Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april

Transcriptie

1 Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april

2 Colofon, maart/april 2009 De Nieuwsbrief Basisinkomen is een uitgave van de Vereniging van Vriendinnen en Vrienden van een Basisinkomen. Deze nieuwsbrief verschijnt ca. 3x maal per jaar. Meer en ook actuele informatie kunt u vinden op onze website: Overname van artikelen met bronvermelding wordt toegejuicht. Aan de totstandkoming van deze nieuwsbrief werkten mee: Astrid Hendriksen, Claudia Haarmann, Dirk Haarmann, Floris Methorst, Guido den Broeder, Hubert Kogel, Juul van Hasselt, Leon J.J. Segers, Louise Douwes Dekker, Michiel van Hasselt, Paul Freriks, Wim de Heer, drukkerij MultiprintKoolen in Susteren. Opmaak: Astrid Hendriksen en Wim Smit. Eindredactie: Wim Smit. Contact: aquamarijn@gmail.com. ISSN Wanneer u lid wilt worden van de Vereniging Basisinkomen betaalt u 25, - contributie per jaar (, meer mag ook). Leden met een minimuminkomen kunnen volstaan met 10,- per jaar. U dient de contributie zelf over te maken naar girorekening: U ontvangt hiervoor stemrecht op de Algemene Ledenvergadering en de nieuwsbrief. En u kunt natuurlijk deelnemen aan activiteiten van de vereniging. Adres van de Vereniging Basisinkomen: Igor Stravinskisingel MA Rotterdam, Of: info@basisinkomen.nl. Inhoudsopgave: Interview met Floris Methorst 3 Wim de Heer: Basisinkomen en Zorg 8 Uitnodiging Ledenvergadering in Utrecht, zaterdag 25 april 11 De motivatie van Maastricht 11 Campagne Basisinkomen Eén jaar Otjivero, Namibië 16 Leon J.J. Segers: Achter de kredietcrisis 17 Louise Douwes Dekker: Toespraak tot de medewerkers van SoZaWe. 20 Wim Smit: Wat is de juiste hoogte voor het basisinkomen? 22 Redactioneel: Er gebeuren opmerkelijke dingen ten aanzien van de financiële huishouding in de wereld. De diverse heersers van tijdens de afgelopen decennia schijnen het één en ander niet zo handig te hebben aangepakt. Vervolgens worden er namens ons allen enorme bedragen in particuliere financiële instellingen gepompt, zonder dat gegarandeerd is dat we hier in de toekomst ook iets positiefs van zullen merken. Het lijkt niet op ideeën van deskundigen, maar op probeersels van hobby-economen. Een echte koerswijziging naar verstandiger economisch beleid, ten gunste van iedereen, is nog niet waar te nemen. Waar wacht men op? Ik constateer dat geen enkele van de in de Tweede Kamer aanwezige partijen tot dusverre te betrappen is op een authentiek idee ten aanzien van de huidige economische situatie. Het lijkt alsof men bang is om een vernieuwend standpunt in te nemen. Meer individuele participatie in de politieke besluitvorming is meer dan ooit nodig, zeker wanneer het de beschikking over het eigen bestaan en functioneren betreft. Meer greep op je leven is altijd beter. Dat zal nu meer dan ooit tevoren vergezeld moeten gaan met ontwikkelingen naar een nieuw belastingsysteem. Hierin dient een verzekering ingebouwd te worden ten aanzien van gevolgen van financiële missers van overheidswege, of acties van spelers op de particuliere markt. En met spelers bedoel ik hier gokkers en graaiers. Ieder mens heeft bestaansrecht. Dan is bestaanszekerheid garanderen toch geen omstreden doelstelling? Op dit moment wordt in Nederland sociale zekerheid door politici ingevuld volgens de mogelijkheden van willekeur en opportunisme. En is dus geen zekerheid. Het pilot-project voor verstrekking van een basisinkomen in Otjivero, Namibië toont geheel volgens verwachting, zeer gunstige ontwikkelingen. Zie hiervoor o.a. de betreffende informatie in deze nieuwsbrief, en linken naar elders. Onze eigen website is ondertussen geheel vernieuwd. Het discussieforum heeft hier een meer vooraanstaande positie gekregen. Ook zijn op de nieuwe website onze eerder verschenen nieuwsbrieven makkelijker te vinden. Vanaf nu zullen er vaker nieuwsbrieven worden verspreid. Ontvangt u deze nog niet maar wilt u die wel, geef dan uw adres door aan : info@basisinkomen.nl. 2 Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april 2009

3 Interview met architect van de toekomst Floris Methorst, januari De Rechten van de Mens maken het basisinkomen onontkoombaar. Al sinds jaar en dag staat Floris Methorst op onze ledenlijst. Bij het organiseren van het Basisinkomen-café in januari 2008 bij de Emma-stichting in Utrecht, kwamen we weer met elkaar in contact. Floris is één van de oprichters van de Emma-stichting, Centrum voor Wereld, Vrede en Milieu. In deze meneer zou vast wel een interessant interview zitten, dachten wij. Op een januarimiddag trok ik naar het gebouw van de Emma-stichting, wat een sfeervol, houten voormalig padvindersverzamelpunt is, inclusief grote tuin en diverse bijgebouwen langs de spoorlijn, een kilometer ten westen van station Utrecht Centraal. Floris ontvangt me in de ook daar gevestigde Unescobibliotheek, met thee en koek. Om met het actuele te beginnen: ben je nog één van de sollicitatie-plichtigen in dit land? Nee, ik ben van veilige pensioengerechtigde leeftijd. Boven de 67, dus buiten de gevarenzône. Platform Mensenrechteneducatie, met dank aan Alexander Pechtold, die hier een motie in de Tweede Kamer voor aangenomen heeft weten te krijgen. De Emma-stichting en de Vereniging Basisinkomen maken samen deel uit van het Allwin-network? Wat is dit precies? Het Allwin-network is een samenwerkingsverband van ideële organisaties. We organiseren elke maand een bijeenkomst onder de noemer: A World that Works for All. Het komt er op neer dat er gezocht wordt naar activiteiten die ons verbinden, en die zinvol en nuttig zijn. Kun je vertellen wat de Emma-stichting precies is en doet? De Emma-stichting is een plek voor mensen van goede wil, waar niet eerst gekeken wordt naar geld. Hier gebeuren alleen dingen op basis van vrijwilligheid. Zonder dat we gezien moeten worden als een liefdadigheidsinstelling. Dat zeker niet. We blijken al een aantal jaren allerlei interessante en warmhartige mensen aan te trekken. Het bruist hier soms van activiteiten. Er is ook door een aantal mensen gepleit voor het op dit terrein oprichten van een eigen staat. Een soort Vrijstaat. We kunnen wat dat betreft best eens kijken hoever we komen. Daar zitten ook wel behoorlijk wat haken en ogen aan. Je komt dan voor eigen politieke besluitvorming en rechtspraak te staan. En wat bijvoorbeeld te doen wanneer een Nederlands bedrijf chemisch afval over ons hek naar binnen kiepert? Ik ben zelf trouwens meer voor het harmonisatiemodel, ben liever bezig met hervorming van de Nederlandse maatschappij. De School voor Wereldburgers faciliteren we hier ook. Dit werkt samen met het Centrum voor Mondiaal Onderwijs. Dit is opgezet om middelen aan het middelbaar onderwijs aan te bieden om de burgerschapsvorming te stimuleren. Dit is op het gebied van vakken als aardrijkskunde, maatschappijleer, geschiedenis, economie en kunst. Het doel is de scholieren er van bewust te maken dat we allemaal op één wereld wonen. Het is toch merkwaardig dat er in ons land geen onderwijspakket is wat op scholen de internationale wereld als een geheel aan de orde stelt. Nu is dit allemaal te veel op Nederland gericht. In Nederland lopen we op dit gebied achter ten opzichte van Scandinavië en de Britten. Gelukkig is er nu wel een Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april

4 We zitten nu in de Unesco-bibliotheek. Hoe is die hier terecht gekomen? Deze bibliotheek van de Verenigde Naties was al een aantal decennia gevestigd in Amsterdam, maar door organisatorische problemen moest het daar weg. Ik heb toen aangeboden om het hier te huisvesten. Ik ben tegenwoordig ook voorzitter van de beheerstichting van de Unesco-bibliotheek. We krijgen af en toe mensen op bezoek die hier rond komen kijken. Vertel eens over je jeugd. Ik groeide op net buiten Apeldoorn, aan de zuidkant, richting Beekbergen. Voordat ik incarneerde in dit leven moet ik er voor hebben gekozen om buiten op te groeien. Ik heb hele warme herinneringen aan mijn jeugd op en rond de Veluwe. Ik ging altijd lopend naar school, en later tweemaal een half uur op de fiets, naar het Apeldoorns gymnasium. Allemaal heel gezond. Mijn vader had om idealistische redenen gekozen om een kippenfarm te beginnen. Mijn ouders kwamen oorspronkelijk uit Den Haag en waren van goede komaf. Het werd niet chique gevonden om daar veel over te spreken. Mijn ene grootvader had een hoge functie bij het Centraal Bureau van de Statistiek, de andere bij Rijkswaterstaat. Dat mijn vader een buitenbedrijf begon vond de familie op zich tamelijk opzienbarend, maar daar heerste de mening dat de mens moest kiezen voor wat hem of haar het grootste geluk bracht. Mijn ouders stemden vaak progressief. De mening van de sociaaldemocratie was toen al dat werken goed is voor de mens. Werken zou altijd te prefereren zijn boven leven van een uitkering. Een tijd lang was ik op zoek naar mijn juiste rol in de samenleving. Twee jaar lang heb ik me bijvoorbeeld alleen bezig gehouden met esoterie. Dat hoort absoluut bij mijn bestaan. Later ook astrologie. Dat het tijdstip van geboorte zo veelbetekenend kan zijn voor iemands identiteit en karakter kan geen toeval zijn. Het is een mysterie dat me fascineert. En ik wil altijd zoeken naar bewijs van dingen. Ik ben ook 20 jaar voorzitter geweest van de Wetenschappelijke Onderzoeksvereniging op dit gebied ( astrologie). In de jaren 60 was ik initiatiefnemer tot de democratisering van het universitaire onderwijs. Dat dit nu nog steeds functioneert zoals hoe ik het toen heb bedacht en ontworpen maakt me wel trots. Cliëntenparticipatie Wat later in mijn leven behoorde ik tot de uitkeringsgerechtigden en diende me destijds daarvoor te vervoegen bij het postkantoor. Je moest daar lang in de rij wachten, om vervolgens soms bij het loket te horen te krijgen dat er iets niet in orde was met je gegevens, en je daardoor op dat moment niets kreeg. Ik vond het veel te eenvoudig voor de overheid om mensen hun rechtmatige inkomen te onthouden. Dat heeft me er toe gebracht om in mijn woonplaats Utrecht een Cliëntenraad bij elkaar te organiseren. Deze had tot doel om een werkelijke belangenbehartiging tot stand te brengen. En dat is ook zeker gelukt. De Cliëntenraad van Utrecht werd gezien als één van de beteren in het land. Ze werd gevormd door afgevaardigden van organisaties van belanghebbenden, zoals o.a. de Werklozenbond. Maandelijks kwamen we tot overleg met de directie van de Sociale Dienst. Om beurten leverden de 2 partijen de voorzitter. Het is toch merkwaardig dat er in ons land geen onderwijspakket is wat de internationale wereld als één geheel aan de orde stelt. We hebben eens een zeer ambitieus eisenpakket voorgelegd aan de toen dienstdoende VVD-wethoudster. Met daarin een eigen kantoor, een betaald secretariaat, een budget van gulden per jaar. Dit geld wilden we aanwenden voor bijvoorbeeld voorlichting aan cliënten, en een onafhankelijke enquête naar het functioneren van de Sociale Dienst. Wij zagen het ook als een middel om onszelf op de kaart te zetten. Deze wethoudster kende tot ieders verbazing al onze eisen toe. Dat dit alles in verkiezingstijd plaatsvond zal daar best een rol bij gespeeld hebben. De topambtenaren die dit bij deze bijeenkomst aanhoorden trokken bleek weg. Zij beseften dat dit het budget te boven zou gaan en maakten dit later de wethoudster duidelijk. Het was niet waar te maken. Ik kan ook wel begrijpen dat ze bang waren wat we met dergelijke middelen zouden gaan doen. Er leefde een bepaalde nervositeit bij de ambtenarij ten aanzien van de cliëntenparticipatie. Ik hoorde tijdens een gezamenlijk overleg een ambtenaar eens zeggen dat hij de cliëntenparticipatie zijn nut wel vond hebben want met boeven moet je boeven vangen. Ik zag hem schrikken van zijn eigen opmerking. Maar het maakte wel duidelijk hoe typerend er soms over uitkeringsgerechtigden gedacht werd. Dit voorval had overigens plaats op het ministerie. Ja, we hadden ten slotte ook een overlegpositie op het ministerie van Sociale Zaken in Den Haag. Je kwam op deze manier ook in contact met topambtenaren die uitgesproken voorstander waren van het idee basisinkomen. Ik kwam zo bijvoorbeeld om de tafel te zitten met de heer Den Broeder, vader van de huidige penningmeester van de Vereniging Basisinkomen. Hij was één van de vroege uitgesproken voorstander van het basisinkomen. Dat heeft zijn carrière uiteindelijk 4 Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april 2009

5 geen goed gedaan. Hij werd op een gegeven moment nadrukkelijk op een zijspoor gezet. Het voordeel van werken in de cliëntenparticipatie was dat je meer inzicht kreeg over hoe beleid tot stand kwam. De Sociale Dienst in Rotterdam stond er om bekend om prachtige progressieve rapporten te presenteren, onder meer door de heer Engbersen, en trok daar veel geld voor uit. Maar de praktijk bleek in Rotterdam altijd teleur te stellen. Wat vind je van de ontwikkelingen binnen het werkgelegenheidsbeleid door de jaren heen? Het zijn vooral de vakbeweging en de werkgeversorganisaties die nu hun stempel drukken op het beleid. Twintig jaar geleden was nog de heersende opvatting dat de sociale voorzieningen boven alles op peil moesten blijven. Vervolgens konden we een wijziging van ideologie waarnemen die zei dat iedereen in de samenleving aan het werk moest. Dit laatste werd ook beïnvloed door de forse toestroom van mensen uit het buitenland die in steeds grotere getale in een uitkeringssituatie terecht kwamen. Door taalachterstand was het voor hen moeilijker dan voor anderen om een nieuwe betaalde baan te vinden, en dreigde er een sociaal isolement. Vanuit die gedachte is er trouwens best iets te zeggen voor stimulatie tot arbeid. Alleen werd dit binnen de kortste keren een arbeidsverplichting voor alle categorieën uitkeringsgerechtigden. Veel uitkeringsgerechtigden, waaronder academici, bleken zich tegelijkertijd toch wel nuttig te maken voor de samenleving, ook onbetaald. Deze werkelijkheid is van overheidswege altijd onderbelicht gebleven. Er doen in Nederland buitengewoon veel mensen vrijwilligerswerk. Vele hedendaagse politieke partijen, van GroenLinks tot en met de VVD, zijn overigens geheel of gedeeltelijk enige tijd voor een basisinkomen geweest. De P.v.d.A. nam het eens bijna in haar verkiezingsprogramma op. Een basisinkomen schept trouwens wel impliciet een morele verplichting. Vrijwilligerswerk is als het goed is het gevolg van een spontane ontwikkeling. De Vereniging Basisinkomen zou wellicht eens een verbond moeten sluiten met organisaties van vrijwilligers. Het basisinkomen zou als een middel van belangenbehartiging kunnen worden beschouwd. Als alle vrijwilligers staken ligt Nederland plat. Vrijwilligers doen hun werk vaak beter dan beroepskrachten. Zij doen het vaak vooral uit bezieling, in plaats van als bron van inkomsten alleen. De vakbonden tonen al geruime tijd een vijandigheid ten opzichte van vrijwilligerswerk. Het hedendaagse credo lijkt te zijn: Iedereen moet maar ondernemer worden. Velen van deze nieuwe éénpersoonsbedrijfjes gingen echter vóór de kredietcrisis al failliet. Geef deze mensen een basisinkomen en kijk of ze het dan wel redden om toch dat werk te doen, zonder ondernemer te hoeven worden. Het huidige beleid doet de werkelijke creativiteit geen goed. Schitterende wereldburgerpaspoorten. Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april

6 Eigenlijk hebben we al een basisinkomen, in de vorm van de AOW en Bijstand. Het basisinkomen komt er uiteindelijk wel, linksom of rechtsom, ook al duurt het misschien nog een eeuw. Geld zal in de toekomst minder belangrijk worden. We zijn als wereldgemeenschap rijker geworden, en gaat steeds verder in haar ontwikkeling. En de ontwikkeling van de groei van behoefte aan behuizing en voedselvoorziening neemt langzaam af. Het recht op arbeid moet gezien worden in zijn tijd. Waar zit het recht op bijstand verankerd? De Grondwet kan niet door de rechter getoetst worden. Vervolgens ontdekte ik het bestaan van de Liga van de Rechten van de Mens. Dit betekende een zucht van verlichting. Daar merkte ik dat er een besef aanwezig was van de juiste benadering van de rechtspositie van het individu, wat niet anders kan dan leiden naar invoering van het basisinkomen. Zij gingen uit van de Universele Verklaring die op 10 december 1948 is aangenomen. Op zich een wonder dat deze tot stand is gekomen. Ik was in 1995 bij de 50-ste verjaardag van de Verenigde Naties, in San Francisco, New York en Den Haag. Verschillen tussen mensen zijn een rijkdom. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in 1948 betekende een enorme stap voorwaarts voor de wereldgemeenschap. Uit de Verklaring kunnen we al halen dat er een basisinkomen behoort te gelden. De Verklaring is echter, wat veel mensen niet beseffen, geen Verdrag. Het is niet meer dan een intentieverklaring. Ik hoop overigens ook dat dat ook zo blijft. Het streeft een ideale wereld na. Dat blijft een illusie en dat op zich is niet verkeerd. Regeltjes zullen altijd scheefgroei creëren. Mensenrechten kunnen het best niet afgedwongen worden, maar langzaam door iedereen worden aanvaard als iets normaals. Dit via het onderwijs en bekendmakingen in het algemeen. Het ontstaan van de VN was uitermate boeiend. Het idee kwam op tijdens de Tweede Wereldoorlog. President Franklin D. Roosevelt was geërgerd geraakt door de werking van de Volkenbond, welke nota bene door de Amerikanen geïnitieerd was. Deze was niet in staat gebleken om de Tweede Wereldoorlog te voorkomen. In Jalta in februari 1945 overlegden Churchill, Roosevelt en Stalin over een nieuwe opzet, wat uiteindelijk de Verenigde Naties werd. Om Stalin hiervoor mee te krijgen waren er wel wat toezeggingen nodig. Hij besloot uiteindelijk in te stemmen, mits de Sovjet-Unie vetorecht zou krijgen. Dit overleg vond plaats 2 maanden voor het overlijden van Roosevelt. In 1998 is er landelijk campagne gevoerd vanwege het 50-jarig bestaan van de Verklaring. Buitenlandse Zaken werkte mee, met 70 andere organisaties. Per provincie hielden we manifestaties. In tegenstelling tot wat sommige mensen denken is de VN geen wereldregering. Het is een netwerk van landen, dus van regeringen. Het belang van het individu raakt bij de VN steeds verder zoek. Dit is in feite een weeffout die voortkomt uit het ontstaan van de VN. De Europese Unie is beter tot stand gekomen. Begonnen met een klein aantal landen, waaronder Nederland. Om toe te treden werden voor nieuwkomers een aantal eisen opgesteld op het gebied van democratische besluitvorming, goed bestuur, milieu, financieel beleid, en zo meer. De nieuwe toetredende landen moesten voldoen aan bepaalde normen. De cultuur van overleg in Brussel is eigenlijk te beschouwen als een wonder. Hopelijk blijft dat goed gaan. Bij de V.N. werden alle landen onvoorwaardelijk toegelaten. Daardoor werd de VN een machteloos lichaam, vooral een netwerk. Het belangrijkste werk gebeurt in de suborganen. Dat is ook weer geïnspireerd door de U.V.R.M.. Die Verklaring is en wordt veel invloedrijker dan men zich realiseert. Als je die goed leest, zoals Artikels 1 en 22, dan is een basisinkomen onontkoombaar. De tekst uit respect voor het individu. Typisch een stuk van de Verlichting. Internationale rechtspraak gaat voor, en Nederland moet dit navolgen. Wij zouden bij het Hof van de Rechten van de Mens een zaak tegen de Nederlandse regering aan kunnen spannen betreffende arbeidsdwang. Zolang dit onder de rechter is horen mensen niet aan arbeidsdwang te worden blootgesteld. Wat vond je van het Nederlandse Nee ten aanzien van het referendum over de Europese Grondwet? Teleurstellend. Ik stemde voor. Ik denk dat te veel mensen angst hebben voor de grote bureaucratie en het verdwijnen van rechten. Terwijl ik denk dat in Brussel alleen het gemeenschappelijk wordt besproken en besloten. De culturele eigenheid van een land of volk blijft in ere gehouden. Ik begrijp trouwens niet waarom de Vereniging Basisinkomen niet veel nadrukkelijker gebruik maakt van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Die is door nagenoeg alle landen in de wereld aanvaard als uitgangspunt. Hij functioneert volop binnen het systeem van de Verenigde Naties. Van de bijna 200 landen in de wereld hebben 90 gebruik gemaakt van inhoud van deze Verklaring bij de formulering van hun Grondwet. Europa heeft zelfs het Verdrag en een Hof van de Rechten van de Mens, dat zelfs de Nederlandse rechter kan terechtwijzen. Suborganen van de V.N. hebben veel invloed in de wereld, vooral op gebied van onderwijs, gezondheidszorg en huisvesting. Dat gaat wrijven. Je kunt mensen niet zomaar een inkomen onthouden. Het basisinkomen is een beetje een ideaal. Sommige mensen kunnen er niet mee omgaan. Sommigen vervallen tot luiheid, en dat mag. Ik heb door mijn basisinkomen veel nuttige dingen kunnen doen. Men heeft mij eens architect van de toekomst genoemd. Ik zat toen in de Werkgroep 2000, die deed aan toekomstonderzoek. 6 Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april 2009

7 Het Wereldburgerpaspoort kwam voor het eerst in beeld toen Gary Davis aan het eind van de Tweede Wereldoorlog demonstratief zijn Amerikaanse paspoort verbrandde, na het zien van wat onder andere hij als bommenwerperpiloot had aangericht. Dit heeft hem bij thuiskomst in de V.S. nog een gevangenisstraf opgeleverd. Later functioneerde hij in de V.S. mee met de Liberals. Ik sprak hem jaren later eens en hij vertelde mij dat de Nederlandse firma Johan Enschede bereidheid had getoond om een Wereldburgerpaspoort te drukken. De eerste mij bekende versie werd gemaakt in Iedereen was volgens de begeleidende filosofie in de eerste plaats wereldburger en individu, in plaats van een onderdaan van een land. Dat was iets nieuws. De Verenigde Naties is een bundeling van naties, niet van individuen. Het Wereldburgerpaspoort is nog nergens erkend. Op deelgebieden worden wel stappen genomen. We hebben nu al bijna een Europees paspoort. De grote aantrekkelijkheid van het Wereldburgerpaspoort is voor mij het vooruitzicht van het vrij reizen. Vandaag de dag zijn we allemaal overgedocumenteerd en geadministreerd. Dit komt de ruimte voor individualiteit niet ten goede. De nu erkende identiteit valt samen met gebonden zijn aan een natie. Wanneer we allemaal worden erkent als wereldburger in plaats van drager van een nationaliteit komt dat de wereldwijde gelijkberechtiging zeer ten goede. Hiermee ontken ik geenszins het bestaansrecht van een nationale identiteit. De opmerking van Maxima dat de Nederlandse identiteit niet zou bestaan vond ik een beetje dom. Die bestaat natuurlijk wel. Je haalt de Nederlanders er in het buitenland zo uit. Een beetje plomp aangelegd, en tuk op goedkoop inkopen doen. Je ziet het al aan de kleding die men draagt. En men schaamt zich er niet voor. Sommige andere volkeren hebben meer beschaving en politesse dan de Nederlanders. In sommige landen in Azië schamen ze zich dood als ze iemand beledigen. De Fransen, Belgen en Engelsen zijn ook een stuk beschaafder dan wij. 20 Jaar geleden reed ik met mijn eend door Engeland en kwam op een rotonde in botsing met een andere auto. Ik weet niet meer wiens fout het was. Toen ik zag dat er in het andere voertuig 3 skinheads zaten dacht ik Oei, dat wordt knokken. Ik was tamelijk ontdaan. Ze stapten alle drie uit, kwamen naar me toe en zeiden: Are you all right Sir? Later heeft een Britse garagist een uur lang kosteloos mijn eend staan uitdeuken, uit schaamte dat deze botsing in zijn land had plaatsgevonden. We moeten proberen nationaliteiten in stand te houden, maar landsgrenzen op te heffen. We moeten geen smeltkroes proberen na te streven, zoals in de Verenigde Staten. Verschillen tussen mensen zijn een rijkdom. Welvaartsverschillen in de wereld moeten daarentegen worden opgeheven. Interview en foto s: Wim Smit. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens : Artikel 1 : Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren ; zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoiren zich jegens elkander te gedragen in een geest van broederschap. Artikel 22 : Een ieder heeft als lid van de gemeenschap recht op maatschappelijke zekerheid en heeft er aanspraak op, dat door middel van nationale inspanning en internationale samenwerking, en overeenkomstig de organisatie en de hulpbronnen van de betreffende Staat, de economische, sociale en culturele rechten, die onmisbaar zijn voor zijn waardigheid en voor de vrije ontplooiing van zijn persoonlijkheid, verwezenlijkt worden. Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. Artikel 4 Verbod van slavernij en dwangarbeid Niemand mag in slavernij of dienstbaarheid worden gehouden Niemand mag gedwongen worden dwangarbeid of verplichte arbeid te verrichten Niet als 'dwangarbeid of verplichte arbeid' in de zin van dit artikel worden beschouwd: a. elk werk dat gewoonlijk wordt vereist van iemand die is gedetineerd overeenkomstig de bepalingen van artikel 5 van dit Verdrag, of gedurende zijn voorwaardelijke invrijheidstelling; b. elke dienst van militaire aard of, in het geval van gewetensbezwaarden in landen waarin hun gewetensbezwaren worden erkend, diensten die gevorderd worden in plaats van de verplichte militaire dienst; c. elke dienst die wordt gevorderd in het geval van een noodtoestand of ramp die het leven of het welzijn van de gemeenschap bedreigt; d. elk werk of elke dienst die deel uitmaakt van normale burgerplichten. Websites: Emma-stichting: Het Allwin-network: Centrum voor Mondiaal Onderwijs: Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april

8 Basisinkomen en zorg Tijdens de laatste bijeenkomst van de Vereniging Basisinkomen in Maastricht, november 2008, heb ik in het kort iets verteld over ontwikkelingen in de zorgsector en de mogelijke relatie met een basisinkomen. In deze bijdrage heb ik dat verhaal wat verder uitgewerkt. Ik ben al zo n tien jaar als vrijwilliger betrokken bij de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, voornamelijk in bestuurlijke en vertegenwoordigende functies. Daarnaast houdt ik mij al zo n 25 jaar met het Basisinkomen bezig. Het is dus ook niet verwonderlijk, dat ik tussen beide onderwerpen een duidelijke relatie zie. Deze relatie heeft een economisch en een maatschappelijk aspect. Méér welvaart en minder zorg Ik wil beginnen met de constatering, dat onze welvaart de afgelopen 25 á 30 jaar is verdubbeld, maar dat de kwaliteit van de zorg voor zover ik dat kan overzien in diezelfde tijd is verslechterd. Mensen die zorgen voor meervoudig complex gehandicapten bijvoorbeeld, vragen zich elke dag af of zij morgen nog wel in staat zijn die mensen, die volledig afhankelijk zijn, kunnen helpen. Als iemand door ziekte uitvalt of een vrije dag heeft, is er geen vervanging en dus geen zorg. Wij kennen ook allemaal de schrijnende verhalen van gehandicapten die opgesloten (gesepareerd) moeten worden, omdat er te weinig personeel is. Ondanks de sterk gestegen welvaart is er blijkbaar geen enkele garantie, dat wij deze mensen een enigszins menswaardig bestaan kunnen bieden. Waarom niet? Het antwoord moet worden gezocht in de economie. Op de eerste plaats wordt ons voorgehouden, dat wij de collectieve uitgaven moeten beperken om onze internationale concurrentiepositie op peil te houden of te verbeteren. Het is niet zozeer de vraag of wij meer geld zouden over hebben voor de zorgsector, nee het gaat om onze economische verhouding tot het buitenland. Je zou kunnen stellen, dat wij daarmee onze maatschappelijke verantwoordelijkheid (noodzakelijkerwijs?) ondergeschikt maken aan onze internationale economische positie. Op de tweede plaats heeft het te maken met de verdeling van de welvaart in onze eigen samenleving. Om dit uit te leggen moeten wij een vergelijking maken tussen 1950 en 2000, zoals in onderstaand tabelletje 1 is gedaan. Alle bedragen zijn uitgedrukt in guldens van Wat opvalt is, dat het Nationaal Inkomen en de loonkosten van een industriearbeider zijn vervijfvoudigd, maar dat de prijs van een auto (incl. BTW), in dit geval een Renault 4CV (kikkertje) en een Renault Modus, nagenoeg gelijk is gebleven, zelfs iets is gedaald. Nationaal Inkomen mld. gld. Nationaal inkomen index Auto in gld ,6 100 Renault4CV 7480 Renault4( 62) , Renault Modus 6756 Dacia 4400 Auto Index Loonkosten industriearbeider gld. per mnd Loonkosten index Soc.lasten als % van loonkosten , , Bovendien is een auto van nu wat betreft kwaliteit niet te vergelijken met een auto van Dus je hebt voor nagenoeg dezelfde prijs ook nog eens een veel betere auto. Dit alles komt door de technologische ontwikkeling en als gevolg daarvan de ongekende stijging van de (arbeids)productiviteit. Dat creëert de welvaart en daarom kan nu nagenoeg iedereen in een goede auto rijden. Wij zien ook, dat de belastingen en sociale lasten als percentage van de loonkosten zijn verdubbeld. Daarmee betalen wij de collectieve voorzieningen en de salarissen, van degenen die in de collectieve sector werken, zoals degenen die in de zorgsector werken. Het probleem is echter, dat in de zorgsector nauwelijks productiviteitsstijging gerealiseerd kan worden en zeker niet in die mate als in de industrie het geval was. Dus als wij desondanks betere en menswaardiger zorg willen bieden dan gaan de sociale lasten omhoog en die moeten worden opgebracht door de industriearbeider in ons voorbeeld. De loonkosten worden daardoor veel te hoog en daarom verhuist de industrie naar de zogeheten lage-lonenlanden. Dit laatste heeft natuurlijk ook bijgedragen aan de lage prijzen voor allerlei welvaartsgoederen. De wijze waarop wij de welvaart verdelen en willen omgaan met noden en behoeften in onze samenleving is dus rechtstreeks gekoppeld aan onze internationale concurrentiepositie. Hoewel in de zorgsector nauwelijks productiviteitsstijging gerealiseerd kon worden, vonden wij dat degenen die in de zorgsector werken wel mochten meeprofiteren van de welvaartsstijging. Dit werd dus ook voor het grootste deel opgebracht door de belastingen en de sociale lasten van de industrie en andere marktsectoren. Ook de zorg wordt daaruit bekostigd (premie AWBZ). Toename van deze kosten is slecht voor onze concurrentiepositie en daarom hamert de ene na de andere regering er op, dat de loonkosten en dus de collectieve uitgaven beperkt moeten worden. 1 Cijfers zijn grotendeels gebaseerd op statistische gegeven van het CBS. 8 Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april 2009

9 Marktwerking en eigen verantwoordelijkheid Sinds de 80-er jaren is er dan ook flink bezuinigd op de collectieve uitgaven en wordt de ontwikkeling daarvan sindsdien veel strakker in de hand gehouden. Om het budget voor de zorg enigszins in bedwang te houden zoeken wij de oplossing in marktwerking en eigen verantwoordelijkheid. Door marktwerking kan meer concurrentie ontstaan en wordt creativiteit losgemaakt, die kan leiden tot meer efficiency oftewel hogere productiviteit. Doel is niet alleen hogere productiviteit, maar ook betere kwaliteit. Om dat te bereiken in een sector die eigenlijk geen normale marktverhoudingen kent, werd vraagsturing erg belangrijk, want dan zouden de zorginstellingen wel gedwongen worden goede zorg te bieden. De zorgvragers werden belangrijker en het adagium de klant is koning werd leidend. Die koning moest natuurlijk wel zijn grenzen kennen en daarom werd door de overheid gedefinieerd op welke zorg je eventueel recht hebt. Zo zijn Basisverzekering, DBC s (Diagnose-Behandel-Combinaties) en Zorgzwaartepakketten ontstaan. Kortom, de producten worden door de overheid gedefinieerd en de markt bepaalt hoe die producten tot stand komen. Door de marktwerking gingen zorginstellingen zich meer en meer als ondernemingen gedragen met alle kenmerken van dien, zoals professionele managers, targets, outputmeting, afrekenculturen en als gevolg, dat het primaire proces van de zorgverlening ondergeschikt werd aan het secundaire proces van de bedrijfsvoering 2. Alleen meetbare resultaten gingen gelden als een maat voor kwaliteit, terwijl iedereen begrijpt dat juist onmeetbare, zachte factoren zoals bejegening, vertrouwen, zorgzaamheid, geduld en aandacht, vaak belangrijker zijn 3. Om de prestatie te kunnen controleren werden kwaliteitssystemen verplicht gesteld en het toezicht uitgebreid. Zo kwam er een gigantische burocratie bij, die uit hetzelfde zorgbudget betaald moest worden, werd de echte vraagsturing vervangen door afrekenen op zorgpakketten, bleven de zachte maar wezenlijke factoren nog steeds buiten beeld en werd de inbreng van de professionals gedegradeerd tot uitvoeren van het door de zorgonderneming vastgestelde beleid. Naast marktwerking ging ook de eigen verantwoordelijkheid een grotere rol spelen. Zo is sinds kort de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) van kracht, waardoor gemeenten verantwoordelijk werden voor bepaalde onderdelen van de zorg (zoals huishoudelijke hulp, vervoer, hulpmiddelen), onderdelen, die zo is de veronderstelling, lokaal beter (efficiënter) georganiseerd kunnen worden. De gemeenten moeten hierbij het maatschappelijke middenveld, de vrijwilligers resp. mantelzorgers zoveel mogelijk betrekken. Ook de zorg voor gehandicapten wordt beperkt. In het nieuwe Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg, dat door de staatssecretaris samen met zorgvragers en zorgaanbieders is opgesteld, wordt nu nadrukkelijk gesteld, dat zorgaanbieders niet volledig verantwoordelijk kunnen worden geacht voor de kwaliteit van het bestaan van cliënten. Ook betrokkenen resp. de samenleving hebben een verantwoordelijkheid. Zo is bijvoorbeeld de vrijetijdsbesteding in de Zorgzwaartepakketten niet terug te vinden. En wat er niet in staat, krijg je ook niet. Hoe anders waren de verwachtingen toen wij nog uitgingen van volwaardig burgerschap. Er is na tien jaar stelselwijzigingen en veranderingen in de zorg veel gebeurt, maar of dat ook voor de zwaksten zal leiden tot verbetering van de zorg is zeer de vraag. Vooralsnog zijn de geluiden niet hoopgevend. Wat heeft dit met het Basisinkomen te maken Misschien is het onderhand wel duidelijk, dat in ons huidige economische bestel de collectieve uitgaven, de sociale voorzieningen en de zorg altijd onder druk staan. Voor onze materiele bestaansvoorwaarden zijn wij immers afhankelijk van hetgeen wij zelf kunnen produceren en wat wij in het buitenland kunnen verkopen. Arbeid en de kosten daarvan spelen hierin een cruciale rol. Een optimale inzet van arbeid, een optimale kostenverhouding met het buitenland en een optimale (binnenlandse) verdeling van de welvaart zouden het doel moeten zijn. Dat hoeft niet op de huidige wijze. Eigenlijk is het onbegrijpelijk, dat wij ons hoge welvaartsniveau en de verdeling daarvan nog steeds nagenoeg volledig doorrekenen in de kosten van de arbeid en dientengevolge ook in de prijzen van alle producten en diensten voor de buitenlandse markt. Als wij hier niets aan doen, blijven wij onszelf uit de markt prijzen en wordt onze economie uitgehold, hoe hard wij ook werken en hoeveel wij ook bezuinigen op de collectieve uitgaven. Bovendien blijft de arbeidsmarkt zeer gebrekkig werken en wordt arbeid dus niet optimaal ingezet, hoeveel geld wij ook aan arbeidsintegratie besteden. Nog meer bezuinigen op de sociale uitgaven is geen oplossing, want dat leidt tot nog meer maatschappelijke ontwrichting. De oplossing die nu wordt gepropageerd, langer en meer werken, verhogen pensioengerechtigde leeftijd, enz. lijkt logisch, maar gaat nog steeds uit van een verouderd economisch-maatschappelijk model. De oplossing moet dus worden gezocht in mogelijkheden om het welvaartsverschil met andere landen en de welvaartsverdeling in eigen land minder in de loonkosten tot uitdrukking te laten komen en verdeling van de welvaart veel meer dan nu te bekostigen uit de totale binnenlandse welvaartscreatie. Het is toch waanzin, dat wij voor de materiële producten en materiële welvaart steeds minder betalen en de sociale producten en ons welzijn steeds duurder en onbetaalbaar worden. Waarom betalen de machines en de robots die arbeiders werkloos maken niet mee aan de sociale kosten van die werkloosheid, om het maar eens eenvoudig te stellen? Eigenlijk zouden wij méér voor die auto moeten betalen in de vorm van een hogere BTW, zodat de collectieve lasten op de arbeid omlaag kunnen. Daardoor kunnen de kosten voor de sociale en collectieve voorzieningen veel evenwichtiger worden gespreid over de totale welvaartscreatie. Daardoor gaan ook de loonkosten in de zorg 2 zie ook WRR-rapport Bewijzen van goede dienstverlening, Amsterdam zie Reinders en Stegenga, Professionals in de gekantelde organisatie, NTZ Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april

10 omlaag en kan er met hetzelfde budget méér zorg worden geboden, kan de arbeidsmarkt beter werken en kan de concurrentiepositie met het buitenland aanmerkelijk verbeteren. Met een algemene loonkostensubsidie resp. een Basisinkomen, gekoppeld aan consumptiebelasting 4 (Zie Götz Werner: Einkommen für alle ) zou zo n effect kunnen worden bereikt. Als je alle belastingen en premies uit het productieproces verwijderd en pas belasting heft (bijv. 50% BTW) 5 aan het definitieve einde van het proces van waardecreatie (productieproces), dus als er wordt gekocht, ontlast je het creatieve proces van allerlei verstorende invloeden, terwijl het (netto) inkomen voor de mensen gelijk blijft. Maar, een algemene loonkostensubsidie is natuurlijk niet hetzelfde als een Basisinkomen. Bij een Basisinkomen zijn burgers of werknemers ook een volwaardige partij op de arbeidsmarkt. Zij kunnen dan immers nee zeggen zonder aan de bedelstaf te geraken. De arbeidsmarkt kan dan echt als markt gaan werken. Dit is noodzakelijk, omdat een optimale inzet van arbeid in de toekomst steeds belangrijker wordt, of beter gezegd een optimale inzet van creativiteit en talenten. Niet zozeer de omvang van het arbeidsaanbod is van belang i.v.m. de vergrijzing bijvoorbeeld, maar de kwaliteit. De kenniseconomie waar Balkenende zo druk mee is, kan heel makkelijk door de Indiërs of de Chinezen gekopieerd worden. Dat gebeurt natuurlijk allang. Het gaat erom, dat wij als volkje leren onze talenten te gebruiken, niet alleen die paar mensen die in de zgn. kenniseconomie zitten. Dat zal niet lukken in een hiërarchisch via de arbeidsplicht georganiseerde samenleving, waarin Donner iedereen met de zweep naar het werk stuurt. Zo n samenleving is gebaseerd op bevelen en instructies, waarbij de creativiteit op z n hoogst een bijrol speelt. Het gaat trouwens ook niet alleen om de welvaartsaspecten, maar ook om het welzijn en sociale aspecten van onze samenleving. Ook daarvoor is inzet en creativiteit nodig. Eigenlijk kun je zeggen, dat wij de sociale kant van onze samenleving de laatste 25 jaar ernstig verwaarloosd hebben door onze eenzijdige oriëntatie op het economisch belang en dat wij daarvan nu de vruchten plukken (voedselbanken, probleemwijken, problemen bij opvoeding en onderwijs, enz..). In de zorgsector lijkt men een beetje in de gaten te hebben dat het zo ook niet gaat en dat wij een andere weg moeten inslaan. Weliswaar wil de overheid en de zorgaanbieder zich gaan beperken tot zaken waarvoor echt professionele ondersteuning nodig is, maar men doet ook een beroep op de eigen verantwoordelijkheid. Daarnaast wil de overheid de positie van de cliënt of zorgvrager serieus versterken. Dit zijn goede zaken, maar zij vereisen samenwerking i.p.v. competitie of marktwerking. Eigenlijk is competitie en marktwerking niet verkeerd wanneer die zijn gericht op het bevorderen van creativiteit en talenten, maar meestal ontaardt het in elkaar de loef af steken gericht op geldelijk gewin of macht. Daarom heb ik het liever over samenwerking. Daarbij zijn twee rollen te onderscheiden, die van de professional en die van de betrokkenen, ouders/familie of vrijwilligers. Die samenwerking moet gericht zijn op het ontwikkelen van zorg en ondersteuning, waardoor ook de verstandelijk gehandicapten zich optimaal kunnen ontwikkelen. Daar valt nog zo ontzettend veel te winnen, waardoor de verstandelijk gehandicapten en hun ouders gelukkiger worden en er dus veel minder problematisch gedrag zal zijn en... het de samenleving minder kost. Zo n model moet natuurlijk ook gelden voor andere sociale terreinen, zoals opvoeding, onderwijs, sport en beweging, buurtwerk, ruimtelijke inrichting, woning- en buurtbeheer, enz.. Maar dit vereist wel een andere visie op de samenleving. Die visie ontbreekt nu en is hard nodig. Waar de staatsecretaris van Volksgezondheid een beroep doet op de eigen verantwoordelijkheid en vrijwilligers en het hiërarchisch maatschappijmodel schijn te willen verlaten, zweert de minister van Sociale Zaken bij dit model, want die moet iedereen naar een baas sturen om meer en langer laten werken, want anders kan de AOW niet meer betaald worden of zoiets. Dit gaat dus niet samen. Dat zie je ook aan de ontwikkelingen in het vrijwilligerswerk. Nu zijn vrijwilligers vooral ouderen, gepensioneerden. Alle anderen moeten immers harder en langer werken. Jongere mensen die vrijwilligerswerk doen, willen zich niet binden, hebben daarvoor geen tijd en hoppen van het ene vrijwilligersklusje naar het andere, omdat ze toch iets willen met hun sociaal gevoel. Dat schiet niet op. De inzet van vrijwilligers is geen bijzaak of iets wat je doet voor je sociale gevoel. Voor een evenwichtige en menswaardige samenleving is die inzet van iedereen, al naar gelang zijn talenten van levensbelang. Dat kan leiden tot een veel betere en meer evenwichtige samenleving, terwijl de kosten van de overheid ook nog eens worden beperkt. Maar, dan moet die overheid wel de voorwaarden te scheppen, dat mensen zelf meer verantwoordelijkheid op zich kunnen nemen, of om het maar eens deftig te zeggen, zelf meer sturing aan de inrichting van hun leven kunnen geven. Het onvoorwaardelijke Basisinkomen is zo n voorwaarde. Daarbij moeten mensen ook het gevoel hebben of krijgen, dat zij een bijdrage aan de samenleving moeten en kunnen leveren. Mensen moeten dan meer mogelijkheden krijgen om te kiezen tussen betaald werk en vrijwilligerswerk. Zij kunnen dan ook beter afwegen hoe zij hun talenten het best kunnen inzetten, enz.. Al de menselijke aspecten die nu in de bureaucratische sociale-regelmaatschappij verdwijnen, kunnen dan weer een plaats krijgen. De burocratie kan naar huis, het overheidsbudget kan verder omlaag, de samenleving wordt meer ontspannen, de economie wordt veerkrachtiger. Wij werken niet meer om te kunnen kopen of andersom, maar om in echte behoeften te voorzien. Wij hoeven niet meer te hyperconsumeren, want er zijn zinvoller zaken te doen. Wim de Heer, Maastricht, februari Zie Götz Werner: Einkommen für alle 5 I.p.v. of gecombineerd met BTW kunnen ook de belastingen op grondstoffen en grond (Grondvest) hierbij een rol spelen. 10 Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april 2009

11 Voorjaarsledenvergadering Utrecht Op zaterdagmiddag 25 april zal onze voorjaarsledenvergadering plaatsvinden in het Milieucentrum aan de Oudegracht 60 te Utrecht. Aanvang: (zaal open uur). Agenda: uur: Opening, 2. jaarverslag financiële stukken 4. bestuurssamenstelling/verkiezing Het bestuur draagt voor als kandidaat voor het voorzitterschap Paul Freriks. Astrid Hendriksen is kandidaat voor algemeen bestuurslidmaatschap. Aftredend voorzitter is Michiel van Hasselt, penningmeester is Guido den Broeder, algemeen bestuurslid: Maria Dijkstra en secretaris: Wim Smit. (Tegen-)kandidaten kunnen zich nog melden. 5. Verslag van de campagne, plus verdere plannen. 6. Wat verder ter tafel komt, vervolgens pauze. Na de pauze ons middagprogramma (aanvang circa uur): Vertoning van de zeer boeiende Zwitserse documentaire Grundeinkommen van Daniël Hähni en Enno Schmidt. Lengte 100 minuten. Toegang gratis. * * * * * Wij maken u er op attent dat de Vereniging Basisinkomen geen acceptgiro s verstuurt naar haar leden! U dient dus zelf uw contributie over te maken naar bankrekeningnummer: van de Vereniging Basisinkomen, adres: Igor Stravinskisingel 50, 3069 MA Rotterdam. Graag hierbij vermelden: contributie * * * * * Link naar de Zwitserse website waar de documentaire Grundeinkommen te vinden is: * * * * * De motivatie van Maastricht Op 15 november is in Maastricht het besluit genomen dat 2009 het jaar wordt van een publiciteitscampagne voor het basisinkomen. Dit in eerste instantie gericht op Nederland. De Nederlandse partij De Groenen is onze enthousiaste partner in dit streven. Met de Vlaamse milieupartij Groen! is een eerste overleg gevoerd over een mogelijke samenwerking voor België en Nederland. Niet lang daarna konden we vernemen dat het partijcongres van Groen! had besloten om het basisinkomen (basisloon) in het partijprogram op te nemen. Meer informatie hierover via de volgende link: biedt-kansen_800.aspx#5sleutels. Al eerder legden we de contacten naar het in heel België actieve Vivant. De ambitie is om het basisinkomen als discussieonderwerp in het hele Nederlandse taalgebied zeer aanwezig op de agenda te krijgen. Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april

12 Het basisinkomen is gespreksonderwerp aan het Vrijthof in Maastricht, 15 november 2008 * * * * ** * Campagne basisinkomen 2009 De campagne zal voor Nederland gefinancierd worden vanuit de middelen van de Vereniging Basisinkomen. Ook zullen andere bronnen van financiering gezocht worden. Inmiddels zijn er 2 verschillende flyers vervaardigd, welke in flinke aantallen door Nederland verspreidt zullen gaan worden. We proberen via onze website de mogelijkheid aan te bieden om de flyers te downloaden waarna deze in eigen omgeving kan worden verspreid. Geprobeerd is in 2 verschillende teksten zo veel mogelijk beknopte informatie te plaatsen. Zoals eerder vermeld komt een substantieel deel van de financiering van de Vereniging Basisinkomen, maar uw persoonlijke financiële bijdrage kan het effect van de campagne nog doen toenemen. Maak daartoe uw bijdrage over op de bankrekening van de Vereniging Basisinkomen: , onder vermelding van Campagne Iedere bijdrage is van harte welkom. Binnenkort zal er ook een affiche worden gepresenteerd. Hier geven wij de 2 verschillende teksten. Deze staan altijd open voor aanpassing in de toekomst. Suggesties voor verbeteringen zijn altijd welkom bij : info@basisinkomen.nl. Ook staan er nog aanpassingen in de vormgeving op stapel. Eerst de X-versie: 12 Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april 2009

13 Werken zorgt voor een inkomen, maar.. Een BASISINKOMEN maakt ZINVOL WERKEN (=leven) mogelijk. Bedenkt u eens, wat u zou doen, als u zich geen zorgen meer zou hoeven maken over uw dagelijkse basisbehoeften.. Zou het niet geweldig zijn, als er een maatschappelijk/sociaal systeem zou zijn, dat wellicht in één klap de oplossing is voor o.a. : - het opheffen van werkloosheid en armoede door o.a. mogelijkheid tot herverdeling van het beschikbare werk, tevens verlaging werkdruk in bestaande banen - het afschaffen van te veel dure, tijdrovende en ingewikkelde bureaucratie, - afschaffing van een mensonvriendelijk (en te duur wordend) uitkeringensysteem, - het opheffen van de onrechtvaardige miskenning tussen de diverse inkomensgroepen onderling, ieder mens is evenveel waard in de maatschappij. - dakloosheid en andere uitzichtloze situaties, - het bevorderen van een plezierige samenleving met minder frustratie en daardoor mogelijk ook minder vandalisme en criminaliteit, onder jongeren bv - het benutten van de vergrijzing = immers kennis, i.p.v. die als steeds groter probleem te zien - allerlei situaties waarin mensen afhankelijk en ondergeschikt zijn, - een gezondere samenleving waarin iedereen ook psychisch beter tot zijn recht komt, en dus ook minder kosten zal vragen voor gezondheidszorg, - dure kinderopvang en andere problemen in de opvoeding van kinderen door gebrek aan tijd/aandacht - mogelijk ook een oplossing met zich mee brengt voor veel problemen op het gebied van milieu, verkeersproblemen en openbaar vervoer. Een basisinkomen biedt veel voordelen, zoals o.a. : - het vergroten van keuzevrijheid, ook voor lager geschoolde mensen die nu weinig kansen hebben op betaald werk, - het ieder in staat stelt, op een zinvolle manier inhoud aan zijn/haar leven te geven, - meer mogelijkheden biedt voor ontwikkeling van duurzame, biologische en/of Fair Trade bedrijven en projecten, - de samenleving socialer en dus ook gezonder maakt, - ieders waardigheid en creativiteit, en veel eigen initiatieven respecteert en stimuleert, - de mentaliteit verandert t.a.v. wat een goede baan is, wanneer iemand een goed mens is, of welk soort werk wellicht ook schadelijk is voor samenleving en milieu..en waarschijnlijk nog veel meer. Er zijn inmiddels veel ideeën in verschillende landen ontwikkeld en uitgedacht, o.a. over hoe dit nauwelijks extra geld hoeft te kosten door o.a. een radicale herziening van het belastingstelsel. De meeste mensen hebben immers sowieso al een inkomen, het heeft nu alleen maar heel veel verschillende etiketjes. Er zijn misschien ook nog enkele nadelen, maar er komen steeds meer oplossingen in zicht. Lees voor uitgebreidere informatie onze brochure(s), en DENK MET ONS MEE! Steun het idee om een basisinkomen in Nederland bespreekbaar / uitvoerbaar te maken. Bezoek onze website, of word donateur en ontvang onze nieuwsbrief (ook digitaal). Dit is een publicatie van de Vereniging Basisinkomen : info@basisinkomen.nl. Website : Hier de tekst voor flyer-versie Y: Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april

14 Het basisinkomen beëindigt de werkplicht. Hoera! In Nederland geldt een arbeidsplicht. Iedereen die kan werken, moet werken, ongeacht of er wel voor iedereen betaald werk beschikbaar is. Iedereen die niet een betaalde functie heeft wordt onder druk gezet om aan het werk te gaan. Als excuus wordt door de overheid aangevoerd dat mensen uit de armoede moeten komen. Maar we zien al jaren, ook tijdens tijden van economische hoogconjunctuur, dat er te weinig doorstroming is naar reguliere betaalde arbeid. Iedereen moet meedoen? De alledaagse feiten tonen dat het nu onder het huidige beleid onmogelijk is dat iedereen mee kan doen. Werkstraf voor iedereen? Ons land wordt de laatste jaren steeds strenger bestierd. In toenemende mate wordt mensen verteld dat ze maar moeten doen wat hen gezegd werd, of er staat hen een straf te wachten. De bedenkers van dit beleid lijken weinig kijk te hebben op een positieve manier van samenlevingsopbouw. Het gekozen beleid blijkt tevens geldverslindend, creëert maatschappelijk wantrouwen onderling, en leidt niet tot een evenwichtigere verdeling van kansen op betaald werk en welvaart. Dit uitzichtloze beleid is nu meer dan lang genoeg geprobeerd. Laten we er eindelijk afscheid van nemen. De economische realiteit gebiedt ons tevens te concluderen dat volledige werkgelegenheid de komende decennia niet meer gerealiseerd zal kunnen worden. Moeten we dit laatste eigenlijk wel betreuren? Zouden we daar niet juist blij om moeten zijn? Zouden we juist niet moeten proberen zoveel mogelijk zwaar, vies en geestdodend werk te mechaniseren en automatiseren? En waarom zou zonder betaald werk zitten slecht zijn? Het biedt juist enorme mogelijkheden om met je leven te doen wat je zelf zou willen. Waarom zou dat verkeerd zijn? Tevens vinden wij werkloosheid geen teken van armoede, maar eerder een manifestatie van creativiteit, ontwikkeling, productiviteit en welgesteldheid van een land. Wanneer betaald werken geen noodzaak meer is, maar een mogelijkheid wordt, zal de kwaliteit van het leven toenemen. Wie is de eigenaar van onze tijd en energie? Behoort de regie over uw leven niet in uw handen? Is er op dit moment sprake van een echte mogelijkheid tot individuele zelfbeschikking? Internationale verdragen verbieden arbeidsdwang, ook van overheidswege (, zie onze website.) Een onvoorwaardelijk basisinkomen zou de vrijheid tot zelfbeschikking kunnen bewerkstelligen. Met een basisinkomen ben je eindelijk volwaardig baas over je eigen leven. De voordelen van een Basisinkomen. (Een basisinkomen kan variëren in hoogte van circa 300,- tot 1.500,- per persoon, per maand. De effecten van de verschillende hoogtes zal uiteraard zeer verschillend zijn.) 1. Iedereen wordt middels het basisinkomen erkend als volwaardig burger, zonder voorwaarden vooraf. Dit zal leiden tot meer saamhorigheid in de samenleving. Het is een verklaring van vertrouwen vanuit de gemeenschap naar elke burger. Dit lijkt ons prima op zijn plaats. Het zelfrespect bij de gemiddelde burger zal toenemen. 2. Het kostwinner-principe verdwijnt. Niemand is nog totaal financieel afhankelijk van een partner. 3. Iedereen zal in staat zijn om te kunnen voorzien in de meest basale kosten van levensonderhoud. Dakloosheid, honger en schulden kunnen worden uitgebannen. Tenzij iemand zelf onverantwoorde financiële risico s neemt. Eigen schuld blijft natuurlijk dikke bult. 4. Een basisinkomen is goed voor het gezinsleven. Ouders kunnen zich primair richten op de zorg voor hun kinderen. Dit zal de kwaliteit van de opvoeding ten goede komen. 5. Je hoeft niet om het even welk werk te accepteren. Je kunt vanuit een sterkere positie onderhandelen met degene die je een betaalde baan aanbiedt. Daardoor kun je betere arbeidsomstandigheden eisen. En bijvoorbeeld een hoger salaris. Salarisverhoging (dus meer koopkracht) voor meer mensen is goed. Dit maakt het bijvoorbeeld voor meer mensen mogelijk om duurdere Fair Trade- of biologisch verantwoorde producten te kopen. Persoonlijke verantwoordelijkheid blijft hierbij een grote rol spelen. 6. Wanneer niemand meer verplicht hoeft te werken zullen veel mensen waarschijnlijk minder uren 14 Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april 2009

15 gaan werken, waardoor er meer ruimte beschikbaar komt op de betaalde arbeidsmarkt. De beschikbaarheid van betaalde functies zal dus groeien, in tegenstelling tot de huidige situatie. 7. Je kunt meer invloed krijgen over het werk zelf, en over het functioneren van je bedrijf, bijvoorbeeld over hoe milieuvriendelijk het bedrijf werkt. Hierdoor krijg je dus meer greep op je eigen functioneren, en daarmee ook meer maatschappelijke verantwoordelijkheid. 8. Je kunt makkelijker ontslag nemen. 9. Een wereldwijd ingevoerd basisinkomen zal een veel evenwichtigere wereldhandel tot gevolg hebben. Dit zal een sterke toename van de welvaart in ontwikkelingslanden tot gevolg hebben. Het is de verwachting dat hierdoor economische migratie, op zoek naar welvaart in rijkere delen van de wereld, in sterke mate zal afnemen. Ook zal de noodzaak voor mensen in ontwikkelingslanden om roofbouw te plegen op de natuur sterk afnemen. 10. De productie van goederen en diensten kan door een verdere mechanisering en automatisering efficiënter en kwantitatief beter worden uitgevoerd. 11. Vasthouden aan het streven naar volledige werkgelegenheid boven automatisering dwingt veel mensen tot het verrichten van onnodig geestdodend en mensonwaardig werk. Kostbare levenstijd wordt op deze manier zinloos verbruikt en kan tegelijkertijd niet meer zinvol worden aangewend. De menselijke waardigheid wordt op deze manier geminacht. Het basisinkomen breekt de bureaucratie. 12. Na de invoering van het basisinkomen wordt veel administratieve rompslomp overbodig. Dit bespaart veel tijd, energie, geld, papier en ergernis. Ambtenaren hoeven niet meer dag in dag uit formulieren te bekijken en duizend-en-één bureaucratische regeltjes proberen te handhaven. Ook zij kunnen na invoering van het basisinkomen hun leven eindelijk naar eigen inzicht invullen met vrijwillig gekozen activiteiten. Hierbij moet wel worden aangetekend dat bij een te laag basisinkomen de bureaucratie verder zal toenemen, en hierdoor dus meer uitgaven te verwachten zijn. De financiering. De financiering van het basisinkomen zou onder andere kunnen plaatsvinden door middel van de vorming van een fonds. Daar komen dan alle gelden in die nu ook al worden uitgegeven. Dus ondermeer de AOW, Studiefinanciering, WW, WAO, Kinderbijslag, Wajong, PGB, Bijstand enz. enz. Maar in het fonds komen ook alle taxen die bijdragen aan vervuillende activiteiten zoals de milieu-tax. De heffingen op het vervuilend gebruik van grond zullen verhoogd worden. Bedrijven die vervuilende producten maken zullen de hoogste bijdragen gaan betalen. Tevens zullen alle inkomsten uit baten die de gemeenschap toebehoren het fonds vullen. Hierbij dient gedacht te worden aan gas en aardolieinkomsten. Het beheer en uitvoering gaat plaatsvinden door de belastingdienst. Zij beschikt al over de noodzakelijke infrastructuur om op een eenvoudige wijze het geld aan alle inwoners beschikbaar te stellen. Tevens is er de mogelijkheid om de BTW op sommige producten in de winkel te verhogen, met tegelijkertijd een verlaging van de belasting op arbeid. De invoering van een Tobin-tax (1% extra belasting op internationale geldhandel) zal ook meer belastinginkomsten opleveren. Tevens zullen de bedragen meetellen die vrijkomen wanneer veel huidige ambtenaren, controleurs en reïntegratietraject-begeleiders in hun huidige functie niet meer nodig zijn, net zo min als hun gebouwen, inclusief het onderhoud. Ga met ons in debat op het discussieforum op onze website: Of word ook lid van de Vereniging Basisinkomen! Dan krijgt u ons tijdschrift Nieuwsbrief Basisinkomen en onze nieuwsbrief gratis. Meer informatie hierover via onze website. Ons adres is: info@basisinkomen.nl. Tot zover de flyer-teksten voor de campagne. Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april

16 Eén jaar Otjivero, Namibië. Persbericht 6 maart 2009, Wuppertal: Een onvoorwaardelijk Basisinkomen helpt de mens weer op de been. Bij het congres van het Basic Income Grant, dat vrijdag in het Theologisch centrum in Wuppertal plaatsvond, hebben vertegenwoordigers vanuit kerk en politiek verslag gedaan over het eerste wereldwijde pilot-project en het actuele politieke debat m.b.t. de Basic Income Grant in Namibië Het pilotproject wordt grotendeels ondersteund door de Verenigde Evangelische Missie, de Evangelische Kerk in het Rheinland, de Evangelische Kerk van Westfalen en Brood voor de Wereld. Tijdens podiumdiscussies werd er over de vraag gediscussieerd, of het model van een onvoorwaardelijk Basisinkomen perspectieven voor de ontwikkelingssamenwerking geeft en in hoeverre dit ook voor Europa zelf kan gelden. Dr. Claudia Haarmann, leidster van het pilot-project in Namibië, zegt daarover: Een onvoorwaardelijk Basisinkomen is geen statisch welvaartsprogramma, maar omdat juist mensen ondersteund worden wanneer zij economisch actief worden kunnen we het vergelijken met een trampoline effect: het vangt de mensen op, voordat ze op de bodem vallen, en helpt hen erbij, om weer naar boven te komen. Dr. Zephania Kameeta, Bisschop van de Evangelische Lutherse kerk in de republiek Namibië en woordvoerder van de Basic Income Grant Coalitie, vulde aan: Jezus heeft het voeden van de vijfduizend ook niet aan voorwaarden verbonden. Het delen van het dagelijks brood is niet en kan niet aan welke voorwaarde dan ook verbonden zijn. Gods hulp en liefde waren en zijn nog steeds onvoorwaardelijk. Door middel van een dergelijk onvoorwaardelijk Basisinkomen krijgen de mensen de vrijheid om hun eigen verantwoording op te pakken en eigen initiatieven te nemen. Sinds het begin van dit pilot-project in januari 2008 ontvangt elke inwoner van het dorp Otjivero in Namibië maandelijks 100 Namibische dollar, wat omgerekend ongeveer 8 Euro is. Sindsdien is het aantal kinderen dat ondervoed is, gedaald van 42 naar 17 procent. Dank zij de basisverzorging hebben ouders nu het geld om hun kinderen naar school te laten gaan. Het gemiddelde percentage van 90 procent ligt daarbij duidelijk boven het landelijk gemiddelde. Ook geeft de financiële ondersteuning de mensen de mogelijkheid om zich in geval van ziekte medisch te laten verzorgen. In Otjivero heeft deze waarde zich vanaf het begin van het project vervijfvoudigd. Het werkgelegenheidsniveau is sinds de invoering van het onvoorwaardelijk Basisinkomen gestegen van 36 naar 48 procent, terwijl de met armoede gepaard gaande criminaliteit met 60 procent is afgenomen. Ms Kharises, een nieuwe ondernemer Het congres Basic Income Grant werd georganiseerd door de Evangelische Kerk in het Rheinland, de Evangelische Kerk van Westfalen en de Verenigde Evangelische Missie. Naast Bisschop Dr. Zephania Kameeta en Dr. Claudia Haarmann sprak ook Nikolaus Schneider, praeses van de Evangelische kerk in het Rheinland en de presidentcommissaris van de Evangelische Ontwikkelingsdienst, tot ongeveer 150 bezoekers. Eveneens vertegenwoordigd waren o.a. Prof. Dr. Peter Katjavivi, leider van de Nationale Planningscommissie van de Namibische regering, Thomas Albert van het Ministerie van Economische Samenwerking en Ontwikkeling, evenals leden van het Europese Parlement en de Duitse Tweede Kamer. Door: Hubert Kogel Vertaling: Astrid Hendriksen. Linken : Krantenartikel: Meer foto s in onze nieuwsbrief nr. 2, zie onze website. 16 Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april 2009

17 Achter de kredietcrisis. etcrisis. De kredietcrisis zet het wereld-kapitalistisch systeem onder spanning en is daarvoor zelfs een bedreiging. Het door sommigen zogenoemde casino-kapitalisme dat zich afspeelde op de effecten-beurzen en dat als maar grotere geldsommen in alsmaar exotischer financiële producten rondpompte lijkt zijn einde gevonden te hebben maar sleept in zijn val welhaast de gehele wereldeconomie mee. De onzichtbare hand van de markt functioneert slechts als de marktpartijen een aantal essentiële maatschappelijke waarden delen aldus Adam Smith, de grondlegger van de theorie van de vrije markt, die maximale welvaart moet brengen. In de laatste decennia is een wereldmarkt ontstaan, die, onder leiding van de multinationale ondernemingen in vele sectoren van de economie geleid heeft tot een wereldwijde herschikking van de productie van goederen en diensten. De organisaties kantelden in het begin van de jaren 90 op straffe van het missen van de wereldaansluiting. 6 De wereldeconomie werd zo onder de vigeur gebracht van de onzichtbare hand van de markt, echter zonder op de noodzakelijke randvoorwaarde van Adam Smith ook maar enige acht te slaan. 7 Volgens de fundamentalistische marktadepten, dienen alle handelsbarrières te worden afgeschaft en de dan ongestoorde werkende markt zal op wereldschaal optimale welvaart brengen. De enorme verschillen in arbeidskosten in de wereld, zorgen er nu al diverse decennia voor dat er op wereldschaal alsmaar meer werk naar de zgn. lage lonen landen wordt verplaatst tot de meest basale en eenvoudige zaken toe. Bovendien zorgen deze verschillen ervoor dat er een drang naar arbeidsmigratie bestaat, die mensen uit de lage lonen landen naar het westen drijft. De onzichtbare hand van de markt zal hier zeker niet tot maximale welvaart leiden, want er zijn nogal wat essentiële maatschappelijke waarden in de wereld die niet gedeeld worden, waardoor dus aan Smith s randvoorwaarden niet wordt voldaan. Zij leiden eerder tot grootschalige fricties en onevenwichtigheden en uiteindelijk tot conflicten en oorlogen. De Verenigde Staten hebben met een burgeroorlog ervoor moeten betalen, ook daar werden indertijd essentiële maatschappelijke waardes (bv. wel of geen slavernij) niet gedeeld. De winnaar van de burgeroorlog schafte de slavernij af maar beschermde zijn industrie via tariefsbarrières tegen de wereldmarkt. Plat vertaald naar economische productievoorwaarden, uiten de maatschappelijke waardeverschillen zich rechtstreeks in de prijs van de 6 Zie o.a. Joop de Vries : Wiens Europa wint Amsterdam 2006 blz. 48 e.v. 7 In Europa werd bv. bij de Britse toetreding tot de EEG als concessie afgesproken dat de markt werking op neo- liberale leest geschoeid zou worden, deze Single European Act (SEA) werd in 1985 geëffectueerd. arbeid. Deze prijs wordt bepaald op de zgn. arbeidsmarkt, maar wordt eerst op niveau gebracht door de kosten van levensonderhoud. noch in Nederland noch in China kan een arbeider werken voor minder dan dat levensonderhoud, hij zou van honger sterven. Omdat op de internationale markt in dollars of euro s wordt gehandeld, worden die kosten van levensonderhoud, zij het indirect gemeten met een maat die volkomen vreemd is aan de plaatselijke economie, de ruilvoet is mede daardoor ook ongelijk. De prijzen die op een dergelijke wijze tot stand komen zijn niet de prijzen die in de theorie van Adam Smith tot maximale welvaart leiden, omdat de markt gelaagd is voor de verschillen in welvaart. De prijs van de arbeid bestaat feitelijk uit twee componenten : 1. De kosten van levensonderhoud, i.c. een basisinkomen nodig voor het bestaan. 2. De werkelijke beloning, de prijs voor de efficiëntie en de skill van de arbeid. Gemeten naar deze principes is nu de arbeidsmarkt op wereldschaal geperverteerd door de verschillen in welvaart over de wereld. De Chinese arbeider krijgt, in euro s uitgedrukt niet minder betaald omdat hij slechter werkt ofwel economisch uitgedrukt omdat hij minder productief is, maar vooral omdat hij minder geld (in euro s) nodig heeft om van te leven. Er zijn dus twee zaken die de wereldmarktprijzen oneerlijk c.q. oneconomisch beïnvloeden, het lagere welvaartsniveau in China en de omrekening van renminbi s in de euro s i.c. de ruilvoet. De arbeidsverdeling, die door ongeclausuleerde wereldvrijhandel tot stand komt is daarom dus verre van optimaal en leidt, nog afgezien van alle mogelijke maatschappelijke effecten dus ook niet tot efficiëntere wereld-arbeidsverdeling en grotere welvaart op wereldschaal. Als het om echt verdienen, dat wil zeggen om rijker worden gaat, dan begint de beloning pas te tellen als de kosten van levensonderhoud gedekt zijn. Ook aan de kant van de productie is er in feite pas sprake van netto productie als eerst het onderhoud van machines en mensen (?) betaald is. Nationaal economisch vertaald zouden we dus pas van nationaal inkomen dwz. netto nationaal product moeten spreken, zodra de kosten van onderhoud (van mensen en dingen) zijn betaald. Voor mensen betekent dit dat voor de hele bevolking de kosten van levensonderhoud moeten zijn gedekt, bij machines vertaalt zich dat in onderhoudskosten en afschrijving. Terwijl als het om machines gaat de genoemde kosten in de nationale rekeningen ook inderdaad als kosten worden geteld, worden als het om mensen gaat, de onderhoudskosten ofwel de kosten van levensonderhoud niet als kosten, maar als winst, als inkomen geteld. Dat is onjuist en inconsequent. Binnen een marktgebied bv de Eu-markt is een dergelijke overwaardering van de loonkosten, in termen van marktverstoring, niet zo belangrijk omdat Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april

18 het marktgebied zich beperkt tot een maatschappij die grosso modo dezelfde essentiële waarden deelt dat wil zeggen globaal genomen eenzelfde welvaartsniveau heeft. De fout die gemaakt wordt telt en geldt dan voor iedereen op dezelfde wijze, hooguit kun je stellen dat in die economie arbeidsintensieve producten relatief worden overgewaardeerd dat wil zeggen te duur gemaakt worden. Ten opzichte van de Oost-Europese landen wordt de verstoring wel al duidelijk gevoeld. Op de wereldmarkt geldt de verstoring echter in veelvoud. Deze mistelling leidt er toe dat de onzichtbare hand van de markt, op wereldschaal dus niet voor evenwicht zorgt; door het ontbreken van de essentiële randvoorwaarde van de gedeelde waardes leidt zij op wereldschaal zelfs tot onevenwichtigheden, die door de vrijhandelsideologie veroorzaakt worden en door deze verder worden aangewakkerd. Deze scheve wereld-arbeidsmarkt zorgt niet alleen voor de ontmanteling van de maak-industrieën in het Westen, met de werkeloosheid en maatschappelijk miserie van dien maar zij betekent tevens een grote aanslag op het milieu, alleen al door de enorme vervoersstromen die zij oproept. De in het Oosten geproduceerde producten vinden daar immers geen koopkrachtige vraag en worden vervolgens weer naar het Westen getransporteerd. Door de werking van deze krachten kan het gebeuren dat onze garnalen gepeld worden in Marokko en onze callcentres vanuit India worden bemand. Deze onderstroom van onevenwichtigheid in de zgn. reële economie vertaalt zich nog veel sneller in de wereld van het geld en op de effectenbeurzen. Zij hebben geen last van materiële belemmeringen, zoals het verplaatsen van gebouwen en mensen en geld en eigendomstitels kunnen vrijelijk over de hele wereld worden verhandeld. Voor vrije markt fundamentalisten is de effectenbeurs dan ook een soort Walhalla: tijdloos bijna worden vraag en aanbod rechtstreeks op elkaar afgestemd, het is een zgn. perfecte markt. Als nu, in de reële economie steeds opnieuw wereldwijde herstructureringen aan de hand zijn, leidt dit logischerwijs tot een veelvoud van speculaties en deals in de geld- en effectenmarkt. Er heeft zich in de loop der jaren een wereldmarkt voor de effectenhandel ontwikkeld waarin zeer grote kapitaalfracties de wereld afschuimen op zoek naar rendement en groter rendement. Deze rendementen zijn inmiddels vrijwel losgezongen van de er onderliggende reële productie en bestaan voor het merendeel uit speculatieve rendementen oftewel rendement dat zich puur in geldswereld afspeelt. Door deze ontwikkeling ontstaan op de wereldeffectenmarkten periodiek de door George Soros zogenoemde zeepbellen, die veroorzaakt worden door de reflexiviteit van de effectenmarkten 8. Op de effectenmarkten vinden daardoor speculatieve ontwikkelingen plaats op wereldschaal die slechts af en toe weer in overeenstemming worden gebracht met de reële productieverhoudingen. Soros wijst er in dit verband er al jaren op dat op de effectenmarkt geen automatische tendens is naar evenwichtige (markt)prijzen. Dat komt door reflexiviteit van de effectenmarkt, aldus Soros; je zou ook kunnen spreken van speculatie of goklust, het heeft er in ieder geval mee te maken dat de partijen op de effectenmarkt meer op elkaar reageren dan op de economische werkelijkheid, zij maken hun eigen (virtuele) werkelijkheid en de verbinding met de reële economie is gereduceerd tot een dun lijntje. De handelaren op de effectenmarkten zijn al lang geen ondernemers meer, zij vertegenwoordigen eigenaars/aandeelhouders, die slechts uit zijn op geldsrendement; het betreft hier bv. pensioenfondsen of andere vermogensconcentraties de zgn. private equities, veelal is ook de band van die kapitaalfracties met de eigenaren ervan ook nog zeer indirect. Doordat de effectenmarkt, inmiddels op deze wijze werkt kan het zo maar gebeuren dat de winkel op de hoek, op een gegeven moment eigendom is van Chinezen, de voetbalclub van Russen en de krant van Indiërs. Al dat losgezongen kapitaal is steeds alleen maar op zoek naar het hoogste rendement, en de assets c.q de bedrijven die daarachter schuilgaan worden dienstbaar gemaakt aan dat doel. De onevenwichtigheden op wereldschaal die hun fundamentele oorzaak vinden in de scheve verhoudingen op de wereldarbeidsmarkt, worden zo door de anonieme en massale wereldgeldhandel uitvergoot en via het uiteen spatten van die periodieke zeepbellen weer rechtgetrokken. Deze speculatiefocus valt dan eens op de ene en dan weer 8 George Soros : de internationale kredietcrisis Amsterdam/Antwerpen Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april 2009

19 op de andere sector of regio. De Zuid Aziatische en de Zuid Amerikaanse kredietcrises liggen nog vers in ons geheugen, Japan wist door jarenlange negatieve rentestanden de crisis het hoofd te bieden en China houdt de biljoenen dollars in de staatskas, van waaruit zij vroeg of laat een economische of politieke (hoofd) rol kunnen spelen. Steeds opnieuw weer wordt de gewone man in die crisislanden meestal via hyperinflatie het kind van de rekening; dat neemt overigens niet weg dat ook onder de financiële elites winnaars en verliezers zijn. Dat het snelle geld op de effectenmarkten dit soort werking kan hebben werd al in 1972 door de in 2002 overleden Nobelprijswinnaar Prof. James Tobin, gezien. Hij pleitte dan ook voor de invoering van een zgn. Tobintax, een algemene belasting op transacties in valuta s, waarbij iedere omwisseling van de ene valuta in de andere, een belastingheffing met zich mee zou brengen. Zodoende zouden die ongebreidelde bewegingen van massale geldkapitalen over de wereld die nu overal onevenwichtigheden veroorzaken, tenminste enigszins kunnen worden afgeremd. Tot op heden is een dergelijke tax niet ingevoerd. Binnen de hier omschreven infrastructuur van een geperverteerde wereldarbeidsmarkt en de over de wereldbol vliegende kapitaalmassa s, deed zich de afgelopen jaren tevens het fenomeen voor van enorme overheidstekorten op de Amerikaanse begrotingen onder Bush. De FED, die uit hoofde van haar functie gedwongen was om de middelen voor deze begrotingen zo goed mogelijk te fourneren, kon hieraan slechts voldoen door de rente tot praktisch het nulpunt te laten zakken. Deze absurd lage rentestand stimuleerde weer verdere geldcreatie die werd gedekt doordat creatievelingen van financiële producten, hand in hand met lakse toezichthouders, de Friedman-normen voor de geldhoeveelheid praktisch aan hun laars lapten. De kredieten aan de Amerikaanse consument namen enorme proporties aan, zonder dat er van een fatsoenlijke dekking in reële systeem sprake was. Die lage rente en een toezicht van remmen los veroorzaakten een niet gekende kredietbel. Het bankwezen maakte fancyrendementen (op papier...) en de bankdirecteuren en handelaren verdienden ongekende salarissen en bonussen, die werden afgetapt van de nog steeds groeiende superzeepbel (term is van George Soros). Deze kredietzeepbel spatte uiteen door de crisis op de Amerikaanse huizenmarkt gevolgd door het faillissement van Lehman Brothers en Bear Sterns; daarna volgde de rest. De beschikbare geldhoeveelheid nam enorm af en het was en is voor bedrijven tegenwoordig moeilijk om aan geld te komen, omdat de leverages bij de banken fors zijn gezakt. Die huidige afname van de geldhoeveelheid wordt deels veroorzaakt door het onderlinge wantrouwen (graaiers onder mekaar...), en deels door de vertrouwensbreuk van het publiek met de banken waardoor het spaargeld opdroogt. Zo gezien legt de huidige kredietcrisis in feite een mistdeken over de fundamentele onevenwichtigheid in de wereld-arbeidsmarkten. Niet alleen de andersglobalisten, maar ook de Chinezen 9 en het gezonde boerenverstand verzetten zich intuïtief al eerder tegen de liberalisering en globalisering van de economie en haar gevolgen. De ecologische crisis en de crisis van de huidige kapitalistische samenleving zullen niet verholpen kunnen worden op basis van het huidige systeem met zijn wereldwijde onevenwichtigheden, veroorzaakt door de wereldarbeidsmarkt. Immers de maatregelen die nu binnen de box van het heersende paradigma worden voorgesteld zijn allemaal gericht op vergoten van de consumptie en de overige bestedingen in de westerse wereld, terwijl ieder zinnig mens ziet dat alleen al vanwege het milieu de wereldwijde consumptie dient af te nemen en gezien de ongelijkheid in de wereld in het Westen zelfs twee- of driedubbel. Ze zijn eenzijdig gericht op meer economische activiteit terwijl de ecologie net minder activiteit en vervuiling vraagt. Teneinde te komen tot de evenwichtige groei die Adam Smith in zijn Wealth of Nations voor ogen had is het in de eerste plaats aan de orde dat de randvoorwaarden voor de marktwerking worden vervuld alvorens het liberale marktsysteem over de wereld wordt uitgestort. Het is dan van belang dat de kosten van de arbeid oftewel de onderhoudskosten van mens en samenleving eerst als kosten worden in rekening gebracht; iedere samenleving dient aldus in de eerste plaats de kosten van het onderhoud van zijn eigen leden te waarborgen. Dit is mogelijk door aan ieder lid van de samenleving een onvoorwaardelijk basisinkomen te betalen van waaruit hij/zij zijn kosten van levensonderhoud kan dekken. Dan hoeft het samenlevingsonderhoud niet meer eenzijdig te drukken op de lonen en kunnen er over de wereld andere en meer zinvolle handelsstromen ontstaan. Deze zijn dan wel het gevolg van verschillen in reële efficiency, niet scheefgetrokken door verschillen in welvaart zoals deze toevallig in de wereldvaluta neerslaan. Het logisch gevolg van een systeem van basisinkomen zal zijn dat door de empowerment die daar een gevolg van is er een nieuw fundamenteel gevoel van vrijheid in de samenleving kan ontstaan, zowel hier in het Westen als in de rest van de wereld. Leon J.J. Segers Maastricht, 3 februari Zowel China als India, stemden in juli 2008 op de WTO conferentie in Genève nog tegen wereldvrijhandel voor landbouwproducten. Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april

20 Toespraak tot de medewerkers van sozawe Welkom, nieuwe medewerkers. U bent komen werken bij een instelling waarvan de core business is, klanten van de deur te houden. Onze missie is, zo min mogelijk geld uit te keren. Ons uitgangspunt is dat iedere klant die recht meent te hebben op een uitkering, er na een aantal contacten met ons van overtuigd moet zijn dat hij volledig rechteloos is en áls hij iets ontvangt, dit een gunst is. Zorg in de eerste plaats voor een minimale bereikbaarheid. De organisatie helpt u daarbij. Vroeger hadden we bedacht dat elke klant een klantmanager zou hebben, naar wiens spreekuur hij één uur per werkdag zou mogen bellen. Natuurlijk maakten we het de klant zo moeilijk mogelijk om uit te vinden bij welke manager hij hoorde en verzetten we vaak de spreekuren, waarbij we er zorg voor droegen verkeerde informatie op het antwoordapparaat te zetten, maar toch slaagden er nog een aantal klanten in, door te dringen tot hun manager. Dat doen we nu anders. De klanten hebben, éénmalig per brief vernomen (en ze krijgen er zo veel van ons dat zo'n briefje er licht tussendoor slipt, onze gemiddelde klant is niet zo goed in het bewaren van papieren en daarvan maken wij op diverse manieren handig gebruik), een brief dus met de mededeling dat ze geen klantmanager meer hebben. Het briefje vermeldt een naam waarnaar ze de gehele dag kunnen bellen. Maar dan staat de telefoon toch helemaal niet meer stil, zou u zeggen. Dat klopt. Vele klanten zullen de hele dag door proberen u te bereiken. Zorg ervoor dat u slechts zelden aanwezig bent bij de telefoon. Neemt u de telefoon van een collega op, zorg dan dat u er geen idee van hebt waar uw collega is en wanneer deze mogelijk wél bereikbaar zou kunnen zijn. U kunt ook gewoon niet opnemen; de klant wordt dan doorgeschakeld naar de telefonistes. Zij dragen zorg voor het verder afpoeieren van de klant. U, nieuwe telefonistes, krijgt aansluitend aan deze instructiebijeenkomst nog een workshop afbekken en de fout bij de klant leggen, al bent u uiteraard al bij uw sollicitatie gescreend op onvriendelijkheid. U, werknemers van de financiële administratie, bent alleen in de ochtenduren telefonisch bereikbaar voor klanten. Dat scheelt veel werk, want onze klanten zijn luiwammesen die toch niet voor twaalven uit bed komen. De klanten mogen u ook een brief of mail sturen. Denk erom dat u niet, ik herhaal NIET, op deze brieven of mails reageert. U daar, u hebt een vraag? Of u de klant wel een ontvangstbevestiging mag sturen? Nee, nooit aan beginnen. Voor je het weet denkt de klant nog dat hij recht heeft op een antwoord. Stuur pas een antwoord, en dat in zo vaag en beschuldigend mogelijke bewoordingen (wij hebben daar standaardbrieven voor) als de klant drie keer heeft aangedrongen, een advocaat of de pers inschakelt. Voor dreigen met de cliëntenraad, de ombudsman of de pers hoeft u overigens niet al te bang te zijn. De eerste twee hebben in het geheel geen macht of zeggenschap, de pers is niet geïnteresseerd in individuele losers. U, die de rechtmatigheidsformulieren maandelijks inneemt, moet het volgende nog weten. Neem alleen dat in aanmerking wat op de stippellijntjes van het formulier past. Stuur de klant die de vereiste 20 Nieuwsbrief Basisinkomen 52, april 2009