Onderhoudsbijdragen voor kinderen. Een analyse van bedingen uit de familierechtelijke overeenkomst.

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Academiejaar Onderhoudsbijdragen voor kinderen. Een analyse van bedingen uit de familierechtelijke overeenkomst. Masterproef van de opleiding Master in de Rechten Ingediend door Tessa De Vriendt Studentennummer: Major: Burgerlijk en Strafrecht Promotor: Prof. Dr. G. Verschelden Commissaris: Dr. R. Hemelsoen

2

3 Voorwoord Deze masterproef kwam tot stand in het kader van de masteropleiding Rechten aan de Universiteit van Gent. Ik wens hierbij graag mijn promotor professor Gerd Verschelden te bedanken. Zijn enthousiasme en boeiende manier van lesgeven hebben mijn interesse voor het familierecht zeker aangewakkerd. Daarnaast bedank ik ook mijn commissaris Ruben Hemelsoen voor zijn professionele begeleiding de voorbije twee jaar. Mijn grootste dankwoord is gericht aan mijn moeder, niet alleen voor het nalezen van deze masterproef maar ook en vooral voor haar niet aflatende steun gedurende mijn hele studieloopbaan. Ook mijn grootmoeder, zus en vriend verdienen een pluim voor hun geduld en bijstand. Ten slotte wens ik ook mijn bibvrienden te bedanken voor hun gezelschap en steun tijdens de vele uren die we samen in de faculteitsbibliotheek doorbrachten. Tessa De Vriendt 15 mei 2012

4

5 Inhoudstafel INLEIDENDE TITEL... 1 Hoofdstuk 1. Probleemstelling en doelstelling... 1 Hoofdstuk 2. Afbakening terrein... 1 Hoofdstuk 3. Structuur... 3 TITEL 1. Methode... 5 Hoofdstuk 1. IPOS-projcet... 5 Hoofdstuk 2. Inhoudsanalyse... 6 Afdeling 1. Algemeen... 6 Afdeling 2. Gehanteerde methode: kwalitatief-interpreterende inhoudsanalyse... 7 TITEL 2. Juridisch kader... 9 Hoofdstuk 1. Situering en vorm van de familierechtelijke overeenkomst... 9 Hoofdstuk 2. Onderhoudsbijdragen voor kinderen Afdeling 1. Toepassingsgebied Afdeling 2. Grondslag Verplichting om bij te dragen in het onderhoud van de kinderen ( obligatio ) Bijdrage van elke ouder in verhouding tot de mogelijkheden Afdeling 3. Bijdrage in het onderhoud van de kinderen Samenstelling van de onderhoudsbijdrage A. Algemeen B. Methoden om het bedrag vast te stellen C. Onderscheidgewone en buitengewone kosten Gewone kosten Buitengewone kosten (I) Kritiek op wettelijke definiëring van de gewone en buitengewone kosten (II) Voorstellen om de problematiek omtrent buitengewone kosten op te vangen Modaliteiten van betaling A. Plaats, tijdstip en wijze van betaling B. Kindrekening Inhoudstafel i

6 3. Herziening en wijzigbaarheid A. Tijdens de echtscheidingsprocedure B. Na de echtscheidingsprocedure Rechterlijke herziening Herzieningsclausules (I) Behoeften van het kind (II) Inkomsten van de ouders (III) Verblijfsregelingvan het kind C. Indexering Verval van de onderhoudsverplichting A. Overlijden van de onderhoudsschuldenaar B. Voltooiing van de opleiding Sancties in geval van wanbetaling A. Algemeen B. Waarborgen: ontvangstmachtiging en clausule van loonoverdracht Kinderbijslag Hoofdstuk 3. Tussentijds besluit TITEL 3. Praktijkonderzoek. Inhoudsanalyse van familierechtelijke EOT-bedingen betreffende de onderhoudsbijdragen voor kinderen Hoofdstuk 1. Wettelijke alimentatieverplichting Hoofdstuk 2. Samenstelling van de onderhoudsbijdrage Afdeling 1. Gewone kosten Afdeling 2. Buitengewone kosten Inhoud van de buitengewone kosten Verdeelsleutel Voorafgaand overleg Afdeling 3. Andere regelingen Hoofdstuk 3. Modaliteiten van betaling Afdeling 1. Plaats, tijdstip en wijze van betaling Afdeling 2. Kindrekening Hoofdstuk 4. Herziening en wijzigbaarheid Afdeling 1. Rechterlijke herziening ii Inhoudstafel

7 Afdeling 2. Herzieningsclausules Behoeften van de kinderen Inkomsten van de ouders Verblijfsregeling van de kinderen Afdeling 3. Indexering Hoofdstuk 5. Verval en schorsing Afdeling 1. Verval wegens overlijden van de onderhoudsschuldenaar Afdeling 2. Verval afhankelijk van het bereikte opleidingsniveau van het kind Afdeling 3. Schorsing Hoofdstuk 6. Waarborgen in geval van wanbetaling Hoofdstuk 7. Specifieke bedingen Afdeling 1. Kinderbijslag Afdeling 2. Beding inzake overleg Afdeling 3. Beding inzake bemiddeling Afdeling 4. Beding inzake welwillendheid Titel 4. Besluit. Aandachtspunten bij de redactie Inhoudstafel iii

8

9

10

11 INLEIDENDE TITEL HOOFDSTUK 1. PROBLEEMSTELLING EN DOELSTELLING 1. Over de familierechtelijke overeenkomst voorafgaand aan een echtscheiding door onderlinge toestemming (hierna afgekort: EOT) is in de rechtsleer en in de rechtspraak al heel wat inkt gevloeid. Vaak hebben deze rechtsdogmatische bijdragen een louter theoretische inslag waarbij men de praktijk uit het oog dreigt te verliezen. Toch is het van belang om ook de rechtspraktijk te betrekken bij de bespreking van de overeenkomsten voorafgaand aan EOT om zo een beter inzicht te krijgen in de precieze inhoud ervan. 2. Opzet van deze masterproef is meer duidelijkheid verschaffen in de regelingen die partners overeenkomen omtrent onderhoudsbijdragen voor kinderen in hun familierechtelijke overeenkomst voorafgaand aan een EOT. Daarbij zal gebruik worden gemaakt van een representatieve steekproef van familierechtelijke overeenkomsten in Vlaanderen. Deze familierechtelijke bedingen inzake kinderalimentatie zullen inhoudelijk geanalyseerd worden. Zo worden ze getoetst aan de rechtsdogmatische theorie. De bedoeling is om op die manier meer inzicht te krijgen in de knelpunten die zich (kunnen) voordoen bij het opstellen en het uitvoeren van de regelingen inzake onderhoudsbijdragen voor kinderen. Uiteindelijke doelstelling is te komen tot een aantal aandachtspunten waarmee ouders, maar zeker ook hun professionele begeleiders (zoals advocaten, bemiddelaars, notarissen, ) rekening dienen te houden bij de redactie van familierechtelijke bedingen omtrent kinderalimentatie. HOOFDSTUK 2. AFBAKENING TERREIN 3. Deze tekst zal handelen over onderhoudsbijdragen van kinderen bedongen in het kader van een echtscheiding door onderlinge toestemming. De begrippen onderhoudsbijdragen, kinderen, en echtscheiding door onderlinge toestemming worden eerst nader toegelicht. 4. Onder onderhoudsbijdragen worden de uitkeringen begrepen die in geld worden gedaan om in iemands levensonderhoud te voorzien. 1 Ook de term alimentatie wordt frequent gebruikt. In het kader van een EOT kan men overeenkomen om onderhoudsbijdragen te voorzien voor de ex-echtgeno(o)t(e) en/of voor de kinderen. Deze masterproef handelt specifiek over onderhoudsbijdragen voor deze laatsten. 1 F. SWENNEN, Alimentatie voor kinderen: een overzicht in Alimentatie en kinderen, CBR, Antwerpen, Intersentia, 2010, 20, nr. 1. Inleidende titel 1

12 5. In het afstammingsrecht definieert men een kind als een afstammeling in eerste graad, ongeacht de leeftijd, terwijl men in het adoptierecht een minderjarige als een kind beschouwt. 2 In deze bijdrage zal de meer ruime invulling uit het afstammingsrecht gehanteerd worden; onderhoudsbijdragen voor meerderjarige kinderen die nog niet in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien, komen immers ook regelmatig voor. 6. In het Belgisch recht wordt sinds de wet van 27 april 2007 betreffende de hervorming van de echtscheiding 3 een onderscheid gemaakt tussen de echtscheiding door onderlinge toestemming (EOT) en de echtscheiding door onherstelbare ontwrichting (hierna afgekort EOO). Deze vormen twee aparte echtscheidingsvormen en gronden. Zoals de benaming zelf al aangeeft vindt een EOT plaats met de toestemming van beide echtgenoten. Ze stemmen allebei in met de ontbinding van hun huwelijk en stellen daartoe, in onderlinge overeenkomst, samen een regeling op. Artikel 230 BW bepaalt dat echtgenoten door onderlinge toestemming uit de echt kunnen scheiden, volgens de voorwaarden die vastgesteld zijn in deel IV, boek IV, hoofdstuk XI, afdeling II, van het Gerechtelijk Wetboek. 4 Een eerste hoofdvoorwaarde om een EOT te bekomen is dus de toestemming van beide echtgenoten om uit de echt te scheiden. Het moet om een zogenaamde volgehouden wilsovereenstemming gaan. Hiermee wordt bedoeld dat de wilsovereenstemming moet blijven bestaan tot de laatste verschijning, zo niet dan zal de EOT niet kunnen worden uitgesproken. 5 Een tweede hoofdvoorwaarde is dat deze wilsovereenstemming niet enkel betrekking moet hebben op het principe van het scheiden zelf maar ook op alle gevolgen van de scheiding. 6 De echtgenoten moeten dus voorafgaande overeenkomsten sluiten over alle gevolgen van de echtscheiding. Het gaat meer specifiek over het opmaken van een regelingsakte en een familierechtelijke overeenkomst. Deze overeenkomsten in de praktijk meestal samengevoegd in één akte moeten als bijlage bij het verzoekschrift tot EOT worden opgenomen en dit verzoekschrift moet er bovendien op straffe van nietigheid naar verwijzen (artikel 1288bis, derde lid Ger.W.). 7 Wanneer aan deze voorwaarden is voldaan en de partijen de wettelijke formaliteiten in acht hebben genomen, zal de rechter de echtscheiding uitspreken. Hij moet daarnaast ook de overeenkomsten die betrekking hebben op minderjarige kinderen homologeren (artikel 1298 Ger.W.). 2 F. SWENNEN, Alimentatie voor kinderen: een overzicht inalimentatie en kinderen, CBR, Antwerpen, Intersentia, 2010, 20, nr Wet 27 april 2007 betreffende de hervorming van de echtscheiding, BS 7 juni Dit zijn de artikelen 1287 tot en met 1304 van het Gerechtelijk Wetboek. 5 G. VERSCHELDEN, De wet van 27 april 2007 tot hervorming van het echtscheidingsrecht. Deel II. De echtscheiding door onderlinge toestemming De scheiding van tafel en bed De huwelijksvoordelen, T.Fam. 2007, 138, nr F. BUYSSENS, Echtscheiding door onderlinge toestemming na de wet van 27 april 2007, NFM 2008, 4, nr G. VERSCHELDEN, De wet van 27 april 2007 tot hervorming van het echtscheidingsrecht. Deel II. De echtscheiding door onderlinge toestemming De scheiding van tafel en bed De huwelijksvoordelen, T.Fam. 2007, 140, nr Inleidende titel

13 HOOFDSTUK 3. STRUCTUUR 7. Het eerste deel van deze masterproef handelt over de methode van inhoudsanalyse die werd gehanteerd om de bedingen inzake onderhoudsgelden voor kinderen in de familierechtelijke overeenkomst te analyseren. Daarnaast wordt het Interdisciplinair Project voor Optimalisatie van Scheidingstrajecten (hierna afgekort: IPOS-project) nader toegelicht en wordt de relevantie van dit project in het licht van deze masterproef besproken. 8. In het tweede deel wordt aan de hand van wetgeving, rechtspraak en rechtsleer het juridische kader geschetst omtrent de onderhoudsbijdragen voor kinderen na EOT. De belangrijke onderdelen van de familierechtelijke alimentatiebedingen worden besproken en er wordt gewezen op bestaande knelpunten. Zo zal er onder meer stilgestaan worden bij het verschil tussen de onderhoudsverplichting (obligatio) en de onderhoudsbijdrage (contributio), de problematiek omtrent de buitengewone kosten, de modaliteiten van betaling en de kindrekening, de mogelijkheden tot herziening van de onderhoudsbijdrage in geval van gewijzigde omstandigheden (zowel tijdens als na de echtscheidingsprocedure), het verval van de onderhoudsplicht, bepaalde technieken om de betaling van de kinderalimentatie te waarborgen enzoverder. 9. In het derde praktische gedeelte worden de familierechtelijke bedingen inzake onderhoudsgelden voor kinderen getoetst aan het eerder geschetste juridische kader. Er zal worden nagegaan welke aspecten inzake kinderalimentatie ouders behandelen in hun familierechtelijke overeenkomst, hoe die bedingen geformuleerd worden en welke moeilijkheden zich hierbij kunnen voordoen. Van daaruit zullen tenslotte een aantal aandachtspunten worden geformuleerd waarmee ouders en hun echtscheidingsbegeleiders (advocaten, notarissen, bemiddelaars, ) rekening dienen te houden bij de redactie van de familierechtelijke bedingen omtrent kinderalimentatie. Inleidende titel 3

14 4

15 TITEL 1. METHODE 10. In de eerste plaats wordt stilgestaan bij het IPOS-project en de relevantie hiervan voor deze masterproef (Hoofdstuk 1). Daarna wordt ingegaan op het begrip inhoudsanalyse, waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen kwantitatieve en kwalitatieve inhoudsanalyse (Hoofdstuk 2). HOOFDSTUK 1. IPOS-PROJCET 11. Scheiding na huwelijk, wettelijke of feitelijke samenwoning wordt steeds meer een maatschappelijke realiteit waar mensen dagelijks mee geconfronteerd worden. De scheidingsrevolutie die ook Vlaanderen de laatste tijd gekend heeft, roept verschillende onderzoeks-, praktijk- en beleidsvragen op. 8 Het IPOS-project is op 1 november 2007 van start gegaan en liep tot oktober Centrale vraag binnen dit project is hoe de levenskwaliteit zowel tijdens als na het echtscheidingsproces zo hoog mogelijk kan worden gehouden. Of anders gezegd hoe men ervoor kan zorgen dat kinderen en ouders zo goed mogelijk door en uit de echtscheiding komen. 10 De scheiding wordt opgevat als een dynamisch proces, een transitie met nadruk op veranderingen, zowel bij kinderen en ouders als in de onderlinge gezinsrelaties. Tijdens dit proces beïnvloeden psychosociale, juridische en economische aspecten elkaar voortdurend. Vandaar dat de studie van de scheiding een multidisciplinair onderzoek vereist waaraan zowel juristen, psychologen als economen meewerken. 11 Het IPOS-project beoogt een dubbele doelstelling. Ten eerste doelt men op het verwerven van inzicht in het scheidingsproces en de scheidingstrajecten in Vlaanderen. Ten tweede willen de onderzoekers deze scheidingstrajecten optimaliseren door het opstellen van een praktijk standaard. Deze standaard dient de scheidingsdeskundigen (advocaten, bemiddelaars, psychologen, therapeuten, ) te ondersteunen in het begeleiden van scheidende gezinnen om op die manier hun levenskwaliteit te optimaliseren De verschillende onderzoeksresultaten van dit project kunnen worden geraadpleegd op de website Relevant voor deze masterproef is het onderdeel Fact Sheet 9. Een inhoudsanalyse van EOT-overeenkomsten: een basisportret. Hierin worden de eerste bevindingen van de inhoudsanalyse van de EOT-overeenkomsten weergegeven. Met betrekking tot de kinderalimentatie blijkt dat slechts in 54% van de geanalyseerde overeenkomsten een maandelijkse (in geld gewaardeerde) onderhoudsbijdrage wordt overeengekomen. De overige overeenkomsten vermelden enkel dat de 8 A. BUYSSE en L. DANIELS, Onderzoek naar meer levenskwaliteit tijdens scheiding: IPOS-project, Nederlands-Vlaams Tijdschrift voor Mediaton en Conflictmanagement 2009, afl. 3, Dit vier jaar durende project was een samenwerking tussen de Universiteit Gent en de Katholieke Universiteit Leuven en werd gefinancierd door het IWT (het agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie). Aan dit onderzoek namen 1865 volwassenen en 230 kinderen deel. 10 A. BUYSSE en L. DANIELS, Onderzoek naar meer levenskwaliteit tijdens scheiding: IPOS-project, Nederlands- Vlaams Tijdschrift voor Mediaton en Conflictmanagement 2009, afl. 3, A. BUYSSE en L. DANIELS, Onderzoek naar meer levenskwaliteit tijdens scheiding: IPOS-project, Nederlands- Vlaams Tijdschrift voor Mediaton en Conflictmanagement 2009, afl. 3, 28. Titel 1. Methode 5

16 ouders naar evenredigheid van hun middelen dienen bij te dragen in het onderhoud van hun kinderen. Daarnaast blijken ook de herzieningsclausules die voorzien in een trapsgewijze verhoging van de onderhoudsbijdrage bij bepaalde scharnierleeftijden of momenten zeer weinig voor te komen. 13 Men komt dan ook tot het besluit dat eerder algemeen geformuleerde clausules worden opgenomen en dat er bij de redactie eigenlijk meer zou moeten worden gefocust op onderhoudsbedingen die op maat van de partijen zijn opgemaakt. In het kader van dit IPOS-project schreef dr. Ruben Hemelsoen zijn doctoraat met als titel Overeenkomsten voorafgaand aan echtscheiding door onderlinge toestemming: een empirischjuridische studie. Dit werk onderzoekt de regelingsakte en de familierechtelijke overeenkomst op een empirische wijze en vormt een belangrijke bron van inspiratie voor deze masterproef. HOOFDSTUK 2. INHOUDSANALYSE 13. De familierechtelijke bedingen, gesloten in het kader van een EOT-overeenkomst, met betrekking tot de onderhoudsbijdragen voor kinderen worden in deze masterproef geanalyseerd aan de hand van de techniek van de inhoudsanalyse. Hiertoe wordt eerst kort stilgestaan bij de werking van inhoudsanalyse (Afdeling 1) en wordt het verschil tussen kwalitatieve en kwantitatieve inhoudsanalyse toegelicht (Afdeling 2). AFDELING 1. ALGEMEEN 14. Inhoudsanalyse ( content analysis ) is een techniek om mededelingen, teksten, boodschappen, systematisch te analyseren op een gestandaardiseerde en wetenschappelijke manier 14 en is ontstaan binnen de sociale wetenschappen. KRIPPENDORF omschrijft content analysis als a research technique for making replicable and valid inferences from texts (or other meaningful matter) to the contexts of their use. 15 Uit de voorliggende, te onderzoeken tekstuele informatie gaat men dus aan de hand van inhoudsanalyse (wetenschappelijk) gegronde conclusies trekken Bij inhoudsanalyse werkt men in 3 fasen 17 : (i) de fase waarbij men tekstpassages gaat selecteren; (ii) de codeerfase en (iii) de fase van het analyseren. In de eerste fase zoekt men de passages uit die men wil gebruiken voor verdere analyse. Hier is het van belang om systematisch te werk te gaan en zoveel mogelijk relevante teksten en/of gevallen te 13 Zie infra nrs. 52 en R. HEMELSOEN en K. SCHOORS, Inhoudelijke analyse van overeenkomsten voorafgaand aan echtscheiding door onderlinge toestemming. Een preliminair statistisch portret in G. VERSCHELDEN (ed.), Echtscheiding, Mechelen, Kluwer, 2010, 12, nr K. KRIPPENDORFF, Content Analysis: An Introduction to its Methodology, Thousand Oaks, Sage, 2004, R.P. WEBER, Basic content analysis, Newburry Park, Sage, 1990, A. HALL EN F. WRIGHT, Systematic content analysis of judicial opinions, California Law Review 2008, vol. 96, Titel 1. Methode

17 selecteren in plaats van een willekeurige selectie van een aantal teksten. 18 In het kader van het IPOSproject werd een EOT-dataset samengesteld waarin EOT-overeenkomsten werden ingescand. 19 De centrale idee binnen deze onderzoeksmethode is het verder onderverdelen van bepaalde stukken tekst in meer beperkte inhoudscategorieën. 20 Dit vormt de tweede fase, de zogenaamde codeerfase of het classificatieproces waarbij men gebruikt maakt van een codeerschema. In casu werd een EOTcodeerschema, bestaande uit een vijftigtal hoofdcategorieën, en codeboek opgesteld. 21 Ten slotte is er de derde fase, de analysefase, waarin de onderzoeker bepaalde patronen dient te onderzoeken en linken dient te leggen. Van daaruit kunnen dan bepaalde, wetenschappelijk onderbouwde besluiten worden getrokken. 22 AFDELING 2. GEHANTEERDE METHODE: KWALITATIEF-INTERPRETERENDE INHOUDSANALYSE 16. Er bestaan twee soorten inhoudsanalyse: enerzijds is er de inhoudsanalyse van het systematischkwantificerende type en anderzijds de inhoudsanalyse van het kwalitatief-interpreterende type. Hierna worden beide categorieën verder toegelicht. 17. De kwantitatieve inhoudsanalyse is gericht op het beschrijven van patronen in de verzamelde documenten en is dan ook statistisch-beschrijvend van aard. 23 Het doel ervan is een overzicht te geven van de mate waarin bepaalde kenmerken voorkomen in het geselecteerde materiaal zodat patronen ontdekt kunnen worden. 24 Binnen het IPOS-project werd eerst een objectieve kwantitatieve beschrijving beoogd van de evidente inhoud van de EOT-overeenkomsten. 25 Evidente inhoud doelt op de vaststaande en onbetwistbare inhoudscategorisering van die overeenkomsten A. HALL en F. WRIGHT, Systematic content analysis of judicial opinions, California Law Review 2008, vol. 96, Voor meer informatie omtrent deze dataverzameling: R. HEMELSOEN en K. SCHOORS, Inhoudelijke analyse van overeenkomsten voorafgaand aan echtscheiding door onderlinge toestemming. Een preliminair statistisch portret in G. VERSCHELDEN (ed.), Echtscheiding, Mechelen, Kluwer, 2010, 5-12, nrs R.P. WEBER, Basic content analysis, Newburry Park, Sage, 1990, Voor meer informatie omtrent deze codeerfase: R. HEMELSOEN en K. SCHOORS, Inhoudelijke analyse van overeenkomsten voorafgaand aan echtscheiding door onderlinge toestemming. Een preliminair statistisch portret in G. VERSCHELDEN (ed.), Echtscheiding, Mechelen, Kluwer, 2010, 14-15, nrs A. HALL en F. WRIGHT, Systematic content analysis of judicial opinions, California Law Review 2008, vol. 96, F. WESTER, Inhoudsanalyse als onderzoeksontwerp in F. WESTER (ed.), Inhoudsanalyse: theorie en praktijk, Deventer, Kluwer, 2006, F. WESTER, Inhoudsanalyse als onderzoeksontwerp in F. WESTER (ed.), Inhoudsanalyse: theorie en praktijk, Deventer, Kluwer, 2006, R. HEMELSOEN en K. SCHOORS, Inhoudelijke analyse van overeenkomsten voorafgaand aan echtscheiding door onderlinge toestemming. Een preliminair statistisch portret in G. VERSCHELDEN (ed.), Echtscheiding, Mechelen, Kluwer, 2010, 13, nr R. HEMELSOEN en K. SCHOORS, Inhoudelijke analyse van overeenkomsten voorafgaand aan echtscheiding door onderlinge toestemming. Een preliminair statistisch portret in G. VERSCHELDEN (ed.), Echtscheiding, Mechelen, Kluwer, 2010, 13, nr. 24. Titel 1. Methode 7

18 18. Interpreterende analyse wordt gekenmerkt door een intensieve studie van het materiaal en heeftbetrekking op het specifiek onderzoek van patronen in de documenten. 27 In het kader van het IPOSproject worden de EOT-overeenkomsten op het niveau van de gecategoriseerde clausules geanalyseerd In deze bijdrage zal gebruik gemaakt worden van deze kwalitatief-interpreterende inhoudsanalyse om na te gaan welke concrete bedingen inzake kinderalimentatie in EOT-overeenkomsten worden opgenomen. Daarbij komen volgende onderzoekspunten aan bod: -een vergelijking tussen verschillende bedingen in de familierechtelijke overeenkomst die tot eenzelfde categorie behoren (bijvoorbeeld: nemen ouders herzieningsclausules op en zo ja welke? Welke regelingen omtrent buitengewone kosten komen voor?); -een onderzoek naar de volledigheid van de opgenomen clausules (bijvoorbeeld: welke puntendienen partijen op te nemen in hun bedingen inzake de kindrekening? Welke modaliteiten van betaling van de onderhoudsbijdrage zouden partijen moeten bedingen?) en -de formulering van de bedingen. Er wordt nagegaan of de gebruikte terminologie correct is en ook voor non-professionals begrijpbaar is. 27 F. WESTER, Inhoudsanalyse als onderzoeksontwerp in F. WESTER (ed.), Inhoudsanalyse: theorie en praktijk, Deventer, Kluwer, 2006, R. HEMELSOEN en K. SCHOORS, Inhoudelijke analyse van overeenkomsten voorafgaand aan echtscheiding door onderlinge toestemming. Een preliminair statistisch portret in G. VERSCHELDEN (ed.), Echtscheiding, Mechelen, Kluwer, 2010, 13, nr Titel 1. Methode

19 TITEL 2. JURIDISCH KADER 20. In deze titel wordt een juridische omkadering geschetst betreffende onderhoudsbijdragen voor kinderen na echtscheiding door onderlinge toestemming. Daarbij wordt eerst stilgestaan bij de familierechtelijke overeenkomst zelf (Hoofdstuk 1). Vervolgens wordt vanuit een theoretisch uitgangspunt aan de hand van wetgeving, rechtspraak en rechtsleer nagegaan hoe men de bijdrage in het onderhoud van de kinderen dient vast te stellen (Hoofdstuk 2). HOOFDSTUK 1. SITUERING EN VORM VAN DE FAMILIERECHTELIJKE OVEREENKOMST 21. Wanneer mensen uit de echt wensen te scheiden op basis van onderlinge toestemming, dienen zij voorafgaand een akkoord te sluiten over een aantal zaken. Ten eerste moeten zij een regelingsakte treffen waarin hun wederzijdse rechten geregeld worden (artikel 1287 Ger.W.). Daarnaast dienen zij ook een familierechtelijke overeenkomst te sluiten waarin volgende vier punten aan bod moeten komen: (i) de plaats waar elk van beide echtgenoten zal verblijven tijdens de echtscheidingsprocedure; (ii) het gezag over de persoon en het beheer over de goederen van de kinderen; (iii) de onderhoudsbijdrage voor de kinderen en (iv) eventueel de onderhoudsbijdrage van de ene echtgenoot aan de andere (artikel 1288 Ger.W.). 22. Aangezien de wet niets specifieks bepaalt omtrent de te hanteren vorm van de familierechtelijke overeenkomst, volstaat het dat deze wordt vastgelegd in een onderhandse akte. Nochtans is een notariële of authentieke akte meer aangewezen. 29 Een eerste voordeel van de notariële akte betreft de gedwongen uitvoerbaarheid. Omdat de rechter, wanneer hij de echtscheiding uitspreekt, de overeenkomsten betreffende minderjarige kinderen moet homologeren 30, verkrijgt dit gedeelte van de familierechtelijke overeenkomst gezag van gewijsde en wordt hieraan dus uitvoerbare kracht verleend, ook al werd de overeenkomst vastgelegd in een onderhandse vorm. Maar deze homologatie biedt geen oplossing voor de tijdspanne tussen het afsluiten van de overeenkomst en het definitief worden van de echtscheidingsuitspraak; enkel een notariële akte verleent hier onmiddellijke uitvoerbaarheid. 31 Voor de gedwongen tenuitvoerlegging van verbintenissen 29 P. SENAEVE, De wet van 19 maart 2010 aangaande de objectivering van de onderhoudsbijdragen voor kinderen en andere wijzigingen in het alimentatierecht in P. SENAEVE en J. DU MONGH (eds.), Onderhoudsgelden voor kinderen en tussen ex-echtgenoten, Antwerpen, Intersentia, 2010, nr Artikel 1298 Ger.W. 31 F. BUYSSENS, De familierechtelijke overeenkomst voorafgaand aan echtscheiding door onderlinge toestemming in L. WEYTS, A. VERBEKE en E. GOVAERTS (eds.), Actualia familiaal vermogensrecht, Leuven, Universitaire Pers, 2003, 111, nr. 2. Titel 2. Juridisch kader 9

20 opgenomen in een notariële akte is wel vereist dat de wederzijdse rechten en plichten van de partijen duidelijk en precies worden aangegeven. 32 Wanneer de onderhoudsverbintenis is aangegaan krachtens een notariële of een gehomologeerde overeenkomst, kan de onderhoudsgerechtigde daarenboven een ontvangstmachtiging vragen aan de rechter in de hypothese dat de onderhoudsplichtige ouder zijn verplichting niet naleeft (artikel 203ter BW). De precieze inhoud van deze betalingswaarborg wordt verder nog besproken 33, maar hier kan al gewezen worden op de vereiste van een notariële (of gehomologeerde) akte voor de toepassing van dit waarborgmechanisme. De authentieke (of gehomologeerde) akte biedt daarnaast als voordeel dat partijen, wanneer ze een clausule van loonoverdracht opnemen als waarborg voor de betaling van de onderhoudsbijdrage, zij een eenvoudige procedure moeten naleven. Wanneer de overeenkomst wordt vastgelegd in een onderhandse vorm, is deze procedure veel complexer. Ook dit waarborgmechanisme wordt verder in deze masterproef nog besproken. 34 HOOFDSTUK 2. ONDERHOUDSBIJDRAGEN VOOR KINDEREN 23. Artikel 1288, eerste lid, 3 van het Gerechtelijk Wetboek stelt uitdrukkelijk dat echtgenoten die uit de echt willen scheiden op grond van onderlinge toestemming verplicht zijn een overeenkomst te sluiten over de bijdrage van elk van beide echtgenoten in het levensonderhoud, de opvoeding en passende opleiding van hun kinderen. Deze afspraken zijn onderworpen aan een inhoudelijke en opportuniteitscontrole van het Openbaar Ministerie en van de rechter. 35 Artikel 1289ter, eerste lid Ger.W. bepaalt dat de procureur des Konings schriftelijk advies uitbrengt over de inhoud van de overeenkomsten tussen de echtgenoten met betrekking tot hun minderjarige kinderen. 36 Daarna moet de rechter, wanneer hij de EOT uitspreekt, de overeenkomsten die betrekking hebben op minderjarige kinderen homologeren (artikel 1298 Ger.W.). 24. Hierna wordt eerst nagegaan voor welke kinderen de ouders een regeling dienen te treffen in het geval ze zouden scheiden door onderlinge toestemming (Afdeling 1). Daarna wordt de grondslag van de verplichting ex artikel 1288, eerste lid, 3 Ger.W. besproken (Afdeling 2). Het corpus van deze masterproef heeft betrekking op de concrete inhoud van de bedongen onderhoudsregeling (Afdeling 3). 32 K. BROECKX, Perikelen bij de executie van een akte van echtscheiding door onderlinge toestemming, EJ , 18, nr Zie infra nr Zie infra nr F. BUYSSENS, De onderhoudsbijdrage voor de kinderen en de onderhoudsuitkering tussen echtgenoten bij echtscheiding door onderlinge toestemming in P. SENAEVE (ed.), Onderhoudsgelden, Leuven, Acco, 2001, 82, nr Daarnaast moet het Openbaar Ministerie ook advies uitbrengen over de vormvereisten en de toelaatbaarheid van de echtscheiding (artikel 1289ter, eerste lid Ger.W.). 10 Titel 2. Juridisch kader

21 AFDELING 1. TOEPASSINGSGEBIED 25. Artikel 1288, eerste lid, 3 Ger.W. verwijst naar de kinderen bedoeld in artikel 1254 Ger.W.. Dit zijn de minderjarige, ongehuwde en niet ontvoogde kinderen waarvan beide echtgenoten de ouders zijn, de kinderen die zij geadopteerd hebben alsook de kinderen van één van hen die door de andere werden geadopteerd. Anderzijds bepaalt artikel 203, 1 BW dat de onderhoudsverplichting niet ophoudt bij de meerderjarigheid van het kind, maar doorloopt zolang de opleiding van het kind niet voltooid is. 26. De vraag stelt zich dan ook of ouders al dan niet verplicht zijn om een regeling uit te werken met betrekking tot hun gemeenschappelijke meerderjarige kinderen. Voor de meerderjarige kinderen van wie de opleiding nog niet is voltooid is dit in elk geval aangewezen. 37 Volgens sommigen is het zelfs verplicht. 38 VIEUJEAN 39 geeft hiervoor een tweeledige argumentatie: ten eerste moet het in de bedoeling van de wetgever gelegen hebben de ouders te verplichten een zo volledig mogelijke regeling te treffen. Daarenboven stelt artikel 203, 1 BW duidelijk dat de verplichting van de ouders verder doorloopt na de meerderjarigheid van het kind indien zijn of haar opleiding op dat moment nog niet voltooid is. AFDELING 2. GRONDSLAG 27. De grondslag van de verplichting ex artikel 1288, eerste lid, 3 Ger.W. is niet gesteund op huwelijk of op ouderlijk gezag, maar volgt uit het afstammingsrecht, meer bepaald uit de artikelen 203 en 203bis BW die betrekking hebben op de wettelijke onderhoudsverplichting van ouders ten aanzien van hun kinderen. Deze ouderlijke onderhoudsverplichting is niets anders dan de voortzetting van het feit een kind leven te hebben geschonken en is dus gegrond op de verwekking Deze bijzondere onderhoudsverplichting ex artikel 203 BW mag niet verward worden met de gemeenrechtelijke onderhoudsverplichting ex artikel 205 en artikel 207 BW. 41 Vier verschilpunten kunnen worden onderscheiden. 42 Ten eerste heeft artikel 203 BW betrekking op een eenzijdige verplichting van de ouders ten opzichte van hun kinderen. De grootouders en andere bloedverwanten in opgaande lijn komen hier dus niet aan bod. 43 Vervolgens is deze bijzondere onderhoudsverplichting ook 37 F. BUYSSENS, De onderhoudsbijdrage voor de kinderen en de onderhoudsuitkering tussen echtgenoten bij echtscheiding door onderlinge toestemming in P. SENAEVE (ed.), Onderhoudsgelden, Leuven, Acco, 2001, 83-84, nr. 124 en P. SENAEVE, Compendium van het Personen- en Familierecht, Leuven, Acco, 2009, 589, nr P. MOREAU, Divorce et séparation par consentement mutuel in A. GENIN, G. DE LEVAL en M. RENARD-DECLAIRFAYT (eds.), Rép.not, I/VI, Brussel, Larcier, 1998, 14, nr. 13 en E. VIEUJEAN, Le divorce par consentement mutuel in J.-P. MASSON, P. DE PAGE en G. HIERNAUX (eds.), Démariage et coparentilité : le droit belge en mutation, Diegem, Story- Scientia, 1997, 81, nr E. VIEUJEAN, Le divorce par consentement mutuel in J.-P. MASSON, P. DE PAGE en G. HIERNAUX (eds.), Démariage et coparentilité : le droit belge en mutation, Diegem, Story-Scientia, 1997, 80-81, nr J. GERLO, Onderhoudsgelden, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1994, 110, nr Artikel 205 BW bepaalt dat de kinderen levensonderhoud verschuldigd zijn aan hun ouders en aan hun ander bloedverwanten in opgaande lijn die behoeftig zijn. Ingevolge artikel 207 BW is deze onderhoudsverplichting wederkerig. 42 G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch familierecht, Brugge, die Keure, 2010, 184, nr Cass. 13 februari 1947, RCJB 1950, 169, noot J. DABIN. Titel 2. Juridisch kader 11

22 uitgebreider aangezien zij zowel een materiële als een morele component bevat 44, terwijl de gemeenrechtelijke verplichting enkel betrekking heeft op de materiële component. 45 Een derde punt van verschil betreft de vereiste van behoeftigheid die noodzakelijk is bij de gemeenrechtelijke onderhoudsverplichting, maar niet bij de bijzondere onderhoudsverplichting. 46 Ten slotte heeft de verplichting ex artikel 203 BW een tijdelijk karakter: eens de opvoeding en opleiding voltooid zijn, valt deze verplichting van de ouders weg en blijft enkel de gemeenrechtelijke onderhoudsverplichting bestaan Het Hof van Cassatie maakt al gedurende lange tijd een onderscheid tussen het obligatio- en het contributio-aspect binnen deze onderhoudsverplichting. 48 Ook in de wet wordt deze tweedeling gehanteerd: artikel 203 BW betreft de verplichting van elke ouder om bij te dragen in het onderhoud van de kinderen (obligatio) en artikel 203bis BW heeft betrekking op de onderhoudsbijdrage zelf (contributio). In volgende paragrafen worden het obligatio- ( 1) en het contributio-aspect ( 2) afzonderlijk besproken. Hierbij wordt ook stilgestaan bij de innovaties die de wet van 19 maart 2010 tot bevordering van een objectieve berekening van de door de ouders te betalen onderhoudsbijdrage voor hun kinderen 49 (hierna afgekort: wet van 19 maart 2010) heeft toegevoegd aan deze bepalingen. 1. VERPLICHTING OM BIJ TE DRAGEN IN HET ONDERHOUD VAN DE KINDEREN ( OBLIGATIO ) 30. De onderhoudsverplichting van ouders ten opzichte van hun kind wordt bepaald door artikel 203, 1 BW. 50 Het voorwerp van de bijzondere onderhoudsverplichting van ouders ten aanzien van hun kinderen bevat zeven bestanddelen. 51 De ouders dienen te zorgen voor de huisvesting, het levensonderhoud, de gezondheid, het toezicht, de opvoeding, de opleiding en de ontplooiing van hun gemeenschappelijke kinderen. Deze plicht kan worden ingedeeld in een materieel (het onderhouden van het kind (zorgen voor voeding, kleding en huisvesting), het verzorgen, het (doen) verstrekken van medische zorgen en het bekostigen van studies en ontspanning) en een immaterieel of moreel (het verschaffen van opvoeding en opleiding, het uitoefenen van toezicht en het kind begeleiden zodat het kan opgroeien tot een volwassen individu) aspect De elementen gezondheid en ontplooiing werden door de wet van 19 maart 2010 toegevoegd. In de parlementaire voorbereiding werd gesteld dat het element gezondheid de primaire zorgen van het 44 Zie infra nr G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch familierecht, Brugge, die Keure, 2010, 184, nr Zie infra nr G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch familierecht, Brugge, die Keure, 2010, 184, nr G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch familierecht, Brugge, die Keure, 2010, 184, nr Cass. 31 oktober 1991, Arr. Cass , 208 en Cass. 24 maart 1994, Arr. Cass. 1994, Wet 19 maart 2010 tot bevordering van een objectieve berekening van de door de ouders te betalen onderhoudsbijdragen voor hun kinderen, BS 21 april S. BROUWERS, Echtscheiding door onderlinge toestemming, Gent, Larcier, 2010, 136, nr G. VERSCHELDEN, De wet van 19 maart 2010 ter bevordering van een objectieve berekening van kinderalimentatie, T.Fam. 2010, 165, nr P. SENAEVE, Compendium van het Personen- en Familierecht, Leuven, Acco, 2009, 377, nr Titel 2. Juridisch kader

23 kind aanvult, terwijl het element ontplooiing verduidelijkt dat de ouders naar evenredigheid van hun middelen moeten instaan voor de ontwikkeling van de persoonlijkheid van het kind, zoals diens vrijetijdsbesteding, taalkundige vorming, ontwikkeling van sociale vaardigheden, culturele vorming enzoverder. 53 Vanuit de rechtsleer is kritiek gekomen op deze nieuwe elementen. SENAEVE wijst erop dat de term ontplooiing wel eens aanleiding zou kunnen geven tot betwistingen en interpretatiemoeilijkheden omdat het gaat om minder fundamentele aspecten van de ouderlijke plicht in vergelijking met de aspecten die vroeger reeds in artikel 203, 1 BW werden opgesomd. 54 VERSCHELDEN is van mening dat de toevoeging van gezondheid en ontplooiing niet heeft bijgedragen tot een duidelijkere omschrijving van het bedrag van de kosten waarin de ouders naar evenredigheid van hun middelen dienen bij te dragen Het gaat om een wettelijke alimentatieschuld 56 die de openbare orde raakt. 57 Ouders kunnen geen regeling overeenkomen die tegen dit artikel ingaat. Deze onderhoudsverplichting wordt ook obligatio genoemd. Het is van belang om op te merken dat de onderhoudsbijdrage en -verplichting van elk van de ouders steeds moet blijven voldoen aan de bepalingen van artikel 203 BW, ook al zijn zij gescheiden bij onderlinge toestemming. 58 In het kader van artikel 1288, eerste lid, 3 Ger.W. is er dus enkel sprake van een conventionele regeling van de modaliteiten van de wettelijke alimentatieschuld die vervat zit in artikel 203, 1 BW. 59 Ouders kunnen dus niet overeenkomen dat één van hen wordt ontslaan van zijn verplichtingen. Zo kunnen zij niet bepalen dat één ouder zonder meer verzaakt aan zijn recht om van de andere een bijdrage in het onderhoud van het kind te vorderen of dat de ene ouder de andere zal vrijwaren tegen iedere onderhoudsvordering ten behoeve van het kind. 60 Dergelijke regelingen zijn altijd in strijd met de openbare orde. 53 Amendement op het wetsvoorstel tot wijziging van het Burgerlijk Wetboek teneinde te voorzien in een objectieve berekening van de door de vader en de moeder te betalen onderhoudsbijdragen voor hun kinderen, Parl.St. Kamer , nr. 52K899/002, P. SENAEVE, De wet van 19 maart 2010 aangaande de objectivering van de onderhoudsbijdragen voor kinderen en andere wijzigingen in het alimentatierecht in P. SENAEVE en J. DU MONGH (eds.), Onderhoudsgelden voor kinderen en tussen ex-echtgenoten, Antwerpen, Intersentia, 2010, 15, nr G. VERSCHELDEN, De wet van 19 maart 2010 ter bevordering van een objectieve berekening van kinderalimentatie, T.Fam. 2010, 165, nr Cass. 8 oktober 1982, Arr.Cass , Rb. Brussel 16 november 2007, RTDF 2008,474, noot J.-L. RENCHON. 58 Vred. Zomergem 22 augustus 2000, TGR 2001, Cass. 31 oktober 1991, Arr.Cass , F. BUYSSENS, De onderhoudsbijdrage voor de kinderen en de onderhoudsuitkering tussen echtgenoten bij echtscheiding door onderlinge toestemming in P. SENAEVE (ed.), Onderhoudsgelden, Leuven, Acco, 2001, 86, nr Titel 2. Juridisch kader 13

24 2. BIJDRAGE VAN ELKE OUDER IN VERHOUDING TOT DE MOGELIJKHEDEN De onderhoudsverplichting ten opzichte van het kind wat betreft de relatie tussen ouders onderling wordt bepaald door artikel 203bis BW 62 en benoemt men als het contributio - aspect. Dit artikel bepaalt dat de ouders verplicht zijn bij te dragen in het onderhoud van hun kinderen naar evenredigheid van hun middelen. Over deze onderhoudsbijdrage kunnen de echtgenoten wel overeenkomsten sluiten, in tegenstelling tot de onderhoudsverplichting of obligatio die van openbare orde is Geldig is het zogenaamde nihilbeding, waarin afgesproken wordt dat één van de ouders voor het geheel zal bijdragen en de andere niets. 64 Dit beding is slechts toegelaten voor zover het uitsluitend slaat op de rechtsbetrekkingen tussen ouders onderling. 65 Er moet hierbij met andere woorden een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen de onderhoudsverplichting en de onderhoudsbijdrage, waarbij het nulbeding enkel betrekking kan hebben op dit laatste aspect en er niet toe strekt één van de echtgenoten te ontslaan van zijn verplichtingen tegenover het kind. 66 Dergelijke clausule is dus slechts toegelaten voor zover ze geen afbreuk doet aan de rechtmatige belangen van het kind. 67 Het Hof van Cassatie oordeelde dat geen enkele wetsbepaling eraan in de weg staat dat ouders over hun respectieve bijdrage in de kosten van levensonderhoud, opvoeding en passende opleiding van hun kinderen een overeenkomst sluiten, die afwijkt van de bijdrage die de voorzitter, rechtsprekend in kort geding, tijdens het echtscheidingsgeding heeft vastgelegd, voor zover die overeenkomst de rechtmatige belangen van de kinderen niet miskent en die overeenkomst voor de ouder of voor een van hen geen ontheffing inhoudt van hun verplichting om de kinderen levensonderhoud, opvoeding en een passende opleiding te bezorgen Met de wet van 19 maart 2010 wordt voor het eerst een definitie gegeven van wat begrepen moet worden onder de middelen die nodig zijn als basis om de bijdrage in het onderhoud van de kinderen te berekenen. Vóór deze wet heerste hieromtrent enige onzekerheid en onenigheid. 69 De wetgever heeft er dan ook voor gekozen om de middelen van de ouders op niet-limitatieve wijze te omschrijven. 70 Artikel 203, 2 BW bepaalt voortaan dat met middelen onder andere wordt bedoeld alle 61 P. SENAEVE, Compendium van het Personen- en Familierecht, Leuven, Acco, 2009, 385, nr S. BROUWERS, Echtscheiding door onderlinge toestemming, Gent, Larcier, 2010, 136, nr Cass. 8 oktober 1982, Arr.Cass , 221 en J. GERLO, Onderhoudsgelden,Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1994, 149, nr F. BUYSSENS, De onderhoudsbijdrage voor de kinderen en de onderhoudsuitkering tussen echtgenoten bij echtscheiding door onderlinge toestemming in P. SENAEVE (ed.), Onderhoudsgelden, Leuven, Acco, 2001, 86-87, nr. 128 en G. VERSCHELDEN, Handboek Belgisch familierecht, Brugge, die Keure, 2010, 755, nr Cass. 8 oktober 1982, Arr.Cass , Cass. 8 oktober 1982, Arr.Cass , 221 en J. GERLO, Onderhoudsgelden, Antwerpen, Kluwer Rechtswetenschappen, 1994, 149, nr Cass. 8 mei 1992, R.Cass. 1992, 150, noot J. GERLO. 68 Cass. 8 mei 1992, R.Cass. 1992, 150, noot J. GERLO. Zie ook: Cass. 16 januari 1997, Arr.Cass. 1997, P. SENAEVE, De wet van 19 maart 2010 aangaande de objectivering van de onderhoudsbijdragen voor kinderen en andere wijzigingen in het alimentatierecht in P. SENAEVE en J. DU MONGH (eds.), Onderhoudsgelden voor kinderen en tussen ex-echtgenoten, Antwerpen, Intersentia, 2010, 16, nr Titel 2. Juridisch kader

25 beroepsinkomsten, roerende en onroerende inkomsten van de ouders, alsook alle voordelen en andere middelen die hun levensstandaard en die van de kinderen waarborgen. 36. Daarnaast bepaalt artikel 203bis, 1 BW sinds de wet van 19 maart 2010 dat elke ouder bijdraagt in de kosten van hun gemeenschappelijke kinderen in verhouding tot zijn respectieve aandeel in de samengevoegde middelen. Dit evenredigheidsbeginsel heeft tot gevolg dat de ene ouder (die het financieel gezien breder heeft dan de andere) ook in het geval van verblijfsco-ouderschap onderhoudsgeld moet betalen. 71 Een voorbeeld kan dit verduidelijken: stel dat de middelen van de vader drie keer groter zijn dan die van de moeder, dan zal zijn aandeel in de totale kost van het kind 75% zijn en dat van de moeder 25%. 72 AFDELING 3. BIJDRAGE IN HET ONDERHOUD VAN DE KINDEREN 37. Dit deel handelt over de precieze regeling die ouders zijn overeengekomen omtrent het bijdrage in het onderhoud voor hun kinderen. Eerst wordt nagegaan uit welke verschillende onderdelen deze bijdrage (potentieel) is samengesteld ( 1). Daarna worden de modaliteiten van betaling toegelicht ( 2). Vervolgens wordt onderzocht of de bijdrage vatbaar is voor herziening ( 3) en wanneer de onderhoudsverplichting komt te vervallen ( 4). Ook wordt nagegaan op welke waarborgen de onderhoudsgerechtigde beroep kan doen in de hypothese dat de schuldenaar zijn verbintenis niet nakomt ( 5). Ten slotte wordt ook stilgestaan bij de regeling omtrent de kinderbijslag ( 6). 1. SAMENSTELLING VAN DE ONDERHOUDSBIJDRAGE A. ALGEMEEN 38. De ouders moeten in het kader van hun EOT bepalen welke bijdrage ze zullen verschuldigd zijn om hun onderhoudsverplichting ten aanzien van hun kinderen na te komen. Criteria hierbij zijn de leeftijd van de kinderen en het recht dat de kinderen hebben op een levensniveau in verhouding tot de gecumuleerde middelen van beide ouders. 73 Hierbij dient wel rekening te worden gehouden met de omstandigheid dat elke scheiding leidt tot bijkomende kosten en dus een vermindering van de levensstandaard met zich kan meebrengen. Iedere ouder moet zijn uitgaven aanpassen aan zijn onderhoudsverplichtingen. Elke overbodige uitgave die buiten verhouding staat ten opzichte van de essentiële behoeften van de kinderen kan niet in overweging worden genomen om de mogelijkheid tot bijdrage van die ouder te beperken G. VERSCHELDEN, De wet van 19 maart 2010 ter bevordering van een objectieve berekening van kinderalimentatie, T.Fam. 2010, 165, nr G. VERSCHELDEN, De wet van 19 maart 2010 ter bevordering van een objectieve berekening van kinderalimentatie, T.Fam. 2010, 166, nr G. VERSCHELDEN, De wet van 19 maart 2010 ter bevordering van een objectieve berekening van kinderalimentatie, T.Fam. 2010, 166, nr S. BROUWERS, Begroting van alimentatiegelden voor kinderen in Alimentatie en kinderen, CBR, Antwerpen, Intersentia, 2010, Luik 29 maart 2004, RTDF 2005, 169. Titel 2. Juridisch kader 15

26 39. Dat bedrag moet niet steeds in geld worden uitgedrukt. Het volstaat de maat of verhouding voor de bijdrage van elke ouder vast te leggen. 75 Dit zal bijvoorbeeld het geval zijn wanneer er verschillende kinderen zijn waarvan er sommige bij de moeder en sommige bij de vader verblijven. 76 De ouders kunnen in zo n geval overeenkomen dat ze zullen instaan voor alle kosten van onderhoud en opvoeding van de kinderen die bij hen verblijven en er bijgevolg geen extra bijdrage meer van de ene ouder aan de andere verschuldigd is. 77 B. METHODEN OM HET BEDRAG VAST TE STELLEN 40. In België bestaat er geen algemeen aanvaard systeem om het bedrag van de onderhoudsbijdrage voor de kinderen objectief te berekenen ingeval de ouders gescheiden leven, dit in tegenstelling tot de meeste andere geïndustrialiseerde landen. 78 In Nederland bijvoorbeeld werd door de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak in haar rapport Kosten van kinderen een tabel opgesteld waarin de bijdragen van de ouders in de kosten van hun kinderen kunnen worden vastgesteld Doorgaans worden twee benaderingen gehanteerd in de zoektocht naar rationalisering van de berekening van de onderhoudsbijdragen voor kinderen: enerzijds zijn er de systematische berekeningsmethoden ((i), (ii) en (iii)) en anderzijds is er de empirische methode van uitwerking van een budget (iv). 80 Deze methoden leiden vaak tot uiteenlopende resultaten. 81 Hieronder volgt een overzicht van de meest voorkomende berekeningsmethoden: (i) De methode-renard die vooral wordt gehanteerd door het Hof van Beroep te Bergen; (ii) De methode-tremmery die enkel in Vlaanderen gekend is; (iii) De methode ontwikkeld door de Vlaamse Gezinsbond, de zogenaamde Onderhoudsgeldcalculator ; (iv) De empirische methode van uitwerking van een budget. Hierbij wordt, geval per geval, op zoek gegaan naar de reële kost van een kind, waarbij rekening wordt gehouden met de levensstandaard van het gezin. 82 De ouders gaan hierbij nauwkeurig de uitgaven per kind bijhouden: de schoolkosten, de vrijetijdsbestedingen, de kledijkosten, gezondheidskosten 75 H. CASMAN, Notarieel familierecht, Gent, Mys&Breesch, 1991, 411, nr H. CASMAN, Notarieel familierecht, Gent, Mys&Breesch, 1991, 411, nr Zie ook Vred. Grâce-Hollogne 14 november 2006, JLMB 2007, : hierin besliste de vrederechter dat elke ouder moest bijdragen in de buitengewone kosten voor het kind dat niet hoofdzakelijk bij hem of haar verbleef. 78 F. SWENNEN, Alimentatie voor kinderen: een overzicht in Alimentatie en kinderen, CBR, Antwerpen, Intersentia, 2010, S. BROUWERS, Begroting van alimentatiegelden voor kinderen in Alimentatie en kinderen, CBR, Antwerpen, Intersentia, 2010, G. VERSCHELDEN, De wet van 19 maart 2010 ter bevordering van een objectieve berekening van kinderalimentatie, T.Fam. 2010, 161, nr Voor een simulatie van de systematische berekeningsmethoden: P. SENAEVE, De wet van 19 maart 2010 aangaande de objectivering van de onderhoudsbijdragen voor kinderen en andere wijzigingen in het alimentatierecht in P. SENAEVE en J. DU MONGH (eds.), Onderhoudsgelden voor kinderen en tussen ex-echtgenoten, Antwerpen, Intersentia, 2010, 4-5, nr G. VERSCHELDEN, De wet van 19 maart 2010 ter bevordering van een objectieve berekening van kinderalimentatie, T.Fam. 2010, 161, nr Titel 2. Juridisch kader

27 enzoverder. 83 Om volledig te zijn moeten de ouders ook het aandeel van elk kind in de collectieve gezinsuitgaven, zoals de energiekosten, de kost van het wonen, de voedingskost en bepaalde transportkosten bepalen. 84 Deze methode heeft als voordeel een zeer waarheidsgetrouw beeld te geven van hoeveel elk kind kost, maar ze vergt tegelijk zeer nauwkeurig en tijdrovend werk van de ouders. C. ONDERSCHEIDGEWONE EN BUITENGEWONE KOSTEN 42. Een onderscheid dat vaak wordt gemaakt is dat tussen gewone ( les frais ordinaires ) en buitengewone kosten ( les frais extraordinaires ). Sinds de wet van 19 maart 2010 wordt in artikel 203bis, 3 BW bepaald dat de kosten met betrekking tot de kinderen zowel de gewone als de buitengewone kosten omvatten. Deze wettelijke bepaling heeft tot gevolg dat de familierechtelijke overeenkomst voortaan ook verplicht een regeling moet bevatten voor deze twee soorten uitgaven. 85 Een afzonderlijke vermelding van beide soorten kosten is echter niet vereist. Wel moet er minstens uitdrukkelijk worden overeengekomen dat het overeengekomen forfaitaire bedrag zowel slaat op de gewone als op de buitengewone kosten. 86 Vervolgens worden de beide soorten kosten ook gedefinieerd. Een belangrijk deel van betwistingen en procedures tussen ouders na de EOT heeft betrekking op de buitengewone kosten. Met het vastleggen van een definitie hiervoor hoopte de wetgever bij te dragen tot meer eenvormigheid in de rechtspraak omtrent de bijdrage in de buitengewone kosten GEWONE KOSTEN 43. De gewone kosten zijn alle gebruikelijke kosten met betrekking tot het dagelijks onderhoud van het kind. 88 Hiermee wordt de gewone meestal maandelijks vastgestelde onderhoudsbijdrage bedoeld die de ene ouder aan de andere moet betalen voor de lopende uitgaven van hun gemeenschappelijke kinderen. 83 N. DANDOY, Vers une méthode de calcul des contributions alimentaires pour les enfants?, RTDF 2006, N. DANDOY, Vers une méthode de calcul des contributions alimentaires pour les enfants?, RTDF 2006, P. SENAEVE, De wet van 19 maart 2010 aangaande de objectivering van de onderhoudsbijdragen voor kinderen en andere wijzigingen in het alimentatierecht in P. SENAEVE en J. DU MONGH (eds.), Onderhoudsgelden voor kinderen en tussen ex-echtgenoten, Antwerpen, Intersentia, 2010, 31, nr. 62 en G. VERSCHELDEN, De wet van 19 maart 2010 ter bevordering van een objectieve berekening van kinderalimentatie, T.Fam. 2010, 168, nr P. SENAEVE, De wet van 19 maart 2010 aangaande de objectivering van de onderhoudsbijdragen voor kinderen en andere wijzigingen in het alimentatierecht in P. SENAEVE en J. DU MONGH (eds.), Onderhoudsgelden voor kinderen en tussen ex-echtgenoten, Antwerpen, Intersentia, 2010, 31, nr G. VERSCHELDEN, De wet van 19 maart 2010 ter bevordering van een objectieve berekening van kinderalimentatie, T.Fam. 2010, 167, nr Artikel 203bis, 3, tweede lid BW. Titel 2. Juridisch kader 17