + groei bedrijf 5c Restproducten 4 Slachterij en reststroom 5d Kassen, Warmte, etc Hoe schat u het draagvlak in voor dit projectidee? Zendingswerk richting overheden Bij ondernemers goed Welke partijen moeten betrokken zijn? Regionale Overheid, akkerbouw, pluimveehouders, brabants bloed binnenhalen, kennis vergisting, kennis-concept, platform agrilogistiek Korte Ketens Vleeskuikenhouderij AKK project Dolf Smits (A&F) Hoeksma, Willes (A&F): vergisting en compostering Tia Hermans (Alt.): Clusterconcept, agrologisitek, industriele ecologie Hilko: v. Wagenberg (PO) : vergisting AIF Rekenmodel Bert Annevelink (A&F), Ketens (Jan Broeze (A&F) Elmar: Inpassing in landschap Annette Kuipers: Vergelijkbare ideeën: Kuipers Kip, Brabant Deel het idee op in stappen Combinatie met andere overdekte teelten Project, Veerkrachtige Pluimvee vleesproductie PL. Ferry Leenstra Animal Science Group Postbus 65, 8200 AB Lelystad Tel ferry.leenstra@wur.nl Internet 34 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

36 Veerkrachtige Pluimvee VleesProductie Projectidee: Initiatiefnemers Deelnemers: Kip zoekt meerwaarde Martien Vroone Martien Vroone, Coen van Wagenberg, Silvia Goddijn Waarom is dit projectidee belangrijk? Nederlandse Pluimveeketen onafhankelijk maken van de bulkmarkt Voor wie is het projectidee belangrijk? De gehele pluimveeketen De afnemers (consument) Welke vragen zijn er voor de uitwerking van het idee? Wat zijn de markten waar meerwaarde mogelijk is, markten buiten de supermarkt Wat zijn inkoopcriteria op de markten Kun je aan deze criteria voldoen? Hoe duurzaam zijn ze? Welke schakels heb je nodig om dit product te kunnen produceren en af te leveren? Wat moet er gebeuren voor de realisatie en door wie? Marktonderzoek ( geen consumentenonderzoek) bij inkooporganisaties Identificeren inkopers + criteria Partijen zoeken die in de keten willen participeren Iedereen moet financiële verplichtingen aangaan (Kosten-Baten) Hoe schat u het draagvlak in voor dit projectidee? Hoog Welke partijen moeten betrokken zijn? De gehele keten Kunnen verschillende ketens ontstaan Kelly Bronze (kalkoen.nl) Markt met meerwaarde zoekt kip. Coen Project, Veerkrachtige Pluimvee vleesproductie PL. Ferry Leenstra Animal Science Group Postbus 65, 8200 AB Lelystad Tel ferry.leenstra@wur.nl Internet Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 35

37 Veerkrachtige Pluimvee VleesProductie Projectidee: Initiatiefnemers Deelnemers: Duurzame Locaties Gerard Witlox Gerard Witlox, Jasper van Ruth, Willem Rienks, Coen van Wagenberg Waarom is dit projectidee belangrijk? Bedrijfsontwikkeling onmogelijk op slot Geen dynamiek in de sector Stilstand is achteruitgang Creëer 400 locaties voor duurzame primaire productie Voor wie is het projectidee belangrijk? Gezinsbedrijven Burgers in stankcirkels + Natuur bij bedrijven Hilko: Menukaart van Provincie Brabant Ad Kemps: VROM Welke vragen zijn er voor de uitwerking van het idee? Hoeveel groei ondernemers zijn er Wat zijn duurzame locaties Waar liggen die, zijn er nieuwe nodig? Welke wensen leven er bij ondernemers Hoe garandeer je duurzame locaties op lange termijn Compensatiebeginsel + experimenteerruimte Sector gaat op 400 locaties vóór nieuwe wetten Wat moet er gebeuren voor de realisatie en door wie? In beeld brengen van locatie met Wat zijn wensen van ondernemers (realiseerbaar) Juridisch kader scheppen (planologisch + milieu) Inpassing landschap Hoe schat u het draagvlak in voor dit projectidee? Groot. Levert duidelijkheid voor de sector, overheid en milieubeweging Tegenstand van buurman (NIMBY) Wim: directe koppeling met voedingsindustrie ivm bijproducten Welke partijen moeten betrokken zijn? Provincies Reconstructie Primaire ondernemers LTO Evert Jan: Verplichte innovatie bij bedrijfsverplaatsing i.h.k.v. reconstructie Project, Veerkrachtige Pluimvee vleesproductie PL. Ferry Leenstra Animal Science Group Postbus 65, 8200 AB Lelystad Tel ferry.leenstra@wur.nl Internet 36 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

38 Veerkrachtige Pluimvee VleesProductie Projectidee: Initiatiefnemers Deelnemers: Beleving/emoties, gekoppeld met Boerenkip Ton Waals Jo Voet, Ad Kemps,Jaap Satter, Elmar Theune, Sylvia Goddijn, Kees Lokhorst, Ferry Leenstra Waarom is dit projectidee belangrijk? Ketenomkering Emoties zijn een kapstok voor meerwaarde-verwaarding schept mogelijkheden; sector?, retail, slachterijen Concurrentievoordelen t.o.v andere landen (continue verandering) Voor wie is het projectidee belangrijk? Voor (delen van ) de sector zelf Voor de consument: eetmoment beter beleven, genieten Voor de Retail Welke vragen zijn er voor de uitwerking van het idee? Welke emoties kun je aanspreken/stimuleren Welke behoeften bij consumenten in afzetgebied Wat spreekt aan Welke onderscheiden in groepen burgers Welke retailers willen zich o.b.v. emoties/beleving onderscheiden (verg. aarde en waarde AH) Maslov- waarbij aanhaken Wat moet er gebeuren voor de realisatie en door wie? Ontwikkeling marketing concepten (abstract) Allianties maken met andere producten Psychologie van de markt ken de burgers Marketing kennis alle ketenpartijen betrekken Financiële ruimte van emoties consument Hoe schat u het draagvlak in voor dit projectidee? Is een probleem, niemand concreet Ligt ver weg Vliegwiel nodig Wel notie (motie?) van belang Welke partijen moeten betrokken zijn? Stuurgroep/ Platform sectorbreed Novi- Poultry Week van de Smaak Siet Sijtsema, Cindy Wolf: diverse marktonderzoeken Zie innovation bv en Houden van hennen, Yvonne Project, Veerkrachtige Pluimvee vleesproductie PL. Ferry Leenstra Animal Science Group Postbus 65, 8200 AB Lelystad Tel ferry.leenstra@wur.nl Internet Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 37

39 Veerkrachtige Pluimvee VleesProductie Projectidee: Initiatiefnemers Deelnemers: Boerenkip, gekoppeld met Beleving/emoties = voorbeeld project Koppeling emotie ~ techniek Waarom is dit projectidee belangrijk? Overheid/LNV: Adopteer Project Brugfunctie (loket) (Boerenkip/ t.o.v.) Voor wie is het projectidee belangrijk? LNV + consument (segment) + keten Welke vragen zijn er voor de uitwerking van het idee? Hoe kunnen we emoties koppelen Welke v.s.p., NL-vlag? ( ~segmenten) ( ~ subdifferentiatie) Wat moet er gebeuren voor de realisatie en door wie? Aandacht voor verbinding LNV/ Sector Onderzoek v.p.s. / emoties/ markt/ marketing Schapruimte Commitment retail Wim Houwers: link met Rituele kip / zelfslachten Jo Voet: Bureau Psychologie in de markt, te Amsterdam Elmar: Naam, certificaat, bescherming Hoe schat u het draagvlak in voor dit projectidee? Draagvlak bij segment Draagvlak bij retail (risky) Welke partijen moeten betrokken zijn? Platform Retailers LNV Marketing bureau Marktonderzoek Stichting Boerenkip Bio Slagerijen, Lokale slachterijen Jasper: Houden van Hennen Project, Veerkrachtige Pluimvee vleesproductie PL. Ferry Leenstra Animal Science Group Postbus 65, 8200 AB Lelystad Tel ferry.leenstra@wur.nl Internet 38 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

40 Veerkrachtige Pluimvee VleesProductie Projectidee: Initiatiefnemers Deelnemers: WEBCAM Kip Evert Jan Entzinger Evert Jan Entzinger, Ton Waals, Wim Houwers (Geert Harm Boerhave) Waarom is dit projectidee belangrijk? Zichtbare transparantie Vertrouwen bij consument Voor wie is het projectidee belangrijk? Keten + consument t.a.v. Nederlands Pluimveevlees Peters Farm Green Fields AH Welke vragen zijn er voor de uitwerking van het idee? Wie heeft kennis van technische en logistieke knelpunten/oplossingen/mogelijkheden Hoe krijgen we alle partijen bijeen Waar moet info opvraagbaar zijn Continue aanvoer Wat moet er gebeuren voor de realisatie en door wie? Contact Nature and More en Peters Farm Contact Eenden integratie en Kalkoenen integratie Initiatiegroep, media Hoe schat u het draagvlak in voor dit projectidee? Realiseerbaar!! Welke partijen moeten betrokken zijn? Pluimveehouders Slachterij Supermarkt IT - ers Martien Vroone: Spoormans Project, Veerkrachtige Pluimvee vleesproductie PL. Ferry Leenstra Animal Science Group Postbus 65, 8200 AB Lelystad Tel ferry.leenstra@wur.nl Internet Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR 39

41 Veerkrachtige Pluimvee VleesProductie Projectidee: Initiatiefnemers Deelnemers: Kip in Zicht geen Henk Jenniskens, Wim Houwers Waarom is dit projectidee belangrijk? Transparantie Landschap dier, gebouw Voor wie is het projectidee belangrijk? Burger, Passant Martien Vroone: GD Evert Jan: Alliantie met WEBCAM-Kip aangaan Welke vragen zijn er voor de uitwerking van het idee? In de stal of buiten Risico s diergezondheid (AI); volksgezondheid Kunnen we vogels en vossen weren? Welke bijpassende teelten ivm beschutting ( bv Kas) Meerwaarde? Ferry: Slow Food h Ad k Wat moet er gebeuren voor de realisatie en door wie? Onderzoek naar methoden voor weren van vossen en vogels (WUR) Regelgeving? (LNV) Marktonderzoek Ontwerp stal (Architect) Verplaatstbare stal t.o.v. bouwblok Hoe schat u het draagvlak in voor dit projectidee? NOP: 0/+ LNV: + VROM: 0? Burger: ++ Dolf: combineren met Overdekte Uitloop, is ook dier i i ht Bio Slagerijen, Lokale slachterijen Welke partijen moeten betrokken zijn? Project, Veerkrachtige Pluimvee vleesproductie PL. Ferry Leenstra Animal Science Group Postbus 65, 8200 AB Lelystad Tel ferry.leenstra@wur.nl Internet 40 Agrotechnology & Food Innovations B.V. Onderdeel van Wageningen UR

Innovatieagenda Melkveehouderij

Innovatieagenda Melkveehouderij Innovatieagenda Melkveehouderij stappen naar een nieuwe melkweg samen met ketenpartijen in de melkveehouderij INLEIDING NL 20 Waarom een innovatieagenda? Innovatie is een belangrijke voorwaarde voor de

Nadere informatie

Inleiding Administratieve Organisatie. Opgavenboek

Inleiding Administratieve Organisatie. Opgavenboek Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek Inleiding Administratieve Organisatie Opgavenboek drs. J.P.M. van der Hoeven Vierde druk Stenfert Kroese, Groningen/Houten Wolters-Noordhoff bv voert

Nadere informatie

nieuwe vormen van groepshuisvesting voor voedsters: ontwerpen en de visie van stakeholders

nieuwe vormen van groepshuisvesting voor voedsters: ontwerpen en de visie van stakeholders nieuwe vormen van groepshuisvesting voor voedsters: ontwerpen en de visie van stakeholders inleiding Het netwerk Innovatieve Konijnenhouderij en haar activiteiten Deze brochure gaat over een aantal activiteiten

Nadere informatie

Fase A. Jij de Baas. Gids voor de Starter. 2012 Stichting Entreprenasium. Versie 1.2: november 2012

Fase A. Jij de Baas. Gids voor de Starter. 2012 Stichting Entreprenasium. Versie 1.2: november 2012 N W O Fase A Z Jij de Baas Gids voor de Starter Versie 1.2: november 2012 2012 Stichting Entreprenasium Inleiding 2 School De school Inleiding 2 Doelen 3 Middelen 4 Invoering 5 Uitvoering 6 Jij de Baas:

Nadere informatie

SYLLABUS SECURITY AWARENESS WORKSHOP Personeel

SYLLABUS SECURITY AWARENESS WORKSHOP Personeel 3/10/2012 TRIO SMC SYLLABUS SECURITY AWARENESS WORKSHOP Personeel Pagina 1 van 9 Verantwoording 2012 Uniformboard te Vianen en 2012 Trio SMC te Almere. Copyright 2012 voor de cursusinhoud Trio SMC te Almere

Nadere informatie

Convenant Marktontwikkeling Verduurzaming Dierlijke Producten (Tussensegmenten) 2009 t/m 2011

Convenant Marktontwikkeling Verduurzaming Dierlijke Producten (Tussensegmenten) 2009 t/m 2011 Convenant Marktontwikkeling Verduurzaming Dierlijke Producten (Tussensegmenten) 2009 t/m 2011 s-gravenhage, 19 mei 2009 Convenant Marktontwikkeling Verduurzaming Dierlijke Producten (Tussensegmenten) 2009

Nadere informatie

Computational fluid dynamics (CFD) berekeningen voor Rovero kassen

Computational fluid dynamics (CFD) berekeningen voor Rovero kassen Computational fluid dynamics (CFD) berekeningen voor Rovero kassen Bepaling ventilatie karakteristieken van kassen met een verschillende opening J.B. Campen Rapport 526 Colofon Titel Computational fluid

Nadere informatie

Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa

Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa Opties voor productie van duurzame energie in de regio Helmond d.m.v. van mest en andere biomassa Jennie van der Kolk, Alterra Helmond, 22-02-13 Nico Verdoes, Livestock Research Inhoud presentatie Wetenschapswinkel

Nadere informatie

Communicatieplan Versie: 6.0 Datum: 18 mei 2017

Communicatieplan Versie: 6.0 Datum: 18 mei 2017 Versie: 6.0 Datum: 18 mei 2017 2016 PQR, all rights reserved. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, op geautomatiseerde wijze opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of op enigerlei wijze,

Nadere informatie

Leegstand agrarisch vastgoed

Leegstand agrarisch vastgoed Leegstand agrarisch vastgoed Aard, omvang, duiding en oplossingsrichtingen 26 mei 2016, Edo Gies, Alterra Wageningen UR 2 Een stille revolutie op het platteland Dynamiek in de landbouw (1950 2016) 4 x

Nadere informatie

Dairy Campus waar staan we nu? 20 mei 2010 Kees de Koning, Barend Spliethoff

Dairy Campus waar staan we nu? 20 mei 2010 Kees de Koning, Barend Spliethoff Dairy Campus waar staan we nu? 20 mei 2010 Kees de Koning, Barend Spliethoff Dairy Campus Initiatief Wageningen UR Livestock Research (LR), Van Hall Larenstein (VHL), AERES/ PTC+, Prov. Friesland, Gemeente

Nadere informatie

Muurkranten van discussienotities

Muurkranten van discussienotities Muurkranten van discussienotities In zijn we op zoek naar gewenste en realistische toekomstbeelden voor een flexibele en perspectiefvolle pluimveevleesproductie (kip, kalkoen en eend) in Nederland. Kernbegrippen

Nadere informatie

Fase B. Entree. Leerstijlen. 2013 Stichting Entreprenasium. Versie 0.1: januari 20]3

Fase B. Entree. Leerstijlen. 2013 Stichting Entreprenasium. Versie 0.1: januari 20]3 N W Fase B O Z Entree Leerstijlen Versie 0.1: januari 20]3 2013 Stichting Entreprenasium Inleiding 2 Inleiding 2 Indeling 4 Strategie 6 Leerstijl Ieder mens heeft zijn eigen leerstijl. Deze natuurlijke

Nadere informatie

Elementaire praktijk van de Financiering Werkboek

Elementaire praktijk van de Financiering Werkboek Elementaire praktijk van de Financiering Werkboek Niveau 4 PDB Mariëlle de Kock elementaire praktijk van de financiering Niveau 4 PDB Werkboek Mariëlle de Kock Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Ontwerp

Nadere informatie

Dialoog veehouderij Venray

Dialoog veehouderij Venray Dialoog veehouderij Venray aanbevelingen dialoog veehouderij gemeente Venray Datum 21 december 2016 Portefeuillehouder Martijn van der Putten Team RO Naam steller Jos Kniest De onderstaande aanbevelingen

Nadere informatie

Handleiding Eetmeter. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Eetmeter. februari 2007

Handleiding Eetmeter. Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Eetmeter. februari 2007 Aan de slag in beroep en bedrijf februari 2007 Branche Uitgevers 1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand dan wel

Nadere informatie

Auteurs boek: Vera Lukassen en René Valster Titel boek: Basis Computergebruik Versies: Windows 7 & Windows 8

Auteurs boek: Vera Lukassen en René Valster Titel boek: Basis Computergebruik Versies: Windows 7 & Windows 8 Auteurs boek: Vera Lukassen en René Valster Titel boek: Basis Computergebruik Versies: Windows 7 & Windows 8 2014, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: Augustus 2014 ISBN: 978-94-91998-03-4

Nadere informatie

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Visio 2010. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: maart 2012

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Visio 2010. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: maart 2012 Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Visio 2010 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: maart 2012 ISBN: 978-90-817910-1-4 Dit boek is gedrukt op een papiersoort die niet

Nadere informatie

Bedrijfsadministratie

Bedrijfsadministratie Bedrijfsadministratie Opgaven Niveau 5 MBA Peter Kuppen Frans van Luit Bedrijfsadministratie MBA Niveau 5 Opgaven Opgaven Bedrijfsadminstratie MBA Niveau 5 P. Kuppen F. van Luit Eerste druk Noordhoff

Nadere informatie

Colofon. Apps, Alles over uitgeven op mobiel en tablet. Dirkjan van Ittersum ISBN: 978-90-79055-10-4

Colofon. Apps, Alles over uitgeven op mobiel en tablet. Dirkjan van Ittersum ISBN: 978-90-79055-10-4 Colofon Titel Apps, Alles over uitgeven op mobiel en tablet Auteur Dirkjan van Ittersum ISBN: 978-90-79055-10-4 Uitgever InCT Postbus 33028 3005 EA Rotterdam www.inct.nl uitgever@inct.nl Vormgeving en

Nadere informatie

MKB-index april 2017

MKB-index april 2017 MKB-index april 2017 Zoetermeer, 4 mei 2017 De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en

Nadere informatie

Elementaire praktijk van de Kostencalculatie Werkboek

Elementaire praktijk van de Kostencalculatie Werkboek Elementaire praktijk van de Kostencalculatie Werkboek Niveau 4 P Mariëlle de Kock elementaire praktijk van de kostencalculatie Niveau 4 (P) Werkboek Mariëlle de Kock Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten

Nadere informatie

Belastingwetgeving 2015

Belastingwetgeving 2015 Belastingwetgeving 2015 Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Uitgeverij Educatief Ontwerp omslag: www.gerhardvisker.nl Ontwerp binnenwerk: Ebel Kuipers, Sappemeer Omslagillustratie:

Nadere informatie

Projectdocument. PQR scope 3 emissieinventarisatie. Betreft: Bij: Versie: 2.0 Datum: 7 mei 2018 Referentienummer: CO2-prestatieladder eis 4.A.

Projectdocument. PQR scope 3 emissieinventarisatie. Betreft: Bij: Versie: 2.0 Datum: 7 mei 2018 Referentienummer: CO2-prestatieladder eis 4.A. Betreft: Bij: Auteur(s): Najim Belkadi Versie: 2.0 Datum: 7 mei 2018 Referentienummer: CO2-prestatieladder eis 4.A.1 2018 PQR, all rights reserved. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, op

Nadere informatie

Fiscale Jaarrekening. Henk Fuchs Yvonne van de Voort UITWERKINGEN. Tweede druk

Fiscale Jaarrekening. Henk Fuchs Yvonne van de Voort UITWERKINGEN. Tweede druk Fiscale Jaarrekening Henk Fuchs Yvonne van de Voort UITWERKINGEN Tweede druk Fiscale jaarrekening Uitwerkingen opgaven Fiscale jaarrekening Uitwerkingen opgaven Henk Fuchs Yvonne van de Voort Tweede

Nadere informatie

Aangrijpingspunten voor beleid inzake streekproducten

Aangrijpingspunten voor beleid inzake streekproducten RAPPORTAGE QUICK SCAN Aangrijpingspunten voor beleid inzake streekproducten in de provincie Overijssel maart 2010 RAPPORTAGE QUICK SCAN Aangrijpingspunten voor beleid inzake streekproducten in de provincie

Nadere informatie

WIJZIGINGSBLAD A2. Regeling Brandmeldinstallaties 2002 BMI 2002 / A2 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING. Versie : 1.0. Publicatiedatum : 1 april 2012

WIJZIGINGSBLAD A2. Regeling Brandmeldinstallaties 2002 BMI 2002 / A2 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING. Versie : 1.0. Publicatiedatum : 1 april 2012 WIJZIGINGSBLAD A2 Regeling Brandmeldinstallaties 2002 BMI 2002 / A2 Publicatiedatum : 1 april 2012 Ingangsdatum : 1 april 2012 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING VOORWOORD A2:2012/BMI 2002 Pagina 2/5 Dit wijzigingsblad

Nadere informatie

De basis van het Boekhouden

De basis van het Boekhouden De basis van het Boekhouden Werkboek Niveau 3 BKB/elementair boekhouden Hans Dijkink de basis van het boekhouden Niveau 3 BKB/elementair boekhouden Werkboek Hans Dijkink Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten

Nadere informatie

De Kern van Veranderen

De Kern van Veranderen De Kern van Veranderen #DKVV De kern van veranderen marco de witte en jan jonker Alle rechten voorbehouden: niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand,

Nadere informatie

Zevende, herziene druk, derde oplage Illustraties Richard Flohr. C.E. Zegwaart-Braam

Zevende, herziene druk, derde oplage Illustraties Richard Flohr. C.E. Zegwaart-Braam verzorging/biologie 1 Zevende, herziene druk, derde oplage 2010 Illustraties Richard Flohr C.E. Zegwaart-Braam ISBN 978-90-76612-84-3 Spondi, Didam, The Netherlands Alle rechten voorbehouden. Niets uit

Nadere informatie

Werkconferentie woensdagmiddag 24 april Erfgoednota Leiden Startdocument voor hoofdthema Stad van (internationale) kennis en collecties

Werkconferentie woensdagmiddag 24 april Erfgoednota Leiden Startdocument voor hoofdthema Stad van (internationale) kennis en collecties Werkconferentie woensdagmiddag 24 april Erfgoednota Leiden Startdocument voor hoofdthema Stad van (internationale) kennis en collecties Erfgoed is in de nieuwe erfgoednota een breed begrip; de cultuurhistorie

Nadere informatie

SYLLABUS CURRICULUM VITAE & DIPLOMA WORKSHOP

SYLLABUS CURRICULUM VITAE & DIPLOMA WORKSHOP 12/10/2012 TRIO SMC SYLLABUS CURRICULUM VITAE & DIPLOMA WORKSHOP Pagina 1 van 10 Verantwoording 2012 Uniformboard te Vianen en 2012 Trio SMC te Almere. Copyright 2012 voor de cursusinhoud Trio SMC te Almere

Nadere informatie

LOL. Module. Begroting. 2013 Stichting Entreprenasium. Versie 0.1: april 2013

LOL. Module. Begroting. 2013 Stichting Entreprenasium. Versie 0.1: april 2013 N W O LOL Z Module Begroting Versie 0.1: april 2013 2013 Stichting Entreprenasium Inleiding 2 Inleiding 2 Opbrengst 4 Stakeholders 8 Middelen 12 Strategie 15 P l a n n e n In de module plannen maakte je

Nadere informatie

10 Innovatielessen uit de praktijk 1

10 Innovatielessen uit de praktijk 1 10 Innovatielessen uit de praktijk 1 Geslaagde gastoudermeeting levert veel ideeën op voor innovatie! Wat versta ik onder innoveren? Innoveren is hot. Er zijn vele definities van in omloop. Goed om even

Nadere informatie

Onderzoek als project

Onderzoek als project Onderzoek als project Onderzoek als project Met MS Project Ben Baarda Jan-Willem Godding Eerste druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Ontwerp omslag: Studio Frank & Lisa, Groningen Omslagillustratie:

Nadere informatie

RESULTAATGERELATEERDE

RESULTAATGERELATEERDE erde OVER NO CURE NO PAY RESULTAATGERELATEERDE BELONING Resultaatgerelateerde beloning Over no cure no pay OVER NO CURE NO PAY RESULT AATGERELATEERDE BELONING RESULTAATGERELATEERDE BELONING 02 Resultaatgerelateerde

Nadere informatie

Cluster Agro en Food Regio Zwolle

Cluster Agro en Food Regio Zwolle Cluster Agro en Food Regio Zwolle Dé proeftuin voor duurzame, innovatieve systemen en nieuwe verdienmodellen: een living lab voor Agro en Food Cluster Agro en Food Regio Zwolle Werk en innovatie Sterk

Nadere informatie

www.dubbelklik.nu Handleiding Access 2010

www.dubbelklik.nu Handleiding Access 2010 www.dubbelklik.nu Handleiding Access 2010 Deze handleiding is onderdeel van Dubbelklik, een lesmethode Technologie, ICT/ Loopbaanoriëntatie en Intersectoraal Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave

Nadere informatie

Houden van hennen. De aftrap Peter Groot Koerkamp

Houden van hennen. De aftrap Peter Groot Koerkamp Houden van hennen De aftrap Peter Groot Koerkamp De aanloop naar het project Houden van Hennen Maatschappelijk debat & duurzaamheid Innovatie in de NL pluimveehouderij De aanleiding voor project Onze missie

Nadere informatie

Basisstudie in het boekhouden

Basisstudie in het boekhouden OPGAVEN Basisstudie in het boekhouden M.H.A.F. van Summeren, P. Kuppen, E. Rijswijk Zevende druk Basisstudie in het boekhouden Opgavenboek Opgavenboek Basisstudie in het boekhouden M.H.A.F. van Summeren

Nadere informatie

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Expert 2013. 2013, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: November 2013

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Expert 2013. 2013, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: November 2013 Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Expert 2013 2013, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: November 2013 ISBN: 978-90-820856-4-8 Dit boek is gedrukt op een papiersoort

Nadere informatie

Gevolgen van megabedrijven in de intensieve veehouderij voor milieu en landschap

Gevolgen van megabedrijven in de intensieve veehouderij voor milieu en landschap Gevolgen van megabedrijven in de intensieve veehouderij voor milieu en landschap Themabijeenkomst grootschaligheid in de veehouderij, 31 oktober 2008 Statencommissie voor het Fysieke Domein, provincie

Nadere informatie

PeerEducatie Handboek voor Peers

PeerEducatie Handboek voor Peers PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:

Nadere informatie

AMBITIE NUTRIËNTEN 2018

AMBITIE NUTRIËNTEN 2018 AMBITIE NUTRIËNTEN 2018 ACTIEPLAN Als uitwerking van de Ambitie Nutriënten 2018 zullen de leden van het Nutrient Platform, ondersteund door het secretariaat, de komende twee jaar de volgende activiteiten

Nadere informatie

Belastingwetgeving 2015

Belastingwetgeving 2015 Belastingwetgeving 2015 Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Uitgeverij Educatief Belastingwetgeving Opgaven Niveau 5 MBA Peter Dekker RA Ludie van Slobbe RA Eerste druk Uitgeverij

Nadere informatie

WIJZIGINGSBLAD A1 Regeling Brandmeldinstallaties 2002

WIJZIGINGSBLAD A1 Regeling Brandmeldinstallaties 2002 WIJZIGINGSBLAD A1 Regeling Brandmeldinstallaties 2002 BMI 2002 / A1 Publicatiedatum : 1 juli 2010 Ingangsdatum : 1 juli 2010 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING VOORWOORD A1:2010/BMI 2002 Pagina 2/6 Dit wijzigingsblad

Nadere informatie

Jaarrekening. Henk Fuchs OPGAVEN- EN WERKBOEK. Tweede druk

Jaarrekening. Henk Fuchs OPGAVEN- EN WERKBOEK. Tweede druk Jaarrekening Henk Fuchs OPGAVEN- EN WERKBOEK Tweede druk Jaarrekening Opgaven- en werkboek Jaarrekening Opgaven- en werkboek Henk Fuchs Tweede druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Opmaak binnenwerk:

Nadere informatie

Kansen Monitor. Hier komt de naam van uw bedrijf. en hier de foto of logo van uw bedrijf

Kansen Monitor. Hier komt de naam van uw bedrijf. en hier de foto of logo van uw bedrijf Kansen Monitor Hier komt de naam van uw bedrijf en hier de foto of logo van uw bedrijf Het copyright van dit document berust bij De Keizer Kennismakelaar s Graveland NL All rights reserved. Neither the

Nadere informatie

Diervriendelijke keuzes door consumenten

Diervriendelijke keuzes door consumenten Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Diervriendelijke keuzes door consumenten Monitor Duurzame Dierlijke Producten 2009 Deze brochure is een uitgave van: Rijksoverheid Postbus 00000 2500

Nadere informatie

Vervolg en gebiedsproces WBP 5

Vervolg en gebiedsproces WBP 5 Vervolg en gebiedsproces WBP 5 1 Inleiding Het WBP5 strategisch deel ligt voor. Hiermee is het WBP 5 niet af, maar staat het aan het begin van het gebiedsproces en het interne proces om tot een uitvoeringsprogramma

Nadere informatie

Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij en het groen onderwijs. Presentatie Productschap Zuivel Willem Roeterdink

Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij en het groen onderwijs. Presentatie Productschap Zuivel Willem Roeterdink Uitvoeringsagenda Duurzame Veehouderij en het groen onderwijs Presentatie Productschap Zuivel Willem Roeterdink 1 november 2011 Presentatie Hoe kan de verbinding gelegd worden tussen de verduurzaming van

Nadere informatie

Handleiding Sonus Communicator voor Rion NL-22 - NL-32

Handleiding Sonus Communicator voor Rion NL-22 - NL-32 versie: V1.0 projectnummer: 04023 datum: oktober 2004 Postbus 468 3300 AL Dordrecht 078 631 21 02 2004, Dordrecht, The Netherlands Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd,

Nadere informatie

Arbo- en verzuimbeleid

Arbo- en verzuimbeleid r i c h t l i j n v o o r d e a r b o c a t a l o g u s Arbo I n f o r m a t i e 1 Arbo- en verzuimbeleid Elfde herziene druk Arbo-Informatieblad 1 1-12-2010 11:02:47 colofon Uitgave Sdu Uitgevers Sdu

Nadere informatie

CO 2 Communicatieplan Jade Beheer B.V.

CO 2 Communicatieplan Jade Beheer B.V. CO2 Communicatieplan 3.C.1-3.C.2 CO 2 Communicatieplan 2017 - Jade Beheer B.V. Jade Beheer B.V. 2017 Document Revisie/vrijgave Code Status CO2 Communicatieplan (3.C.1 & 3.C.2) 2.0-20170616 D.0010-00111100-00011111

Nadere informatie

Bouwen aan markt- en maatschappij gerichte varkensvleesketens. ir. W. Maijers Stichting Agro Keten Kennis 25 april 2002

Bouwen aan markt- en maatschappij gerichte varkensvleesketens. ir. W. Maijers Stichting Agro Keten Kennis 25 april 2002 Bouwen aan markt- en maatschappij gerichte varkensvleesketens ir. W. Maijers Stichting Agro Keten Kennis 25 april 2002 Verticale coördinatie in agro-food ketens Toeleverende industrie Boer Slachterij

Nadere informatie

Bedrijfsadministratie MBA

Bedrijfsadministratie MBA Bedrijfsadministratie MBA Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren UITWERKINGEN Tweede druk Bedrijfsadministratie MBA Uitwerkingen Bedrijfsadministratie MBA Uitwerkingen Henk Fuchs Sarina van Vlimmeren Tweede

Nadere informatie

Aard,omvang en oplossingsrichtingen huidige en toekomstige leegstand agrarische vastgoed Nederland

Aard,omvang en oplossingsrichtingen huidige en toekomstige leegstand agrarische vastgoed Nederland Agrarisch Vastgoed Aard,omvang en oplossingsrichtingen huidige en toekomstige leegstand agrarische vastgoed Nederland 9 maart 2017, Edo Gies, Wageningen Environmental Research (Alterra) 2 Agrarische ontwikkeling

Nadere informatie

PAUL POSTMA BIG DATA MARKETING SNEL - SIMPEL - SUCCESVOL

PAUL POSTMA BIG DATA MARKETING SNEL - SIMPEL - SUCCESVOL PAUL POSTMA BIG DATA MARKETING SNEL - SIMPEL - SUCCESVOL Ontwerp omslag: Bart van den Tooren Opmaak: Studio Nico Swanink Illustratie pagina 158: Gertjan Kleijne Eindredactie: Peter van der Horst ISBN 9789492196200

Nadere informatie

Handleiding Menukeuze

Handleiding Menukeuze Aan de slag in beroep en bedrijf Handleiding Menukeuze Branche Uitgevers 1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand

Nadere informatie

Een nieuw ketenmodel voor langoustines

Een nieuw ketenmodel voor langoustines Een nieuw ketenmodel voor langoustines Ab Post (GPM Seafoods) en Wim Zaalmink (LEI Wageningen UR) Urk, 6 oktober 2012 Inhoud Economische betekenis langoustine visserij Consumptie van langoustines Keten

Nadere informatie

Green Deal. 21 November 2013 Herry Nijhuis (AgentschapNL) Coördinerend manager Green Deals

Green Deal. 21 November 2013 Herry Nijhuis (AgentschapNL) Coördinerend manager Green Deals Green Deal 21 November 2013 Herry Nijhuis (AgentschapNL) Coördinerend manager Green Deals Inhoud presentatie Overheidsbeleid Green Deal Green Deal Aanpak Voorbeelden van Green Deals Green Deal initiatief

Nadere informatie

Innovatieagenda Pluimveehouderij 2008-2015. Stichting Fonds voor Pluimveebelangen

Innovatieagenda Pluimveehouderij 2008-2015. Stichting Fonds voor Pluimveebelangen Innovatieagenda Pluimveehouderij 2008-2015 Stichting Fonds voor Pluimveebelangen April 2008 De Stichting Fonds voor Pluimveebelangen is een fonds gevuld met middelen van het pluimveebedrijfsleven en gericht

Nadere informatie

Food Lab 26-30 maart. Food Center Amsterdam. Het verduurzamen van de lokale voedselketen en de rol van het Food Center Amsterdam

Food Lab 26-30 maart. Food Center Amsterdam. Het verduurzamen van de lokale voedselketen en de rol van het Food Center Amsterdam Food Lab 26-30 maart Food Center Amsterdam Het verduurzamen van de lokale voedselketen en de rol van het Food Center Amsterdam Ellen Mensink Creative City Lab 30 maart 2012 Programma van dag 5 13.00 Welkom

Nadere informatie

Eric Schneider LEZINGEN TER BEWUSTWORDING. Denken en intuïtie

Eric Schneider LEZINGEN TER BEWUSTWORDING. Denken en intuïtie Denken en intuïtie Eric Schneider LEZINGEN TER BEWUSTWORDING Denken en intuïtie Den Haag, 2015 Eerste druk, november 2015 Vormgeving: Ron Goos Omslagontwerp: Ron Goos Eindredactie: Frank Janse Copyright

Nadere informatie

Drempels. droom. werkelijkheid

Drempels. droom. werkelijkheid Drempels tussen droom en werkelijkheid Een dynamisch groen kennissysteem, midden in de praktijk In de groene sector spelen vraagstukken waar direct en gerichte antwoorden voor nodig zijn. Goede oplossingen

Nadere informatie

Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine) Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine)

Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine) Aan de slag. in beroep en bedrijf. Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine) Aan de slag in beroep en bedrijf Handleiding Programmeren en bewerken CAM (graveermachine) Branche Uitgevers 1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in

Nadere informatie

Keurklasse: nieuwe kracht van de Keurslager. onderscheidend vermogen en meerwaarde

Keurklasse: nieuwe kracht van de Keurslager. onderscheidend vermogen en meerwaarde Keurklasse: nieuwe kracht van de Keurslager Duurzaam op weg naar onderscheidend vermogen en meerwaarde Historie van een sterk merk Het Keurslager DNA Hij is een vakman Hij werkt met en levert verse producten

Nadere informatie

Participatieverslag Nieuw & Anders

Participatieverslag Nieuw & Anders Participatieverslag Nieuw & Anders Op 26 en 31 maart vonden twee bijeenkomsten plaats met de titel Nieuw & Anders plaats. Twee bijeenkomsten die druk bezocht werden door vrijwilligers, verenigingen en

Nadere informatie

Fijnstofnieuws mag wel naar buiten

Fijnstofnieuws mag wel naar buiten Persinformatie Fijnstofnieuws mag wel naar buiten Praktijkcentrum E missiereductie Veehouderij Op 13 februari 2019 is het Fijnstof Event in Barneveld georganiseerd door het Praktijkcentrum Emissiereductie

Nadere informatie

Boekhouden geboekstaafd

Boekhouden geboekstaafd Boekhouden geboekstaafd Drs. H. Fuchs S.J.M. van Vlimmeren OPGAVEN Zevende druk Boekhouden geboekstaafd 2 Opgaven Boekhouden geboekstaafd 2 Opgaven Drs. H. Fuchs S. J. M. van Vlimmeren Zevende druk Noordhoff

Nadere informatie

Daar in die duistere hoek

Daar in die duistere hoek Daar in die duistere hoek Borderline. Dagboek Candy Jadoul 1 Internet : www.jongboek.nl Email: info@jongboek.nl Trefwoord: Opbouw, denkwereld, oplossingen en tips Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze

Nadere informatie

WIJZIGINGSBLAD A2. BORG 2005 versie 2 / A2 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING. Versie : 2.2. Publicatiedatum : 31 maart 2010. Ingangsdatum : 1 april 2010

WIJZIGINGSBLAD A2. BORG 2005 versie 2 / A2 VEILIGHEID DOOR SAMENWERKING. Versie : 2.2. Publicatiedatum : 31 maart 2010. Ingangsdatum : 1 april 2010 WIJZIGINGSBLAD A2 Nationale Beoordelingsrichtlijn BORG 2005 versie 2 Procescertificaat voor het ontwerp, de installatie en het onderhoud van inbraakbeveiliging BORG 2005 versie 2 / A2 Publicatiedatum :

Nadere informatie

Van aardgas naar methanol

Van aardgas naar methanol Van aardgas naar methanol Van aardgas naar methanol J.A. Wesselingh G.H. Lameris P.J. van den Berg A.G. Montfoort VSSD 4 VSSD Eerste druk 1987, 1990, 1992, 1998, licht gewijzigd 2001 Uitgegeven door: VSSD

Nadere informatie

Aan de slag. Handleiding Voorraadbeheer

Aan de slag. Handleiding Voorraadbeheer Aan de slag in beroep en bedrijf Handleiding Voorraadbeheer februari 2007 Branche Uitgevers 1 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd

Nadere informatie

Bioraffinagesite Renkum-Wageningen

Bioraffinagesite Renkum-Wageningen Bioraffinagesite Renkum-Wageningen Inventarisatie mogelijke keten activiteiten Paulien Harmsen (WUR-FBR) met medewerking van Steef Lips (WUR-FBR), Edwin Bosma(NSP), Erwin Schuitema (NSP) en Joep Koene

Nadere informatie

STARTFLEX. Onderzoek naar ondernemerschap onder studenten in Amsterdam

STARTFLEX. Onderzoek naar ondernemerschap onder studenten in Amsterdam Onderzoek naar ondernemerschap onder studenten in Amsterdam Colofon ONDERZOEKER StartFlex B.V. CONSULTANCY Centre for applied research on economics & management (CAREM) ENQETEUR Alexander Sölkner EINDREDACTIE

Nadere informatie

Wmo-werkplaats Twente. Scholingshandleiding voor cursist en trainer. Samenwerken met vrijwilligers

Wmo-werkplaats Twente. Scholingshandleiding voor cursist en trainer. Samenwerken met vrijwilligers Wmo-werkplaats Twente Scholingshandleiding voor cursist en trainer Samenwerken met vrijwilligers De vrijwilliger als vanzelfsprekende partner in zorg en welzijnswerk juli 2011 Saxion. Alle rechten voorbehouden.

Nadere informatie

Emotie Detective WERKBOEK - OUDERS

Emotie Detective WERKBOEK - OUDERS Emotie Detective WERKBOEK - OUDERS Groepstraining Emotie Detective 2015 - Simone van Geel & Paulien Foekens Ontwerp, omslag en binnenwerk: Simone van Geel, Paulien Foekens, Joep Deiman Opmaak: Simone van

Nadere informatie

ONTWIKKEL EEN GEZAMENLIJKE VISIE OP HET DUURZAAM BODEMGEBRUIK. Bijeenkomst XXX dag-maand-jaar, Locatie

ONTWIKKEL EEN GEZAMENLIJKE VISIE OP HET DUURZAAM BODEMGEBRUIK. Bijeenkomst XXX dag-maand-jaar, Locatie ONTWIKKEL EEN GEZAMENLIJKE VISIE OP HET DUURZAAM BODEMGEBRUIK Bijeenkomst XXX dag-maand-jaar, Locatie OPZET VAN DE PRESENTATIE Bodemvisie Waarom? Doel Middel Ingrediënten SPRONG Wie, wat, waarom? Het proces

Nadere informatie

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Beginners 2013. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: mei 2013

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Beginners 2013. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: mei 2013 Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Excel Beginners 2013 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: mei 2013 ISBN: 978-90-817910-8-3 Dit boek is gedrukt op een papiersoort

Nadere informatie

Medisch Applicatie Centrum Midden-Brabant. januari 2010

Medisch Applicatie Centrum Midden-Brabant. januari 2010 januari 2010 Pagina: 2 Missie Het Medisch Applicatie Centrum (MAC) is een onafhankelijk Midden Brabants samenwerkingsverband van gezondheidszorginstellingen, verzekeraars, kennisinstellingen en bedrijven

Nadere informatie

Verslag themabijeenkomst Lokale Economie

Verslag themabijeenkomst Lokale Economie Verslag themabijeenkomst Lokale Economie Datum bijeenkomst: 20 november 2012 Auteur: Els Holsappel Locatie: Tjark Riks Centrum Eerbeek Aanwezig: ca 50 deelnemers Doel bijeenkomst Verdiepingsslag op het

Nadere informatie

Duurzaamheidk. Denken en doen over groente Duurzaamheidkompas meting #12 Mei 2014

Duurzaamheidk. Denken en doen over groente Duurzaamheidkompas meting #12 Mei 2014 Duurzaamheidk mpas Denken en doen over groente Duurzaamheidkompas meting #12 Mei 2014 Inleiding Het Duurzaamheidkompas Antwoord op duurzaamheidvragen In deze tijd van milieu-, klimaat-, voedsel- en economische

Nadere informatie

Programma Kas als Energiebron

Programma Kas als Energiebron Programma Kas als Energiebron Bio-WKK voor een duurzame glastuinbouw Workshop 10 september 2009 Jan Smits Agenda Productschap Tuinbouw & kengetallen glastuinbouw Convenant Schone en Zuinige Agrosectoren

Nadere informatie

Pol Van Damme. Leesfiches

Pol Van Damme. Leesfiches Pol Van Damme Deze leesfiches bevatten niet zomaar vraagjes bij boeken. Nee, het gaat om leuk en creatief bezig zijn met boeken, om bevorderen van leesbegrip, maar bovenal: om leesplezier! Het boekenpakket

Nadere informatie

Beleidsplan Tellus Film Fundering

Beleidsplan Tellus Film Fundering Beleidsplan 2018-2022 Tellus Film Fundering Indeling: 1. Samenvatting 2. Inleiding 3. Missie en visie 4. Wat biedt de stichting? 5. Speerpunten voor de komende jaren 6. Professionalisering van de organisatie

Nadere informatie

Onderzoeksopdracht Crossmedialab. Titel Mobile meets Social: de volgende stap voor mobile marketing

Onderzoeksopdracht Crossmedialab. Titel Mobile meets Social: de volgende stap voor mobile marketing Onderzoeksopdracht Crossmedialab Titel Mobile meets Social: de volgende stap voor mobile marketing Probleemomgeving De exponentiële opkomst van smart phones, met als (voorlopige) koploper de iphone van

Nadere informatie

Werksessie VBG. 15 juni 2011. ZLTO gebouw Den Bosch. Dr. Henk C. van Latesteijn

Werksessie VBG. 15 juni 2011. ZLTO gebouw Den Bosch. Dr. Henk C. van Latesteijn Werksessie VBG 15 juni 2011 ZLTO gebouw Den Bosch Dr. Henk C. van Latesteijn De Brandende Vraag Welke rol kunnen gemeenten spelen bij het vormgeven van een nieuwe relatie tussen stad en platteland? 1 Inspiratie

Nadere informatie

Bomen voor Buitenkippen. Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland

Bomen voor Buitenkippen. Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland Bomen voor Buitenkippen Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland Projectinfo Mogelijkheden voor combinaties van pluimvee met diverse vormen van boomteelt

Nadere informatie

Bouwen op een gemeenschappelijk verleden aan een succesvolle toekomst Welling, Derk Theodoor

Bouwen op een gemeenschappelijk verleden aan een succesvolle toekomst Welling, Derk Theodoor University of Groningen Bouwen op een gemeenschappelijk verleden aan een succesvolle toekomst Welling, Derk Theodoor IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF)

Nadere informatie

Taal en schaal van ruimtelijke kwaliteit

Taal en schaal van ruimtelijke kwaliteit Workshop Taal en schaal van ruimtelijke kwaliteit Storyboard Peter Dauvellier Landschapsmanifest Workshop 20/22 juni t Woldhuis / Apeldoorn Doel Werken met de werkbankmethode en kijken of 1. De werkbank

Nadere informatie

Verslag Themabijeenkomst Recreatie en Toerisme

Verslag Themabijeenkomst Recreatie en Toerisme Verslag Themabijeenkomst Recreatie en Toerisme Datum bijeenkomst: 22 oktober 2012 Auteur: Els Holsappel Locatie: Landal GreenParks Coldenhove in Eerbeek (met dank aan gastheer Martin Bes) Aanwezig: 60

Nadere informatie

Welkom in het Horizon College

Welkom in het Horizon College Welkom in het Horizon College Bij het Horizon College maken we onze naam waar: we geven middelbaar beroepsonderwijs dat bij jou past en jouw horizon groter maakt. We leren je niet alleen een vak met toekomst,

Nadere informatie

Simone Vermeulen. Een goede businesscase start met een stakeholders analyse

Simone Vermeulen. Een goede businesscase start met een stakeholders analyse Simone Vermeulen Een goede businesscase start met een stakeholders analyse Syntens Innovatiecentrum Nieuwe verbindingen, nieuwe business 12-10-2012 > Onafhankelijke sparringpartner voor MKB-ondernemers

Nadere informatie

De toekomst van het fruitcluster in Rivierenland

De toekomst van het fruitcluster in Rivierenland De toekomst van het fruitcluster in Rivierenland Geef fruit de ruimte & innovatie Frank Engelbart 30 september 2015 Werkbezoek Provinciale Staten Provincie Gelderland Over Fruitpact Agenda 2020 Sinds 2007

Nadere informatie

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Word Gevorderd 2010. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: augustus 2012

Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Word Gevorderd 2010. 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: augustus 2012 Auteur boek: Vera Lukassen Titel boek: Word Gevorderd 2010 2011, Serasta Uitgegeven in eigen beheer info@serasta.nl Eerste druk: augustus 2012 ISBN: 978-90-817910-7-6 Dit boek is gedrukt op een papiersoort

Nadere informatie

Grafentheorie voor bouwkundigen

Grafentheorie voor bouwkundigen Grafentheorie voor bouwkundigen Grafentheorie voor bouwkundigen A.J. van Zanten Delft University Press CIP-gegevens Koninklijke Bibliotheek, Den Haag Zanten, A.J. van Grafentheorie voor bouwkundigen /

Nadere informatie

Voordelen van consumentengedragonderzoek in een virtuele wereld

Voordelen van consumentengedragonderzoek in een virtuele wereld Voordelen van consumentengedragonderzoek in een virtuele wereld Met een virtual reality bril op loopt de respondent door de virtuele supermarkt. Ze loopt door de verschillende gangpaden, kijkt naar alle

Nadere informatie

Maatschappij, Markt en Meerwaarde. Paul Jansen, Director Public Affairs Agri VION Food group

Maatschappij, Markt en Meerwaarde. Paul Jansen, Director Public Affairs Agri VION Food group Maatschappij, Markt en Meerwaarde Paul Jansen, Director Public Affairs Agri VION Food group VION Food Group Global Profiel Internationaal Food Concern 9 miljard omzet 27.000 werknemers Hoofdkantoor Son

Nadere informatie