Figure 1 logo vrouwenraad. Wettelijke pensioenen werkne(e)m(st)ers vanuit genderperspectief

Transcriptie

1 Figure 1 logo vrouwenraad Wettelijke pensioenen werkne(e)m(st)ers vanuit genderperspectief Stand van zaken en Vrouwenraadcommentaar 2012

2 INHOUDSTAFEL Inleiding... 4 Recente overheidsingrepen... 4 Afremming van de pensioenuitgaven... 4 Pensioenhervorming van Zilverfonds Maatregelen voor een betere pensioenbescherming Pensioenleeftijd Soorten wettelijke pensioenen Berekening Gelijkgestelde periodes Individuele en afgeleide rechten Cijfers Loopbanen van werkne(e)m(st)ers Aantal pensioengerechtigden Intredeleeftijd Pensioenuitgaven Pagina 2

3 Pensioeninkomens Gemiddelde pensioenbedragen werkne(e)m(st)ers Gelijkgestelde dagen in de pensioenen Aanbevelingen Versterking eerste pijler Individuele rechten Gelijkgestelde periodes Pagina 3

4 Inleiding De wettelijke pensioenen of de zogenaamde eerste pensioenpijler is wat de meeste mensen nog steeds onder 'het pensioen' verstaan. Iedereen geniet na de beroepsloopbaan een wettelijk rust- of overlevingspensioen. De federale overheid beheert de wettelijke pensioenen. Ze worden gefinancierd met verplichte bijdragen van werknemers, werkgevers en zelfstandigen aan de sociale zekerheid/sociaal statuut der zelfstandigen. De werkenden van vandaag betalen voor de gepensioneerden van vandaag (het zogenaamde repartitiesysteem). Voor werknemers, zelfstandigen en ambtenaren zijn er aparte pensioenregimes. De wettelijke pensioenen zijn de laatste drie decennia aan het verglijden naar een minimumpensioen of een basispensioen. Ze behoren tot de laagste in Europa. België heeft ook het hoogst aantal armen onder zijn gepensioneerden. Voor vele pensioengerechtigden valt het wettelijk pensioen ook lager uit dan ze dachten. Eén op vijf 65-plussers (20,6%) leeft onder de armoedegrens. Dat is meer dan bij de rest van de bevolking. Vrouwelijke 65-plussers worden nog meer getroffen (21,5%). Bij 75-plussers heeft één op vier (24,6%) een inkomen onder de armoedegrens 1. Ambtenaren hebben gemiddeld dubbel zoveel wettelijk pensioen als werknemers uit de privé sector. Het ambtenarenpensioen wordt fiscaal anders behandeld. Het werknemerspensioen is op zijn beurt gemiddeld het dubbele van het gemiddelde zelfstandigenpensioen. We hebben te maken met een pensioenkloof tussen vrouwen en mannen. De verschillen in de pensioenbedragen tussen vrouwen en mannen zijn een gevolg van de loopbaankloof v/m. In dit dossier hebben we aandacht voor de wettelijke pensioenen van werknemers. Bepaalde aspecten komen aan bod zoals de recentste pensioenhervormingen, de pensioenberekening, de gelijkgestelde perioden, de individuele en afgeleide rechten, diverse cijfergegevens. Recente overheidsingrepen Overheidsingrepen van de laatste decennia worden gekenmerkt door afremmingen van de pensioenuitgaven en tegelijk ook door maatregelen voor een betere pensioenbescherming. Afremming van de pensioenuitgaven De overheid sleutelt al enige tijd aan de afremming van de pensioenuitgaven: 1 FOD Economie, Studiecommissie Vergrijzing, Jaarlijks verslag 2007, p. 20. Pagina 4

5 Vanaf de jaren 1980 zijn er een aantal pensioenhervomingen geweest: de loongrens voor de bijdragen werd doorbroken (bijdragen op het volledige loon, terwijl de hoogste loondelen niet meetellen voor de pensioenberekening); de bevriezing van het plafond van het pensioenbedrag; de welvaartsaanpassingen die enkel gelden voor de laagste pensioenen; de aanvullende pensioenen via een kapitalisatiesysteem. Pensioenhervorming van 1997 Vrouwen droegen hun steentje bij in de besparing op de pensioenuitgaven via de verhoging van de pensioenleeftijd van 60 tot 65 jaar en de berekeningsbreuk van 40sten naar 45sten. Deze maatregel, opgelegd door een Europese richtlijn 2, betekende een gelijkschakeling van de pensioenleeftijd en -berekening met die van mannen. In de praktijk hebben/zullen vele vrouwen die beroepsactief waren/zijn daardoor hun pensioenuitkeringen zien verminderen. De belangrijkste kritieken van de Vrouwenraad (standpunt sociale zekerheid 2001), de Raad van de Gelijke Kansen voor mannen en vrouwen en andere vrouwenorganisaties waren: - m.b.t. de gelijkmaking van de berekeningswijze van de rustpensioenen voor mannen en vrouwen door voortaan een berekening in 45sten te hanteren, middels een overgangsperiode van 13 jaar (van 1997 tot 2010, met een stap om de 3 jaar) dat deze overgangsperiode onvoldoende lang was en dat de compensatiemechanismen onvoldoende waren; 3 - het minimumjaarrecht per loopbaanjaar op zich is interessant maar het geldt enkel voor werknemers die minstens halftijds zijn tewerkgesteld; - de mogelijkheid om vervroegd op pensioen te gaan op 60 jaar is minder toegankelijk voor vrouwen omdat ze moeilijker aan de loopbaanvoorwaarde kunnen vervullen. Het Advies nr. 15 van de Raad van de Gelijke Kansen voor Mannen en Vrouwen 4 over deze pensioenhervorming maakt een berekening van wat deze hervoming de werkneemsters gaat kosten: PENSIOENHERVORMING : WAT GAAT DIT DE WERKNEEMSTERS KOSTEN? De pensioenhervorming omvat in hoofdzaak drie luiken, waarvan het globaal financieel impact werd geraamd tot in Het impact van deze hervorming is geventileerd per geslacht tot in Dit wordt vergeleken met de bedragen van de pensioenen die, bij een ongewijzigde wetgeving, vanaf 1997 genomen zouden worden. De eerste twee luiken zijn cumulatief; het derde luik komt bovenop de verminderingen die het gevolg zijn van de eerste twee luiken. De verminderingen komen hoofdzakelijk op de schouders van de vrouwen terecht. De pensioenen van de mannen en de afgeleide rechten worden niet of nauwelijks geraakt. De drie luiken Tegen 2009 Tegen verhoging van de normale pensioenleeftijd, berekening laat een besparing toe van 24 miljard. * de werkneemsters verliezen 17,7 miljard, of 29,2 % van de bij 2 Europese richtlijn 79/7 betreffende de gelijkheid in de wettelijke stelsels van de sociale zekerheid. 3 De Raad van de Gelijke Kansen voor mannen en vrouwen formuleert aanbevelingen inzake de compensatiemechanismen in zijn Aanbeveling van 31 maart Het Advies nr. 15 van de Raad van de Gelijke Kansen voor Mannen en Vrouwen van 21 maart 1997 betreffende bepaalde maatregelen goedgekeurd in het kader van de modernisering van de sociale zekerheid; p. 4-5, p Pagina 5

6 in 45sten en loopbaanvoorwaarde ingeval van toepassing van de flexibiliteit. ongewijzigde wetgeving te verwachten massa. Alleen al de loopbaanvoorwaarde doet hen 5,8 miljard verliezen. * de pensioenen van de mannen worden niet geraakt door dit eerste luik, de afgeleide rechten bijgevolg ook niet. 2. progressieve afbouw van de herwaarderscoëfficient (momenteel 1,036 %). brengt een vermindering van 10,2 miljard met zich mee. vertegenwoordigt een vermindering van 7,1 miljard, hetzij : * een vermindering van 5,6 miljard van de pensioenen van de mannen (of 4,1 % van de bij ongewijzigde wetgeving te verwachten massa); * een vermindering van 1,48 miljard van de vrouwenpensioenen (of 2,4 % van de bij ongewijzigde wetgeving te verwachten pensioenen). 3. invoeren van een geplafonneerd minimumjaarrecht voor hen die een loopbaan hebben van minimum 15 jaar. brengt een verhoging van de pensioenen met 7,6 miljard met zich mee. brengt een vermeerdering met zich mee van : * 1,8 miljard voor de mannen (of 1,3 % van het te verwachten bedrag); * 3,2 miljard voor de vrouwen (of 5,3 % van het te verwachten bedrag). Totaal van de drie luiken : Het pensioenstelsel zal 26,6 miljard verliezen. Het stelsel zal 19,7 miljard verliezen, of 10 % van het te verwachten totaalbedrag../... Deze vermindering valt voor 80,7 % ten laste van de vrouwenpensioenen en voor 19,3 % van die van de mannen. Concreet betekent dit dat de vrouwen 15,9 miljard zullen verliezen, of 26,2 % van het te verwachten bedrag. De mannen zullen 3,8 miljard, of 2,7 % van het te verwachten bedrag, verliezen. De afgeleide rechten, die hieraan verbonden zijn, volgen diezelfde ontwikkeling. Opmerking : deze raming van het impact van de hervorming houdt geen rekening met de gelijkgestelde perioden. Pagina 6

7 Zilverfonds Dossier 2012 Voor de financiering van de wettelijke pensioenen is de federale overheid gestart met het Zilverfonds in Dat fonds reserveert een percentage (tot 0,3%) van eventuele overschotten op de begroting en de sociale zekerheid Regeerakkoord van december wet van 28 december 2011 houdende diverse bepalingen - aanpassingen februari 2012 De afremming van de pensioenuitgaven wordt aangescherpt door volgende ingrepen: Verhoging van de effectieve leeftijd om op vervroegd pensioen te gaan Onderstaande maatregelen hebben geen terugwerkende kracht en zijn van toepassing op de pensioenen die ten vroegste op 1 januari 2013 ingaan. Ze hebben in eerste instantie betrekking op de leeftijd waarop het pensioen vervroegd kan ingaan. De minimumleeftijd voor toegang tot het vervroegd pensioen op 60 jaar wordt gefaseerd opgetrokken als volgt: Datum Minimumleeftijd Loopbaanvoorwaarde (*) Uitzonderingen lange loopbanen jaar 35 jaar / ,5 jaar 38 jaar 60 jaar, indien 40 jaar loopbaan jaar 39 jaar 60 jaar, indien 40 jaar loopbaan ,5 jaar 40 jaar 60 jaar, indien 41 jaar loopbaan jaar 40 jaar 60 jaar, indien 42 jaar loopbaan 61 jaar, indien 41 jaar loopbaan (*) Tijdsvakken van binnen- en buitenlandse pensioenverzekering (periodes gewerkt als werknemer, zelfstandige of ambtenaar met inbegrip van gelijkgestelde periodes zoals ziekte, brugpensioen, werkloosheid enzovoort) tellen mee om aan de loopbaanvoorwaarde te voldoen Er worden overgangsmaatregelen voorzien voor de werknemers : - van wie de opzegtermijn ingaat voor 1 januari 2012 en eindigt na 31 december Er zijn ook overgangsmaatregelen voorzien voor de werknemers die vóór 28 november 2011 in onderling overleg met hun werkgever een overeenkomst van vervroegde uittreding op de leeftijd van 60 jaar hebben afgesloten terwijl ze, bij gebrek aan voldoende loopbaanjaren op dat ogenblik, geen aanspraak kunnen maken op hun wettelijk pensioen. Dat kan enkel voor zover deze werknemers op de leeftijd van 60 jaar minstens een loopbaan van 35 jaren bewijzen. Pagina 7

8 Wie in jaar is en 35 jaar gewerkt heeft, voldoet aan de voorwaarden om in 2012 op vervroegd pensioen te gaan. In2013 schuift die loopbaanvoorwaarde op naar 38 jaar. Om te vermijden dat: - Diegenen die langer willen werken gestraft worden terwijl ze op een bepaald ogenblik voldoen aan de voorwaarden vereist voor het vervroegd pensioen - Ofwel dat ze worden aangezet om hun loopbaan voortijdig stop te zetten om recht te hebben op het vervroegd pensioen Zullen de personen die op een bepaald ogenblik voldoen aan de leeftijds- en loopbaanvoorwaarden om op vervroegd pensioen te gaan, de mogelijkheid behouden om hun aanvraag voor een vervroegd pensioen in te dienen (ongeacht de datum waarop het pensioen later daadwerkelijk ingaat). De werknemer die ten laatste op 31 december 2012 de leeftijds- en loopbaanvoorwaarden vervult om het vervroegd pensioen op te nemen, volgens zijn eigen keuze en op zijn vraag, zal ten vroegste een vervroegd pensioen kunnen bekomen vanaf 1 januari Wie in 2012 niet aan de loopbaan- en leeftijdsvoorwaarden voldoet en onder de oude regeling op één, twee of drie jaar van zijn vervroegd pensioen stond zal door de nieuwe regeling in een aantal gevallen drie tot vijf jaar langer moeten werken dan voorzien. Leeftijd Loopbaan Oude regeling Nieuwe regeling Overgangsregeling ( +3) (+4) (+3) (+3) (+4) (+5) (+4) (+3) (+3) (+4) (+5) (+4) (+3) (+3) (+4) (+5) 62 Het voorstel van overgangsregeling luidt als volgt: voor wie op 31 december 2012 tussen 57 en 61 jaar is en wegens een te korte loopbaan drie tot vijf jaar langer zal moeten werken dan onder de oude regeling, wordt het aantal bijkomend te werken jaren beperkt tot twee. Commentaar Vrouwenraad: Deze maatregel van de verhoging van de effectieve leeftijd om op vervroegd pensioen te gaan treft vooral vrouwen: op 62 jaar vervroegd met pensioen gaan is voor hen minder toegankelijk dan voor mannen omdat ze moeilijker de loopbaan- en leeftijdsvoorwaarde kunnen vervullen. Pagina 8

9 Bij de pensioenberekening het werk meer laten doorwegen ten opzichte van de periodes van inactiviteit - De regering zal de mogelijkheid onderzoeken om de uitvoeringsregels voor de gelijkstelling van de voor alle pensioenstelsels gemeenschappelijke periodes op elkaar af te stemmen - De werkloosheid van de 3e periode en de brugpensioenperioden vóór 60 jaar zullen in de pensioenberekening gevaloriseerd worden op basis van het minimumrecht per loopbaanjaar, met uitzondering van de brugpensioenen in geval van een bedrijf in moeilijkheden of herstructurering, evenals die welke ingevolge de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 96 werden genomen. 5 - De periodes van vrijwillige werkonderbreking, buiten het gemotiveerde tijdskrediet en de thematische verloven, zullen bij de pensioenberekening nog voor maximum een jaar gevaloriseerd worden. In geval van een arbeidsduurvermindering van 1/5de tijd zal deze gelijkstelling in dagen kunnen worden geteld - Deze maatregelen zullen voor de betrokken periodes vanaf 2012 in werking treden. Concreet volgens de wet van 28 december 2011 Brugpensioen vóór 60 jaar: - Gelijkstelling wordt beperkt tot het bedrag van het minimumjaarrecht. - Personen die al in het stelsel van brugpensioen zitten of vóór een toezegging hadden, vallen niet onder de maatregel. - Brugpensioen na 60 jaar blijft volledig vrijgesteld. Het halftijds brugpensioen dooft uit. 6 Vrijwillige loopbaanonderbreking of tijdskrediet vóór de leeftijd van 60 jaar: - Gelijkstelling wordt beperkt tot maximum 1 jaar. - De onderbrekingen van de loopbaan met een bepaald motief (tijdskrediet voor opvoeding, zorg of opleiding, ouderschapsverlof, palliatief verlof, zorgverlof) blijven volledig gelijkgesteld. - Personen die al in het stelsel van tijdskrediet zitten of vóór een aanvraag ingediend hebben, vallen niet onder de maatregel. Voor mensen die in de toekomst in een landingsbaan intreden of een aanvraag na 28 november 2011 indienen: - Vóór de leeftijd van 60 jaar wordt een gelijkstelling voorzien zoals voor brugpensioen (dus op basis van het minimumrecht = minimumpensioen voor die periodes). 5 De naam brugpensioen wordt gewijzigd in werkloosheid met bedrijfstoeslag. De loopbaanvereiste en leeftijd wordt stelselmatig opgetrokken. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt tussen CAO s die of collectieve akkoorden die na of voor 31/12/2011 werden gesloten. Volgens de algemene regel moest de werknemer 60 jaar bereikt hebben en een loopbaar van 30 jaar kunnen aantonen. Hierop zijn talrijke uitzonderingen gemaakt via CAO s. Vanaf 1 januari is de algemene regel 60 jaar met een loopbaan van 40 jaar en er worden overgangsmaatregelen ingevoerd en uitzonderingsregelingen. 6 Vanaf 1 januari 2012 wordt het KB van 30 juli 1994 inzake het halftijds brugpensioen opgeheven via de wet van 28 december 2011 houdende diverse bepalingen. Pagina 9

10 - Na de leeftijd van 60 jaar wordt er in een volledige gelijkstelling voorzien voor de duurtijd van 1 jaar VTE (dus 2 jaar 1/2de landingsbaan of 5 jaar 1/5de landingsbaan). Voor de periodes daarnaast gebeurt de gelijkstelling op basis van het minimumrecht. - Uitzonderingen: o o Brugpensioen, tijdskrediet, loopbaanonderbreking en landingsbanen vanaf 60 jaar. Personen ouder dan 50 jaar die vóór al in een stelsel van tijdskrediet of loopbaanonderbreking zaten. Aanpassingen februari 2012 Basistijdskrediet Het basistijdskrediet opgenomen voor erkende motieven: 1 jaar gelijkstelling proportioneel voor 1/2 de tijdskrediet. Eindeloopbaan Voor het tijdskrediet en de specifieke loopbaanonderbreking op het einde van de loopbaan wordt de toegang tot en het recht op verhoogde uitkeringen op 55 jaar gebracht voor het 1/5 de tijdskrediet en voor het halftijdse tijdskrediet. Er worden uitzonderingen voorzien voor de zware beroepen die tegelijk knelpuntberoepen 7 zijn. Na besprekingen met de sociale partners wordt de leeftijdsgrens naar 50 jaar gebracht om een 1/5 de landingsbaan te kunnen nemen; of: - Indien men een zwaar beroep 8 uitoefent conform het KB van 28 december 2011 (en op advies van de NAR kan de definitie van een zwaar beroep worden aangepast); - Indien men werkne(e)m(st)er in een bouwbedrijf is 9 ; - Indien met op 50 jaar 28 jaar effectieve loopbaanjaren heeft waarbij enkel moederschapsverlof, vaderschapsverlof en adoptieverlof gelijkgesteld wordt 10 ; - Voor ondernemingen in moeilijkheden of herstructurering indien dit het aantal ontslagen/brugpensioenen beperkt; deze landingsbanen worden volledig gelijkgesteld. De sociale partners zullen ook onderzoeken hoe landingsbanen tot langer werken kunnen leiden. Tabel Overzicht hervormingen tijdskrediet en loopbaanvermindering en gelijkstelling voor de pensioenen Tijdskrediet privé-sector Tijdskrediet voor een volledige schorsing van de arbeidsprestaties voor alle werknemers jonger of Algemeen stelsel zonder motief (1) De werknemer met 5 jaar loopbaan als loontrekkende en 2 jaar anciënniteit bij de werkgever heeft recht op: ouder dan 50 jaar: - ofwel 12 maanden volledige onderbreking 7 Elke gewestelijke dienst voor arbeidsbemiddeling werkt regelmatig een lijst met knelpuntberoepen bij. Dat zijn beroepen waarvoor er een belangrijk tekort aan arbeidskrachten bestaat. Op grond van deze lijsten publiceert de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) een officiële lijst met knelpuntberoepen: Raadpleeg de "Lijst van studies die voorbereiden op beroepen waarvoor een significant tekort aan arbeidskrachten bestaat". 8 Wisselende ploegen, onderbroken diensten, nachtarbeid gedurende laatste 5/10 jaar of 7/15 jaar. 9 Verminderde arbeidsgeschiktheid en 10 jaar in bouw. 10 Loopbaanjaar is minimum 285 dagen gedekt door loon; alleen mogelijk mits sectorale CAO; wordt de budgettaire doelstelling niet gehaald dan wordt de loopbaanvoorwaarde verhoogd tot 29 of 30 jaar. Pagina 10

11 - voor gerechtigden op een onderbrekingsuitkering is de gelijkstelling beperkt tot 12 maanden; - de sector of de onderneming kan het voltijds tijdskrediet tot maximum 60 maanden optrekken; in dit geval zijn de eerste 36 maanden gratis gelijkgesteld en zijn de overige 24 maanden niet regulariseerbaar door vrijwillige bijdragen te betalen. Thematische verloven Verlof voor de verzorging van een zwaar ziek gezinsof familielid: - vorm: volledige onderbreking, halftijds of 1/5 de - duur: max. 12 maanden volledig of max. 2-4 maanden deeltijds per periode van min. 1 maand en max. 3 maanden - tewerkstellingsvoorwaarde: voltijds werken voor volledige onderbreking of 1/5 de vermindering, minstens 3/4 de werken in geval van vermindering tot halftijds. Verlof voor palliatieve zorgen: - vorm: idem - duur: max. 1 maand, verlengbaar met 1 maand - tewerkstellingsvoorwaarde: voltijds werken op moment van aanvraag in geval van vermindering tot halftijds of voor 1/5 de vermindering. Tijdskrediet voor een vermindering van de tewerkstelling tot een halftijdse baan voor werknemers jonger dan 50 jaar Tijdskrediet voor een vermindering van de tewerkstelling tot een halftijdse betrekking voor werknemers jonger dan 50 jaar: - het voltijds of halftijds tijdskrediet is toekenbaar tot maximum 60 maanden gedurende de hele loopbaan - het tijdskrediet kan slechts tot maximum 36 maanden gelijkgesteld worden - een werknemer die gedurende 5 jaar halftijds tijdskrediet verkrijgt, bekomt slechts de eerste 3 jaar gelijkstelling; dit komt dus neer op een gratis gelijkstelling van 3 x 6 maanden = 18 maanden - ook hier is geen regularisatie mogelijk voor de laatste 2 jaar halftijds tijdskrediet - de beperking tot 36 maanden gratis gelijkstelling geldt gezamenlijk voor de perioden bedoeld onder de twee eerste streepjes. Tijdskrediet voor een vermindering van de tewerkstelling met 1/5 de voor werknemers jonger dan 50 jaar - een gratis gelijkstelling voor een periode van maximum 5 jaar wanneer de tewerkstelling met - ofwel 24 maanden halftijdse vermindering - ofwel 60 maanden 1/5 vermindering - of een combinatie van deze stelsels tot een voltijds equivalent van 12 maanden 1 jaar gelijkstelling Algemeen stelsel met motief zorg en opleiding (1) De werknemer met 2 jaar anciënniteit bij de werkgever heeft recht op een bijkomend recht op onderbrekingsuitkeringen van maximaal 36 maanden volledige onderbreking, halftijdse vermindering of 1/5 vermindering (2): - om zorg te dragen voor zijn kind tot 8 jaar - om palliatieve zorgen toe te dienen - om een zwaar ziek gezins- of familielid bij te staan of te verzorgen - om een opleiding te volgen. volledige gelijkstelling Algemeen stelsel met motief ziek kind (1) De werknemer met 2 jaar anciënniteit bij de werkgever heeft recht op een bijkomend recht op onderbrekingsuitkeringen van maximaal 48 maanden volledige onderbreking, halftijdse vermindering of 1/5 vermindering (3): - om zorg te dragen voor zijn gehandicapt kind tot 21 jaar; - om zijn zwaar ziek kind of een zwaar ziek kind dat deel uitmaakt van het gezin bij te staan of te verzorgen. volledige gelijkstelling Pagina 11

12 1/5 de verminderd wordt; - deze gelijkstelling kan boven op de gelijkstelling van 3 jaar worden verkregen; - werknemers die de leeftijd van 50 jaar bereikt hebben en hun tewerkstelling tot 50% of met 1/5 de verminderen; - gratis gelijkstelling tot de wettelijke pensioenleeftijd zoals dit voordien al het geval was in het stelsel van loopbaanonderbreking. Kortom: Sinds 1 januari 2012 hebben werknemers recht op 11 : - 1 jaar basiskrediet en 3 jaar gemotiveerd krediet; - anciënniteitsvoorwaarde niet-gemotiveerd tijdkrediet van 2 naar 5 jaar; - voor het basistijdkrediet (1 jaar pro rata) nog maar 1 kalenderjaar gelijkstelling voor pensioen (5 jaar voor 4/5) en dit voor alle periodes (ook de lopende) vanaf 1 januari [...] Eindeloopbaan De werknemer met 25 jaar beroepsloopbaan (i.p.v. 20 jaar voordien) heeft recht op een onderbrekingsuitkering vanaf 55 jaar (i.p.v. 50 jaar voordien) in het kader van een halftijdse en 1/5 vermindering tot aan de pensioenleeftijd Afwijking: vanaf 50 jaar: - voor de werknemers die een zwaar beroep hebben uitgeoefend; - en op voorwaarde dat het zwaar beroep voorkomt op de lijst van knelpuntberoepen. Uitzondering: De werknemers die reeds in het stelsel zitten en die niet aangevraagd hebben tot aan de pensioenleeftijd, kunnen genieten van de oude bepalingen indien zij een nieuw aanvraagformulier met de pensioenleeftijd als einddatum indienen. 1) in het verleden opgenomen krediet wordt verrekend (2) 12 maanden zonder motief + 36 maanden met motief zorg en opleiding. De genoten periodes met motief ziek kind, met uitzondering van de eerste 12 maanden, worden in mindering gebracht van de 36 maanden. Het betreft kalenderperiodes die niet gerekend worden in voltijdse equivalenten. (3) 12 maanden zonder motief + 48 maanden met motief ziek kind. De genoten periodes met motief zorg en opleiding worden in mindering gebracht van de 48 maanden. Het betreft kalenderperiodes die niet gerekend worden in voltijdse equivalenten. Bron 2012: Commentaar Vrouwenraad over bij de pensioenberekening het werk meer laten doorwegen ten opzichte van de periodes van inactiviteit: 11 Pagina 12

13 Het onderzoek om de uitvoeringsregels voor de gelijkstelling van de voor alle pensioenstelsels gemeenschappelijke periodes op elkaar af te stemmen biedt de mogelijkheid om ongelijke behandelingen weg te werken (zoals de Vrouwenraad voorstelt in zijn dossier over de Gelijkgestelde periodes ). De werkloosheid van de derde periode en de brugpensioenperioden vóór 60 jaar zullen in de pensioenberekening gevaloriseerd worden op basis van het minimumrecht 12 per loopbaanjaar: zeker wat de werkloosheid van de derde periode betreft, zal dit vooral vrouwen treffen omdat zij als samenwonende het meest in deze categorie vertegenwoordigd zijn en daardoor ook al een lagere werkloosheidsuitkering ontvangen (in verhouding tot wat ze voor hun werkloosheidsperiode bijgedragen hebben). De combinatie van beroeps- en gezinsleven komt onder druk te staan. De totale duur via de combinatie van de verschillende onderbrekingsmogelijkheden (vóór 2012 : tijdskrediet en thematische verloven) vermindert tot 4 jaar (basistijdskrediet + gemotiveerd tijdskrediet). De anciënniteitsvoorwaarden verhogen en de gelijkstelling voor het pensioen vermindert voor het basistijdskrediet. Het risico bestaat dat vooral vrouwen de combinatie dan zullen oplossen door (meer) deeltijds te gaan werken: dit heeft een negatieve impact voor de opbouw van hun pensioenrechten. Er zijn meer loopbaanjaren vereist voor de toegang tot eindeloopbaanstelsels: vrouwen hebben het moeilijker dan mannen om aan deze nieuwe voorwaarde te voldoen. De koppeling van zware beroepen met knelpuntberoepen betekent een beperking van het aantal zware beroepen dat in aanmerking komt voor een landingsbaan op 50 jaar. Brugpensioen De minimumleeftijd wordt verhoogd naar 60 jaar en de anciënniteit naar 40 jaar voor nieuwe cao s vanaf 1 januari 2012 en voor bestaande cao s vanaf Het recht op brugpensioen op 56 jaar met een loopbaan van 40 jaar wordt verlengd tot 2015 en de voorwaarde dat men 78 arbeidsdagen moet kunnen aantonen voor de leeftijd van 17 jaar wordt geschrapt. Voor zware beroepen (wisselende ploegen, nachtarbeid en onderbroken diensten) zal brugpensioen verder mogelijk blijven vanaf 58 jaar na 35 loopbaanjaren: hier geldt dus geen verstrenging van leeftijds- en loopbaanvoorwaarden tot 60 jaar en 40 jaar. Inzake gelijkstellingen zijn er wijzigingen ten aanzien van de verstrengingen in het regeerakkoord; volledig gelijkgesteld zijn nu: - Brugpensioen ondernemingen in moeilijkheden of herstructurering, 56 jaar lange loopbaan 40 jaar, 56 jaar nachtarbeid, 56 jaar bouw, 58 jaar zware beroepen en 58 jaar mindervaliden of ernstig lichamelijk letsel; 12 i.p.v. op basis van het fictieve loon: de hoogte van het werknemerspensioen hangt af van het jaarlijks verdiende of fictieve loon. Een fictief loon is een loon dat wordt toegekend in een periode van gelijkstelling. Het wordt in principe berekend op het gemiddelde loon van het afgelopen kalenderjaar. Pagina 13

14 - Brugpensioen 58 jaar en lange loopbaan 38 jaar of regelingen 55/56/57 jaar ononderbroken verlengd (=uitdovend stelsel): tot 59 jaar gelijkstelling aan minimumrecht, vanaf 59 jaar volledig gelijkgesteld; - Pseudobrugpensioen: tot 59 jaar gelijkstelling aan minimumrecht, vanaf 59 jaar volledig gelijkgesteld. Tabel Brugpensioen vanaf 1 januari 2012 Minimumleeftijd CAO's gesloten en neergelegd vóór of na deze datum verlengd 60 jaar CAO nr. 17 (van toepassing in alle ondernemingen van de privésector) 58 Sectorale of ondernemings-cao 58 Sectorale of ondernemings-cao Vereist minimum beroepsverleden Vereist minimum beroepsverleden Vereist minimum beroepsverleden M :35 jaar M :35 jaar M :35 jaar V : 28 jaar V : 28 jaar V : 28 jaar M :38 jaar V : 35 jaar 35 jaar waaronder een aantal jaren in een zwaar beroep M :38 jaar V : 35 jaar 35 jaar waaronder een aantal jaren in een zwaar beroep M :38 jaar V : 38 jaar 35 jaar waaronder een aantal jaren in een zwaar beroep Uitleg : Voor de algemene stelsels (zie tabel) zullen de toegangsvoorwaarden (leeftijd en aantal jaren beroepsverleden) geleidelijk aan verhoogd worden. Voor de CAO's die al bestonden op 31 december 2011 (*) en voor de CAO's die deze verlengen, zal deze verhoging pas gevolgen hebben vanaf 1 januari (*) gesloten en neergelegd vóór 1 januari 2012 De specifieke stelsels (58 jaar met 35 jaar beroepsverleden voor de werknemer met zware medische problemen, 56 jaar met 33 jaar beroepsverleden waarvan 20 jaar nachtarbeid, het stelsel op 56 jaar in de bouwsector, het stelsel op 56 of 57 jaar met 38 jaar beroepsverleden, het stelsel van de CAO 92 op 56 jaar met 40 jaar beroepsverleden) blijven ongewijzigd. Voor de ondernemingen erkend als onderneming in moeilijkheden zal de leeftijdsvoorwaarde geleidelijk aan verhoogd worden tot 55 jaar in Zo wordt de leeftijd vanaf 1 januari 2012 op 52 jaar gebracht, maar enkel voor de ondernemingen waarvan de periode van erkenning als onderneming in moeilijkheden aanvangt na 31 december Met andere woorden, de erkenning als onderneming in moeilijkheden die is aangevangen vóór 1 januari 2012 kan toegepast worden onder de leeftijdsvoorwaarden zoals vastgelegd in de ministeriële beslissing. Voor de ondernemingen erkend als onderneming in herstructurering wordt de leeftijdsvoorwaarde vanaf 1 januari 2013 op 55 jaar gebracht (het betreft enkel de periodes van erkenning die ingaan vanaf 1 januari 2013). Pagina 14

15 Bron : 1/1/2 De overlevingspensioenen beperken De mensen die hun partner verliezen zullen een overgangsuitkering ontvangen waarvan de duur zal afhangen van de leeftijd, het aantal kinderen en het aantal jaren van wettelijk samenwonen of huwelijk. Na afloop van de overgangsuitkering en bij gebrek aan een baan zal er onmiddellijk een recht op werkloosheidsuitkering geopend worden, zonder wachttijd en met een aangepaste en vroegtijdige begeleiding. Om een overgang tussen het oude en het nieuwe stelsel te garanderen, zal de regering ervoor zorgen dat voor de mensen die op 1 januari 2012 de leeftijd van 30 jaar hebben bereikt, in geval hun partner overlijdt, het rustpensioen zal worden verhoogd met een bedrag ter waarde van wat ze in het kader van het huidige overlevingspensioenstelsel zouden hebben ontvangen. De regels om een pensioen en een beroepsinkomen te cumuleren zullen worden versoepeld, teneinde de werkloosheidsvallen te bestrijden. Commentaar Vrouwenraad: Het principe van de beperking van de overlevingspensioenen, de invoering van een overgangsuitkering en het onmiddellijk recht op een werkloosheidsuitkering sluit aan bij de visie van de Vrouwenraad in het kader van de individualisering van de socialezekerheidsrechten. Positief is ook dat wettelijk samenwonenden gelijk zullen worden behandeld als gehuwden. De Vrouwenraad is alert voor concretere maatregelen die nog zullen genomen worden. Vraag: Wat gaat de pensioenhervorming de werkneemsters kosten in vergelijking met de werknemers? Maatregelen voor een betere pensioenbescherming In het verleden zijn een aantal maatregelen genomen die een betere pensioenbescherming voor vrouwen/mannen voor ogen hebben: - midden jaren 1970: echtscheidingspensioen; : het overlevingspensioen wordt ook toegankelijk voor mannen; : ter compensatie van het geleidelijk optrekken van de pensioenleeftijd van vrouwen naar 65 jaar: invoering van het minimumrecht per loopbaanjaar (pensioen opgebouwd tijdens een bepaald loopbaanjaar kan niet lager zijn dan een bepaald minimum); : vier conferenties 'Vrouw en Pensioen', op initiatief van de minister van Pensioenen. En verder: Aanpassing aan de levensduurte (indexering) Het bedrag van de toegekende pensioenen is verbonden aan de zogenaamde gezondheidsindex (prijsindexcijfer waaruit de prijsstijgingen van producten, zoals sigaretten, alcohol, benzine... Pagina 15

16 verwijderd zijn). Als de afgevlakte index de volgende spilindex bereikt, verhoogt de RVP de bedragen die hij uitbetaalt met 2 %. Aanpassing aan het welvaartspeil Onafhankelijk van de indexaanpassing, past de wetgever de pensioenbedragen aan de evolutie van het algemeen welzijn aan, het zogenaamde welvaartspeil. Dit was één van de maatregelen uit het Generatiepact om het langer werken aan te moedigen. 13 Andere maatregelen waren de pensioenbonus en de welvaartsbonus. De maatregel over de pensioenbonus wordt met een jaar verlengd (wet van 28 december 2011 houdende diverse bepalingen). Cijfers over wie de pensioenbonus ontvangt: zie RVP, Jaarlijkse statistieken 2011, p De impact van het Generatiepact 2005 In het Vrouwenraaddossier Generatiepact en eindeloopbaan (2005) 14 geven we een overzicht van de positieve maatregelen: Positieve maatregelen voor oudere vrouwen: - voor de berekening van het minimumpensioen zal rekening gehouden worden met de deeltijds gewerkte jaren - 15 miljoen euro voor maatregelen ter verbetering van het pensioen van diegenen met een atypische loopbaan - een nieuwe definitie van zware arbeid zou moeten kansen bieden voor vrouwen - cumul overlevingspensioen/toegelaten arbeid: het gaat hier slechts om een kleine minderheid van vrouwen die genieten van afgeleide rechten (>< standpunt Vrouwenraad individuele rechten) Maatregelen die vooral ten goede komen aan oudere mannen: - de afzwakking van de leeftijds- en anciënniteitslogica in ruil voor de zogenaamde secundaire arbeidsvoorwaarden (extra vakantiedagen, verruimde toegang tot deeltijds tijdskrediet, ) - lichtere job voor werknemers boven 45 jaar met zwaar beroep - bonussysteem voor extra pensioenrechten voor wie na 60 jaar blijft werken - gunstiger fiscale behandeling tweede pensioenpijler - 4/5 de tijdskrediet voor 55-plussers Regeerakkoord van december 2011 en wet van 28 december 2011 houdende diverse bepalingen De inkomens van gepensioneerden optrekken en hen beter informeren De pensioenen van de zelfstandigen en van de loontrekkenden zullen in het kader van de welvaartsenveloppe worden opgewaardeerd. Alle werkenden zullen zeer regelmatig, en vanaf het begin van hun loopbaan, een raming van hun toekomstige pensioenrechten ontvangen. 13 Wet van 23 december 2005 betreffende het Generatiepact. 14 Dit dossier kan bij de Vrouwenraad opgevraagd worden via info@vrouwenraad.be Pagina 16

17 De loopbaangegevens over de drie pensioenstelsels en de aanvullende pensioenen zullen in één databank worden bijeengebracht waarin de gegevens onder een format zullen zijn opgeslaan dat voor alle takken van de sociale zekerheid bruikbaar is. Zo zal er maar één aanspreekpunt zijn om de gepensioneerden en de toekomstige gepensioneerden over hun toestand en rechten te informeren. Commentaar Vrouwenraad: Er wordt geen herwaardering of verhoging van het minimumpensioen voorzien en dit treft vooral vrouwen want zij hebben gemiddeld de laagste pensioenen. Vraag: zal de regering compensatiemechanismen voor werkneemsters voorzien? Wat met de zware beroepen? In de loop van 2012 zullen een aantal maatregelen van het Generatiepact worden geëvalueerd, zoals de zware beroepen, solidarisering van de brugpensioenen, enzovoort en zullen de nodige correctiemaatregelen worden getroffen. Commentaar Vrouwenraad: De Vrouwenraad vraagt een duidelijke definitie/criteria inzake zware beroepen. Er moet rekening gehouden worden met de arbeidsvoorwaarden en de gezondheidstoestand bij de eindeloopbaan. Wij pleiten voor diverse uittredingsmogelijkheden/landingsformulers al naargelang de loopbanen en de beroepen van de werkne(e)m(st)ers. Dit moet opgevangen worden via de gelijkgestelde periodes op een zodanige wijze dat werkne(e)m(st)ers er niet financieel bij inboeten. Pensioenleeftijd De pensioenleeftijd is 65 jaar voor iedereen. Voor vrouwen gold sinds de gelijkschakeling met de pensioenleeftijd van mannen in 1997 een overgangsfase tot Tot 1 december 2005 konden ze nog op 63 jaar met pensioen, tot 1 december 2008 op 64 jaar en vanaf 1 januari 2009 op 65 jaar. Vervroegd pensioen In het kader van het vervroegd pensioen of de zogenaamde de flexibele pensioenleeftijd konden werknemers tot het pensioenstelsel toetreden tussen 60 en 65 jaar mits een loopbaan van 35 jaar en in elk van die 35 jaar moet je minstens 1/3 de gewerkt hebben als werknemer of 4 maanden bijgedragen als zelfstandige. Bij zelfstandigen wordt het bedrag van het rustpensioen verminderd met 5% per jaar vervroeging. Voor pensioenen die ingaan vanaf 1 januari 2003 wordt de vermindering wegens vervroeging niet toegepast indien je een (gemengde) loopbaan van 45 jaar kan bewijzen. Vanaf 1 januari 2006 wordt geen malus meer toegepast voor de nieuw gepensioneerden met een (gemengde) loopbaan van minstens 44 jaar. Vanaf 1 januari 2007 neemt de vermindering af in functie van de leeftijd van de gerechtigde op het ogenblik waarop het pensioen ingaat. Voor de nieuwe regeling inzake de verhoging van de effectieve leeftijd om vervroegd op pensioen te gaan (60 62 jaar): zie p. 7. Voortijdige uittreding Er bestaan een aantal uitzonderingsregimes waarlangs men de voortijdige uittreding kan organiseren. Hier volgen enkele mogelijkheden voor 55-plussers: Pagina 17

18 - de overstap naar deeltijds werk; - de mogelijkheid om de loopbaan deeltijds te onderbreken met een premie (tijdskrediet, landingsbanen); - ontslagen werknemers die van de werkgever aanvullingen krijgen bovenop de werkloosheidsuitkering: het brugpensioen dat met de pensioenhervorming van werkloosheid met bedrijfstoeslag wordt. Soorten wettelijke pensioenen Rustpensioen Overlevingspensioen Pensioen voor deeltijdse arbeid Feitelijke scheiding Pensioen van de uit de echt gescheidene Subgroepen - zuiver rustgepensioneerde werknemers - zuiver rustgepensioneerde zelfstandigen - zuiver rustgepensioneerde ambtenaren - rustgepensioneerden met een gemengde loopbaan - zuiver overlevingsgepensioneerden - gepensioneerden die een inkomensgarantie ontvangen - gepensioneerden met een rust- en overlevingspensioen - gepensioneerden met een rustpensioen en een inkomensgarantie - gepensioneerden met een overlevingspensioen en een inkomensgarantie - gepensioneerden met een rust- en overlevingspensioen en een inkomensgarantie Berekening Berekening van rustpensioen (voltijds en deeltijds) Berekening van overlevingspensioen Berekening van pensioen in geval van feitelijke scheiding Berekening van pensioen in geval van echtscheiding Het wettelijk pensioen wordt berekend op basis van: Het aantal loopbaanjaren: een volledige loopbaan die recht geeft op een volledig wettelijk rustpensioen bedraagt 45 jaar. Vanaf 2009 is dat ook zo voor vrouwen. Na 2/3 de van de loopbaan (dus 30 jaar) kan je aanspraak maken op een minimumpensioen. Een loopbaanjaar is volledig wanneer je 285 dagen per jaar en minimaal 6u per dag hebt gewerkt. In bepaalde gevallen worden bepaalde periodes van inactiviteit meegerekend, dat zijn de zogenaamde gelijkgestelde dagen (bijvoorbeeld periodes van werkloosheid, moederschapsverlof, ouderschapsverlof, ); Pagina 18

19 Het bruto-inkomen dat je tijdens de loopbaan hebt verdiend. Er bestaat wel een maximumpensioen omdat het inkomen maar tot een bepaald plafond wordt meegerekend. Afhankelijk van je gezinssituatie ontvang je een gezinspensioen of een alleenstaande pensioen. Er wordt automatisch berekend wat het voordeligst voor jou is. Het gezinspensioen is een verhoging van het rustpensioen met 25% die je krijgt wanneer je echtgeno(o)t(e): - aanspraak kan maken op een pensioen dat minder bedraagt dan de toeslag van 25% of zelfs helemaal geen pensioen ontvangt; - een beroepsinkomen heeft dat lager is dan een bepaald bedrag Wanneer beide echtgenoten rustpensioenen hebben die samen meer bedragen dan het verhoogde pensioen van één van beiden, dan krijgen ze elk hun eigen rustpensioen, dat ook het alleenstaande pensioen wordt genoemd. Onder bepaalde voorwaarden kan je ook pensioenrechten krijgen op basis van het voorbije huwelijk, nl. een overlevingspensioen of een pensioen bij feitelijke scheiding of echtscheiding. Herwaardering van het loon De Rijksdienst voor Pensioenen houdt bij hoeveel we jaarlijks verdienen. Op het einde van de loopbaan wordt elk jaarloon aangepast aan de evolutie van de levensduurte. Het loon van toen wordt dus geherwaardeerd om een redelijk pensioen te kunnen samenstellen. Meer over: de herwaardering van het loon voor de pensioenberekening; over aanpassings- en herwaarderingscoëfficiënten. Loongrens Er is ook een loongrens of een plafond. Verdien je meer dan een bepaald bedrag, dan loopt je bijdrage wel op maar het deel van het loon dat boven die grens ligt wordt niet meegenomen in de berekening van je pensioen. Hier speelt het solidariteitsprincipe. Deze loongrens wordt ook jaarlijks vastgelegd en bedraagt voor werknemers ,84 euro (2009). Na de herwaarderingen wordt elk aangepast en eventueel geplafonneerd jaarloon gedeeld door 45 omdat een volledige loopbaan bepaald is op 45 jaar. Veel werknemers komen niet aan een loopbaan van 45 jaar. Voor hen wordt een pensioenbreuk toegepast. Wie bijvoorbeeld 39 jaar gewerkt heeft, krijgt 39/45 ste van zijn potentieel pensioen. Wie alleenstaande is of wiens partner een eigen inkomen heeft krijgt 60% van het bedrag dat via de pensioenbreuk wordt berekend effectief uitgekeerd. Wanneer er een gezinspensioen is waarvan twee partners moeten leven, dan wordt 75% uitgekeerd. Ook het resultaat van al die optellingen wordt beperkt tot jaarlijks ongeveer euro voor een alleenstaande en euro voor een gezin. Minimumpensioen Om recht te hebben op een minimumpensioen moet een werknemer (of zelfstandige) ten minste 2/3 de van een volledige loopbaan gewerkt hebben (30 jaar) en die loopbaan moet samengesteld zijn uit jaren waarin telkens ten minste het equivalent van 208 voltijdse dagen arbeid wordt gehaald. Heeft men aan die voorwaarden voldaan, dan heeft men ten minste recht op een deel van het wettelijk minimumpensioen. Tabel: Jaarbedragen minimum rustpensioen voor een volledige loopbaan vanaf 1 september 2011 Pagina 19

20 gezinsbedrag alleenstaande overlevingspensioen Werknemers , , ,10 Wie geen 30 jaar gewerkt heeft, krijgt het bedrag dat met zijn pensioenbreuk overeenkomt. Deze vermelde bedragen zijn bruto. Er gaan nog bijdragen voor de sociale zekerheid en voor de belastingen af. Er is een belastingvrijstelling op de eerste inkomensschijf. Deze limiet geldt voor het gezin. De netto-inkomens van beide partners worden samengeteld. Gemengd minimum Indien de loopbaan van betrokkene niet aan het criterium van 2/3de loopbaan voldoet in de werknemersregeling, maar ook jaren als zelfstandige bevat, dan worden de perioden van tewerkstelling die erkend worden in het pensioenstelsel voor zelfstandigen toegevoegd aan de loopbaan als werknemer om aan de 2/3de loopbaanvoorwaarde te voldoen. Dit noemt men het gemengd minimim. Jaarbedragen minimumpensioen voor een volledige gemengde loopbaan Rustpensioen gezinsbedrag ,10 Rustpensioen bedrag alleenstaande ,11 Overlevingspensioen ,11 Maximumpensioen Wanneer je een volledige loopbaan als bediende bewijst en de bezoldigingen bereiken steeds - sinds het grensbedrag voor de berekening van het pensioen, dan bedraagt het maximumpensioen : Mannen Vrouwen Datum Index Rustpensioen gezin Rustpensioen alleenstaande Rustpensioen gezin Rustpensioen alleenstaande , ,24 EUR 1.769,79 EUR 2.241,06 EUR 1.792,85 EUR ,24 Rustpensioen gezin: 2.391, 25 Rustpensioen alleenstaande: 1.913, ,80 Rustpensioen gezin: 2.530,82 Rustpensioen alleenstaande: 2.024,66 N.B. : omwille van de inhoudingen, kan het bedrag dat je zult ontvangen lager zijn dan de hierboven vermelde Vakantiegeld Elk jaar wordt in mei een vakantiegeld uitbetaald aan de gepensioneerden die een werknemerspensioen ontvangen (rust- en/of overlevingspensioen). Dit vakantiegeld wordt bij het maandelijks bedrag van het pensioen gevoegd en samen uitbetaald. Bedragen mei 2010: Datum Index Pensioen gezinsbedrag Pensioen bedrag alleenstaande of overlevingspensioen 1 mei ,01 568,80 1 mei ,80 739,70 591,75 Het bedrag van het vakantiegeld mag niet hoger zijn dan het voor de maand mei te betalen maandbedrag werknemer. Omwille van een eventuele fiscale inhouding, kan het ontvangen bedrag lager zijn dan wat hierboven is vermeld. Pagina 20

21 Gelijkgestelde periodes Dossier 2012 Zowel periodes van tewerkstelling als gelijkgestelde dagen en gelijkgestelde periodes worden meegeteld bij het bepalen van de lengte van de beroepsloopbaan. De lengte van de loopbaan bepaalt mee de hoogte van het opgebouwde pensioen en het recht op een minimumpensioen vereist een beroepsloopbaan die minstens twee derde van een volledige loopbaan bedraagt. De hoogte van het werknemerspensioen hangt af van het jaarlijks verdiende of fictieve loon. Een fictief loon is een loon dat wordt toegekend in een periode van gelijkstelling. Het wordt in principe berekend op het gemiddelde loon van het afgelopen kalenderjaar. Een onderbreking op de arbeidsmarkt zal dus omwille van die gelijkgestelde periodes niet noodzakelijk een vermindering van de pensioenhoogte betekenen. Overzicht gelijkstellingen voor pensioenen volgens de Rijksdienst voor Pensioenen 1. perioden van onvrijwillige werkloosheid en van beroepsopleiding 2. periode van tewerkstelling als werkloze door de provincies, de gemeenten en de openbare instellingen 3. perioden van arbeidsongeschiktheid wegens ziekte of invaliditeit en de perioden van moederschapsbescherming 4. perioden van loopbaanonderbreking (mits te voldoen aan bepaalde voorwaarden) 5. recht op tijdskrediet of loopbaanvermindering voor deze periodes wordt de gelijkstelling slechts aanvaard zo men de wettelijk voorziene uitkeringen heeft genoten 6. arbeidsbeperking wegens herverdeling van de arbeid 7. deeltijds werknemer met behoud van rechten (met en zonder inkomensgarantieuitkering) 8. perioden dat men een wettelijke vergoeding genoot wegens arbeidsongeval of beroepsziekte en men ten minste 66% arbeidsongeschikt was 9. perioden van inactiviteit van een gebrekkige of verminkte of van een mindervalide die tenminste 65% arbeidsongeschikt was, evenals de periode van inactiviteit van een gehandicapte wiens verdienvermogen tot één derde of minder van die van een niet-gehandicapte werd verminderd 10. perioden van vakantie beoogd bij de wetgeving betreffende het jaarlijks verlof van de loonarbeiders 11. periode van staking erkend door de vakorganisaties en de perioden van arbeidsonderbreking wegens uitsluiting 12. periode van militaire dienst bij het Belgisch leger en de erkende perioden als gewetensbezwaarden op voorwaarde dat voor die perioden geen pensioen wordt toegekend in een ander pensioenstelsel, 13. perioden van voortgezette verzekering zoals voorzien bij de wetgeving betreffende de ziekte- en invaliditeitsverzekering, gedekt door een attest. Dit is onder meer van toepassing op: - de werkloze werknemer aan wie het voordeel van de werkloosheidsvergoeding geweigerd is omdat hij niet de vereiste arbeidsprestaties heeft geleverd of omdat zijn loon te laag was - de werknemer wiens arbeidsovereenkomst na akkoord tussen de partijen is geschorst - de werkneemster die haar kind zoogt Meer info: RVP: Perioden van gelijkstelling Pagina 21

22 Vrouwenraaddossier gelijkgestelde periodes Dossier 2012 In het kader van de pensioenhervorming (wet van 28 december 2011, vanaf 1 januari 2012) worden de toekennings- en berekeningsregels gewijzigd voor de met arbeidsperiodes gelijkgestelde tijdvakken die betrekking hebben op: - de periodes van werkloosheid van de derde periode; - de periodes van brugpensioen toegekend voor de leeftijd van 60 jaar, met uitzondering van de brugpensioenen in geval van ondernemingen in moeilijkheden of ondernemingen in herstructurering; - de periodes van tijdskrediet op het einde van de loopbaan opgenomen voor de leeftijd van 60 jaar; - de periodes van tijdskrediet op het einde van de loopbaan opgenomen na 60 jaar, uitgezonderd twee jaar halftijds tijdskrediet en 5 jaar 1/5 de tijdskrediet; - de periodes van gehele of gedeeltelijke vrijwillige loopbaanonderbreking en tijdskrediet, buiten het gemotiveerde tijdskrediet en de thematische verloven. Zie ook: Tabel Tijdskrediet en loopbaanvermindering en gelijkstelling voor de pensioenen, p. 11. Pagina 22

23 Individuele en afgeleide rechten 15 De wettelijke pensioenen zijn gebaseerd op de individuele verloning en zouden sociaal herverdelend moeten zijn. De bijdragen worden ingehouden op lonen zonder dat er plafonds aan te pas komen. De pensioenen (uitkeringen) zelf worden wel berekend op geplafonneerde verloningen. De effectieve vervangingsratio van het pensioen in verhouding tot het loon is daardoor hoger wanneer het loon laag is en lager wanneer het loon hoog is. Dit herverdelend principe zou in het voordeel van vrouwen moeten spelen omdat hun lonen gemiddeld 24% (berekend op het bruto-jaarloon) lager liggen dan die van mannen en bijna altijd onder het berekeningsplafond liggen. De stelling dat de lage lonen van vrouwen de oorzaak zijn van hun lage pensioenen klopt echter niet wanneer men dit bekijkt vanuit de problematiek van de individuele (opgebouwd op basis van de eigen beroepsarbeid) en afgeleide rechten. Om eigen pensioenrechten op te bouwen spelen zijn volgende elementen van wezenlijk belang: - Een beroepsactiviteit uitoefenen met onderwerping aan een pensioenstelsel: 15 Vanuit een financieel-technische benadering (hoe het recht wordt gefinancieerd) wordt een onderscheid gemaakt tussen contributieve rechten (bijdrage) en niet-contributieve rechten (geen bijdrage). Zie Dossier/Standpunt Vrouwenraad over Sociale zekerheid (12 september 2001), p. 10. Zo zijn er vier categorieën rechten die elkaar uitsluiten en waarin alle sociale uitkeringen kunnen ondergebracht worden: - de contributieve eigen rechten - de niet-contributieve eigen rechten - de afgeleide rechten - de niet-ontvangen eigen rechten contributief eigen recht: recht op een sociale uitkering toegekend aan een individu omdat hij/zij bijdragen betaalt in de socialezekerheidsregeling waartoe hij/zij behoort. Dit geeft recht op een bedrag dat overeenstemt met het bedrag van de uitkering dat het individu zou ontvangen indien hij/zij een alleenstaande zou zijn en indien hij/zij slechts over een enig inkomen zou kunnen beschikken; niet-contributief eigen recht: recht op een sociale uitkering toegekend aan een individu zonder dat door hem/haar of voor hem/haar een bijdrage werd of wordt betaald en zonder dat er een band als bloedverwant, als aanverwant of als samenwonende met een individu dat bijdragen heeft betaald of betaalt wordt vereist. Dit zijn rechten erkend in de residuaire sociale beschermingsregelingen of voortkomend uit perioden gelijkgesteld met perioden van arbeid; afgeleid recht: recht op een sociale uitkering toegekend aan een individu op basis van een band als bloedverwant, als aanverwant of als samenwonende met een individu dat eigen al dan niet contributieve rechten heeft, ongeacht deze gerechtigde nog leeft of niet. Deze personen zijn of waren dus ten laste van iemand met eigen rechten. Een afgeleid recht is ook de eventuele verhoging van een eigen recht, aan de gerechtigde toegekend wegens zijn/haar toestand als niet-alleenstaande of wegens het hebben van personen ten laste. Afgeleide rechten kunnen uitgesplitst worden in: - contributieve afgeleide rechten - niet-contributieve afgeleide rechten naargelang het eigen recht waarvan zij afgeleid zijn, een al dan niet contributief recht is (was) de niet-ontvangen eigen rechten: vermindering van het eigen recht wegens een toestand als samenwonende, waaruit kan worden afgeleid dat het individu niet over enig inkomen beschikt. Pagina 23