PRAKTIJK CASE BIM IT S A BIMMING BUSINESS. ONDERZOEKSRAPPORT Versie: 1.0 Fase: I Datum:

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "PRAKTIJK CASE BIM IT S A BIMMING BUSINESS. ONDERZOEKSRAPPORT Versie: 1.0 Fase: I Datum: 4-7-2012"

Transcriptie

1 PRAKTIJK CASE BIM ONDERZOEKSRAPPORT Versie: 1.0 Fase: I Datum: BETROKKEN BEDRIJVEN BT Adviesbureau B.V. Bouwkundig & constructie Hornweg 16, 1721CV Broek op Langedijk Pieters Bouwtechniek Ingenieursbureau in constructieadvies Dr. Schaepmanstraat 284, 2032 GS HAARLEM GEGEVENS BIMMING BUSINESS : Hogeschool van Amsterdam Domein Techniek, afdeling BTB Weesperzijde 190, 1097 DG A dam RAPPORT OPGESTELD DOOR: Erik Visser e.f.n.visser@bimmingbusiness.nl Jelle de Boer j.t.s.de.boer@bimmingbusiness.nl Peter Jozefzoon p.a.jozefzoon@bimmingbusiness.nl IT S A BIMMING BUSINESS

2 IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

3 Voorwoord BIM, Business Interesseert Mensen. Veel bedrijven gebruiken BIM 1 als marketingtruc. Zij vertellen op hun webpagina dat zij volledig integraal bezig zijn en de klant een nog beter resultaat krijgt dan ooit te voren. Een aangepast management om data centraal te verzamelen en communiceren ontbreekt echter. Bedrijven zien de voordelen niet van het gebruik van deze manier van integraal samenwerken. De kennis om hier goed mee te werken is summier beschikbaar en is vaak verbonden aan hoge kosten die in deze tijden bedrijven niet kunnen permitteren. Daarnaast gaat de overstap van het 2D naar 3D modelleren gaat gemoeid met vele zorgen. Het onderzoeksprogramma van BIMming Business zal als kennisontwikkelaar een hoop struikelblokken uit de weg nemen. 3D modelleren gaat net als 2D tekeningen gepaard met efficiëntie en effectiviteit. Dit zijn belangrijke pijlers voor een bedrijf waar het onderzoeksprogramma BIMming Business meer duidelijkheid over geeft. Het ontstaan van deze praktijk case is te danken aan belangrijke schakels binnen de Hogeschool van Amsterdam en het BIMming Business programma. In dit programma worden, naast het slaan van de constructieve brug tussen het onderwijs en het bedrijfsleven, de innovatieve concepten uitgewerkt op het gebied van ketenintegratie 2 en Building Information Modelling. Alle activiteiten en tussenbeoordelingen zijn te vinden op de algemene website, Amsterdam, juli 2012 Erik Visser, Peter Jozefzoon en Jelle de Boer 1 Building Information Modelling, werkmethodiek voor het samenwerken in de bouw voor meerdere personen en/of partijen in een centrale toegankelijke omgeving waar data wordt gecommuniceerd. 2 Ketenintegratie: Samenwerking binnen en tussen de opeenvolgende schakels binnen een organisatie- of bedrijfskolom, van leveranciers tot aan de klant in het bouwproces. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

4 Samenvatting Aan de hand van praktijkvoorbeelden zijn de overwegingen in beeld gebracht om over te stappen van 2D tekenen naar 3D modelleren. Een handreiking naar het onderwijs en MKB om deze overstap te maken. Geïnspireerd door zelf al langer in de omgeving van 3D modelleren en BIM te hebben gewerkt is dit vraagstuk met enthousiasme opgepakt. De resultaten zijn aan de hand van een viertal pijlers in kaart gebracht. De snelheid van het werkprocessen zijn vergeleken met elkaar. Door slim gebruik te maken van objecten in het 3D model is hier een behoorlijke tijdwinst te behalen. Het wijzigen in een project brengt de grootste tijdwinst met zich mee. Door dat objecten eenmalig aangepast moeten worden levert dit direct resultaat op voor het beperken van de faalkosten doordat er minder fouten worden gemaakt in het ontwerpproces. Op gebied van presentatietechnieken zijn er voordelen voor zowel de ontwikkelende als opdracht gevende partij. Het implementeren van wensen is specifieker te maken doordat de verbeelding aanzienlijk wordt vergroot met impressies en visualisaties. Het onderzoek heeft nog een aantal open einden. Vervolgonderzoek op gebied van kennisimplementatie ligt in het verschiet. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

5 Inhoudsopgave 1 Inleiding Aanleiding onderzoek Doel onderzoek Onderzoeksvraag Afbakening Achtergrond Methode Meetinstrumenten Onderzoeksprocedure Praktijkvoorbeelden Praktijkvoorbeeld 1: Nieuwbouw Truckwash vs nieuwbouw bedrijfsgebouw Hekos Bedrijfsgebouw Hekos Oriental Food B.V. te Broek op Langedijk Bedrijfsgebouw Truckwash Flomar te Amstelveen-Zuid Praktijkvoorbeeld 2: Nieuwbouw laboratorium en kantoor SL plaza te Amsterdam Praktijkvoorbeeld 3: Ontwikkeling kantoorgebouwen Incotec B.V. te Enkhuizen Nieuwbouw kantoorgebouw Incotec B.V. te Enkhuizen Resultaten Interpretatie van de resultaten Snelheid van het werkproces Snelheid waarmee aanpassingen geïmplementeerd kunnen worden Werkprocessen combineren Integrale samenwerking Faalkosten Presentatie Conclusie Vervolgonderzoek Kennisimplementatie Aanbevelingen Onderwijs MKB, Midden- en Kleinbedrijf Literatuurlijst Afbeeldingen Begrippenlijst Bijlagen Interviews IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

6 1 Inleiding 1.1 Aanleiding onderzoek Er is al veel geschreven over het overstappen van 2D tekeningen naar 3D modelleren. Waarom dan weer een rapport over dit onderwerp? Dit omdat de essentie is bij veel mensen nog steeds niet goed is geland. Juist in het onderwijs is het noodzakelijk een breed draagvlak te creëren. Integraal samenwerken en ketenintegratie in directe relatie met het bouw informatie model, een beeld dat moet worden uitdragen binnen het hele onderwijsdomein. Maar ook de vraag van bedrijven is aanleiding geweest van dit onderzoek. Het zijn bedrijven die aangesloten zijn bij het programma BIMming Business. Bedrijven die al overtuigt zijn van het 3D modelleren en/of gekoppeld aan een datamodel met bouwkundige informatie waar in samengewerkt kan worden. De bereidheid om kennis te delen met andere MKB 3 bedrijven is zeker aanwezig. Maar de noodzaak om aan kennisspreiding te doen is nog groter. 1.2 Doel onderzoek Elk bedrijf in de bouwsector, van klein tot groot, zou de essentie moeten inzien van 3D modelleren en building information modelling. Het onderzoek moet kort en krachtig weergeven op welke punten er efficiëntie en effectiviteit kan worden behaald. Ook het onderwijs doel bewuste keuzes kunnen laten maken zonder de onwetendheid van BIM-kennis. Implementatie van kennis in het onderwijs dat als een olievlek uitvloeit over het gehele domein Techniek. Nevendoelen: Versterking van de concurrentiepositie van de deelnemende mkb-bedrijven; Versterking kennispositie van HvA op het gebied van bouw-ict met navenante toestroom van studenten en kennispartners in het mkb. Implementatie kennis in onderwijsprogramma 1.3 Onderzoeksvraag Als BIM wordt bekeken als praktijk case, wat zijn dan de overwegingen om als bedrijf of onderwijsinstelling over te stappen van 2d tekenen naar 3d modelleren? 1.4 Afbakening Vanuit onze praktijkervaringen zijn er in grote lijnen vier pijlers te formuleren waarop de afweging gemaakt kan worden. Dit komt neer op een vergelijking kijkend naar: Snelheid waarmee aanpassingen geïmplementeerd kunnen worden Snelheid van het werkproces Faalkosten Presentatie 3 MKB is de afkorting voor het Midden- en Kleinbedrijf. Bestaande uit 10 tot 250 medewerkers. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

7 2 Achtergrond Zoals al vermeld is er al veel onderzoek gedaan naar de overstap van het 2D tekenen naar 3D modelleren. Dit zijn onderzoeken waarin zowel theorieën als ervaringen beschreven zijn. Een groot aantal van deze onderzoeken zijn afkomstig uit het buitenland en in het bijzonder de Verenigde Staten. De ontwikkeling van Building Information Modelling loopt ten opzicht van Nederland een aantal jaar vooruit. Procesbeschrijvingen en software gebruik die wordt aanbevolen vanuit onderzoeken zijn voor de Nederlandse markt niet direct bruikbaar of efficiënt. Een onderzoek met Nederlandse praktijkvoorbeelden zijn moeilijk te vinden. Een gebundeld verhaal met meerdere voorbeeldprojecten ontbreekt nog. De ervaring en kennis is op dit moment zeer geclusterd in Nederland. Vanuit dit onderzoek willen wij de kennis open aanbieden. Een handreiking naar de MKB bedrijven is noodzakelijk. Het BIMming Business zal niet vertellen of het huidige bedrijfsproces goed of slecht is maar inzichten bieden wat de mogelijkheden zijn. De vraag waarom een bedrijf zou moeten overstappen heeft verschillende beweegredenen. Het is aan de bedrijven, dit zelf te ontdekken. Het onderzoek geeft hier slechts een stuurrichting aan. 3 Methode 3.1 Meetinstrumenten Aan de hand van praktijkvoorbeelden wordt duidelijk gemaakt wat de gevolgen zijn voor de pijlers snelheid waarmee aanpassingen geïmplementeerd kunnen worden, snelheid van het werkproces, faalkosten en presentatie. Deze praktijkvoorbeelden zijn projecten die zijn uitgevoerd door het bedrijfsleven. De belevenis en ervaringen van het bedrijf worden kenbaar gemaakt wat de overwegingen waren om hun bedrijfsprocessen aan te passen. Gekeken naar de omgang met de bovengenoemde pijlers. 3.2 Onderzoeksprocedure Er zal een vergelijking worden gelegd van het 2D tekenen en 3D modelleren. Door de projecten visueel te maken en betrokkenen te interviewen zal er een duidelijk beeld gevormd kunnen worden. De belevenis en ervaring van bedrijven zal globaal in vier stromingen op te delen zijn: Intern bedrijfsproces Wat is de aanleiding geweest om over te stappen naar 3D modelling/bim? Hoe verliepen de processen voor de overstap naar 3D modelling/ BIM? Hoe verliepen de processen tijdens de overstap naar 3D modelling/ BIM? Hoe verliepen de processen na de overstap naar 3D modelling/ BIM? Heeft het betreffende bedrijf zijn markt verbreedt of aangepast? Hoe is de kennis verzameld om de overstap te maken? Wat zijn de grootste struikelblokken geweest tijdens de overstap? Wat is het moment geweest dat jullie waren overtuigd dat de overstapt wel of niet succesvol was? Waren willen jullie staan over 5 jaar? IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

8 Werknemers die betrokken zijn bij het overgangsproces Hoe verliep de samenwerking binnen het bedrijf voor de overstap? Wat is de tekensnelheid ten opzichte van het 2D tekenen en 3D modelleren? Wat zijn de grootste struikelblokken geweest tijdens de overstap? Worden er minder wijzigingen aangebracht in het model dan het 2D tekenwerk? Zijn de wijzigingen sneller te verwerken? Wat is het moment geweest dat jullie waren overtuigd dat de overstapt wel of niet succesvol was? Was je tevreden over het 2D tekenen voor de overstap? Wat zijn de struikelblokken geweest? Betrokken partijen in het vervolgtraject van de keten Heeft de overstap voor een intensievere samenwerking gezorgd? Is het aangeleverde werk kwalitatief verbeterd? Hoe staan jullie zelf in de ontwikkeling naar een meer integrale manier van samenwerking? De opdrachtgever Hoe duidelijk kwam het 2D tekenwerk over? Hoe was het gevoel voor ruimte en indeling? Maken driedimensionale impressies ontwerpkeuzes eenvoudiger? Hoe is de selectie van een partij voor een nieuw project? Hebben partijen met visualisatie mogelijkheden en/of BIM een voordeel? Waar ligt dat dan aan? Worden de wensen beter geïmplementeerd in een project met BIM of 3D? Aan de hand van praktijkvoorbeelden zouden bovenstaande vragen af te leiden moeten zijn zodat deze in de context kunnen worden geplaatst van vergelijking kijkend naar: Snelheid waarmee aanpassingen geïmplementeerd kunnen worden Snelheid van het werkproces Faalkosten Presentatie IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

9 4 Praktijkvoorbeelden 4.1 Praktijkvoorbeeld 1: Nieuwbouw Truckwash vs nieuwbouw bedrijfsgebouw Hekos Uit het interview met dhr. S. Thakoer is naar voren gekomen dat er een interessante ontwikkeling ligt bij de uitwerking van staalconstructies. Vanuit BT-adviesbureau zijn er twee projecten tegen over elkaar gezet. Twee nieuwbouw staalhallen, één recentelijk opgeleverd en de andere hal nog in uitvoering. Het ene project met 2D tekenwerk uitgevoerd de ander met 3D modelleren. 4.2 Bedrijfsgebouw Hekos Oriental Food B.V. te Broek op Langedijk Opgeleverd: 2011 Bebouwd oppervlakte: 1080m2 Gebruikte software*: Autocad 2011 (tekenwerk) MatrixFrame (constructieberekeningen) *De uitwerking heeft alleen betrekking op BT-adviesbureau en niet de overige partijen Figuur 4.1: bedrijfsgebouw Hekos tijdens de uitvoering In de ontwikkelfase van dit bedrijfsgebouw werden de constructieve ontwerpen binnen BTadviesbureau uitgewerkt in Autocad. Door de complexiteit van de constructie is besloten de constructieberekening in MatrixFrame 3D uit te voeren. Doordat nagenoeg elk stramien uniek was in het project heeft dit veel tekenwerk met zich meegebracht. Vele doorsnedes en detaillering zijn het gevolg geweest. Tijdens het ontwerpproces zijn er veel wijzigingen geweest. Ditmaal leverde dit ook een arbeidsintensief proces om het tekenwerk weer kloppende te maken. Het insluipen van tekenfouten is aan de orde geweest maar heeft verder geen consequenties gehad. De uitvoering van het project is goed verlopen. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

10 4.3 Bedrijfsgebouw Truckwash Flomar te Amstelveen-Zuid Opgeleverd: In uitvoering Bebouwd oppervlakte 3335m2 Gebruikte software*: Autocad 2011 (tekenwerk voorbereiding) Revit Architecture 2012 (modelleren) MatrixFrame (constructieberekeningen) *De uitwerking heeft alleen betrekking op BT-adviesbureau en niet de overige partijen Figuur 4.2: de staalconstructie van Truckwash is inmiddels gerealiseerd Figuur 4.3: 3D weergave van het staalontwerp Truckwash is als één van de eerste projecten binnen de 3D modelleeromgeving uitgewerkt met het softwarepakket Revit Structure vanuit BT-adviesbureau. Vanuit (2D) aangeleverde bouwkundige tekeningen is de constructie opgezet. Al snel zijn er een aantal problemen aan het ligt gekomen door alleen al constructie vanuit 2D om te zetten naar een model. Bouwkundig zijn er wijzigingen geweest in het ontwerp die niet goed op alle plattegronden/ doorsnedes zijn doorgevoerd. Een afwijkende fundering was het gevolg. Het model heeft dit aan het licht gebracht met het gemodelleerde betonen staalwerk. Vroegtijdig detecteren van dit soort problemen heeft binnen dit project veel voordelen IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

11 opgeleverd. Een korte communicatielijn tussen de verschillende partijen heeft tot nog toe een probleemloze uitvoering van het project opgeleverd. Verrassend aspect is de berekening die in eerste instantie is uitgewerkt in MatrixFrame in de 2D omgeving. Later is besloten de complexe delen verder uit te werken in de 3D omgeving van dit programma. De gewoonte om projecten in een 2D omgeving uit te werken liggen hier aan ten grondslag. Repeterende elementen van staalportalen maken deze keuze juist aantrekkelijk. 4.4 Praktijkvoorbeeld 2: Nieuwbouw laboratorium en kantoor SL plaza te Amsterdam Opgeleverd: Ontwikkelfase Vloeroppervlakte 26000m2 Gebruikte software: Revit Architecture 2012* (modelleren) Tekla* (doorrekenen constructie) Elite CAD 3D (ontwerp) Onuma Planning System (OPS, pve check) Synchro (4D planning) Solibri (model-check) DDS-CAD (installaties en energie analyses) *De uitwerking door Pieters Bouwtechniek Figuur 4.4: 3D weergave van het architectonisch ontwerp In het project van SL Plaza Amsterdam zijn vanaf de start meerdere disciplines gaan samenwerken op basis van de BIM werkmethodiek. In samenwerking met het ingenieursbureau Pieters Bouwtechniek, de architect en installatietechnisch adviesbureau is dit gebouw volledig in 3D uitgewerkt. Het model met constructieve, bouwkundige en installatietechnische voorzieningen zijn in één oogopslag te zien en zo in staat geweest clash detections 4 uit te voeren. De architect beheerde deze controles en leverde hierover de rapportages. Voor Pieters Bouwtechniek is het model gekoppeld aan de rekensoftware om de constructieve onderdelen door te rekenen. Constructiedimensies zijn op deze manier interactief bepaalt en terug te koppelen naar het model. Eén persoon beheert zowel het teken- als rekenwerk en kan na goedkeuring het model updaten en opnieuw doorrekenen. 4 Clash detections zijn foutrapportages waarbij op basis van te voren ingestelde regels een foutmelding ontstaat in het model dat wordt gecontroleerd. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

12 4.5 Praktijkvoorbeeld 3: Ontwikkeling kantoorgebouwen Incotec B.V. te Enkhuizen BT-adviesbureau doet zowel bouwkundige als constructieve projecten. De nieuwbouw van kantoorgebouw in Enkhuizen is een project dat beide aspecten omvat. De opdrachtgever Incotec B.V. heeft kunnen ondervinden hoe projecten zich ontwikkelen/ presenteren in een 2D teken omgeving en 3D modeleeromgeving. Een zeer interessant aspect binnen dit onderzoek hoe een opdrachtgever aankijkt tegen de verschillen van het 2D tekenen en 3D modelleren. 4.6 Nieuwbouw kantoorgebouw Incotec B.V. te Enkhuizen Opgeleverd: In ontwikkeling, start bouw januari 2012 Vloeroppervlakte: 6000m2 Gebruikte software*: Revit Architecture/Structure 2012 MatrixFrame 5 (constructieberekeningen) *De uitwerking heeft alleen betrekking op BT-adviesbureau en niet de overige partijen Figuur 4.5: 3D impressie nieuwbouw kantoorgebouw Incotec B.V. Om de wensen van de opdrachtgever zo goed mogelijk te interpreteren in een ontwerp is een goede communicatie vereist. Als de opdrachtgever uit een groep mensen bestaat wordt de uitdaging al groter. Iedereen heeft zijn idee hoe het gebouw er van binnen en van buiten uit moet zien. Door dit project visueel te maken heeft de opdrachtgever het project beter begrepen en geïnterpreteerd zodat er in het ontwerpproces sneller keuzes zijn gemaakt. Een groot enthousiasme is ontstaan bij de opdrachtgever. Het 3D model van het kantoorgebouw bevat veel informatie over bouwkundige en constructieve aspecten. Deze ontwikkeling heeft het mogelijk gemaakt in een vroeger stadium om tafel te zitten met andere partijen zoals werktuigbouwkundige adviseurs en diversen leveranciers om tot concrete detailoplossingen komen in het ontwerp. De aanpasbaarheid van het ontwerp is in dit stadium voldoende flexibel om een goed functionerend ontwerp te realiseren. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

13 5 Resultaten 5.1 Interpretatie van de resultaten Vanuit de praktijkvoorbeelden en interviews is er een duidelijk patroon te zien wat beweegredenen zijn de overstap te maken van het 2D tekenen naar 3D modelleren. Wat zijn de effecten van: Snelheid van het werkproces Snelheid waarmee aanpassingen geïmplementeerd kunnen worden Faalkosten Presentatie Opzetten van een ontwerp De snelheid van de ontwikkeling van een project is sterk afhankelijk van verschillende factoren zoals: grootte, betrokkenheid partijen, complexiteit, capaciteit ect. Vanuit de praktijkvoorbeelden en interviews is het onderscheidt tussen het tekenen en modelleren te zien en verklaarbaar. Voordat er wordt gekeken naar de snelheid van het ontwerpproces, wordt er eerst gekeken naar de ontwikkeling van de 2D teken- en 3D modelleerstroom. Het ontwikkelen van 2D tekenen verloopt volgens onderstaande illustratie: Figuur 5.1: verwerken informatie op tekening Figuur 5.2: extra informatieverwerking Per tekening wordt dezelfde informatie verwerkt op andere tekeningen. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

14 Figuur 5.3: totaalpakket tekenwerk Er ontstaat een totaal pakket van tekeningen die kunnen worden gecommuniceerd naar andere partijen in het ontwerpproces. Figuur 5.4: tekeningen uiteengezet Door een wijziging of nieuwe informatie over het project zal het tekenwerk worden aangepast. De tekeningen worden één voor één gewijzigd. Figuur 5.5: tekeningbundel gereed voor communicatie Tenslotte kan er opnieuw een pakket met tekenwerk worden gecommuniceerd, net zo vaak als nodig is. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

15 De ontwikkeling van een project met een 3D model is in onderstaande stappen te visualiseren: Figuur 5.6: 3D model Truckwash Het model wordt opgebouwd met objecten en elementen. Aan objecten hangt informatie over bijvoorbeeld: materiaal, lengte, volume, sterkte-eigenschappen, leverancier, kleur ect. Figuur 5.7: 3D model Truckwash met aanzichten Uit het model zijn direct aanzichten, plattegronden en doorsnedes te generen. Tekstueel informatie toevoegen is niet nodig. De informatie van de objecten kan met één druk op de knop zichtbaar worden gemaakt. Figuur 5.8: informatie te genereren uit 3D model IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

16 Met een paar kleine extra toevoegingen aan het model zijn er uittrekstaten te genereren met informatie over hoeveelheden, ruimtestaten, materialisatie ect. Verder het verwerken van overzichtstekeningen geschikt voor communicatie tussen andere partijen in het bouwproces. Dit kan zowel 2D als 3D geschieden. Afhankelijk van de mogelijkheden van beide partijen en samenwerkingsafspraken. Bij een wijziging of verwerken van nieuwe informatie in het model is eenmalig een aanpassing doorvoeren voldoende. 5.2 Snelheid van het werkproces Met de bovenstaande gegevens zijn de twee stromingen van het tekenen en modelleren tegen elkaar uit te zetten in een globaal tijdspad. Bij dit tijdspad is uitgegaan van het praktijkvoorbeeld 1: Truckwash vs Hekos. Het modelleren van staalconstructies benadrukt de snelheid van het werkproces. Stap 1 Figuur 5.9: stap 1 tijdlijn ontwerpproces De eerste stap in het opzetten van het tekenwerk is het uitzetten van de plattegronden. Dit gebeurt zowel met het tekeningen als modelleren. De praktijk heeft ons geleerd dat in deze fase het verschil nog gelijk gekeken naar de snelheid. Ervanuit gaande dat er met zowel het tekeningen als modelleren met een vergelijkbare bibliotheek aan is gekoppeld met objecten en elementen. In de IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

17 situatie het 3D model zijn vanuit de plattegrond al extra geometrische dimensies toegevoegd over hoogtes, volumes en lengtes ten opzichte van de 2D tekeningen. Stap 2 Figuur 5.10: stap 2 tijdlijn ontwerpproces In de tweede stap gaat tussen het tekeningen en modelleren een groot verschil ontstaan. Het verschil is eenvoudig te verklaren door de dimensies die met het modelleren al zijn geïntegreerd. Waar het 2D tekeningen vanaf de eerste lijn aanzichten en doorsnedes moet maken vanuit de plattegronden is deze voor het modelleren al verzameld in de database. Door alleen aan te geven waar deze doorsnede moet komen is deze actie in theorie voltooid. Afhankelijk van de complexiteit van projecten zal er in aanzichten en doorsnedes ook extra objecten en data moeten worden toegevoegd. In de modelleer omgeving zal bij complexe projecten met bijzondere vormen en objecten worden gewerkt wat het tijdsverschil relatief zal verkleinen met het 2D tekenen. Voor het 2D tekenen betekent dit wel dat er extra tekeningen moeten worden gemaakt om ingewikkelde aansluitingen duidelijk te maken. Daarnaast zal het werkproces van de 3D modelleeromgeving in versnelling raken door de communicatie wat een tijdreductie kan opleveren. Vroegtijdig worden beoogde visies van het ontwerp zichtbaar gemaakt in het ontwerp waarna er kan worden getoetst of het gebouw voldoet aan de esthetische eisen. Eventuele aanpassingen zijn in deze fase flexibel en goed te integreren in het project. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

18 Stap 3 Figuur 5.11: stap 3 tijdlijn ontwerpproces Om de tekeningen leesbaar en begrijpelijk te maken worden de geproduceerde aanzichten, plattegronden en doorsnedes verwerkt tot overzichtsbladen met tekstuele toelichtingen en legenda s. Het maken van de lay-out is heel belangrijk ten behoeve van de communicatie. Voor zowel het tekenen als modelleren zal het produceren van lay-outs een vergelijkbare hoeveelheid aan tijd innemen. Echter is nu al te constateren dat gemodelleerde projecten een volledig tekenpakket hebben klaarliggen voordat er bij het 2D tekenen aan de lay-out is begonnen. Andere opmerking is dat bij een slim 3D datamodel er informatie is gekoppeld aan bijvoorbeeld object naam en afmeting. Tekstbullets kunnen automatisch worden gekoppeld aan objecten verwerkt op de tekening. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

19 Stap 4 Figuur 5.12: stap 4 tijdlijn ontwerpproces Stap vier zou een directe vervolg stap kunnen zijn op het geproduceerde tekenwerk. Het in kaart brengen van bijvoorbeeld hoeveelheden, oppervlakte en kosten. Vanuit de praktijk wordt te vaak nog gewerkt met 2D tekenwerk, in de ergste gevallen niet eens digitaal. Om data te verzamelen worden vanuit alle tekeningen maatvoeringen en hoeveelheden verzameld om op deze wijze totalen te bepalen. Gegevens worden verwerkt in spreadsheets en hierop kunnen vervolgens nieuwe berekeningen worden losgelaten. De data wordt handmatig (opnieuw) ingevoerd om informatie te verkrijgen. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

20 Met het 3D model zijn de bovenstaande beschreven stappen niet nodig. De data is al in het model verzameld. De informatie kan met een paar handelingen in spreadsheets worden geëxporteerd. Een zeer interessant aspect om beter te gaan samenwerken met andere partijen in de keten. Met het bereiken van deze stap is een behoorlijk verschil te zien gekeken naar de tijd in de tijdslijn. Figuur 5.13: stap 4 verschil in tijdslijn ontwerpproces In het bijzonder voor constructieve ontwerpen kan relatief veel tijdwinst worden geboekt. Doordat een overzichtelijke hoeveelheid aan objecten in het model gekoppeld wordt aan diversen tekeningen en berekeningen. In onderstaande grafiek is dit principe weergeven. Vanaf de start van het ontwerpproces wordt er al veel informatie toegevoegd aan het model. Grafiek 5.1: informatieverzameling ontwerpproces IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

21 5.3 Snelheid waarmee aanpassingen geïmplementeerd kunnen worden In een project vinden altijd wel wijzigingen plaats. Het implementeren van aanpassingen is voor het tekenen en modelleren verschillend. Vanuit het ontwerpproces is in onderstaande illustratie het effect van een wijziging weergegeven: Figuur 5.14: effect van wijzigingen op het ontwerpproces Een wijziging met 2D tekenwerk (Tijdlijn 2D) zal moeten worden herzien op elke tekening waar een element op staat getekend en beschreven. Het wijzigen van één element zal herhaaldelijk moeten worden uitgevoerd. Er zullen ook ingrijpende veranderingen kunnen ontstaan door het vergroten of verkleinen van een bouwwerk. Nog meer wijzigingen en aanpassingen kunnen over het hoofd worden gezien. De aanpassingen die op dat moment over het hoofd worden gezien zetten zich door in de berekeningen die opnieuw vanuit deze tekeningen van het project worden gemaakt. Bij een 3D model is een eenmalige wijziging voldoende om het project up to date te maken. Een dynamisch model waar in grote aanpassingen door verschuiving van elementen zonder extra aanpassingen kan worden uitgevoerd. Het 3D model omvat dan automatisch de nieuwe data over de hoeveelheden, oppervlaktes en kosten. Dit is het punt waarmee met een gemodelleerd model de meeste tijdwinst wordt behaald. In onderstaande illustratie het tijdsverschil van wijzigingen betreft het platte tekenwerk en datamodel. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

22 Figuur 5.15: schematische weergave tijdslijn met invloed van wijzigingen in het ontwerp 5.4 Werkprocessen combineren De werkprocessen in een modelleeromgeving genereren een sneller werkproces maar het kan efficiënter. Samenwerken met verschillende partijen en dus disciplines behoren tot de mogelijkheden. Om de communicatielijn tussen partijen korter te maken zal de afstand zo klein mogelijk moeten worden gemaakt. Digitale communicatie kan dit bewerkstelligen. Samenwerken in gezamenlijke digitale bestanden zonder deze intern bij elke partij opnieuw op te bouwen. In feite kan er nu al gepraat worden over de werkmethodiek van BIM. 3D modelleren is hier slechts een stap in de goede richting. Als voorbeeld wordt eerst het praktijkvoorbeeld van de ontwikkeling van het kantoorgebouw van Incotec genomen. Vanaf het schetsontwerp zijn de bouwtechniek en constructie samengevoegd in één 3D model. Esthetische ontwerpkeuzes zijn gelijk gecommuniceerd naar de constructeur om hier creatief op in te spelen. Het project zit nu in de VO 5 fase. Al vroegtijdig zijn leveranciers bij het project betrokken om hun expertise in te brengen in het ontwerp. De flexibiliteit is nu nog aanwezig om vanuit verschillende perspectieven een duurzaam en goed functionerend gebouw te realiseren. Figuur 5.16: werkproces combineren met architect & constructeur 5 VO fase = Voorlopig Ontwerp fase IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

23 Een stap verder op gebied van digitale communicatie en gebruik van de BIM werkmethodiek is het project SL Plaza te Amsterdam. Doordat hier een derde discipline installaties aan is toegevoegd. Zoals al genoemd werken de architect, ingenieur en installatieadviseur samen in één 3D model. De architect heeft hierbij gefungeerd als model checker om te kijken waar elementen van de verschillende partijen door elkaar heen liepen en deze clashes te rapporteren. Iedere partij had zijn eigen bevoegdheden binnen het project om objecten te modelleren en aan te passen. Door middel van IFC 6 bestanden uit te wisselen is er samengewerkt. IFC is in deze werkomgeving een openstandaard om met verschillende software pakketten samen te werken binnen één model. Figuur 5.17: werkproces combineren met architect, constructeur & installateur 6 IFC staat voor Industry Foundation Classes ontwikkeld en onderhouden door buildingsmart International Ltd. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

24 5.5 Integrale samenwerking Het combineren van werkprocessen zorgt voor een integrale manier van samenwerking. Elke partij heeft andere communicatielijnen binnen een project. Belangrijk is om informatie zoveel mogelijk centraal te delen zodat iedereen met de laatste data van het betreffende project aan het werk is. Uit het werkveld is al gebleken dat het werken in 3D en BIM goed kan functioneren mits er duidelijke afspraken zijn gemaakt over de communicatie en verantwoordelijkheden binnen het project. Figuur 5.18: samenwerken met verschillende partijen om werkprocessen te combineren IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

25 Daarnaast is vertrouwen en transparantie naar elkaar toe heel belangrijk. Doordat er meer informatie wordt uitgewisseld is het belangrijk goed af te stemmen welke informatie er gedeeld wordt en wie daar verantwoordelijk voor is. Veel voorkomend misverstand is dat partijen denken dat zij hun gehele ontwikkelde bedrijfssysteem en databibliotheken kwijt raken aan andere partijen. Dit is echter niet het geval. Als er correct wordt gewerkt met de BIM werkmethodiek wordt er informatie gedeeld die van toepassing is op het project maar niet de techniek die daar achter zit die bedrijven gebruiken voor de ontwikkeling van de projecten. Het gebruik van de IFC als openstandaard beschermt dit juist. In onderstaande afbeelding een illustratie van de werking hiervan: Figuur 5.19: bescherming bedrijfssysteem en databibliotheken Het IFC bestand bevat enkel tekst geschreven data over de geometrie, informatie over dimensies en overige identity data 7 van het object. De modelleertechnieken en generatoren om deze objecten te genereren blijven hiermee buiten beeld voor de andere partij. 7 Identity data: objectinformatie dat als tekstuele informatie is gekoppeld aan gemodelleerde objecten. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

26 5.6 Faalkosten Uit de praktijk is gebleken dat aanpassingen in het werkproces in gang zijn gezet om faalkosten te reduceren. Elke bedrijf heeft hier zijn eigen visie op. Er zijn bedrijven die hun bedrijfsprocessen aanpassen om duurzamere gebouwen te realiseren, beheerkosten van het gebouw te controleren of voor snellere doorlooptijden. Er zijn zo natuurlijk nog meer redenen. Voordelen van het werkproces met 3D modelleren en BIM zijn ook verschillend per discipline. Bedrijven zouden inzicht moeten krijgen over de mogelijkheden van 3D modelleren en BIM om zo hun eigen overwegingen te kunnen maken. Tijdens het ontwerpproces in een modelleeromgeving komen de al eerder genoemde onderwerpen snelheid werkproces, snelheid aanpassingen werkproces en combineren van werkprocessen naar voren. Bedrijven kunnen direct hun voordeel hiermee doen. Faalkosten zijn echter achteraf in de beheerfase pas vast te stellen. Vanaf dit punt zal duidelijk worden wat de uiteindelijke efficiëntie is geweest van het project. Het modelleerwerk dat kwalitatief beter is dan 2D tekenwerk geeft inzicht over ingewikkelde aansluitingen, exacte hoeveelheden en nauwkeurige berekeningen wat in directe relatie staat tot de faalkosten. Elk bedrijf kan vanuit de mogelijkheden van het modelleren en werken met BIM zelf een inschatting maken van de faalkosten voor zijn bedrijf. Afhankelijk van de discipline van het bedrijf is in het werkproces winst te behalen. Exacte cijfers zijn lastig te bepalen. Figuur 5.20: faalkosten herleiden uit ontwerpproces IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

27 5.7 Presentatie Opdrachtgevers hebben baat bij een helder product en/of resultaat waar in duidelijk kan worden aangetoond dat er aan de eisen wordt voldaan. Het voorstellingsvermogen van de opdrachtgever wordt aanzienlijk vergroot bij het gebruik van modellen. Het visuele aspect is hierbij heel belangrijk. Wensen kunnen hierdoor beter worden geïmplementeerd in het project. Door dat wij het ontwerp nu ook visueel kunnen zien, kunnen wij het gebouw van binnen en buiten echt beleven (Opdrachtgever, Incotec). De praktijk wijst uit dat een grootte meerderheid van de opdrachtgevers niet overweg kan met technische tekeningen. De beoogde visie die zij hebben voor het te realiseren project is moeilijk te verifiëren op basis van 2D tekenwerk. Pas bij realisatie zal blijken of de opdrachtgever het zo bedoeld zou hebben. Problemen ontstaan doordat de verwachtingen van de opdrachtgever soms niet in samenspraak zijn met het uiteindelijke gerealiseerde gebouw. Dit doordat onduidelijk is geweest wat opdrachtgever precies voor ogen heeft gehad op basis van de ontwerpen die hij/zij heeft gezien. Figuur 5.21: presentatie 2D tekenwerk IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

28 Met een virtueel model is het mogelijk vroegtijdig nog aanpassingen door te voeren om dat gebouw neer te zetten wat wordt verwacht van de opdrachtgever. Het grote voordeel hiervan is dat de wensen van de opdrachtgever beter worden geïmplementeerd in de ontwerpfase. Zodra de opdrachtgever in de ontwikkelfase van het project al een duidelijk beeld krijgt van het ontwerp kan hij zijn specifieke wensen ook beter overbrengen. Verwachtingen worden op deze wijze ook waargemaakt door de uitvoerende partijen. Onderstaande illustratie geeft een veelvoorkomende situatie weer die ook heeft gespeeld bij het praktijkvoorbeeld van Incotec. Figuur 5.22: presentatie 3D visualisaties IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

29 6 Conclusie Uit het de praktijkvoorbeelden is het volgende naar voren gekomen: Een versneld werkproces door de gekoppelde data van objecten. Het eenmalig modelleren van objecten ligt hieraan ter grondslag. Doorvoeren van wijzigingen in het 3D ontwerp is zeer efficiënt door de gekoppelde data. Er treden geen fouten op door tekenwerk meerdere malen te moeten aanpassen bij een 2D tekening. Daarnaast brengt het doorvoeren van wijzigingen een behoorlijke tijdsbesparing met zich mee. Presentaties van het project die de opdrachtgever aanspreken en zijn specifieke wensen beter kan implementeren in het ontwerp. Het gebruik van visualisaties spreken tot de verbeelding. Reductie op de faalkosten als gevolg van het geïntegreerde ontwerpproces. Waarbij het ontwerp beter voldoet aan de verwachtingen van de opdrachtgever en er minder fouten worden gemaakt tijdens het ontwerpproces. Het onderzoek heeft inzicht gegeven op mogelijke overwegingen om de overstap te maken van 2D tekenen naar 3D modelleren en de eerste aanzet naar werken met BIM. Het is aan de bedrijven en het onderwijs om zijn verbeelding van een nieuw werkproces nu concreet te maken en kijken wat de overwegingen zijn. Vragen die vervolgens als eerste naar voren komt is: hoe gaan wij dit in ons bedrijfsproces implementeren? Een leuke cases voor een vervolgonderzoek. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

30 7 Vervolgonderzoek 7.1 Kennisimplementatie Bedrijven die zijn overtuigt van de werking van 3D modelleren en BIM staan op het punt mee te gaan in deze ontwikkelingen maar worden geremd door te weinig kennis en de investering die moet worden gemaakt. Implementatie zal dus een belangrijk aspect worden. De overweging zal beginnen bij een klein groepje initiatiefnemers die overtuigt zijn van de nieuwe werkmethodiek. Het is de taak om vervolgens enthousiasme over te brengen naar overige werknemers en met een goede bagage hier aan te beginnen. Figuur 7.1: 3D/BIM werkprocessen uitdragen vanuit een groep initiatiefnemers IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

31 Hoe zou zo n kennisoverdracht eruit kunnen zien? Overgang van 2D naar 3D heeft tijd nodig. Er moet niet worden vergeten dat de overgang van het handtekenen naar 2D tekenen ongeveer 20 jaar nodig heeft gehad. De overgang naar een werkmethodiek met BIM is ingewikkelder en brengt andere verantwoordelijkheden met zich mee en dus een langdurig traject van jaren. Het implementeren van het nieuwe werkproces is dan grofweg in een aantal fases op te delen: de oriëntatiefase, transitiefase en optimalisatiefase. Grafiek 7.1: implementatie werkprocessen In de oriëntatiefase zal de kleine groep initiatiefnemers zorgen dat het bedrijf enthousiast en bereidwillig wordt van het werken met 3D en of BIM. De groep is overtuigd van de meerwaarde van het 3D modelleren en of BIM. Er zal een planning en stappenplan worden opgezet om kennis te implementeren in het bedrijf en onderwijs. In de transitiefase zal de kennis worden geïmplementeerd in het werkproces. Dit bijvoorbeeld met de start van pilotprojecten 8 waarna er steeds meer projecten worden gedaan door middel van de nieuwe werkmethodiek. Aanschaf van software hoort ook in deze fase. De laatste fase is de optimalisatie fase waarin het werkproces wordt verbeterd en extra onderdelen van de BIM methodiek kunnen worden doorgevoerd. Verder worden er afspraken gemaakt met co-makers of partners om met dezelfde methodiek data te communiceren met elkaar. 8 Pilotprojecten: Projecten waarin wordt geëxperimenteerd met nieuwe tools en/of werkprocessen. Dit met als doel de problemen te verkennen en om uit te zoeken wat de beste aanpak is voor een echt project. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

32 Specifiek gekeken naar de transitiefase zijn er verschillende manieren om kennis te implementeren. Grofweg in twee werklijnen op te delen. 1. Op het 2D werkproces worden medewerkers bekend gemaakt met de kennis van 3D modelleren en bijhorende werkprocessen. Zodra zij zijn ingewerkt op de methodiek zal er een volledige overgang plaats vinden. 2. Op nieuw kennisinput maar nu zal in een vroeg stadium er deel voor deel over worden gegaan op het nieuwe werkproces en tijdens de overstap kunnen er verbeteringen worden doorgevoerd. Figuur 7.2: twee werklijnen voor het invoeren van kennis binnen het bedrijfsproces De investeringen die worden gemaakt in vorm van zowel tijd als geld maken het voor een bedrijf onzeker of de overstap moet worden gemaakt. Andere vraag is dus of het rendabel is om over te stappen naar een ander werkproces? IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

33 8 Aanbevelingen Vanuit dit onderzoek zijn nieuwe vragen gekomen waar dus vervolgonderzoek naar gedaan kan worden. Over kennisimplementatie en veranderen werkprocessen zouden de volgende onderzoeken kunnen worden opgepakt door studenten die zich aansluiten bij het onderzoeksprogramma: Op welke manier moet kennisimplementatie worden ingezet op bedrijfswerkprocessen? Is de werkmethodiek BIM rendabel om als nieuw werkproces door te voeren binnen het bedrijf? Belangrijk is de stap die moet worden gemaakt door de onderwijsinstelling en het bedrijfsleven. De eerste kennis is nu verzameld binnen het onderzoeksprogramma. Zo is er kennis vergaard van diversen softwareprogrammatuur waaronder verschillende 3D softwarepakketten. 8.1 Onderwijs Taak voor het onderwijs is om in de volgende fase van het onderzoek, startende vanaf september, workshops te starten voor de studenten. Tegelijkertijd zouden docenten moeten worden begeleid om deze workshops over te nemen. Zij kunnen naast de workshops vervolgens aanvullend colleges geven over de theorie van BIM in de fases en semesters die komen gaan. Dit gekoppeld binnen één lesprogramma. In onderstaande illustratie is dit nogmaals in schema weergegeven. Figuur 8.1: opstarten lesprogramma voor de onderwijsinstelling 8.2 MKB, Midden- en Kleinbedrijf Voor de bedrijven die nog aan het wachten zijn of überhaupt nog niet zijn bezig geweest te denken aan een overstap is de tijd gekomen. De ontwikkeling van BIM zal de komende jaren snel gaan en een aantal kleine bedrijven gaan hier nu al in mee. Voor een klein bedrijf kan de aansluiting met BIM op eenvoudige wijze worden gevonden. Ten opzichte van grote bedrijven kunnen zij zich snel door ontwikkelen. Zelf ervaren wat de voordelen zijn van 3D en of BIM werkt het beste. Wacht dus niet langer en doe mee! It s a BIMming Business! IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

34 9 Literatuurlijst 9.1 Afbeeldingen BT-adviesbureau B.V. afbeeldingen projecten , figuur 4.1, 4.3, 4.5 Pieters Bouwtechniek B.V. afbeeldingen project 2007, figuur 4.4, 5.17 (verwerkt in eigen illustratie) Truckwash Aalsmeer, afbeeldingen project Truckwash, figuur 4.2 Overige broninformatie komt uit de interviews die zijn vermeldt in de bijlage. Begrippenlijst BIM... 3 clash detections identity data IFC ketenintegratie... 3 MKB... 6 pilotprojecten VO IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

35 10 Bijlagen 10.1 Interviews Interview: Sunil Thakoer, directeur BT-adviesbureau B.V Wat is de aanleiding geweest om over te stappen naar 3D modelling/bim? De tekeningen in Autocad kwamen bij opdrachtgevers niet altijd goed over. Het presenteren van het project leiden tot onduidelijkheden. Vaak werden er handmatig 3D schetsen gemaakt om het project te presenteren. Daarnaast zijn er te vaak fouten ontdekt in het tekenwerk bij het proces in Autocad. Een gebouw dat bijvoorbeeld twee meter verkleind wordt leiden tot fouten. Niet in alle aanzichten doorsnedes werd deze aanpassing goed overgenomen. Hoe verliepen de processen voor de overstap naar 3D modelling/ BIM? Het bureau was voor de overstap met Autocad bezig voor zowel de bouwkundig- als civieltechnische tekeningen. Constructieberekeningen zijn los daarvan verwerkt in MatrixFrame. Tekenwerk kon door iedere tekenaar worden opgepakt, bij voorkeur pakte werknemers alleen bouwkundige projecten of juist alleen constructieve projecten. Pas laat in het proces zijn er fouten die nog aan het licht gekomen. Uitwerking van het project door derden zorgden dan voor problemen door wijzigingen in het betreffende project. Hoe verliepen/verlopen de processen tijdens de overstap naar 3D modelling/ BIM? Na het idee om de overstap te maken is er na overleg een demo van het programma Archicad geprobeerd. Dit bleek niet goed te werken binnen de huidige structuur van het bedrijf. Dit voornamelijk door het vele constructieve tekenwerk. Vervolgens is er één licentie van Revit Architecture aangeschaft. Eerst zijn er een aantal proefprojecten uitgewerkt door de architect die een basiscursus Revit heeft gevolgd. De opdrachtgevers waren in eerste instantie niet tevreden over het geleverde tekenwerk door de matige lay-out. De kennis van het programma bleek onvoldoende te zijn om voldoende kwaliteit te leveren. Na deze bevindingen is er een afstudeer op dit onderdeel gezet om te onderzoeken wat de mogelijkheden waren binnen het bedrijf. Uit het onderzoek zijn goede toepassingstools gekomen maar de ontwikkeling bleef nog steeds hangen. De ontwikkelingen zijn gestaag verlopen tot dit moment maar de motivatie was nog steeds aanwezig. Dit ook doordat concurrenten ook in bij dezelfde Revit cursus hebben gezeten. Een periode later, vanuit studenten de Hogeschool Inholland, is er op hoog niveau kennis binnengekomen dat de implementatie van Revit heeft mogelijk gemaakt binnen het bedrijf. Gekwalificeerde werknemers die hebben kunnen aantonen dat projecten hun meerwaarde hebben. Vanaf dat moment is er besloten om te gaan werken met vier softwarelicenties van Revit. Hoe verliepen de processen na de overstap naar 3D modelling/ BIM? De overstap is nog steeds in ontwikkeling en het einde is nog niet inzicht. Er is nu nog een gemengde bezetting van Revit tekenaars en Autocad tekenaars. Dit werkt tot op zekere hoogte goed. Bij een nieuw project wordt afhankelijk van de inhoud het project nu uitgewerkt in 2D of 3D. In de loop van dit jaar worden de laatste 2D tekenaars ook op het benodigde kennisniveau gebracht van Revit om in de kleinere projecten te starten. Heeft het betreffende bedrijf zijn markt verbreedt of aangepast? Door het leveren van 3D gemodelleerde projecten zijn de relaties met een aantal partijen verbeterd en heeft dit geleidt tot meer projecten. Ook nieuwe projecten voor bouwkundige en constructieve tekeningen/berekeningen voor interieur bouw waar met meerdere partijen in 3D wordt gewerkt. Hoe is de kennis verzameld om de overstap te maken? Testpakket Archicad via Jos van Kooten aangereikt. Later het pakket Revit aangeschaft en cursus voor drie werknemers geregeld. Verdere verhaal bekend zie bovenstaande vraag. Wat zijn de grootste struikelblokken geweest tijdens de overstap? IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

36 Onvoldoende kennis bij de werknemers heeft de ontwikkeling tegen gezeten. De opdrachtgever heeft in de beginfase van de omschakeling aangegeven onvoldoende kwaliteit te hebben gekregen. Wat is het moment geweest dat jullie waren overtuigd dat de overstapt wel of niet succesvol was? Het uitwerken van staalconstructie in 3D (project Truckwash) heeft Sunil Thakoer overtuigd van het 3D modelleren. Het enthousiasme van de opdrachtgever en tevredenheid. De gemodelleerde projecten zijn beter te begrijpen voor de opdrachtgever en kan hierop ook gerichte feedback geven wat het proces versnelt en verbetert. Sommige partners hebben nog steeds de neiging af te kraken maar Sunil verwacht dat zei over een aantal jaar ook meegaan in deze ontwikkeling. Waren willen jullie staan over 5 jaar? Als een opdracht binnen komt iedereen er aan kan modelleren en het project als een schets in elkaar draaien. Projecten digitaal kunnen meenemen en alle ins en outs kunnen laten zien op een soort van digiboard waarin de informatie van het project staat. Het gebouw dus flexibel modelleren om snel en goede te kunnen presenteren aan de opdrachtgever. Ook moeiteloze communicatie over het model gekeken naar bijvoorbeeld de begroting, staal informatie en kozijnen. Eigenlijk zou het model direct bruikbaar moeten zijn om een bestek te krijgen. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

37 Interview: Tom de Loos, constructeur BT-adviesbureau B.V Hoe verliep de samenwerking binnen het bedrijf voor de overstap? Voor de overstap verliep de samenwerking goed. Minpunt van het 2D tekenen was dat er collega s op een ander niveau tekenden. De lay-out van de tekening zijn door gebruik van layers en lijnen nooit gelijk aan elkaar. Zo ook het verschil in benamingen van objecten wat voor de opdrachtgever voor verwarring kan zorgen. Wat is de tekensnelheid ten opzichte van het 2D tekenen en 3D modelleren? 3D modelleren is niet direct sneller. Doordat de kennis nog niet op hoog niveau is kan het model niet snel worden opgezet. Autocad in de beginfase ook snel als alternatief op gepakt. Ingewikkelde bouwconstructies nog in Autocad uitgewerkt door gebrekkige kennis van Revit. Door meer ervaring met het programma is dit steeds beter geworden en heeft dit de informatieverwerking snelheid verhoogd. Wat zijn de grootste struikelblokken geweest tijdens de overstap? Met de start van Revit was er nog geen bibliotheek beschikbaar. Kennis om zelf objecten aan de bibliotheek toe te voegen was er in de beginfase nog niet. Worden er minder wijzigingen aangebracht in het model dan het 2D tekenwerk? Het aantal wijzigingen blijft gelijk. De opdrachtgever blijft met aanpassingen komen. Het verschil zit in de opbouwfase van het model. Rare verbindingen en fouten komen eerder aan het licht en kunnen ook tijdig met de opdrachtgever worden besproken. Doordat het model beter inzichtelijk is voor de opdrachtgever blijven er wijzigingen komen. Zijn de wijzigingen sneller te verwerken? Doordat een wijziging maar eenmalig in het model aangepast hoeft te worden gaan de gekoppelde tekeningen van aanzichten, plattegronden & doorsnedes automatisch mee. Het werkt dus sneller. Als constructeur werken wij hier ook met MatrixFrame. Wijzigingen aan brengen in 2D of 3D maakt geen verschil gekeken naar de snelheid voor MatrixFrame. Het is beter om een project in 3D te verwerken zodat je alle krachtdimensies kan doorrekenen. Wat is het moment geweest dat jullie waren overtuigd dat de overstapt wel of niet succesvol was? Het project van Truckwash is de overtuiging geweest dat het 3D modelleren echt zijn voordeel laat zien. Een project waar het staal en beton volledig is uitgewerkt. Het generen van stramien doorsnedes en staalaanzichten is vlekkeloos en snel gegaan. Daarnaast hebben wij veel projecten waar wij dakkapconstructies berekenen. Deze projecten bevatten soms ingewikkelde hoeken en vormen. Door dit te modelleren kan er effectief informatie uit worden gehaald voor de constructieberekeningen. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

38 Interview: Wim Floor, architect Floor Architecten Interview over de samenwerking met BT-adviesbureau B.V. in tijden van het 2D tekenwerk en 3D modelleren. Heeft de overstap voor een intensievere samenwerking gezorgd? De samenwerking is verbeterd maar vooral veranderd. Volgens de gebruikelijke weg leverde wij een 3D schets aan om vervolgens te kunnen starten met het 2D tekenwerk. Het geschetste plaatje is op dat moment leidraad. De uitwerking van de tekeningen zijn hierop gebaseerd. Met de komst de 3D technieken werd het proces omgedraaid. Ik leverde enkel een aantal gevelaanzichten en plattegrond waar mee vervolgens het gebouw werd gemodelleerd. Vanuit het model zijn vervolgens de esthetische verbeteringen en aanpassingen doorgevoerd. Ook naar de klant toe is een betere communicatie. 80% van de opdrachtgevers hebben geen idee hoe een ruimte en gebouw er komt uit te zien met plat tekenwerk. Een plaatje zegt heel veel meer. Is het aangeleverde werk kwalitatief verbeterd? Het 3D plaatje maakt het beeld gelijk duidelijk. Moeilijke aansluitingen in het gebouw komen door het modelleer werk naar boven en in dat opzicht verbetert dat de kwaliteit van het werk. Zelf zal ik deze ontwikkeling niet meer kunnen volgen. Hoe staan jullie zelf in de ontwikkeling naar een meer integrale manier van samenwerking? Ik sta open voor een meer integrale manier van samenwerken. Door het ontstaan van steeds complexere gebouwen is dit ook een noodzaak. Dat installaties nu ook worden verwerkt in 3D is heel effectief. Hoe vaak gebeurt het niet dat het installatiewerk niet tussen de vloer en plafond past. Een hoop gedonder kan hiermee worden voorkomen. Dat meerdere partijen samenwerken in een 3D model is echt waar naar toe zou moeten worden gegaan. IT S A BIMMING BUSINESS 4 juli

BIM en renovatie & Slim omgaan met het bestek

BIM en renovatie & Slim omgaan met het bestek BIM en renovatie & Slim omgaan met het bestek BIMming Business seminar 27 februari 2013 Door: Jelle de Boer Erik Visser Onderzoek fase I Ontwikkelingsfase gericht Kennisvragen vanuit het MKB Onderzoeken:

Nadere informatie

Wat is BIM. BIM model

Wat is BIM. BIM model Sacon en BIM Bij Sacon worden sinds 2009 projecten ontworpen, uitgewerkt en virtueel gebouwd in een Bouwwerk Informatie Model of BIM met behulp van de software Revit van Autodesk. Met de opgebouwde ervaring

Nadere informatie

Virtual Design & Construction. Sneller, beter, slimmer

Virtual Design & Construction. Sneller, beter, slimmer Virtual Design & Construction Sneller, beter, slimmer Virtual Design & Construction Sneller, beter, slimmer Royal HaskoningDHV biedt u met Virtual Design & Construction (VDC) een unieke methode om integraal

Nadere informatie

Doel ITANNEX: Verbeteren van de kwaliteit van de bebouwde omgeving en van het proces waarmee het ontworpen, gerealiseerd en beheerd wordt

Doel ITANNEX: Verbeteren van de kwaliteit van de bebouwde omgeving en van het proces waarmee het ontworpen, gerealiseerd en beheerd wordt Doel ITANNEX: Verbeteren van de kwaliteit van de bebouwde omgeving en van het proces waarmee het ontworpen, gerealiseerd en beheerd wordt Aannemers Architectenbureaus Ingenieurs- en Adviesbureaus Installateurs

Nadere informatie

Ingenieurs & BIM. 27 januari 2012

Ingenieurs & BIM. 27 januari 2012 Ingenieurs & BIM 27 januari 2012 Even voorstellen Dik Spekkink adviesbureau voor bouwprocesinnovatie Kwaliteitszorg Bouwprocesinnovatie ICT-beleid in de bouw Veiligheid & Gezondheid BIM Spekkink C&R en

Nadere informatie

Building Information Modeling Informatie in een digitaal prototype van het ontwerp kostenmanagement bbn adviseurs juni 2013

Building Information Modeling Informatie in een digitaal prototype van het ontwerp kostenmanagement bbn adviseurs juni 2013 Building Information Modeling Informatie in een digitaal prototype van het ontwerp kostenmanagement bbn adviseurs juni 2013 bron: Ector Hoogstad Architecten BIM BIM is een term die in het vakgebied bouw

Nadere informatie

Slim bouwen met BIM 11 juni 2014

Slim bouwen met BIM 11 juni 2014 Bouwlokalen initiator Theo Peekstok projectcoördinator / partner multidisciplinair architectenbureau ? (afkomstig van hetnationaalbimplatform.nl ) BIM is gebaseerd op werken middels één model (database)

Nadere informatie

BIM Laatste BIM ontwikkelingen efficiency, kwaliteit en euro s. A.M. Slockers Admea / Smits van Burgst

BIM Laatste BIM ontwikkelingen efficiency, kwaliteit en euro s. A.M. Slockers Admea / Smits van Burgst BIM Laatste BIM ontwikkelingen efficiency, kwaliteit en euro s A.M. Slockers Admea / Smits van Burgst Voorstellen Anton Slockers Directeur Admea / Smits van Burgst Admea is onderdeel van de Smits van Burgst

Nadere informatie

DE BIM WERKMETHODIEK. Gezocht: BIM-Partners. De toekomst is NU!

DE BIM WERKMETHODIEK. Gezocht: BIM-Partners. De toekomst is NU! Gezocht: BIM-Partners Waarom zou u aan ons BIM-proces deel willen nemen? Lees deze brochure en ontdek de mogelijkheden. Wacht niet langer en maak gebruik van ons uniek aanbod: Wordt BIM-partner van BolwerkWeekers.

Nadere informatie

Inmeting en Opname. Voorlopig Ontwerp& Definitief Ontwerp. (Bouw)vergunning aanvraag. 2D, 3D en BIM tekenwerk. Maatvoering.

Inmeting en Opname. Voorlopig Ontwerp& Definitief Ontwerp. (Bouw)vergunning aanvraag. 2D, 3D en BIM tekenwerk. Maatvoering. Inmeting en Opname Voorlopig Ontwerp& Definitief Ontwerp (Bouw)vergunning aanvraag 2D, 3D en BIM tekenwerk Maatvoering Projectmanagement Wie zijn wij? Van Zaal Bouwtechniek is een onafhankelijk projectmanagementbureau

Nadere informatie

BIM SOFTWAREPAKKETTEN

BIM SOFTWAREPAKKETTEN BIM SOFTWAREPAKKETTEN ONDERZOEKSRAPPORT ersie: 1.1 Fase: I Datum: 4-7-2012 GEGEENS BIMMING BUSINESS : Hogeschool van Amsterdam Domein Techniek, afdeling BTB Weesperzijde 190, 1097 DG A dam RAPPORT OPGESTELD

Nadere informatie

BIM ervaringen. Naam presentator: Patricia van Leeuwen

BIM ervaringen. Naam presentator: Patricia van Leeuwen BIM ervaringen Naam presentator: Patricia van Leeuwen Inhoud Wie is Unica Mijn rol binnen Unica Unica en BIM Start met BIM Verloop na eerste BIM project Conclusie Wie is Unica Grootste zelfstandige installateur

Nadere informatie

Building Information Modelling (BIM)

Building Information Modelling (BIM) Building Information Modelling (BIM) Nederland - Duitsland - Ghana - Ierland - Polen - Turkije www.bartels.nl De Van Heek parkeergarage in Enschede, in BIM uitgewerkt in Revit met architect en installatieadviseur

Nadere informatie

Het Digitale Huis. Samenwerkende software voor de bouw

Het Digitale Huis. Samenwerkende software voor de bouw Het Digitale Huis Samenwerkende software voor de bouw Het Digitale Huis is het eerste en grootste BIM-software project in Nederland. Uniforme Bouwdeelbibliotheek Het is bovendien het enige project dat

Nadere informatie

Rijnboutt. en de BIM basis ILS. Mariëlle Vissers. kwaliteitscoördinator en BIM specialist

Rijnboutt. en de BIM basis ILS. Mariëlle Vissers. kwaliteitscoördinator en BIM specialist Rijnboutt en de BIM basis ILS Mariëlle Vissers kwaliteitscoördinator en BIM specialist Rijnboutt architectuur stedenbouw landschap en strategie Rijnboutt werkt met een multidisciplinair team van 70 mensen.

Nadere informatie

Ton van t Hoff architect directeur. Edwin Buis projectcoördinator. Slim Bouwen met BIM. praktijkervaring met BIM

Ton van t Hoff architect directeur. Edwin Buis projectcoördinator. Slim Bouwen met BIM. praktijkervaring met BIM Ton van t Hoff architect directeur Edwin Buis projectcoördinator Slim Bouwen met BIM praktijkervaring met BIM 1. keuze voor BIM 2. implementatie BIM in bureau 3. voorbeeldprojecten met BIM 4. voorbeeldproject

Nadere informatie

Open Specificaties Formaat

Open Specificaties Formaat Open Specificaties Formaat 11-11-2015 Erik Pijnenburg directeur @kubusbv Open Specificaties Formaat Voorstellen BIM voor fabrikanten OPEN standaarden Open Specificaties Formaat Korte demonstratie Vragen

Nadere informatie

BIM in de bouwkolom. Inhoud opgave: 1 Wat is BIM en moet ik er nu al wat mee doen?: 2. 2 BIM vereist een andere wijze van samenwerken: 2

BIM in de bouwkolom. Inhoud opgave: 1 Wat is BIM en moet ik er nu al wat mee doen?: 2. 2 BIM vereist een andere wijze van samenwerken: 2 . Inhoud opgave: 1 Wat is BIM en moet ik er nu al wat mee doen?: 2 2 BIM vereist een andere wijze van samenwerken: 2 3 Hoe was het ook al weer vóór BIM: 2 1 / 18 3.1 Nadelen. 2 4 Hoe gaat samenwerken met

Nadere informatie

Virtueel Bouwen met BIM Serge Lefevere (BOECKX. architecture & engineering)

Virtueel Bouwen met BIM Serge Lefevere (BOECKX. architecture & engineering) Virtueel Bouwen met BIM 1 2 ++ CAD: COMPUTER AIDED DESIGN 2D / 3D ++ Van dom model 3 ++ Naar intelligent model Een Bouwwerk Informatie Model is een informatiemodel dat gemaakt en gebruikt wordt bij een

Nadere informatie

Implementatie BIM in Nederlandse civiele- en infrabouw

Implementatie BIM in Nederlandse civiele- en infrabouw Implementatie BIM in Nederlandse civiele- en infrabouw Bijdrage voor Ronde tafel gesprek BIM voor infra en civieltechniek Brussel, 25 maart 2015 Jan-Hein Poodt Hoofd Havens, Vaarwegen & Tunnels Grontmij

Nadere informatie

2 e BIM- Bijeenkomst. 23 april 2013

2 e BIM- Bijeenkomst. 23 april 2013 2 e BIM- Bijeenkomst 23 april 2013 Ketensamenwerking Van Ontwerp naar Uitvoering Welkom bij Klictet Advies! Management/ Adviseur Kees Kelder Willem-Jan van den Berk Stefan Janssen Projectleiding Mark Ernst

Nadere informatie

BIM Protocol De Jong Rutten BV

BIM Protocol De Jong Rutten BV BIM Protocol De Jong Rutten BV 4 november 2016 Dit is een levend document dat op basis van teruggekoppelde praktijkervaringen steeds verder, in steeds grotere mate van detail wordt uitgewerkt. 1 Dit BIM

Nadere informatie

academy INNOVEREN MET BIM Praktische training Dome

academy INNOVEREN MET BIM Praktische training Dome INNOVEREN MET BIM Praktische training Dome-X Academy De wereld is in hoog tempo aan het veranderen. Vertrouwde modellen en denkbeelden maken plaats voor nieuwe inzichten. Sleutelwoorden daarbij zijn technische

Nadere informatie

Inbo Bouwkunde. Ketensamenwerking De ultieme vorm van werken in multidisciplinair teamverband is voor ons ketensamenwerking. Een samenwerkingsvorm

Inbo Bouwkunde. Ketensamenwerking De ultieme vorm van werken in multidisciplinair teamverband is voor ons ketensamenwerking. Een samenwerkingsvorm Ketensamenwerking Inbo Bouwkunde Inbo Bouwkunde heeft talentvolle professionals die ambities hebben om landelijke en stedelijke gebieden in te richten. Onze kracht is om in een professionele omgeving,

Nadere informatie

ADOMI-ASD 3D BIM én 2D technische tekenkracht

ADOMI-ASD 3D BIM én 2D technische tekenkracht ADOMI-ASD 3D BIM én 2D technische tekenkracht 3D BIM én 2D technische tekenkracht Met ADOMI en ASD beschikt u over een softwarecombinatie die helemaal is afgestemd op de Nederlandse bouw. ADOMI-ASD is

Nadere informatie

Bureau Bouwkunde: omdat het beter kan

Bureau Bouwkunde: omdat het beter kan Bureau Bouwkunde: omdat het beter kan Herkent u dit? U, als architect, heeft inspirerende ideeën maar wilt technisch en procesmatig ondersteund worden. U, als opdrachtgever, wilt vroegtijdig weten wat

Nadere informatie

BIM bij Schüco. Hilvarenbeek, 22-05-2013

BIM bij Schüco. Hilvarenbeek, 22-05-2013 Hilvarenbeek, 22-05-2013 Definities BIM: proces of product? Ontwikkelingen in de bouw Ontwikkelingen, software, werkwijze Ondersteuning voor architecten Schüco Revit Families Ondersteuning voor klanten

Nadere informatie

SCRATCH KLANT AAN HET WOORD

SCRATCH KLANT AAN HET WOORD 4... lessons learned in Nederland zijn vliegwiel BIM-projecten in het buitenland... Internationale BIM-uitdaging bij Deerns Partnership belangrijker dan ontwerptools 5 BIM is geen doel op zich je hoort

Nadere informatie

Het BIM procesin het kort. U als fabrikant bent heel belangrijk in dit proces. Zowel voor de civiele-,bouwkundige-, constructieve-en

Het BIM procesin het kort. U als fabrikant bent heel belangrijk in dit proces. Zowel voor de civiele-,bouwkundige-, constructieve-en 1 Het BIM procesin het kort. U als fabrikant bent heel belangrijk in dit proces. Zowel voor de civiele-,bouwkundige-, constructieve-en installatietechnischedisciplines is de fabrikant van onschatbare waarde

Nadere informatie

BIM: kennis delen is macht! ing. Gerrie Mühren MBA Voorzitter, Benelux chapter buildingsmart

BIM: kennis delen is macht! ing. Gerrie Mühren MBA Voorzitter, Benelux chapter buildingsmart BIM: kennis delen is macht! ing. Gerrie Mühren MBA Voorzitter, Benelux chapter buildingsmart Inleiding Kennismaking: Beton- en Staalconstructeur Betontechnoloog IPMA gecertificeerd projectmanager Sinds

Nadere informatie

Persoonlijk Activiteiten Plan (PAP)

Persoonlijk Activiteiten Plan (PAP) Persoonlijk Activiteiten Plan (PAP) Naam student: Sebastiaan Winters Studentnummer: 10078177 E-mail: s.m.winters@me.com Leerbedrijf: CB&I Datum: 12-02-2012 Blok: 2.1 Versie document: 1.2 Bedrijfsbegeleider:

Nadere informatie

BIM Congres Anders denken anders doen Bouw Compleet 10 oktober 2013

BIM Congres Anders denken anders doen Bouw Compleet 10 oktober 2013 BIM Congres Anders denken anders doen Bouw Compleet 10 oktober 2013 de adviseur de opdrachtgever de aannemer de architect 1 INHOUD Op zijn BrugVB s Beeld gelijk richten Eisen aan modellen en Fasering Opleveren

Nadere informatie

Naam vragenlijst (ID): BIM Quickscan - selfscan (86435) Datum: 2010-11-26 10:50:48

Naam vragenlijst (ID): BIM Quickscan - selfscan (86435) Datum: 2010-11-26 10:50:48 Naam vragenlijst (ID): BIM Quickscan - selfscan (86435) Datum: 2010-11-26 10:50:48 Vraag Voer uw e-mail adres in indien u in de toekomst nog informatie wilt ontvangen over de BIM quickscan. Wat is uw core-business?

Nadere informatie

Building Information Modelling (BIM)

Building Information Modelling (BIM) Building Information Modelling (BIM) Nederland - Duitsland - Ghana - Ierland - Polen - Turkije www.bartels.nl Ervaring met BIM BIM, Building Information Modelling, is de oplossing die het mogelijk maakt

Nadere informatie

Van Samenhang naar Verbinding

Van Samenhang naar Verbinding Van Samenhang naar Verbinding Sogeti Page 2 VAN SAMENHANG NAAR VERBINDING Keuzes, keuzes, keuzes. Wie wordt niet horendol van alle technologische ontwikkelingen. Degene die het hoofd koel houdt is de winnaar.

Nadere informatie

BIM VOOR HET BOUWEN. BIM om (Virtueel) te Bouwen

BIM VOOR HET BOUWEN. BIM om (Virtueel) te Bouwen BIM VOOR HET BOUWEN BIM om (Virtueel) te Bouwen 1 INHOUD Introductie Van wens naar gebouw in 4 stappen BIM = Informatiebeheer Herinrichting Ontwerpproces Voorbeelden 2 WIE ZIJN WIJ? BRUG VB is een innovatief

Nadere informatie

Albert Martinus. Symposium BIM in de watersector 11 mei 2016

Albert Martinus. Symposium BIM in de watersector 11 mei 2016 Albert Martinus Symposium BIM in de watersector 11 mei 2016 1 Hoe gaat het MKB pragmatisch om met BIM? Hoe groei je samen, publiek en privaat, op de ladder van BIM zodat we efficiënt dezelfde taal ontwikkelen.

Nadere informatie

Welkom. Praktische Workshop BIM (10.00 uur 14.30 uur) Introductie - Marktontwikkelingen BIM-ID Praktijkvoorbeelden - Afsluiting

Welkom. Praktische Workshop BIM (10.00 uur 14.30 uur) Introductie - Marktontwikkelingen BIM-ID Praktijkvoorbeelden - Afsluiting Welkom Praktische Workshop BIM (10.00 uur 14.30 uur) Praktische Workshop BIM Radboud Baayen Jan Warnshuis Jaco Kamphorst Stefan van der Meulen Edgar van den Broek Jeroen van den Burg Hans Hendriks Programma

Nadere informatie

Competenties Luuk van Paridon. Analyseren

Competenties Luuk van Paridon. Analyseren Competenties Luuk van Paridon Overzicht waar ik nu sta: Afbeelding 1: Spinnenweb competenties De groene lijn geeft aan welke competenties ik tot nu toe behaald heb (zie Afbeelding 1). De competenties die

Nadere informatie

20/9/2011 NULMETING COSTIAN. Leerjaar 2011 propedeuse blok 1.1 Costian de Jonge

20/9/2011 NULMETING COSTIAN. Leerjaar 2011 propedeuse blok 1.1 Costian de Jonge 20/9/2011 COSTIAN NULMETING Leerjaar 2011 propedeuse blok 1.1 Costian de Jonge Dit verslag heeft als functie de basiskennis van de startende student vastleggen, het moment van de meting is begin september

Nadere informatie

Enquête + Vragenlijst + Onderzoek + Panel = thesistools.com 15-01-13 10:43 Adoptie van BIM Geacht lid, Bouwend Nederland voert onderzoek uit naar de adoptie van BIM onder haar leden. Hiervoor is een enquête

Nadere informatie

Bsc4 bk4100 - TOI. ICT in de bouwkunde. Informatie en communicatie technologie. Technisch Ontwerp & Informatica

Bsc4 bk4100 - TOI. ICT in de bouwkunde. Informatie en communicatie technologie. Technisch Ontwerp & Informatica ICT in de bouwkunde Informatie en communicatie technologie 1 Technisch Ontwerp & Informatica Informatica 4. Het integraal ontwerpproject BK4100 2 Technisch Ontwerp & Informatica Informatica 4. Het integraal

Nadere informatie

Virtueel bouwen met een BIM

Virtueel bouwen met een BIM Virtueel bouwen met een BIM BIM Waar staat de afkorting voor? BIM Building Information Model Building Information Modeling 2 virtueel bouwen met een BIM BIM Waar staat de afkorting voor? BIM Building Building

Nadere informatie

De vraag Wat is BIM levert geen eensluidend antwoord. BIM is een typisch voorbeeld van een containerbegrip.

De vraag Wat is BIM levert geen eensluidend antwoord. BIM is een typisch voorbeeld van een containerbegrip. Gemeenten en BIM Hein Corstens 23-03-2017 V 1.2 1. BIM: wat en waarom? De komende minuten zal ik ingaan op het wat en waarom van BIM. In het algemeen en specifiek voor gemeenten. 2. BIM: wat? De vraag

Nadere informatie

Dik Spekkink, 10 februari 2011. Dik Spekkink. adviesbureau voor bouwprocesinnovatie BIM

Dik Spekkink, 10 februari 2011. Dik Spekkink. adviesbureau voor bouwprocesinnovatie BIM IPC voor architecten Collectief project BIM Dik Spekkink, 10 februari 2011 Even voorstellen Dik Spekkink adviesbureau voor bouwprocesinnovatie Kwaliteitszorg Bouwprocesinnovatie ICT-beleid in de bouw BIM

Nadere informatie

Veel voor weinig. Ir A.W. Jansen MBA, Deerns raadgevende ingenieurs

Veel voor weinig. Ir A.W. Jansen MBA, Deerns raadgevende ingenieurs Veel voor weinig Ir A.W. Jansen MBA, Deerns raadgevende ingenieurs 1 Inleiding Introductie Innovatie in de bouw? Traditioneel werkproces Modern werkproces 2 bouwbranche Kenmerken Traditionele ambachtelijke

Nadere informatie

BIM en Renovatie IT S A BIMMING BUSINESS. ONDERZOEKSRAPPORT Versie: 1.0. Datum: 27-2-2013

BIM en Renovatie IT S A BIMMING BUSINESS. ONDERZOEKSRAPPORT Versie: 1.0. Datum: 27-2-2013 BIM en Renovatie ONDERZOEKSRAPPORT Versie: 1.0 Fase: II Datum: 27-2-2013 GEGEVENS BIMMING BUSINESS : Hogeschool van Amsterdam Domein Techniek, afdeling BTB Weesperzijde 190, 1097 DG Amsterdam RAPPORT OPGESTELD

Nadere informatie

Competenties met indicatoren bachelor Civiele Techniek.

Competenties met indicatoren bachelor Civiele Techniek. Competenties met indicatoren bachelor Civiele Techniek. In de BEROEPSCOMPETENTIES CIVIELE TECHNIEK 1 2, zijn de specifieke beroepscompetenties geformuleerd overeenkomstig de indeling van het beroepenveld.

Nadere informatie

Hoe kan je op een slimme manier wijzigingen in het 3D model voor iedereen inzichtelijk maken?

Hoe kan je op een slimme manier wijzigingen in het 3D model voor iedereen inzichtelijk maken? Vragen BIMming Business (opgesteld n.a.v. vragen en opmerking 14 juni): Is het mogelijk om een zoekmachine te maken waarmee bepaalde data kan worden teruggevonden in een IFC bestand? Om IFC optimaal te

Nadere informatie

Virtueel Bouwen BIM Stand van toepassing

Virtueel Bouwen BIM Stand van toepassing Virtueel Bouwen BIM Stand van toepassing Jan Straatman, Balance & Result Organisatie Adviseurs b.v. 1 i.s.m. Willem Pel, Balance & Result en Hans Hendriks, debimspecialist 15 november 2010 Virtueel bouwen

Nadere informatie

EEN BIM ALS AANBESTEDINGSDOCUMENT

EEN BIM ALS AANBESTEDINGSDOCUMENT EEN ALS AANBESTEDINGSDOCUMENT met 1/ 38 P5 presentatie EEN ALS AANBESTEDINGSDOCUMENT met van kosten en kwaliteit met 2/ 38 EEN ALS AANBESTEDINGSDOCUMENT Aanleiding met 3/38 EEN ALS AANBESTEDINGSDOCUMENT

Nadere informatie

Inzetten op winstgevendheid door beter te plannen

Inzetten op winstgevendheid door beter te plannen Inzetten op winstgevendheid door beter te plannen Over onze visie op planning en hoe een centrale planningsapplicatie organisaties in de professionele dienstverlening kan helpen de kosten te drukken en

Nadere informatie

INNOVATIEF (SAMEN)WERKEN: BIM: BOUW INFORMATIE MODEL. De standaard van de toekomst! Guido Leenders, Arno Vonk

INNOVATIEF (SAMEN)WERKEN: BIM: BOUW INFORMATIE MODEL. De standaard van de toekomst! Guido Leenders, Arno Vonk BIM: Bouw Informatie Model De standaard van de toekomst! Guido Leenders, Arno Vonk Binnen de bouw is BIM inmiddels een op zichzelf staand begrip geworden. Tegenwoordig willen we projecten BIM-men of er

Nadere informatie

Integratie architectuur en bouwkundige uitwerking in voorbeeldprojecten met Allplan.

Integratie architectuur en bouwkundige uitwerking in voorbeeldprojecten met Allplan. Integratie architectuur en bouwkundige uitwerking in voorbeeldprojecten met Allplan. 27 mei 2011 Rotterdam Bureau Bouwkunde Nederland BBNL tekent al sinds 1990 digitaal in Arkey. Sinds 2006 ook met Allplan.

Nadere informatie

QuikStart Beginnend Gebruiker - Algemeen. De werking van Vabi Elements in een vogelvlucht

QuikStart Beginnend Gebruiker - Algemeen. De werking van Vabi Elements in een vogelvlucht QuikStart Beginnend Gebruiker - Algemeen De werking van Vabi Elements in een vogelvlucht QuickStart Elements Introductie Welkom op de startpagina van Vabi Elements! Start of open een project. Gebruik Project

Nadere informatie

IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM

IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM De tijd dat MVO was voorbehouden aan idealisten ligt achter ons. Inmiddels wordt erkend dat MVO geen hype is, maar van strategisch belang voor ieder

Nadere informatie

DESIGN BY PERFORMANCE IS EEN SOFTWARE GEDREVEN METHODE OM DE GEBOUWDE OMGEVING TE OPTIMALISEREN. INZENDING ARC-AWARDS INNOVATIE

DESIGN BY PERFORMANCE IS EEN SOFTWARE GEDREVEN METHODE OM DE GEBOUWDE OMGEVING TE OPTIMALISEREN. INZENDING ARC-AWARDS INNOVATIE DESIGN BY PERFORMANCE IS EEN SOFTWARE GEDREVEN METHODE OM DE GEBOUWDE OMGEVING TE OPTIMALISEREN. INZENDING ARC-AWARDS INNOVATIE IN EXTREEM KORTE TIJD BESLISSINGEN NEMEN OP BASIS VAN FEITEN ARCHITECTONISCH

Nadere informatie

Onderzoek naar: Inhoud De impact van BIM op de rol van de projectmanager

Onderzoek naar: Inhoud De impact van BIM op de rol van de projectmanager Onderzoek naar: De impact van BIM op de rol van de projectmanager P5 presentatie Annieke Smith Inhoud Waarom? Hoe? Resultaten Theorie Resultaten Praktijk Conclusie Aanbevelingen Aanbevelingen Stevens Van

Nadere informatie

Van inconsistent model naar betrouwbare informatiebron

Van inconsistent model naar betrouwbare informatiebron Van inconsistent model naar betrouwbare informatiebron AEC Breakout 03 Zaal 19 Create, manage & share digital design information Van inconsistent model naar betrouwbare informatiebron Presentatie: Jan-Fokko

Nadere informatie

Ketenintegratie in de woningbouw. Een onderzoek naar de invloed van ketenintegratie op tijd, geld en kwaliteit Door Karin van der Vliet

Ketenintegratie in de woningbouw. Een onderzoek naar de invloed van ketenintegratie op tijd, geld en kwaliteit Door Karin van der Vliet Ketenintegratie in de woningbouw Een onderzoek naar de invloed van ketenintegratie op tijd, geld en kwaliteit Door Karin van der Vliet Inhoud Waarom? Hoe? Resultaten theorie Resultaten praktijk Conclusie

Nadere informatie

Even voorstellen. Even voorstellen. Adviseurs Kennisdagen 2015 BIM

Even voorstellen. Even voorstellen. Adviseurs Kennisdagen 2015 BIM Adviseurs Kennisdagen 2015 BIM 1 en 15 april 2015 Even voorstellen Stefan Janssen Partner bij Klictet Advies. Adviseur gebouwgebonden installaties. Verantwoordelijk voor BIMimplementatie en ontwikkeling

Nadere informatie

Persoonlijk Actie Plan Semester 1

Persoonlijk Actie Plan Semester 1 2013 Persoonlijk Actie Plan Persoonlijk Actie Plan Semester 1 Corné van Liere H. Meeuwsen 5-9-2013 1 Inleiding In deze PAP voor het eerste semester hebben wij weer competenties moeten uitkiezen om het

Nadere informatie

Persoonlijk Actieplan (PAP)

Persoonlijk Actieplan (PAP) B 1.4 Persoonlijk Actieplan (PAP) Stagiair(e) Opleiding Bedrijf Praktijkopleider Stagedocent Nick Albregtse Interactief Vormgeven (IV) Kees Internetbureau Michiel Snijder Jan Verduijn Datum 26 09 2013

Nadere informatie

Voortgangsverslag werkend leren

Voortgangsverslag werkend leren Voortgangsverslag werkend leren EDP1 Rens Brouwer Voortgangsverslag werkend leren EDP1 Rens Brouwer Delft December 2012 Haagse Hogeschool Voorwoord Op dit moment ben ik duaal student. Dit houdt in dat

Nadere informatie

Uw procesregiseur. Expertise in het bouwtraject. Sterk in verbinden. Dat is Adams Bouwadviesbureau. Al meer dan 15 jaar een

Uw procesregiseur. Expertise in het bouwtraject. Sterk in verbinden. Dat is Adams Bouwadviesbureau. Al meer dan 15 jaar een sterk in verbinden Sterk in verbinden. Dat is Adams Bouwadviesbureau. Al meer dan 15 jaar een toonaangevend ingenieursbureau. Gespecialiseerd in duurzaam en constructief bouwadvies voor woningbouw en utiliteitsbouw.

Nadere informatie

Profiel Visie Een essentieel onderdeel van een gebouw is de constructie. Behalve essentieel en functioneel maakt de constructie ook deel uit van het o

Profiel Visie Een essentieel onderdeel van een gebouw is de constructie. Behalve essentieel en functioneel maakt de constructie ook deel uit van het o Profiel Visie Een essentieel onderdeel van een gebouw is de constructie. Behalve essentieel en functioneel maakt de constructie ook deel uit van het ontwerp; de architectuur. De zichtbare kolommen, balken

Nadere informatie

Editorial Media Design Guido Hildebrand - 1582968 Talisa van Dreven - 1582766 Alexander Ringnalda - 1547759. 24 september 2013 Versie 1

Editorial Media Design Guido Hildebrand - 1582968 Talisa van Dreven - 1582766 Alexander Ringnalda - 1547759. 24 september 2013 Versie 1 Editorial Media Design Guido Hildebrand - 1582968 Talisa van Dreven - 1582766 Alexander Ringnalda - 1547759 24 september 2013 Versie 1 Aanleiding en probleemomschrijving: Het project wordt uitgevoerd omdat

Nadere informatie

Kuijpers Installaties in de OK Leerjaar 2, schooljaar

Kuijpers Installaties in de OK Leerjaar 2, schooljaar Kuijpers Installaties in de OK Leerjaar 2, schooljaar 2017-2018 1. De opdrachtgever In het Rijksmuseum worden de installaties van de nachtwacht continue gecontroleerd. Er mag niet te veel licht op schijnen,

Nadere informatie

HOE EEN BEDRIJF 180 GRADEN DRAAIT

HOE EEN BEDRIJF 180 GRADEN DRAAIT Exact Online CASE STUDY HOE EEN BEDRIJF 180 GRADEN DRAAIT www.exactonline.nl 2 EXACT ONLINE CASE STUDY ACCOUNTANCY HOE TENSING BINNEN 1 JAAR 180 GRADEN DRAAIDE Tensing, een mobility en Geo- ICT software

Nadere informatie

WORKSHOP BIM. Studie ochtend AB&I 02 11 2015

WORKSHOP BIM. Studie ochtend AB&I 02 11 2015 WORKSHOP BIM Studie ochtend AB&I 02 11 2015 BIM: Waarom? En wat is het? Dennis Gubbels (student) aan het woord over BIM bij AB&I BIM integreren in de nieuwe curricula Voorbeeld vanuit Civiele Techniek

Nadere informatie

Building Information Modelling BIM

Building Information Modelling BIM Building Information Modelling BIM Nederland - Duitsland - Ghana - Ierland - Polen - Turkije www.bartels.nl Ervaring met BIM Hierboven staan vier aspectmodellen van de Rabobank in Sittard, die samen in

Nadere informatie

De ontwikkelingen bij Stabiplan ondersteunen onze doelstellingen tot procesverbetering...

De ontwikkelingen bij Stabiplan ondersteunen onze doelstellingen tot procesverbetering... KLANT aan het woord 4 De ontwikkelingen bij Stabiplan ondersteunen onze doelstellingen tot procesverbetering... BIM denken, doen en delen met Stabicad Megens Installaties over een grotere orderportefeuille

Nadere informatie

EEN VAN ONZE EXPERTS

EEN VAN ONZE EXPERTS EEN VAN ONZE EXPERTS Be the change you want to see in this world Een netwerk van hoog opgeleide, ervaren zelfstandig FM-professionals. Wij zijn gepassioneerd bezig met ons vakgebied, zijn actueel en bieden

Nadere informatie

visser en bouwman kennislink BIM

visser en bouwman kennislink BIM visser en bouwman kennislink voordelen van een bouwinformatie model Introductie Virtueel bouwen of men (het maken van een bouw informatie model) is geen belofte meer maar realiteit. Diverse partijen die

Nadere informatie

De SolidWorks QuickStart Module

De SolidWorks QuickStart Module SolidWorks 3D CAD software biedt intuïtieve oplossingen voor alle aspecten van uw designproces. De SolidWorks producten kunnen worden toegepast binnen de hele organisatie. De SolidWorks QuickStart Module

Nadere informatie

Persoonlijk opleiding plan

Persoonlijk opleiding plan Persoonlijk opleiding plan Een opdrachtgever adviseren Hem vertellen wat jou de beste optie lijkt. Het klopt dat ik deze competenties zo had ingevuld. Ik heb hiermee ervaring doordat ik vaak op forums

Nadere informatie

Reflectieverslag mondeling presenteren

Reflectieverslag mondeling presenteren Reflectieverslag mondeling presenteren Naam: Registratienummer: 900723514080 Opleiding: BBN Groepsdocente: Marjan Wink Periode: 2 Jaar: 2008 Inleiding In dit reflectieverslag zal ik evalueren wat ik tijdens

Nadere informatie

Whitepaper. Ligt u s nachts ook wakker van alle commotie rondom nieuwe regelgeving of normering? Compliance Management

Whitepaper. Ligt u s nachts ook wakker van alle commotie rondom nieuwe regelgeving of normering? Compliance Management Whitepaper Compliance Management Ligt u s nachts ook wakker van alle commotie rondom nieuwe regelgeving of normering? Stop met piekeren: Mavim helpt om nieuwe wet- en regelgeving effectief en efficiënt

Nadere informatie

Meerwaarde met Online Marketing Expertise

Meerwaarde met Online Marketing Expertise Meerwaarde met Online Marketing Expertise Webinar 26 mei 2015 Wat leer je in dit webinar? Nieuwe ontwikkelingen bij zelfstandig ondernemers De meest gestelde vraag door ondernemers Hoe je als VA daarop

Nadere informatie

Bent u ook zoveel tijd kwijt met het zoeken naar de laatste en enig juiste! - versie van uw marktonderzoek

Bent u ook zoveel tijd kwijt met het zoeken naar de laatste en enig juiste! - versie van uw marktonderzoek Bent u ook zoveel tijd kwijt met het zoeken naar de laatste en enig juiste! - versie van uw marktonderzoek Heeft u zich ook al eens afgevraagd waarom uw concurrent zo veel goedkoper kan zijn? Waarschijnlijk

Nadere informatie

We zien een datagedreven wereld vol kansen. Toepassingscentrum voor big data oplossingen

We zien een datagedreven wereld vol kansen. Toepassingscentrum voor big data oplossingen We zien een datagedreven wereld vol kansen Toepassingscentrum voor big data oplossingen We zien succesvolle organisaties groeien door big data 50% van de meest succesvolle organisaties Volg ons op twitter:

Nadere informatie

Niveau 1 Competenties uit het curriculum HBO Werktuigbouwkunde (aan de Haagse Hogeschool)

Niveau 1 Competenties uit het curriculum HBO Werktuigbouwkunde (aan de Haagse Hogeschool) Niveau 1 Competenties uit het curriculum HBO Werktuigbouwkunde (aan de Haagse Hogeschool) 1. Analyseren: Behaald 1 2 Ontwerpen: Behaald 2 3 Realiseren: Behaald 3 4 Beheren: Onbehaald 4 5 Managen: Onbehaald

Nadere informatie

Xedule: stimulator en simulator voor de verbetering van plannen én roosteren

Xedule: stimulator en simulator voor de verbetering van plannen én roosteren Xedule: stimulator en simulator voor de verbetering van plannen én roosteren dr. ir. P.J.A. (Peter) Verdaasdonk 1 Agenda Introductie Onderwijslogistiek Wat is het? Plannen versus roosteren Werken met onzekerheid

Nadere informatie

Ticon. De volgende generatie projectmanagement

Ticon. De volgende generatie projectmanagement De volgende generatie Optimaal Het virtueel bouwproces model binnen de GWW Virtueel bouwproces model Het fundament van Ticon is het Virtueel bouwproces model. Dit datamodel is een collectie van alle projectgegevens

Nadere informatie

Partner voor het leveren van alle soorten (industrie) gebouwen.

Partner voor het leveren van alle soorten (industrie) gebouwen. Webru Staal B.V. Eemslandweg 100a 7894 AE Zwartemeer T 0591 317 153 F 0591 316 314 E info@webrustaal.nl I www.webrustaal.nl WEBRU STAAL Partner voor het leveren van alle soorten (industrie) gebouwen. Webru,

Nadere informatie

Olde Bijvank Advies Organisatieontwikkeling & Managementcontrol. Datum: dd-mm-jj

Olde Bijvank Advies Organisatieontwikkeling & Managementcontrol. Datum: dd-mm-jj BUSINESS CASE: Versie Naam opdrachtgever Naam opsteller Datum: dd-mm-jj Voor akkoord: Datum: LET OP: De bedragen in deze business case zijn schattingen op grond van de nu beschikbare kennis en feiten.

Nadere informatie

Business Risk Management? Dan eerst data op orde!

Business Risk Management? Dan eerst data op orde! Business risk management? Dan eerst data op orde! Kwaliteit, leveringsbetrouwbaarheid, klantgerichtheid, kostenbewustzijn en imago zijn kernwaarden in de bedrijfsvoering die door nutsbedrijven hartelijk

Nadere informatie

BIM toepassing van A tot Z. Nieuwbouw Dimence Almelo

BIM toepassing van A tot Z. Nieuwbouw Dimence Almelo BIM toepassing van A tot Z Nieuwbouw Dimence Almelo Programma Welkom Animatie Rol van de opdrachtgever Het Dimence-team 4x een thema Pauze 4x èen thema Borrel Animatie Rol van de opdrachtgever René Siebring

Nadere informatie

Brochure. Door Martijn Breugelmans

Brochure. Door Martijn Breugelmans Brochure Door Martijn Breugelmans Verbind uw kantoor met de bouwplaats voor een efficiëntere doorstroming van uw projecten. Autodesk BIM 360 biedt het perfecte portfolio om architecten, installateurs,

Nadere informatie

BIM in de praktijk van een ingenieursbureau. Ir. Remko Wiltjer RO IMd Raadgevende Ingenieurs

BIM in de praktijk van een ingenieursbureau. Ir. Remko Wiltjer RO IMd Raadgevende Ingenieurs BIM in de praktijk van een ingenieursbureau Ir. Remko Wiltjer RO IMd Raadgevende Ingenieurs 1 Even voorstellen.. Remko Wiltjer 1981-1987: TU Delft Civiele Techniek 1987: D3BN Constructeur 1989: D3BN Projectleider

Nadere informatie

Workshop BIM. Een methodiek met nieuwe kansen 21 juni 2011. Hans Hendriks & Frank Maatje

Workshop BIM. Een methodiek met nieuwe kansen 21 juni 2011. Hans Hendriks & Frank Maatje Workshop BIM Een methodiek met nieuwe kansen 21 juni 2011 Hans Hendriks & Frank Maatje Agenda & Introductie Definitie BIM Essentie BIM : Samenwerken! BIM= BIM model en BIM methodiek Kortom: BIM = hulpmiddel,

Nadere informatie

BIM: impact op duurzame gebouwen

BIM: impact op duurzame gebouwen Seminarie Duurzame gebouwen BIM: impact op duurzame gebouwen 1 15 juni 2018 Duurzaam bouwen dankzij BIM (Building Information Modeling) De voordelen van deze manier van samenwerken met het oog op duurzamere

Nadere informatie

DE BIM-WERKMETHODIEK. Gezocht: BIM-Partners. Stap in de toekomst!

DE BIM-WERKMETHODIEK. Gezocht: BIM-Partners. Stap in de toekomst! DE BIM-WERKMETHODIEK Stap in de toekomst! Gezocht: BIM-Partners Hoe eerder u klaar bent voor BIM (Bouw Informatie Model), hoe meer u profiteert van de vele voordelen. Word BIM-partner van Schouten Techniek

Nadere informatie

VDVZ Architecten - Jagerskade 17 3552 TL Utrecht - www.vdvz.nl

VDVZ Architecten - Jagerskade 17 3552 TL Utrecht - www.vdvz.nl BIM Architecten denken vaak dat BIM alleen voor grote, complexe, projecten wordt gebruikt en daardoor alleen geschikt is voor grotere architectenbureaus. Aart van der Vlist van VDVZ Architecten, een bureau

Nadere informatie

Onze Visie op Ketenintegratie en BIM. 27 mei 2011

Onze Visie op Ketenintegratie en BIM. 27 mei 2011 Onze Visie op Ketenintegratie en BIM 27 mei 2011 Het was op een donderdagmiddag in Vlaardingen Het was op een donderdagmiddag in Vlaardingen Visie op Keten Integratie De bouw kan gewoon niet doorgaan zoals

Nadere informatie

Inspecties van brandveiligheid

Inspecties van brandveiligheid Voeg een foto in met formaat ca24 x 21; werkwijze: - zet in een map een foto of revit model klaar in jpg formaat. Maak dit bestand van te voren klein in windows picturemanager door afbeelding bewerken

Nadere informatie

Bouwproces volgens de visie van Veelzijdigbouw

Bouwproces volgens de visie van Veelzijdigbouw 2011 Bouwproces volgens de visie van Veelzijdigbouw Veelzijdigbouw Walnootstraat 26 2461 DV Ter Aar Telefoon 06-43822608 Fax 0847-593939 info@veelzijdigbouw.nl www.veelzijdigbouw.nl Het bouwproces volgens

Nadere informatie

Masterclass. Business Model Canvas gebruiken bij communicatie. Een visueel hulpmiddel om de brug tussen IT en business te slaan

Masterclass. Business Model Canvas gebruiken bij communicatie. Een visueel hulpmiddel om de brug tussen IT en business te slaan Masterclass Business Model Canvas gebruiken bij communicatie Een visueel hulpmiddel om de brug tussen IT en business te slaan De laatste jaren hanteren organisaties steeds vaker het Business Model Canvas

Nadere informatie

HET GROOTSTE GEBOUW VAN NEDERLAND DE ROTTERDAM (162.000M²) IN AANBOUW, EEN ONTWERP VAN REM KOOLHAAS (OMA) IS DIT TE BEHEREN ZONDER BIM?

HET GROOTSTE GEBOUW VAN NEDERLAND DE ROTTERDAM (162.000M²) IN AANBOUW, EEN ONTWERP VAN REM KOOLHAAS (OMA) IS DIT TE BEHEREN ZONDER BIM? HET GROOTSTE GEBOUW VAN NEDERLAND DE ROTTERDAM (162.000M²) IN AANBOUW, EEN ONTWERP VAN REM KOOLHAAS (OMA) IS DIT TE BEHEREN ZONDER BIM? Presentatie BIM-Kennispool-bijeenkomst 19-06-2012 ICDubo R dam -

Nadere informatie

de BIM-werkmethodiek Gezocht: BIM-Partners Contactgegevens Ga voor die voorsprong: kom langs! Stap in de toekomst!

de BIM-werkmethodiek Gezocht: BIM-Partners Contactgegevens Ga voor die voorsprong: kom langs! Stap in de toekomst! Dit oriënterende gesprek is geheel vrijblijvend. Bel 0229-291 500 of mail naar bim@schoutentechniek.nl Contactgegevens De Marowijne 47 1689 AR Zwaag Postbus 20 1689 ZG Zwaag T (0229) 29 15 00 F (0229)

Nadere informatie