Nazorg ex-gedetineerden

Transcriptie

1 Gemeente Utrecht Nazorg ex-gedetineerden 2008 Mei

2 Colofon uitgave Afdeling Bestuursinformatie Sector Bestuurs- en Concernzaken Gemeente Utrecht Postbus CE Utrecht in opdracht van Afdeling Openbare Orde en Veiligheid Bestuurs- en Concerndienst Gemeente Utrecht internet rapportage Suzanne Wolf Geisje Hoetjes informatie Geisje Hoetjes (030) foto omslag drukwerk bronvermelding Het overnemen van gegevens uit deze publicatie is toegestaan met de bronvermelding: Bestuursinformatie, gemeente Utrecht Mei Nazorg ex-gedetineerden

3 Gemeente Utrecht Samenvatting Inleiding Momenteel wordt vanuit het Veiligheidshuis Utrecht de nazorg van de uit detentie gekomen veelplegers gecoördineerd op basis van de inspanningsverplichtingen die de gemeente Utrecht heeft voor de nazorg van veelplegers in het kader van GSB III en ten aanzien van de OGGZ-doelgroep (Openbare Geestelijke Gezondheidszorg). Dit gebeurt in het kader van het Plan van aanpak van de Maatschappelijke Opvang. Nazorg bestaat uit het begeleiden van veelplegers voor wie het justitiële traject is afgesloten. In het convenant van de gemeente Utrecht gaat nazorg over het regelen van uitkering, schuldsanering, opleiding, toe leiding naar werk, huisvesting en zorg. Het ministerie van Justitie en de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) spreken van een viertal basisvoorwaarden voor nazorg van gedetineerden: identiteitspapieren (deze ontbreekt in het Utrechtse convenant), onderdak (ofwel huisvesting), inkomen (ofwel uitkering, schuldsanering, opleiding en toe leiding naar werk) en zorg. De gemeente Utrecht heeft als ambitie om voor 2010 een sluitende opvang te realiseren voor alle ex-gedetineerden. Om deze taak zo goed mogelijk te kunnen vervullen, is het nodig zicht te krijgen op het profiel en de omvang van de doelgroep waarvoor de gemeente vooralsnog geen speciale verplichting heeft. De gemeente Utrecht wil weten op welke gebieden deze ex-gedetineerden behoefte aan nazorg hebben. En meer specifiek wil zij weten of er groepen te onderscheiden zijn die speciale behoeftes hebben als het gaat om nazorg, bijvoorbeeld jongeren en vrouwen. Bestuursinformatie is gevraagd hiervoor een onderzoek uit te voeren. In deze samenvatting geven we kort de uitkomsten van dit onderzoek weer. Onderzoek aan de hand van screeningsformulieren en uitstroomcijfers Om een beeld te krijgen van de zorgbehoeften van de ex-gedetineerden waar nog geen nazorg aan wordt verleend, gebruiken we screeningsformulieren die in de Penitentiaire Inrichtingen (PI's) worden ingevuld. Om te zorgen voor een goede aansluiting tussen detentie en terugkeer in de maatschappij, wordt in de PI's voor iedere gedetineerde binnen 10 dagen na detentie een formulier ingevuld. Hiermee wordt de zorgbehoefte op de vier landelijk vastgestelde basisgebieden geïnventariseerd. Deze formulieren worden vervolgens naar de gemeente verstuurd, waar de gedetineerde terugkeert. Voor dit onderzoek zijn alle formulieren van Utrechtse gedetineerden geselecteerd die verstuurd zijn tussen 1 januari 2007 en 31 oktober 2007 en waaraan geen nazorg is verleend. Hiervan is in het Veiligheidshuis een bestand gemaakt met persoonkenmerken en de zorgbehoeften. Om specifieker aan te kunnen geven om wat voor soort zorg het gaat hebben we de zorgbehoefte voor enkele basisgebieden verder uitgesplitst. Zo komen we op een zevental soorten zorgvragen: identiteitspapieren, huisvesting, inkomen, werk, schulden, zorgverzekering en zorg. Hiermee kunnen we nagaan op welke terreinen behoefte is aan zorg en of er groepen te onderscheiden zijn in zorgbehoefte. Het bestand dat we hebben geeft geen inzicht in de zwaarte van de zorgbehoefte. Omdat voor gedetineerden die korter dan 10 dagen in detentie zitten vaak geen formulier wordt ingevuld, geven de screeningsformulieren geen compleet beeld van de groep. Met behulp van de 3

4 totale uitstroomcijfers van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) over de Utrechtse exgedetineerden, plaatsen we de resultaten in een kader en maken we een inschatting van de totale omvang van de groep. Veel voorzieningen die onder nazorg vallen, zijn voorzieningen die in principe voor iedereen toegankelijk zijn (bijvoorbeeld een uitkering bij werkloosheid en een paspoort). Dat er geen nazorg verleend wordt, wil niet zeggen dat ex-gedetineerden geen beroep doen op deze zorg. In het geval dat zij nu al een beroep hierop doen, zal de vraag naar deze voorzieningen bij het verlenen van nazorg, niet toenemen. Om hier enig zicht op te krijgen zijn we nagegaan hoeveel (ex- )gedetineerden uit ons onderzoek al bekend waren zijn bij Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Centrum Maliebaan, reclassering, Leger des Heils en de verslavingszorg. Groep zonder nazorgverplichting omvat tussen de drie en vierhonderd ex-gedetineerden Uit een eerdere uitstroomanalyse uit 2005 bleek dat ongeveer de helft van de Utrechtse exgedetineerden (49%) geen veelpleger of OGGZ-geïndiceerd is. Dit betekent dat aan ongeveer de helft van alle Utrechtse ex-gedetineerden op dit moment al nazorg wordt verleend. De andere helft beslaat de groep waaraan nog geen nazorg wordt verleend en die we nu willen bekijken. Omdat ten tijde van de gebruikte uitstroomanalyse (2005: voor analyse zie bijlage) een bredere definitie van veelplegers gebruikt werd, is het aandeel veelplegers op dit moment wellicht iets kleiner en de groep waar wij naar kijken is daarmee mogelijk iets groter. Op basis van de uitstroomcijfers voor heel 2007 en de eerdere analyse van de uitstroom van veelplegers en OGGZ-geïndiceerden, kunnen we zeggen dat de totale groep waaraan nog geen nazorg wordt verleend bestaat uit drie- tot vierhonderd personen. Overigens kan het zijn dat ex-gedetineerden in bovengenoemde groep wel nazorg krijgen vanuit reclassering. Dit is het geval bij gedetineerden met een justitiële titel. Hierdoor zal het uiteindelijke aantal nazorgtrajecten dat de gemeente moet organiseren lager uitvallen. Onze analyse geeft geen zicht op het aantal Utrechtse ex-gedetineerden met een justitiële titel. Tabel: Uitstroom ex-gedetineerden naar veelpleger en OGGZ-geïndiceerd 2005 en schattingen 2007 Periode januari- 31 oktober aantal aandeel totale uitstroom unieke personen Screeningsformulieren unieke personen totale uitstroom veelplegers en OGGZgeïndiceerd % * ** 506*** rest % * *** totaal % ** 993 Bron: DJI uitstroomcijfers, analyse Veiligheidshuis en screeningsformulieren bewerking Bestuursinformatie * schattingen op basis van verdeling 2005, alleen totaal is werkelijk aantal uitgestroomde unieke personen. ** we weten niet hoeveel screeningsformulieren van veelplegers en OGGZ-geïndiceerde gedetineerden zijn opgestuurd en hoeveel screeningsformulieren in totaal in deze periode voor Utrechtse gedetineerden zijn ingevuld. *** schattingen op basis van verdeling 2005, alleen totaal is werkelijk aantal uitgestroomde gedetineerden. Met screeningsformulieren de helft tot tweederde van de totale groep in beeld Op basis van een eerdere uitstroomanalyse (2005) en de huidige cijfers van de totale uitstroom blijkt dat we met het gebruik van de screeningsformulieren naar schatting de helft tot tweederde 4 Nazorg ex-gedetineerden

5 Gemeente Utrecht van de totale groep in beeld hebben (233 personen van in totaal naar schatting tussen de 332 en maximaal 400 personen). Bij vergelijking met de totale uitstroomcijfers blijkt dat we vooral over kortgestrafte ex-gedetineerden informatie missen. Dit is te verklaren doordat voor kortgestraften (gedetineerden die minder dan 10 dagen zitten) vaak geen formulier wordt ingevuld. We weten niet in hoeverre het hier om veelplegers of OGGZ-geïndiceerde kortgestraften gaat en of deze kortgestraften dus al dan niet tot onze onderzoeksgroep behoren. Ook is het aantal vrouwen in ons onderzoek in vergelijking met de totale uitstroom relatief klein. Er zijn te weinig screeningsformulieren van vrouwelijke (ex-)gedetineerden (slechts 5 vrouwen), waardoor we geen aparte uitspraken kunnen doen voor deze groep. Ruim een derde van de (ex-)gedetineerden in het onderzoek is 24 jaar of jonger Van de 233 (ex-)gedetineerden in ons onderzoek is ruim een derde (34%) 24 jaar of jonger en meer dan de helft (52%) jonger dan 30 jaar. Van ongeveer de helft van de (ex-)gedetineerden (45%) weten we hoe hun huishoudensamenstelling is: ze hebben vaak geen partner en/of zijn inwonend (dit komt overeen met 31% van alle (ex-)gedetineerden in ons onderzoek). Van 61% van de gedetineerden in ons onderzoek weten we hoe lang ze hebben vastgezeten: het merendeel van hen zat tussen de twee ten vier maanden in detentie (dit is 24% van alle personen in ons onderzoek). Schulden meest voorkomende probleem waar zorg voor nodig is In hoeverre een ex-gedetineerde een zorgvraag heeft wordt door de medewerker Maatschappelijke Dienstverlening (soms impliciet) bepaald aan de hand van informatie van de ex-gedetineerde. Dit betekent ook dat als een gedetineerde zelf zwijgt over bepaalde problemen die niet op een andere manier zichtbaar zijn, deze niet als zorgbehoefte worden vastgelegd. Uit de screeningsformulieren blijkt dat bijna tweederde (60%) van de (ex-)gedetineerden in ons onderzoek een zorgvraag op het gebied van schulden heeft. Op de tweede plaats staan werk (36%) en verzekering (36%) als meest voorkomende problemen (zie Figuur - Aandeel (ex-)gedetineerden met een zorgvraag). 15% van de (ex-)gedetineerden geeft aan op geen van de gebieden een zorgbehoefte te hebben (35 personen). Gemiddeld hebben (ex-)gedetineerden op twee verschillende gebieden behoefte aan (na)zorg. Er is nauwelijks samenhang tussen de duur van detentie en het gebied, of het aantal gebieden waarop een gedetineerde behoefte aan nazorg heeft. Bij gedetineerden die op weinig gebieden behoefte aan zorg hebben, speelt vaak in ieder geval schuldenproblematiek. 5

6 Figuur Aandeel (ex-)gedetineerden met een zorgvraag 60% 45% 30% 15% 19% 36% 21% 60% 21% 36% 9% huisvesting werk inkomen schuld zorg verzekering identiteit Bron: Bestuursinformatie Nazorgbehoefte bij jonge gedetineerden minder divers Jongere gedetineerden hebben veelal op minder verschillende terreinen behoefte aan zorg. Dit komt vooral omdat jongere gedetineerden minder vaak een schuldenprobleem hebben (52% versus 61% van alle gedetineerden). Desondanks is ook bij hen zorg op het gebied van schulden nog altijd de meest voorkomende zorgbehoefte. 15% van de (ex-)gedetineerden heeft behoefte aan zorg op meer dan vier gebieden 15% van de (ex-)gedetineerden die wij hebben onderzocht (34 personen) heeft op meer dan vier verschillende gebieden behoefte aan zorg. Deze groep heeft op alle terreinen vaker behoefte aan zorg. Slechts 4% niet in beeld bij SozaWe, CMB en/of andere reclasseringspartijen Meer dan de helft van de 233 (ex-)gedetineerden die we in dit onderzoek hebben bekeken, is zowel bij Sociale Zaken (SozaWe) als bij Centrum Maliebaan (CMB) niet bekend (52%, 122 personen). Ongeveer één op de zeven is bij beide instanties bekend (14%, 32 personen). Een groot deel van de (ex-)gedetineerden dat bij Sociale zaken en Centrum Maliebaan niet bekend is, is wel bekend bij een andere reclasseringsinstantie (Reclassering Nederland, Leger des Heils en Verslavingsreclassering (anders dan Centrum Maliebaan)). Dit betekent overigens niet dat deze (ex- )gedetineerden ook nazorg krijgen via reclassering: een groot deel van de contacten van reclassering bestaat waarschijnlijk uit zogenaamde vroeghulp. In totaal zijn er 10 personen in ons onderzoek die bij geen van de organisaties bekend is (4%). 6 Nazorg ex-gedetineerden

7 Gemeente Utrecht Tabel: Totaal bekend bij de verschillende instanties ((ex-)gedetineerden totaal n=233) Aantal (ex- )gedetineerden Percentage (ex- )gedetineerden Bekend bij SozaWe 88 38% Bekend bij CMB (waarvan reclassering via CMB) 55 (42) 24% (18%) Bekend bij SozaWe en CMB 32 14% Bekend bij Reclassering NL, Leger de Heils of verslavingsreclassering (anders dan CMB) % Bij alle instanties bekend 8 3% Bij geen van de instanties bekend 10 4% Bron: Sociale Zaken en Werkgelegenheid, gemeente Utrecht en Centrum Maliebaan, 2008 NB: tabel telt op tot meer dan 100%, omdat personen soms bij meerdere instanties bekend zijn. 7

8 Aanbevelingen De analyse die we hebben uitgevoerd, moet gezien worden als een eerste stap waarbij we de verschillende beschikbare gegevens met elkaar in verband hebben geprobeerd te brengen. Daarmee geeft het onderzoek een idee van de omvang van de groep (ex-)gedetineerden waarvoor nog geen nazorgverplichting bestaat en de gebieden waarop zij behoefte hebben aan nazorg. Echter, om de gevolgen van het uitbreiden van de nazorg en de kosten die hiermee gemoeid zijn, beter te kunnen overzien en preciezer in te kunnen schatten, is verder onderzoek nodig. Hieronder geven we aan welke vragen nog open staan en hoe deze mogelijk beantwoord kunnen worden. Nagaan of ontbrekende groep afwijkend is en andere zorgbehoeften heeft Met de screeningsformulieren die we hebben gebruikt, hebben we maar een deel van de groep in beeld. Dit komt omdat voor ex-gedetineerden die korter dan 10 dagen in detentie zitten vaak geen formulier wordt ingevuld. Daarnaast blijkt ook om andere redenen niet altijd voor iedere gedetineerde een formulier te worden ingevuld of verstuurd. We weten dat er in ons onderzoek in ieder geval weinig kortgestraften voorkomen. Het is de vraag of dit komt omdat dit vaak veelplegers zijn en daarom niet bij onze screeningsformulieren zitten of echt alleen omdat voor deze kortgestraften geen formulieren zijn ingevuld. In dat laatste geval zijn ze voor de uitbreiding van de nazorg en ons onderzoek relevant. We moeten in dat geval nagaan of deze kortgestraften wat betreft zorgbehoeften vergelijkbaar zijn met de groep die we hier beschreven hebben of dat zij wezenlijk andere nazorg vragen. Verder onderzoek naar 'nazorg' die nu al verleend wordt aan de groep Om een idee te krijgen van het beroep dat ex-gedetineerden nu al doen op bepaalde zorg die straks mogelijk onder nazorg valt, hebben we bekeken hoeveel (ex-)gedetineerden uit ons onderzoek al bekend zijn bij Sociale Zaken, Centrum Maliebaan (voornamelijk reclassering en behandeling), Reclassering Nederland, Leger des Heils en de koepelorganisatie van de verslavingsreclassering. Bekend zijn bij een instantie betekent echter niet per definitie dat de zorg verleend is na detentie (en dus als nazorg gezien kan worden), daarnaast zijn er meer instanties en nazorg voorzieningen waarnaar gekeken kan worden. Om hier beter zicht op te krijgen en hardere uitspraken over te kunnen doen is verder onderzoek nodig. Hierbij moet gedacht worden aan een bestandsanalyse waarbij rekening gehouden dient te worden met de periode van hulpvraag versus de periode van detentie. Ook kan er onderzoek worden gedaan, waarbij ex-gedetineerden zelf meewerken en aangeven van welke zorg zij gebruik hebben gemaakt na detentie. Precieze aantallen en specifieker beeld op basis van uitstroomgegevens In ons onderzoek zijn we uitgegaan van de screeningsformulieren, omdat deze informatie geven over de verschillende zorgbehoeften en omdat deze in praktijk gebruikt worden voor het organiseren van de nazorg. Omdat van de screeningsformulieren echter niet (altijd) is te zeggen of de gedetineerde al is uitgestroomd of niet en omdat niet van alle gedetineerden een formulier wordt ingevuld, geven ze geen compleet beeld van de werkelijke uitstroom. In dit onderzoek hebben we 8 Nazorg ex-gedetineerden

9 Gemeente Utrecht daarom de screeningsformulieren naast de uitstroomcijfers en eerdere uitstroomanalyses gezet om een schatting te maken van de totale groep ten opzichte van de groep die wij in ons onderzoek hebben meegenomen. Om preciezere uitspraken te doen over de werkelijke aantallen uitgestroomde gedetineerden waarvoor nazorg nodig is en om een specifieker beeld te geven van de nazorg die al verleend wordt en gedetineerden die wel behoefte hebben, maar nog geen zorg krijgen, moet een analyse uitgevoerd worden met als basis de uitstroomgegevens. Hierbij moeten dan verschillende stappen worden gezet. Ten eerste moet een complete lijst met uitstroomgegevens op persoonsniveau voor 2007 beschikbaar worden gesteld. Van deze lijst moet worden nagegaan welke personen op moment van uit detentie komen, voorkwamen op de veelplegerlijst of OGGZ-geïndiceerd waren. De lijst die we overhouden zijn alle uitgestroomde gedetineerden voor wie op moment van uitstromen geen nazorgverplichting bestond. Om na te gaan hoeveel van deze ex-gedetineerden wel al een beroep doen op voorzieningen die als nazorg bestempeld kunnen worden, moet deze lijst naast de registraties van de verschillende nazorgverlenende instanties. Idealiter wordt hierbij ook bekeken of de zorg die de instantie verleend, ook daadwerkelijk na detentie heeft plaatsgevonden (en dus als nazorg gezien kan worden). Voor de groep die overblijft omdat ze onbekend zijn bij deze instanties en dus (nog) geen zorg krijgen, moet nagegaan worden wat de zorgbehoeften zijn. Heeft deze groep echt geen zorgbehoeften of zijn er wel zorgbehoeften, maar hebben zij de weg naar de instanties niet gevonden? Om antwoord te kunnen geven op deze vragen, zal er informatie gehaald moeten worden uit de screeningsformulieren van de overgebleven groep. Indien de screeningsformulieren onvoldoende informatie geven over de zwaarte van de problematiek, kan aanvullend kwalitatief onderzoek door middel van interviews met MMD-ers en ex-gedetineerden hier verder inzicht in geven. 9

10

11 Gemeente Utrecht Inhoudsopgave Samenvatting 3 1 Inleiding 13 2 Achtergronden en omvang groep 20 3 Zorgbehoeften 28 4 Speciale doelgroepen voor nazorg 31 5 (Ex-)gedetineerden in beeld 33 Bijlage 37 11

12

13 Gemeente Utrecht 1 Inleiding Om de nazorg voor alle ex-gedetineerden goed te organiseren heeft de gemeente Utrecht een beeld nodig van de gedetineerden waaraan nog geen nazorg wordt verleend en de zorgbehoeften die deze groep heeft. Bestuursinformatie is gevraagd hiernaar een onderzoek uit te voeren. In onderliggend onderzoek schetsen we aan de hand van de screeningsformulieren van de in- en uitgestroomde (ex- )gedetineerden een beeld. De screeningsformulieren geven geen compleet beeld van de groep, omdat voor gedetineerden die minder dan 10 dagen vastzitten veelal geen formulier wordt ingevuld. Met behulp van de totale uitstroomcijfers van de Utrechtse ex-gedetineerden plaatsen we de resultaten in een kader en maken we een inschatting van de totale omvang van de groep. 1.1 Aanleiding Jaarlijks belanden rond de duizend Utrechters in een penitentiaire inrichting (PI). Na vrijlating moet voorkomen worden dat de ex-gedetineerde terugvalt in zijn criminele gedrag. Dit gebeurt in het belang van zowel de gemeente (kosten voor politie en schade van criminaliteit zijn hoog), als de samenleving (overlast, onrust en onveiligheidsgevoelens) en van de gedetineerde zelf (een leven in de marge van de samenleving). Om recidive te voorkomen is goede nazorg nodig. Als we het hebben over nazorg zijn er vier basisvoorwaarden gesteld die nodig zijn voor een goede re-integratie van een ex-gedetineerde (Ministerie van Justitie, Dienst Justitiële Inrichtingen): Identiteitspapieren, onderdak, inkomen, zorg. Getracht wordt om vóór het ontslag van een gedetineerde deze zaken geregeld te hebben. Hiervoor is een goede samenwerking nodig tussen gemeente, penitentiaire inrichtingen en andere ketenpartners. Overigens ligt de verantwoordelijkheid voor deze basisvoorwaarden uiteindelijke bij de (ex-) gedetineerde zelf. Momenteel wordt vanuit het Veiligheidshuis Utrecht de nazorg van de uit detentie gekomen veelplegers gecoördineerd op basis van de inspanningsverplichtingen die de gemeente Utrecht heeft voor de nazorg van veelplegers. Dit gebeurt in het kader van GSB III en ten aanzien van de OGGZdoelgroep in het kader van het Plan van aanpak van de Maatschappelijke Opvang. Onder de verantwoordelijkheid van de gemeente Utrecht wordt daarvoor vanuit het Gemeentelijke Coördinatiepunt onder andere een Casusoverleg Nazorg Veelplegers georganiseerd. De gemeente Utrecht levert in afstemming met haar ketenpartners vooralsnog alleen nazorg, na einde van justitiële titel, aan uitgestroomde veelplegers. Hiervoor is met de betrokken partners een convenant afgesloten. Deze nazorg bestaat naast zorg en behandeling in het GGZ-circuit ook uit hulp bij het zoeken van werk, huisvesting en dagbesteding. Landelijk zijn vier basisvoorwaarden vastgesteld die geregeld moeten zijn voordat een ex-gedetineerde op straat staat: identiteitspapieren, onderdak, inkomen en zorg. 13

14 De gemeente Utrecht heeft in haar convenant deze voorwaarden uit gesplitst naar de volgende zes gebieden waarop zij nazorg verleend (tussen haakjes de landelijke categorieën basisvoorwaarden): huisvesting (onderdak), uitkering (inkomen), schuldsanering (inkomen), opleiding (inkomen), toeleiding naar werk (inkomen), zorg (zorg). De gemeente Utrecht heeft als ambitie om vanaf 2010 een sluitende opvang te realiseren voor alle ex-gedetineerden. Het betreft hier gedeeltelijk een nieuwe taak van de gemeente. Om deze taak zo goed mogelijk in te kunnen vullen, is het nodig zicht te krijgen op het profiel en de omvang van de doelgroep waar de gemeente vooralsnog geen speciale verplichting voor heeft. Concreet gaat het dan om de ex-gedetineerden die niet OGGZ-geïndiceerd zijn en/of gedefinieerd zijn als veelpleger. De gemeente Utrecht wil weten op welke gebieden deze ex-gedetineerden behoefte aan nazorg hebben. En meer specifiek wil zij weten of er groepen zijn te onderscheiden die speciale behoeftes hebben als het gaat om nazorg, bijv. jongeren of vrouwen. Bestuursinformatie is gevraagd hiervoor een onderzoek uit te voeren. In onderliggende rapportage vindt u de uitkomsten van dit onderzoek. 1.2 Doel van het onderzoek De doelstellingen van het onderzoek zijn: Inzicht bieden in de omvang van de groep ex-gedetineerden waarvoor de gemeente Utrecht momenteel nog geen zorgverplichting heeft. Bepalen hoe de groep ex-gedetineerden eruitziet en een beeld verkrijgen van de zorgbehoefte van mogelijke subgroepen hierbinnen (bijv. op het gebied van wonen, inkomen en zorg). Genereren van aanbevelingen voor de nazorg aan de diverse subgroepen. Onderzoeksgroep De groep waarvoor in de toekomst een nazorgverplichting zal bestaan, bestaat uit legaal in Nederland wonende ex-gedetineerden van 18 jaar en ouder. Enkele groepen behoren niet tot de doelgroep waarvoor de gemeente een nazorgverplichting krijgt: jongeren tot 18 jaar, deze vallen onder de Raad van Kinderbescherming; illegale ex-gedetineerden, zij kunnen geen aanspraak maken op sociale voorzieningen; OGGZ-geïndiceerden, deze vallen onder de reeds bestaande regeling; veelplegers, deze vallen ook onder de reeds bestaande regeling. De (ex-)gedetineerden die tot één van deze vier groepen behoren zijn niet in dit onderzoek meegenomen. Hierbij moet worden gezegd, dat naast bovengenoemde groepen de nazorg van ex-gedetineerden met een justitiële titel (bv. casemanagement, verplicht reclassering toezicht) de verantwoordelijkheid is van het Ministerie van Justitie. Deze groep komt niet in aanmerking voor gemeentelijke 14 Nazorg ex-gedetineerden

15 Gemeente Utrecht nazorgtrajecten. In dit onderzoek onderscheiden we deze groep niet, waardoor het werkelijke aantal nazorgtrajecten dat de gemeente uiteindelijk moet organiseren lager kan uitvallen. 1.3 Aanpak Om de bovengenoemde doelstellingen te kunnen realiseren hebben we informatie nodig over het aantal ex-gedetineerden in Utrecht, het soort ex-gedetineerden, achtergronden van exgedetineerden en hun zorgbehoefte. Hiervoor maken we gebruik van de uitstroomcijfers van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) en van de screeningsformulieren van de Medewerkers Maatschappelijke Dienstverlening (MMD) van de Penitentiaire Inrichtingen (PI's). Uitstroomcijfers De Dienst Justitiële Inrichtingen houdt bij, hoeveel gedetineerden de PI's binnenkomen en vertrekken. De uitstroomcijfers van DJI geven een totaalbeeld van alle uitgestroomde gedetineerden in een bepaalde periode. Hierbij wordt uitgesplitst naar geslacht, detentieduur en PI waar de gedetineerde heeft vastgezeten. Deze cijfers geven de totale groep ex-gedetineerden in de stad weer (voor een bepaalde periode, bijvoorbeeld een half jaar of een jaar) en leggen we naast de gegevens die we hebben over de verdeling van ex-gedetineerden naar veelpleger en niet veelpleger. Zo kunnen we iets zeggen over de omvang van de groep ex-gedetineerden waarvoor nog geen nazorgverplichting geldt. De uitstroomcijfers geven geen informatie over de verschillende groepen gedetineerden waar we het hierboven hebben gehad (veelplegers, OOGZ- geïndiceerde en justitiële titel), de achtergrondkenmerken en de zorgbehoeften van deze ex-gedetineerden. Daarom gebruiken we hiernaast de screeningsformulieren en een eerder uitgevoerde analyse van de uitstroomcijfers waarbij specifiek gekeken is naar de verschillende groepen met een nazorgverplichting. Screeningsformulieren Het Ministerie van Justitie moet ervoor zorgen dat de overdracht van ex-gedetineerden van de PI naar de gemeente van herkomst goed verloopt en dat de benodigde informatie beschikbaar is voor gemeenten om nazorg te kunnen verlenen. Hiervoor is het 'Project Aansluiting Nazorg' in het leven geroepen. Om de overgang vanuit de PI's goed te laten verlopen heeft het Ministerie van Justitie in iedere PI een aantal Medewerkers Maatschappelijke Dienstverlening (MMD-ers) aangesteld. Deze MMD-ers screenen alle gedetineerden op de vier basisvoorwaarden (identiteitspapieren, onderdak, inkomen en zorg) en zorgen ervoor dat de overgang van de ex-gedetineerden naar de gemeente van herkomst soepel verloopt. In eerste instantie is de gedetineerden er zelf verantwoordelijk voor dat aan de basisvoorwaarden kan worden voldaan, maar hij kan ervoor kiezen hier niet aan mee te werken. Het Ministerie van Justitie heeft wel toegezegd te zorgen voor screening van alle gedetineerden op de basisvoorwaarden en de overdracht van deze gegevens naar de gemeente van herkomst. De MMD-ers vullen hiertoe voor iedere gedetineerde een screeningsformulier (basisdocument nazorg) in. Op dit formulier worden persoonsgegevens en detentieduur opgenomen, en wordt de zorgvraag die een gedetineerde op de basisgebieden heeft, geïnventariseerd (voor formulier zie bijlage). Het gaat hier om zorgbehoeften die een gedetineerde aangeeft of een 15

16 MMD-er (soms impliciet) signaleert. Het is mogelijk dat als een gedetineerde dat wil, bepaalde zorgbehoeften buiten beeld blijven. In principe moet iedere gedetineerde binnen 10 dagen na binnenkomst gescreend worden en wordt daarna dit formulier naar de gemeente van herkomst gezonden. In praktijk zijn gedetineerden die minder dan 10 dagen vastzitten de eerste die niet worden gescreend als er sprake is van bijvoorbeeld capaciteitstekort. Het streven is om 100% van alle gedetineerden te screenen, maar van DJI hebben we vernomen dat de doelstelling op dit moment is om eind 2008 te komen tot een screening van 60% van alle gedetineerden, in 2009 tot 90% en in 2010 ook werkelijk 100% te kunnen screenen. In praktijk betekent dit dat op dit moment gedetineerden die minder dan 10 dagen vast zitten vaak niet gescreend worden. In principe moet de gemeente van herkomst wel melding krijgen over de kortgestrafte gedetineerden, in ieder geval over hun vrijlatingdatum. Handmatige selectie screeningsformulieren onderzoeksgroep De selectie van screeningsformulieren van de niet-veelplegers en niet-oggz-geïndiceerde (ex- )gedetineerden heeft handmatig plaatsgevonden. Voor dit onderzoek maken we gebruik van de formulieren die door de MMD-ers naar de gemeente Utrecht zijn gestuurd. De formulieren worden gestuurd naar de gemeentelijke coördinator nazorg, welke is gestationeerd in het Veiligheidshuis. Deze legt het ingezonden formulier naast de actuele lijst met veelplegers en selecteert zo de veelplegers voor wie nazorg gecoördineerd moet worden. De formulieren van (ex-)gedetineerden waarvoor op het moment van vrijkomen geen nazorgverplichting bestaat worden op een apart stapeltje gelegd. Van deze stapel is in het Veiligheidshuis voor dit onderzoek een geanonimiseerd bestand gemaakt. In dit bestand staat per persoon leeftijd, geslacht, detentieduur en de zorgvraag. De zorgvraag op de eerder genoemde vier basisgebieden (zie paragraaf 1.1) hebben we (om specifiekere informatie te kunnen geven voor dit onderzoek) verder uitgesplitst in een zevental zorgbehoeften. Het gaat dan om identiteitsbewijs (identiteitspapieren), huisvesting (onderdak), inkomen (inkomen), werk (inkomen), schulden (inkomen), verzekeringen (zorg) en zorg (zorg). De selectie van de screeningsformulieren heeft bewust op deze handmatige manier plaatsgevonden en niet via de indicatie veelpleger of Maatschappelijke Opvang welke op de screeningsformulieren staan vermeld. In de praktijk blijkt namelijk dat deze indicaties niet altijd overeenkomen met de actuele lijsten voor nazorg die in het Veiligheidshuis gebruikt worden. We sluiten hiermee aan bij de Utrechtse praktijk waarbij de selectie niet op basis van de screeningsformulieren plaatsvindt, maar via de veelplegerlijsten. Voor dit onderzoek zijn alle formulieren gebruikt van gedetineerden die vanaf 1 januari 2007 tot en met 31 oktober 2007 (het moment waarop het onderzoek is gestart) uit detentie zijn gekomen (met uitzondering van de veelplegers en OGGZ-geïndiceerden). Dit kwam neer op 268 registratieformulieren die bij de in- of uitstroom van detentie door een MMD-er zijn ingevuld. Sommige gedetineerden hebben meerdere keren in detentie gezeten in de onderzoeksperiode en voor een aantal gedetineerden is meerdere formulieren ingestuurd (instroom, uitstroom). De formulieren betreffen 233 unieke personen die in de eerste tien maanden van 2007 gedurende een bepaalde periode in detentie hebben gezeten. Tijdens de periode die het onderzoek beslaat is het screeningsformulier aangepast. Hierdoor hebben we te maken met oude en nieuwe formulieren. Voor de (ex-)gedetineerden voor wie een nieuw 16 Nazorg ex-gedetineerden

17 Gemeente Utrecht formulier is ingevuld kunnen we ook iets zeggen over de huishoudensamenstelling van de (ex-) gedetineerde bij de rest kan dit niet. Bepalen omvang groep Met de screeningsformulieren kunnen we geen beeld geven van de totale omvang van de groep exgedetineerden waar de gemeente straks nazorg aan wil verlenen. Ten eerste hebben een beperkte periode bekeken en niet een geheel jaar en ook missen we de kortgestraften (minder dan 10 dagen). Om een inschatting te maken van de totale groep en om de informatie die we hebben in een juist kader te zetten, gebruiken we daarom ook de uitstroomcijfers. Door deze naast de aantallen en achtergrondkenmerken te zetten van de gedetineerden van wie we een screeningsformulier hebben, kunnen we een inschatting maken van de totale groep. Hiermee kan het aantal en de achtergrond worden geschat van de gedetineerden die we missen in onze analyse. Hierbij moeten we wel opmerken dat de screeningsformulieren niet één op één vergeleken kunnen worden met de uitstroomcijfers, omdat niet alle gedetineerden waarvan wij tussen 1 januari en 31 oktober een screeningsformulier hebben ontvangen ook per definitie in dezelfde periode zijn uitgestroomd. Omdat er in die periode ook gedetineerden zijn uitgestroomd waarvan het screeningsformulier eerder is ontvangen (en dus niet in de onderzoeksgroep zit), gaan we er van uit dat deze twee elkaar opheffen en dat de onderzochte groep hiermee wel een representatief beeld geeft van de totale uitstroom. Op basis van een eerder uitgevoerde analyse van de stroomcijfers van 2005 van het Veiligheidshuis, schatten we vervolgens in hoe groot het aandeel veelplegers en OGGZ-geïndiceerden in de totale groep is en daarmee het deel van de ex-gedetineerden waarvoor al nazorg wordt verleend. Op deze manier geven we een indicatie van de omvang van de groep die erbij komt wat betreft het verlenen van nazorg. Achtergronden en zorgvraag gedetineerden Om een beeld te geven van de achtergronden en de zorgvraag die de verschillende gedetineerden hebben, gebruiken we de screeningsformulieren. Zoals gezegd wordt hiermee geïnventariseerd welke behoeften er zijn aan extra zorg om aan de vier landelijk vastgestelde basisvoorwaarden (identiteitspapieren, onderdak, inkomen, zorg) te voldoen. Of een ex-gedetineerde een zorgvraag heeft, wordt bepaald op basis van informatie die de gedetineerde zelf tijdens een gesprek geeft. De MMD-er beslist vervolgens of er (impliciet) sprake is van een zorgvraag. Om een specifieker beeld te krijgen van de gebieden waarop er zorgvragen zijn hebben we voor dit onderzoek de vier basisvoorwaarden waarop gescreend wordt verder uitgesplitst in de volgende zorgbehoeften: (tussen haakjes de landelijk vastgestelde basisvoorwaarde en de nazorg volgens het gemeentelijke convenant): bezit identiteitspapieren: paspoort, identiteitskaart (identiteitspapieren) huisvesting: heeft gedetineerde na detentie huisvesting? (onderdak, huisvesting) inkomen: uitkering, bank- of girorekening (inkomen, uitkering) werk: werkloos, werkzoekend (inkomen, opleiding, toeleiding naar werk) schulden: schulden, CJIB vorderingen, afspraken afbetaling (inkomen, schuldsanering) verzekeringen: zorgverzekering (zorg) zorg: (lopende) psychisch/geestelijke zorg, huisarts (zorg) 17

18 Het bestand van de screeningsformulieren dat we hebben geeft geen informatie over de zwaarte van de zorgvraag. Een zorgvraag schulden bijvoorbeeld, kan gaan om euro, maar ook om tienduizenden euro's. Om desgewenst beter zicht te krijgen op de zwaarte van de zorgvragen is (kwalitatief) vervolgonderzoek nodig. Om een beeld te geven van de achtergronden van de gedetineerden en om na te gaan of er verschillen in zorgbehoeften zijn voor gedetineerden met andere achtergronden, gebruiken we de achtergrondkenmerken die op de formulieren zijn opgenomen. Hierbij hebben we speciale aandacht voor jongeren (18 tot en met 24 jaar) en gedetineerden met veel zorgvragen. In dit onderzoek hadden we ook apart naar de vrouwelijke ex-gedetineerden willen kijken, er zijn echter te weinig screeningsformulieren van vrouwen om uitspraken over deze groep te doen. Geen informatie over gepleegde delicten in dit onderzoek Om een compleet beeld te krijgen van de (ex-)gedetineerden in Utrecht, is het aantal en het soort delicten dat zij gepleegd hebben een relevant gegeven. Ook voor de nazorg is dat van belang. Met de nazorg proberen we immers de kans op recidive te verkleinen. In dit geval is het interessant te weten of de nazorg die je op een bepaald gebied organiseert (de daarmee gemoeide kosten) gericht is op een groep gedetineerden die zware gewelddelicten pleegt, bijna veelpleger is of dat het veel gedetineerden betreft die niet eerder hebben gezeten of overtredingen hebben begaan. Tijdens het verzamelen van de informatie voor dit onderzoek bleek het echter lastig om bruikbare informatie over het aantal en het soort delicten van een (ex-) gedetineerde mee te nemen. In de screeningsformulieren is hierover geen informatie opgenomen. We hebben overwogen om per gedetineerde in het Herkenningsdienst Systeem (HKS) van de politie deze informatie op te zoeken. De informatiewaarde van het HKS voor dit onderzoek bleek echter tegen te vallen. In HKS worden niet zozeer de delicten genoemd, maar de artikelnummers van het wetboek van strafrecht waar een verdachte van verdacht wordt. De artikelnummers die in het HKS worden genoemd zijn ook vaak andere dan waar de verdachte uiteindelijk voor veroordeeld wordt (de politie kiest er meestal voor om het meest zware artikel wat mogelijk is bij een incident mee te geven) en de in HKS genoemde artikelnummers geven geen specifiek inzicht in de zwaarte van een delict. Omdat daarbij het toevoegen van deze informatie aan ons bestand handmatig zou moeten gebeuren en daarmee een zeer tijdrovende klus zou zijn, hebben we besloten deze informatie achterwege te laten. De uitkomsten van dit onderzoek moeten in eerste instantie iets zeggen over de hoeveelheid en soort nazorgbehoefte en pas in de tweede plaats iets over de verschillen in zorgbehoefte tussen veelplegers en niet-veelplegers en tussen geweldplegers en autokrakers en de mogelijke recidive die we met de zorg voorkomen. In dit onderzoek kunnen we wel iets zeggen over mogelijke verschillen in zorgbehoefte tussen kort en langer gedetineerden wat indirect een indicatie is voor de hoeveelheid en/of zwaarte van de gepleegde delicten. Huidig beroep op nazorg door ex-gedetineerden Hoewel er nog geen nazorg voor alle ex-gedetineerden wordt georganiseerd, kunnen exgedetineerden op de meeste voorzieningen, net als iedere andere inwoner, op een aantal voorzieningen gewoon aanspraak maken. Het is op dit moment wel aan het eigen initiatief van de exgedetineerden om dit zonodig ook te doen. Om een goed beeld te krijgen van de (extra) behoefte aan nazorg, is het goed te kijken in welke mate ex-gedetineerden al een beroep doen op verschil- 18 Nazorg ex-gedetineerden

19 Gemeente Utrecht lende voorzieningen. Het is niet mogelijk om zicht te krijgen op alle voorzieningen waar exgedetineerden gebruik van maken en of dit aansluitend aan hun detentie is geweest. Wel is het relatief eenvoudig om na te gaan hoeveel van de ex-gedetineerden die wij in ons onderzoek hebben meegenomen, in beeld zijn bij Sociale Zaken, Centrum Maliebaan en reclassering. Zoals gezegd is niet direct vast te stellen of het hier ook direct gaat om zorg na detentie (aansluitend op de zorg die wij in beeld hebben gebracht). Wel gaan we er van uit dat als de zorg is verleend voor de detentie, dat tijdens en na detentie geen extra zorg meer nodig is. Gaat het om zorg na detentie dan gaan we er vanuit dat de ex-gedetineerde dit zelf heeft georganiseerd en dat dit in de toekomst bestempeld wordt als nazorg. Ook in dit geval gaan we er van uit dat dit niet leidt tot extra vraag naar zorg. Om na te gaan hoe groot de extra vraag zal zijn, is vanuit het Veiligheidshuis de lijst van exgedetineerden uitgewisseld met Sociale Zaken en Centrum Maliebaan met het verzoek deze te leggen naast de administratie van deze instanties. Als een ex-gedetineerde bij een instantie bekend is, gaan we er van uit dat hij of zij nu al een vorm van zorg ontvangt en nazorg geen extra beroep op de zorg zal doen. 19

20 2 Achtergronden en omvang onderzoeksgroep Op basis van een eerdere uitstroomanalyse (2005) en de huidige cijfers van de totale uitstroom blijkt dat ongeveer de helft van Utrechtse ex-gedetineerden geen veelpleger of OGGZ-geïndiceerd is. Met de screeningsformulieren hebben we naar schatting ongeveer de helft tot tweederde van deze groep in beeld. De totale groep ex-gedetineerden waarvoor nog geen nazorgverplichting geldt, betreft naar schatting tussen de 300 en 400 personen. We hebben van 233 personen een screeningsformulier. In vergelijking met de totale uitstroomcijfers blijkt dat we vooral over kortgestrafte (ex-)gedetineerden informatie missen. We weten niet of het hier om veelplegers of OGGZ-geïndiceerde kortgestraften gaat. Er zijn te weinig screeningsformulieren van vrouwelijke (ex-)gedetineerden, waardoor we geen aparte uitspraken kunnen doen voor deze groep. Van de 233 (ex-)gedetineerden in het onderzoek is ruim een derde 24 jaar of jonger. Van een deel van de (ex-)gedetineerden (45%) weten we hoe hun huishoudensamenstelling is, deze hebben vaak geen partner en/of zijn inwonend. Van 61% van de gedetineerden in ons onderzoek weten we hoe lang ze hebben vastgezeten, het merendeel van hen zat tussen de twee tot vier maanden in detentie (24%). Om een beeld te geven van de uitstroom van ex-gedetineerden en verschillende groepen gedetineerden en om de groep waarvan we screeningsformulieren hebben in perspectief te zetten, gebruiken we de uitstroomcijfers en een eerder gemaakte analyse van de uitstroom in In dit hoofdstuk beschrijven we het beeld dat uit deze gecombineerde gegevens naar voren komt. 2.1 Omvang van de onderzoeksgroep Ongeveer de helft van Utrechtse ex-gedetineerden geen veelpleger of OGGZ-geïndiceerd Uit een eerdere analyse van de uitstroom van de ex-gedetineerden in 2005 bleek dat ongeveer de helft van de Utrechtse ex-gedetineerden (49%) geen veelplegers of OGGZ geïndiceerd is. Dit betekent dat in principe aan ongeveer de helft van de Utrechtse ex-gedetineerden op dit moment al nazorg wordt verleend en dat de groep die we nu verder bekijken de andere helft beslaat. Hierbij moet gezegd worden dat ten tijde van de gebruikte uitstroomanalyse een bredere definitie van veelpleger is gebruikt. Binnen de huidige definitie is het aantal veelplegers mogelijk kleiner en zal de groep waaraan nu nazorg wordt verleend ook iets kleiner zijn. Logischerwijs betekent dit dat de groep waar wij nu naar kijken juist iets groter is dan de helft van alle ex-gedetineerden. 20 Nazorg ex-gedetineerden

21 Gemeente Utrecht Tabel 1: Verdeling ex-gedetineerden naar veelplegers, OGGZ geïndiceerd en overig, uitstroomanalyse 2005 % van totaal 1: Veelplegers GSB3, niet OGGZ geïndiceerd : Veelplegers GSB3, OGGZ geïndiceerd : Veelplegers niet GSB3, niet OGGZ geïndiceerd : Veelplegers niet GSB3, OGGZ geïndiceerd : Niet veelplegers, OGGZ geïndiceerd : Niet veelplegers, niet OGGZ geïndiceerd Totaal (ex-)gedetineerden Bron: Cijfermatige Analyse uitstroomcijfers gedetineerden 2005, C. van den Ingh en D. Brands, Screeningsformulieren beschikbaar van de helft tot tweederde van de totale onderzoeksgroep Met de screeningsformulieren hebben we zoals eerder gezegd niet alle ex-gedetineerden in beeld, die geen veelpleger of OGGZ-geïndiceerd zijn. Ten eerste omdat we maar een periode (1januari 2007 tot en met 31 oktober 2007) hebben bekeken en niet een heel jaar. Daarnaast is bekend dat voor ex-gedetineerden die minder dan 10 dagen vastzitten, meestal geen formulier wordt ingevuld. We hebben in totaal van 233 (ex-)gedetineerden waar nog geen nazorgverplichting voor is, een screeningsformulier en/of overdrachtsdocument. In 2007 is in dezelfde periode 832 keer een Utrechter uit detentie gekomen (sommige gedetineerden zitten meerdere malen per jaar in detentie, in totaal gaat het om 680 unieke personen). Zoals gezegd wordt naar schatting aan ongeveer de helft van deze ex-gedetineerden al nazorg verleend in het kader van de nazorgverplichting aan veelplegers of OGGZ-geïndiceerden. De gedetineerden in ons onderzoek beslaan zo ongeveer een kwart van alle ex-gedetineerden en de helft van de totale groep waaraan nog geen nazorg wordt verleend. Op basis van een inschatting van de uitstroomcijfers van heel 2007, de formulieren die wij hebben en de eerdere analyse van de uitstroom van veelplegers en OGGZ-geïndiceerden, kunnen we zeggen dat de totale groep waaraan nog geen nazorg wordt verleend uit 300 à 400 personen zal bestaan. Met de screeningsformulieren hebben we dan de helft tot tweederde van deze groep in beeld. Overigens kan het zijn dat ex-gedetineerden in bovengenoemde groep wel nazorg krijgen vanuit reclassering. Dit is het geval bij gedetineerden met een justitiële titel. Hierdoor zal het uiteindelijke aantal nazorgtrajecten dat de gemeente organiseert minder zijn. In dit onderzoek hebben we hier geen rekening mee gehouden. 21

22 Tabel 2: Uitstroom ex-gedetineerden naar veelpleger en OGGZ-geïndiceerd 2005 en schattingen 2007, Utrecht Periode januari- 31 oktober aantal aandeel totale uitstroom unieke personen Screeningsformulieren unieke personen totale uitstroom veelplegers en OGGZgeïndiceerd % * ** 506*** rest % * *** totaal % ** 993 Bron: DJI uitstroomcijfers, analyse Veiligheidshuis en screeningsformulieren bewerking Bestuursinformatie * schattingen op basis van verdeling 2005, alleen totaal is werkelijk aantal uitgestroomde unieke personen. ** we weten niet hoeveel screeningsformulieren van veelplegers en OGGZ-geïndiceerde gedetineerden zijn opgestuurd en hoeveel screeningsformulieren in totaal in deze periode voor Utrechtse gedetineerden zijn ingevuld. *** schattingen op basis van verdeling 2005, alleen totaal is werkelijk aantal uitgestroomde gedetineerden. Vooral over kortgestrafte (ex-)gedetineerden geen informatie Met de screeningsformulieren lijken we vooral informatie te missen over kortgestraften. Dit is logisch gezien het feit dat het screeningsformulier binnen 10 dagen ingevuld moet worden en veel van deze gedetineerden dan al weer op vrije voeten zijn. Deze kortgestraften beslaan ruim een kwart van alle (ex-)gedetineerden (26%) in de onderzoeksperiode. Bij vergelijking met de cijfers over de totale uitstroom van Utrechtse gedetineerden moeten we er rekening mee houden dat hierin ook de veelplegers zijn opgenomen. Een andere mogelijkheid is dus dat zich onder de kortgestraften veel veelplegers en OGGZ-geïndiceerde gedetineerden bevinden. Overigens missen we niet alleen de kortgestraften (<10 dagen), ook gedetineerden met een detentieduur van minder dan een maand komen in ons onderzoek weinig voor. Vergelijken we dit met de totale uitstroomcijfers dan zien we dat de helft van alle gedetineerden een straf uitzitten van minder dan een maand (per keer). Wanneer we de screeningsformulieren die we hebben naast de totale uitstroom leggen, zien we ook dat van veel gedetineerden waarvan wij een screeningsformulier hebben, niet bekend is wat de uiteindelijke detentieduur is (geweest) (40%). Wellicht zijn dit de kortgestraften die we missen. Hierover kunnen we echter geen uitsluitsel geven zonder informatie over de detentieduur van de (ex-)gedetineerden waaraan de gemeente nu wel al nazorg verleend (veelplegers en OGGZgeïndiceerden). 22 Nazorg ex-gedetineerden

23 Gemeente Utrecht Tabel 3: Verdeling detentieduur (ex-)gedetineerden in onderzoeksgroep en in totale uitstroom Utrecht Screeningsformulieren Totale uitstroom aantal % van totaal aantal % van totaal cumulatief % < 1 week < 2 weken < 3 weken < 1 maand maand - < 2 maanden maanden - < 3 maanden maanden - < 4 maanden maanden - < 5 maanden maanden - < 6 maanden maanden - < 9 maanden maanden - < 1 jaar jaar - < 18 maanden maanden - < 2 jaar jaar - < 3 jaar jaar - < 5 jaar jaar - < 8 jaar jaar - < 12 jaar onbekend totaal Bron: Bestand Screeningsformulieren Veiligheidshuis ( t/m ) en uitstroom Dienst Justitiële Inrichtingen over dezelfde periode NB: DJI cijfers betreffen totale uitstroom, screeningsformulieren zijn unieke personen. Te weinig informatie over vrouwelijke (ex-)gedetineerden Het aantal vrouwen waarvoor we voor dit onderzoek een screeningsformulier hebben is te gering om betrouwbare en algemene uitspraken te doen over hun achtergrond en zorgbehoefte. De (ex- )gedetineerden van wie we een screeningsformulier hebben, zijn in 228 gevallen een man en slechts in 5 gevallen een vrouw. Dit betekent dat in ons onderzoek slechts 2% van de (ex-)gedetineerden vrouw is. Van de totale Utrechtse strafrechtelijke uitstroom in dezelfde periode is ongeveer 5% vrouw. Er zijn verschillende mogelijkheden waardoor vrouwen relatief vaak buiten het onderzoek vallen. Mogelijk zijn gedetineerde vrouwen vaker veelpleger of OGGZ-geïndiceerd. Ook kan het zijn dat deze gedetineerde vrouwen juist vaker kortgestraft (<10 dagen) zijn en/of dat de PI's waarin de vrouwen verblijven, minder vaak de screeningsformulieren invullen. 23

24 Tabel 4: Totale omvang uitstroom verschillende jaren, screeningsformulieren en verdeling naar geslacht Totaal mannen vrouwen aandeel vrouw (%) Bestand screeningsformulieren unieke personen in onderzoeksperiode Bron: Dienst Justitiële Inrichtingen NB: Niet heel 2007, maar onderzoeksperiode 1 januari t/m 31oktober 2007 en unieke personen vergelijkbaar met bestand screeningsformulieren Meeste Utrechtse gedetineerden in PI Nieuwegein, vrouwen in andere PI's De meeste Utrechtse ex-gedetineerden hebben (als laatste) vastgezeten in de Penitentiaire inrichting (PI) in Nieuwegein (41%). Daarnaast is ook nog een aanzienlijk deel afkomstig uit PI Wolvenplein in Utrecht (12%). Wanneer we een uitsplitsing maken in uitstroom van gedetineerden naar geslacht, dan zien we dat de vrouwelijk gedetineerden uit andere PI's uitstromen. De meeste Utrechtse vrouwelijke gedetineerden komen uit de PI Nieuwersluis en PIV Breda. Hiernaast is er een aanzienlijk deel vrouwen vorig jaar uitgestroomd uit de vreemdelingen detentie in Zeist (in totaal 11 keer een vrouw). Een compleet overzicht van alle PI's waaruit Utrechtse gedetineerden zijn uitgestroomd en de onderliggende aantallen uitgestroomde gedetineerden is te vinden in de bijlage. 24 Nazorg ex-gedetineerden

25 Gemeente Utrecht Tabel 5: PI's met uitstroom van meer dan 5 Utrechtse gedetineerden geslacht man vrouw totaal Almere 3% 0% 3% Amsterdam Havenstraat 1% 0% 1% Arnhem De Berg 2% 0% 2% Arnhem Zuid 1% 0% 1% Breda PIV 0% 27% 2% Grave Oosterhoek 1% 0% 1% Haarlem HvB 2% 0% 2% Haarlem PIA 2% 0% 2% HHW Westlinge BB 1% 0% 1% Lelystad 3% 0% 3% Lelystad Unit 3 (DCL) 6% 0% 6% Nieuwegein 44% 0% 41% Nieuwersluis 0% 34% 2% Sittard De Geerhorst 1% 0% 1% Utrecht Wolvenplein 13% 0% 12% Veenhuizen Bankenbosch 1% 0% 1% Zeist vreemdelingen 1% 20% 3% Zutphen Lunettestraat 1% 0% 1% Zwaag 1% 0% 1% Zwolle mannen 2% 0% 2% totale uitstroom 100% 100% 100% Bron: DJI Uitstroom Utrechtse gedetineerden 1 januari t/m 31 oktober Gedetineerden in ons onderzoek Ruim een derde van de (ex-)gedetineerden in ons onderzoek 24 jaar of jonger Van alle 233 (ex-)gedetineerden van wie we een screeningsformulier hebben, hebben we informatie over hun leeftijd. Ruim een derde (34%) van alle (ex-)gedetineerden in ons onderzoek is 24 jaar of jonger. Het betreft hier allemaal mannen. Ruim de helft (52%) van de (ex-)gedetineerden in ons onderzoek is jonger dan 29 jaar en driekwart jonger dan 40 jaar. In de verdere analyse zullen we vooral bekijken of de zorgbehoefte van jongeren (24 jaar of jonger) afwijkt van de zorgbehoefte van de overige (ex-)gedetineerden. 25