VRAGENLIJSTEN EXPLORATIEFASE

Transcriptie

1 VRAGENLIJSTEN EXPLORATIEFASE In de exploratiefase van het onderzoek zijn twee verschillende vragenlijsten gehanteerd: één voor de cliënt en één voor de maatschappelijk werker. Hieronder volgen in het kort de introductie van het interview en de hoofdvragen in deze vragenlijsten. Interview hulpvrager Vóóraf: Ik zou het gesprek graag op cassetterecorder opnemen om zoveel mogelijk vast te houden wat u vertelt. Hebt u daar bezwaar tegen? Verder wil ik vragen of we elkaar met "je" of met "u" zullen aanspreken. De bedoeling van dit gesprek is om erachter te komen wat u van de hulp vindt, die u van de maatschappelijk werker... hebt gehad. Wat vond u goede dingen in zijn manier van werken en welke punten vond u niet zo best in zijn aanpak? En wat heeft die hulp u opgeleverd? Op dit soort vragen gaan we tijdens dit gesprek in. Het gaat erom wat ù vindt. Of de maatschappelijk werker dat ook vindt, is niet belangrijk. Die krijgt zonder uw toestemming niets van dit gesprek te leren of te horen. Zoals beloofd is de informatie die u geeft, absoluut vertrouwelijk. Zonder uw uitdrukkelijke toestemming krijgt buiten de onderzoekers zelf niemand uw verhaal te horen. Alle gegevens worden anoniem in het onderzoek verwerkt. Wel is het mogelijk dat er stukjes uit dit interview onder een andere naam ooit zullen worden opgenomen in een boek dat we over hulpverlening gaan schrijven. Mijn vraag is: hebt u hier bezwaar tegen? Voordat we het nu over de hulpverlening gaan hebben, wil ik eerst een paar algemene gegevens over u vragen. Akkoord? 1. Naam 2. Woonplaats 3. Geslacht 4. Geboortedatum 5. Naam van de maatschappelijk werker 6. Soort instelling 7. Over welke periode loopt uw contact met de maatschappelijk werker? 8. Hoe bent u bij déze maatschappelijk werker terecht gekomen? De probleemsituatie 9. Voor welk probleem (problemen) vroeg u toendertijd bij het Maatschappelijk Werk om hulp? 10. Was dit voor u een moeilijk probleem? 11. a. Wat was uw preciese hulpvraag? b. Vond u dat de maatschappelijk werker goed inging op déze hulpvraag van u? 12. Waar lagen volgens u belangrijke óórzaken van het probleem waarvoor u om hulp vroeg? 13. a. Had u de indruk dat de maatschappelijk werker op dezelfde manier tegen uw probleem en tegen de oorzaken daarvan aankeek als uzelf? b. In hoeverre vond u, dat hij goed of slecht snapte hoe uw probleem in elkaar zat? 14. a. Had u tijdens de eerste gesprekken de indruk dat de maatschappelijk werker veel of dat hij weinig aan uw problemen zou kunnen doen? b. Vóórdat u het eerste gesprek met de maatschappelijk werker had, wat waren toen uw verwachtingen van de manier waarop het Maatschappelijk Werk u zou gaan helpen? De resultaten van de hulp 15. a. In hoeverre vind u dat er op het laatst een verbetering of verslechtering was opgetreden in de probleemsituatie waarvoor u om hulp kwam? b. En hoe is de situatie op dit moment, als u dat vergelijkt met hoe het op het laatst ging? 16. In welke mate bent u tevreden over het bereikte resultaat? 17. Op welke punten is er volgens u in vergelijking met het begin van het contact met deze maatschappelijk werker een verbetering of verslechtering in uw situatie opgetreden? 18. a. Als u nu kijkt naar wat er in uw situatie is veranderd, waaruit zou u dan deze veranderingen verkláren? b. In hoeverre zijn deze veranderingen volgens u gewoon spontaan gekomen als gevolg van gunstige omstandigheden in uw situatie? 373

2 19. a. In hoeverre hebt u in dezelfde tijd dat u contact had met deze maatschappelijk werker, bij uw probleem hulp gekregen van derden? b. Hoe groot schat u de invloed van deze hulp op het bereikte resultaat? 20. In hoeverre vind u dat u zèlf actief hebt meegewerkt aan het oplossen van het probleem? 21. Als ue datgene wat er bereikt is overziet, hoe groot was dan volgens u de bijdrage van de hulpverlener aan dit bereikte resultaat? 22. a. Wat heeft in de aanpak van de maatschappelijk werker volgens u vooral goed gewerkt om dit resultaat te bereiken? b. Wat heeft in de aanpak van de maatschappelijk werker volgens u niet goed gewerkt? 23. In welke mate bent u tevreden over deze bijdrage van de hulpverlener? Doelen 24. a. Voorzover u dat nog kunt nagaan: wat was het preciese doel (dus de wenselijke situatie) dat u voor ogen stond aan het begin van het contact met de maatschappelijk werker? b. In hoeverre was dit volgens u ook het doel dat de maatschappelijk wèrker op dat moment voor ogen had? c. Heeft de maatschappelijk werker uitdrukkelijk met u samen de doelen van de hulpverlening vastgesteld, vóórdat jullie zijn gaan werken aan de oplossing van het probleem? 25. Kunt u iets vertellen over de manier waarop u hebt geprobeerd om de maatschappelijk werker te beïnvloeden in de door u gewenste richting? Fasering 26. Zijn er bepaalde stappen volgens welke de maatschappelijk werker en u samen feitelijk hebben gewerkt aan het oplossen van het probleem? Waren deze stap vóóraf ook zo gepland? 27. In hoeverre vond u dat de maatschappelijk werker al of niet voldoende soepel inging op uw vragen en op nieuwe ontwikkelingen die zich in uw situatie voordeden? Methode van werken 28. Kunt u aangeven, op welke manier de maatschappelijk werker in de gesprekken met u te werk ging en wat had dat voor effect op u? 29. In hoeverre vond u dit een kundig maatschappelijk werker? 30. a. Stelde de maatschappelijk werker veel of weinig vragen? b. Wat waren dit zoal voor vragen? c. Wat had het stellen van zijn vragen op u voor effect? 31. In hoeverre vond u de maatschappelijk werker in de gesprekken te veel of juist te weinig sturend? 32. In hoeverre bent u het met de volgende uitspraken eens of oneens? a. De maatschappelijk werker hielp mij bij het benoemen van de rechten die ik heb in mijn positie b. De hulpverlener kwam voldoende op voor mijn belangen tegenover derden c. De maatschappelijk werker stelde zich te partijdig op d. De maatschappelijk werker sprak me meer aan op m'n negatieve punten en m'n zwakheden dan op mijn positieve mogelijkheden en sterke punten e. De maatschappelijk werker pinde mij te veel vast op één bepaald gedrag f. De maatschappelijk werker gaf goede informatie over zaken g. De maatschappelijk werker gaf voldoende ruimte voor uiten van emoties h. De maatschappelijk werker stimuleerde mij om zelfstandig m'n eigen beslissingen te nemen i. De maatschappelijk werker verleende voldoende concrete diensten j. De werker betrok de omgeving te weinig bij het oplossen van het probleem k. De maatschappelijk werker spoorde mij sterk aan om m'n problemen met andere mensen samen aan te pakken l. De maatschappelijk werker gaf te weinig adviezen 33. Van welke hulpmiddelen heeft de maatschappelijk werker in zijn contact met u wel of niet gebruik gemaakt? 374

3 34. In hoeverre heeft het gebruik van bepaalde hulpmiddelen volgens u belangrijk bijgedragen aan het bereikte resultaat? Relatie hulpverlener en hulpvrager 35. a. Wanneer vind u dat u kunt spreken van een "goed contact" met een maatschappelijk werker? b. Hoe vond u dat uw contact was met de maatschappelijk werker? Evalueren en afsluiten van het contact 36. a. Is het contact met de maatschappelijk werker op een wel of niet bevredigende manier beëindigd? b. Op wiens initiatief is het beëindigd? c. Hebben jullie samen wel of niet goed besproken wat het bereikte resultaat van de hele hulpverlening was? d. Hebben jullie samen wel of niet goed gesproken over de manier waaròp de hele hulpverlening is verlopen? 37. Wat vond u van dit interview? 38. Van dit gesprek maak ik een verslag. Als ik het klaar heb, zal ik dit u toesturen. Dan kunt u nog eens teruglezen wat u allemaal hebt verteld. Mijn vraag is: a. Zou u willen dat dit verslag ook door de maatschappelijk werker zelf wordt gelezen, als hij daartoe de wens te kennen geeft? b. Als er ook een gesprek plaatsvindt met deze maatschappelijk werker, zou u dan graag het verslag van dit gesprek te lezen krijgen? Bedankt voor dit interview Opmerkingen van de interviewer 375

4 Vragenlijst voor de maatschappelijk werker Vóóraf: Ik zou het gesprek graag op cassetterecorder opnemen om zoveel mogelijk vast te houden wat u vertelt. Hebt u daar bezwaar tegen? U hebt een casesituatie beschreven uit uw eigen praktijk. Op deze case gaan we in ons gesprek nu verder in. De informatie die u geeft, is absoluut vertrouwelijk. Zonder uw uitdrukkelijke toestemming krijgt buiten de onderzoekers zelf niemand uw verhaal te lezen, d.w.z. alle gegevens van de cliënt worden anoniem in het onderzoek verwerkt. Wel is het mogelijk dat er stukjes uit dit interview zonder de echte naam van de cliënt erbij ooit worden opgenomen in een boek dat we over hulpverlening gaan schrijven. Mijn vraag is: hebt u daar bezwaar tegen? De bedoeling van dit uitgebreide interview is om er achter te komen wat bij deze cliënt belangrijke punten zijn geweest in uw manier van werken. Wat heeft uw manier van hulp verlenen met emancipatórische hulpverlening te maken, zo vragen we ons af. Ga vooral op uw eigen indrukken af. Of de cliënt hetzelfde vindt als u, doet in dit interview niet ter zake. Voordat we ingaan op uw methode van werken, gaan we eerst kijken naar de resultaten die u met deze cliënt hebt bereikt en wat die resultaten met emancipatie te maken hebben. Als vóórinformatie wil ik eerst even enkele algemene gegevens over ou en over uw cliënt vragen. Akkoord? Gegevens over de hulpverlener 1. Naam hulpverlener 2. Adres en telefoonnummer 3. Geslacht 4. Geboortedatum 5. Naam en plaats van de instelling 6. Soort instelling 7. Wat is hier uw functie? 8. Doet u dit werk betaald of onbetaald? 9. Welke opleidingen hebt u na de lagere school met een diploma afgesloten? 10. Wat zijn uw niet afgemaakte opleidingen? Intake-gegevens over de cliënt 11. Woonplaats 12. Geboortedatum 13. Geslacht 14. Als u kijkt naar de gezinsachtergrond van de cliënt, wat is voorzover u bekend, de leeftijd van deze gezinsleden? 15. a. Wat is (of was) het beroep van de vader van de cliënt? b. Voorzover hij werk heeft (had), is (of was) de vader zelfstandig werkzaam of is (was) hij in loondienst? c. Voor welke opleidingen heeft vader een diploma behaald? 16. a. Wat is (of was) het beroep van de moeder van de cliënt? b. Voorzover zij werk heeft (had), is (of was) de moeder zelfstandig werkzaam of is (was) ze in loondienst? c. Voor welke opleidingen heeft moeder een diploma behaald? 17. a. Als de cliënt niet meer in het geboortehuis woont, wat is dan de huidige samenlevingsvorm van de cliënt? b. Als de cliënt een eigen gezin heeft of duurzaam samenwoont, wat is dan de leeftijd van de "gezins"leden? 18. a. Voor welke opleidingen heeft de cliënt een diploma behaald? b. Wat is zijn nivo van afgemaakte (met diploma) opleidingen? 19. Wat voor betaald of onbetaald werk verricht de cliënt? 20. Hoe is de cliënt bij u als maatschappelijk werker terecht gekomen? 21. Over welke periode loopt uw contact met deze cliënt? 22. Totaal aantal gevoerde gesprekken met de cliënt? 23. Gemiddelde tijdsduur van de gesprekken? 24. Hebt u één gesprek met de cliënt op cassette opgenomen? De bereikte resultaten 25. In hoeverre vind u dat er ten tijde van uw contact met deze cliënt uiteindelijk een verbetering of verslechtering is opgetreden in de 376

5 probleemsituatie waarvoor de cliënt om hulp kwam? 26. In welke mate bent u tevreden over het bereikte resultaat? 27. Wat zou u in het algemeen willen verstaan onder "emancipatie"? 28. In hoeverre had u tevoren het bevorderen van het emancipatieproces bij déze cliënt ook in uw hoofd en hebt u bewùst in deze richting gewerkt? 29. In dit project verstaan wij onder "emancipatie", dat mensen als totale personen - met al hun rollen en eigenschappen - zichzelf kunnen zijn en zichzelf kunnen sturen in hun verhoudingen met anderen. In hoeverre bent u het met deze omschrijving van het begrip "emancipatie" eens of oneens? 30. In hoeverre herkent u elk van de volgende mogelijke kenmerken van emancipatie bij deze cliënt: bewustwording, samenhang en evenwicht in de persoon, zelfstandige en gelijkwaardige maatschappelijke positie en zelfsturing in de zin van handelingsbekwaamheid en zelfstandigheid? 31. In hoeverre is er op deze punten volgens u in vergelijking met het begin van het contact met deze cliënt een verbétering of verslechtering in de situatie opgetreden? 32. Als u nu datgene wat er allemaal bereikt is overziet, wat waren dan zoal belangrijke "gunstige" condities in de persoon of situatie van deze cliënt zèlf voor het bereiken van emancipatiedoelen? 33. Wat waren belangrijke condities in de persoon of situatie van deze cliënt die het bereiken van de doelen in de weg stonden? 34. Wat waren belangrijke "gunstige" condities in het dienstverlenend systeem voor het bereiken van emancipatiedoelen? 35. Wat waren belangrijke condities in het dienstverlenend systeem die het bereiken van de doelen in de weg stonden? 36. a. Hoe groot was uw bijdrage als hulpverlener aan het bereikte resultaat? b. Wat in uw aanpak is vooral effectief gebleken voor het bereiken van de emancipatiedoelen? c. In welke mate bent u tevreden over uw eigen bijdrage aan het resultaat? Taxeren van de probleemsituatie 37. a. Met welke hulpvraag kwam de cliënt bij u? b. Wat zag ù bij de intake als belangrijke problemen bij deze cliënt? c. Waar lagen volgens u belangrijke oorzaken van het probleem waarvoor de cliënt om hulp kwam? d. In hoeverre vond u bij de intake, dat u als hulpverlener iets aan de problemen kon doen? 38. Wat heeft uw inschatting toendertijd van de problemen en van uw mogelijkheden om daar iets aan te doen, voor effect gehad, als u dat nu achteraf bekijkt? 39. Wat heeft uw inschatting toendertijd van de problemen en hun oorzaken voor invloed gehad op het bereiken van de emancipatiedoelen? Bepalen van doelen 40. a. Over de bereikte resultaten hebben we het al gehad. Mijn vraag is nu: Wat waren de belangrijkste tussendoelen waaraan jullie beiden tijdens de hulpverlening feitelijk hebben gewerkt? b. Zat er in deze doelen feitelijk een bepaalde volgorde? c. In hoeverre waren dit volgens u ook de doelen die de cliënt zelf in eerste instantie voor ogen had of onder woorden bracht? d. Zou u kunnen vertellen, op welke manier die doelen met tussendoelen nu precies tot stand zijn gekomen? 41. Als u nu achteraf kijkt naar de hele manier waarop de doelen tot stand zijn gekomen, wat heeft dit dan in het algemeen voor effect gehad? 42. Wat heeft deze manier van doelen bepalen voor effect gehad op het bereiken van de emancipatiedoelen? Mogelijke fasering in de aanpak van het probleem 43. a. Volgens welke stappen zijn de cliënt en u samen feitelijk te werk gegaan? b. Was dit een tevoren precies van u uit zo geplande fasering? 377

6 c. Hoe sterk hebt u feitelijk vastgehouden aan bepaalde fases die u tevoren mogelijk in uw hoofd had? 44. In hoeverre vond u dat u als maatschappelijk werker al of niet voldoende soepel inging op de vragen en ervaringen van de cliënt en op nieuwe ontwikkelingen die zich in de situatie voordeden? 45. Wat heeft uw aanpak in deze feitelijk voor invloed gehad op de cliënt? Methode van werken 46. Op welke manier hebt u als hulpverlener bij deze cliënt zijn inzicht in de problematiek bevorderd? 47. Welke aspecten van de probleemsituatie van de cliënt hebben in de gesprekken de meeste nadruk gekregen? 48. a. Wat waren in uw ogen belangrijke vragen die u aan de cliënt hebt gesteld? b. Waarom waren deze vragen volgens u zo belangrijk? c. Wat had het stellen van uw vragen feitelijk voor effect op de cliënt? 49. a. In welke mate hebt u de cliënt aangesproken op inzicht in vergelijking met ruimte gegeven voor het uiten van z'n emoties? b. Hoe vaak hebt u strijdigheden geconstateerd in de persoon van de cliënt tussen z'n verstandelijke inzichten en z'n emotionele beleving? c. Wanneer u strijdigheden constateerde, hoe ging u daar vervolgens dan mee om? d. Wat had dit voor effect op de cliënt? 50. a. In welke mate hebt u de cliënt aangesproken op z'n ervaringen in vergelijking met z'n uiterlijk waarneembaar gedrag? b. Hoe vaak hebt u strijdigheden geconstateerd tussen de innerlijke ervaringen van de cliënt en z'n uiterlijk gedrag? c. Wanneer u deze strijdigheden constateerde, hoe ging u daar vervolgens dan mee om? 51. a. Welke rollen die de cliënt in de samenleving vervult zijn binnen uw gesprekken met de cliënt zoal aan de orde geweest? b. Hoe vaak hebt u strijdigheden tussen deze verschillende rollen geconstateerd? c. Wanneer u strijdigheden constateerde, hoe ging u daar vervolgens dan mee om? d. Wat had uw aanpak voor effect op de cliënt? 52. Wat heeft de manier waarop u in het algemeen bent omgegaan met strijdigheden in de persoon-en-situatie van de cliënt feitelijk voor invloed gehad op z'n emancipatieproces? 53. a. In welke mate hebt u direct gewerkt met de cliënt aan het omgevingsveld van de cliënt? b. Wat bleken feitelijk belangrijke technieken te zijn in het directe werken met het omgevingsveld voor het bereiken van uw doelen? 54. a. Voorzover er direct of indirect, openlijk of verhuld, sprake was van conflicten tussen de cliënt en z'n omgeving, in welke zin stelde u zichzelf in die conflicten al of niet partijdig op? b. Hoe vaak hebt u officiële overtredingen van regels, normen of voorschriften door de cliënt bewust door de vingers gezien of getolereerd? c. Wanneer u opkwam voor de belangen van de cliënt tegenover derden, had u dan ook een algeméner, maatschappelijk belang voor ogen? d. Wat had uw al of niet partijdige opstelling feitelijk voor effect op het bereiken van uw doelen? 55. In hoeverre hebt u al of niet bevorderd dat de cliënt z'n problemen samen met andere mensen besprak en aanpakte? 56. Voorzover u hebt bijgedragen aan de zelfstandigheid van de cliënt, op welke manìeren hebt u als hulpverlener deze zelfstandigheid dan zoal bevorderd? 57. In hoeverre bent u het met de volgende uitspraken eens of oneens: a. Ik stimuleerde de cliënt om z'n eigen beslissingen te nemen. b. Ik ging mee in de richting die de cliënt zelf op wilde. 378

7 c. Ik liet de cliënt zèlf de doelen van de hulp bepalen. d. Ik liet de cliënt zelf een keuze maken voor mijn methode van werken. e. Als ik het hele hulpverleningsproces overzie, dan vind ik, dat ik het ontwikkelingstempo van de cliënt goed heb gevolgd: ik heb niet te hard en niet te zachtjes gelopen. 58. Bent u wel eens bewust ergens níet op ingegaan? 59. In hoeverre vond u zichzelf in de gesprekken met de cliënt te veel of juist te weinig directief? 60. Met welk van de onderstaande punten hebt u de cliënt geconfronteerd en hoe vaak hebt u dat gedaan? a. met een bepaald communicatiepatroon dat hij van u verwachtte en waarin u niet mee wilde gaan? b. met het eigen aandeel in de probleemsituatie dat de cliënt probeerde te ontkennen? c. met naar binnen geslagen emoties die hij moeilijk kon uiten? d. met de realiteit van wat er werkelijk precies was gebeurd, welke realiteit de cliënt probeerde te verdringen of ontkennen? e. met eigen opvattingen van u als hulpverlener? 61. In hoeverre vond u zichzelf te veel of juist te weinig confronterend? 62. a. Van welke bestáánde methode van hulpverlenen hebt u feitelijk bij deze cliënt gebruik gemaakt? b. Als u de hele hulpverlening overziet, hoeveel bent u dan daadwerkelijk bezig geweest met: 1. begeleiden van psychosociale problemen 2. informatie geven over zaken 3. adviezen geven 4. concrete dienstverlening 5. bemiddeling en/of pleitbezorging 6. collectieve belangenbehartiging 7. preventief werken? 63. Wat heeft (hebben) de door u gebruikte methode(n) en de manier waarop u van die methode(n) gebruik hebt gemaakt, feitelijk voor effect gehad op deze cliënt wat betreft: inzicht en bewustwording, samenhang en evenwicht in persoon, zelfstandige en gelijkwaardige maatschappelijke positie en handelingsbekwaamheid en zelfstandigheid? Hulpmiddelen 64. Van welke technische hulpmiddelen hebt u in uw contact met deze cliënt al of niet gebruik gemaakt? 65. In hoeverre heeft uw gebruik van bepaalde technische hulpmiddelen belangrijk bijgedragen aan het bereikte resultaat? 66. Zijn er nog andere belangrijke effecten van de door u gebruikte hulpmiddelen bij deze cliënt te vermelden? Relatie hulpverlener-hulpvrager 67. a. Wanneer vind u dat u kunt spreken van een "goed contact" met een cliënt? b. Hoe vond u nu dat uw contact was met de cliënt? 68. Hoe was uw eigen houding tegenover deze cliënt? a. Vond u het over het algemeen gemakkelijk of juist moeilijk om geïnteresseerd te luisteren en belangstelling te tonen? b. Vond u dat er bij u sprake was van voldoende gevoelsmatige betrokkenheid bij de persoon of de problematiek van de cliënt? c. Vond u dat er bij u sprake was van een voldoende afstandelijke houding ten opzichte van de persoon of de problematiek van de cliënt? d. Vond u zichzelf voldoende kritisch op uw eigen machtspositie als hulpverlener? e. Voelde u zich bij deze cliënt goed op uw gemak? f. Kon u reageren zoals u ook werkelijk bent, zonder uw eigen kijk aan de cliënt op te dringen? g. Kon u zichzelf soepel sturen in het contact met deze cliënt? 379

8 h. Vond u het leuk om met deze cliënt te werken? 69. In hoeverre heeft uw houding tegenover de cliënt naar uw mening belangrijk bijgedragen aan het bereiken van de emancipatiedoelen? Evalueren met de cliënt 70. a. Op wiens initiatief is het contact beëindigd? b. Is het contact met de client op een bevredigende of niet bevredigende manier beëindigd? c. Hebt u met de cliënt al of niet goed geëvalueerd wat het bereikte resultaat was? d. Hebt u met de client het proces al of niet goed geëvalueerd? 71. In hoeverre heeft de manier van evalueren belangrijk bijgedragen aan het bereiken van de emancipatiedoelen? 72. Wat vond u van dit interview? 73. Vind u het goed dat een andere interviewer dan ik een gesprek heeft met de cliënt? Waarom wel of waarom niet? 74. a. Vind u het goed dat het verslag (of een gedeelte eruit) dat ik maak naar aanleiding van dit interview eventueel ook door de cliënt wordt gelezen, als hij daarvoor de wens te kennen geeft? b. Zou u graag het verslag van het interviewgesprek met uw cliënt te lezen krijgen? Zo ja, dan zullen wij deze wens doorspelen naar de cliënt. Als hij dan hiermee akkoord gaat, dan zullen wij ervoor zorgen dat u het krijgt te lezen. Bedankt voor dit interview Opmerkingen van de interviewer 380