PROJECTPLAN INSPECTIEPROJECT FACILITAIRE DIENSTEN. in de ZORG A 904

Transcriptie

1 PROJECTPLAN INSPECTIEPROJECT FACILITAIRE DIENSTEN in de ZORG A 904 Inspectieperiode 1 maart 2009 tot en met 31 december 2009 versie 6: 6 februari

2 Colofon Arbeidsinspectie Den Haag : 28 februari 2009 Projectnummer : A 904 Inspectieonderwerpen : fysieke belasting algemene veiligheid gevaarlijke stoffen biologische agentia zwangerschapsbeleid DG UHB/AI/Arbo/Strategie : manager Strategie teamleider landelijk projectleider landelijk projectsecretaris adoptie-teamleider/procesvolger Voor vragen van de pers : Sonja Bleuland : Inge Jonker : Jacques van der Pols : Fred van de Kamp : Annewies de Vries : Ministerie van SZW afdeling Persvoorlichting looptijd project : tot en met correspondentieadres: : Arbeidsinspectie, kantoor Arnhem t.a.v.: F. van de Kamp Postbus DX ARNHEM Deelnemende Kantoren/Teamprojectleider/Teamprojectsecretaris Kantoor Teamprojectleider Ondersteunend projectsecretaris Roermond Rotterdam Arnhem Utrecht Amsterdam Groningen versie 6: 6 februari

3 Inhoudsopgave Colofon Aanleiding en doelstellingen Aanleiding Inspectiedoelen/inspectievragen Doelgroep en generaliseerbaarheid Doelgroep Generaliseerbaarheid van de resultaten Inspectie-onderwerpen Fysieke belasting Algemene Veiligheid Gevaarlijke stoffen en biologische agentia Zwangerschapsbeleid REACH programma Kinderen en Jeugdigen Taalmonitor Uitvoering Planning Capaciteitsbeslag Benadering sector...8 BIJLAGEN... 9 versie 6: 6 februari

4 1. Aanleiding en doelstellingen 1.1. Aanleiding In de Zorg is de laatste jaren veel aandacht uitgegaan naar de zorgverleners in de verpleging en de verzorging van patiënten/bewoners/cliënten. Er is (nog) geen aandacht geweest voor de arbeidsomstandigheden en de naleving daarvan met betrekking tot het ondersteunend personeel Er is te weinig bekend over de arbeidsomstandigheden binnen de genoemde diensten, anders dan dat vakorganisaties de Arbeidsinspectie wezen op het manco aan aandacht voor de arbeidsomstandigheden binnen deze diensten en hun medewerkers. De grootste arbeidsrisico s bij de ondersteunende diensten hebben betrekking op fysieke belasting, algemene veiligheid, blootstelling aan biologische agentia en gevaarlijke stoffen. Verwacht wordt dat veel schoonmaakpersoneel zal worden aangetroffen dat niet in dienst is bij de zorginstelling, maar bij ingehuurde schoonmaakbedrijven. Dat biedt tevens de mogelijkheid om via dit project zicht te krijgen op de arbeidsomstandigheden van schoonmaakpersoneel zoals die door de schoonmaakbedrijven zijn georganiseerd. De goedgekeurde arbocatalogus van de sociale partners in de schoonmaaksector (RAS) zal daarbij als referentiekader voor de inspecties van de AI gelden. In de Arboconvenanten zijn de ondersteunende diensten als doelgroep onderbelicht gebleven Bezien we de sector Zorg, dan vallen voor dit inspectieproject daaronder de ondersteunende (facilitaire) diensten van ziekenhuizen (algemene en academische), de verpleging & verzorging, de gehandicaptenzorg en de geestelijke gezondheidszorg. versie 6: 6 februari

5 1.2. Inspectiedoelen/inspectievragen Ten aanzien van dit inspectieproject is een aantal specifieke doelstellingen geformuleerd gericht op de naleving van de wettelijke bepalingen, die vooral gericht zijn op de niet direct zorggerichte taken: De naleving vergroten met betrekking tot: de aanpak van de fysieke belasting; de bescherming van de werknemers tegen (algemene) veiligheidsrisico s; de bescherming van de werknemers tegen biologische agentia en gevaarlijke stoffen de wetgeving rond kinderen en jeugdigen de aanwezigheid van beleid op het gebied van zwangerschap Inzicht verkrijgen met betrekking tot het onderwerp REACH. 2. Doelgroep en generaliseerbaarheid 2.1. Doelgroep De doelgroep voor dit inspectieproject bestaat uit de ondersteunende (facilitaire) diensten van: ziekenhuizen (algemene en academische) verpleging- en verzorgingsinstellingen gehandicaptenzorginstellingen en geestelijke gezondheidszorginstellingen Als ondersteunende diensten zijn te noemen: de keukens de technische diensten. Als ondersteunende activiteit is te noemen; de schoonmaak in meest brede zin van het woord De doelgroep bestaat uit ondersteunende diensten van: > 15 algemene ziekenhuizen > 1 academisch ziekenhuis > 50 verpleging- & verzorgingsinstellingen > 20 gehandicaptenzorginstellingen > 15 geestelijke gezondheidszorginstellingen > 4 externe aan zorg gelieerde instellingen, zoals verzamelkeukens Per instelling kan op meerdere locaties worden geïnspecteerd, zodanig dat er op 300 locaties wordt geïnspecteerd Generaliseerbaarheid van de resultaten Gezien de omvang en de samenstelling van de steekproef is de verwachting dat de resultaten alleen in indicatieve zin iets zeggen over de gehele sector. Achteraf zal worden nagegaan in hoeverre de resultaten generaliseerbaar zijn voor de geïnspecteerde sectoren zoals die in dit project is afgebakend. De geplande looptijd van het inspectieproject is van 1 maart 2009 tot en met 31 december Wezenlijk element vormen uiteraard de inspecties op de werkvloer en de contacten met de medewerkers daarbij. Een vertegenwoordiger van de Ondernemingsraad wordt in de gelegenheid gesteld om de inspecteurs bij hun inspectie te vergezellen. versie 6: 6 februari

6 3. Inspectie-onderwerpen 1 Het inspectieproject richt zich primair op de volgende inspectieonderwerpen: 3.1. Fysieke belasting Goed (til)beleid is onontbeerlijk bij het voorkomen van fysieke overbelasting. Voorkomen is beter dan genezen, dus het beleid is preventief gericht. Met bijvoorbeeld de Rug of RisicoRadar kan een medewerker van een ondersteunende dienst zijn of haar eigen werk beoordelen op fysieke overbelasting. Een instrument als het Rugboekje speelt een belangrijke rol bij de bewustwording van medewerkers van niet- cliëntgebonden taken: wat zijn rugklachten eigenlijk en wat kan ik zélf doen om deze te voorkomen. Met de checklist; de zes karvragen, kan nagegaan worden of voldaan wordt aan de Praktijkrichtlijnen voor duwen, trekken en manoeuvreren. Blootstellingsrisico s kunnen ontstaan vanuit: - Tillen - Duwen en trekken - (onjuiste) werkhouding en statische belasting - Hand Armtaken en repeterende bewegingen 3.2. Algemene Veiligheid Facilitaire diensten in zorginstellingen verzorgen een breed scala van diensten, met uiteenlopende werkzaamheden op verschillende plaatsen in de instelling. Het inspectieonderwerp Algemene Veiligheid is beperkt tot keukens/catering en technische diensten, waarbij naast de veiligheid van de arbeidsplaats in het bijzonder machines en apparaten geïnspecteerd zullen worden. In de inspectiemodule worden aanwijzingen gegeven voor het herkennen van de gevaren, voor maatregelen om de gevaren tegen te gaan en worden aanwijzingen gegeven voor de handhaving Gevaarlijke stoffen en biologische agentia Bij werkzaamheden in technische dienst (TD) en keuken/catering kan blootstelling aan gevaarlijke stoffen optreden. Die stoffen kunnen een gevaar opleveren voor de veiligheid en gezondheid van werknemers. Of, en in welke mate, dit aan de orde is hangt af van de gevaarseigenschappen van de stoffen, de wijze waarop men er mee werkt en de omstandigheden waaronder dat gebeurt. De omstandigheden kunnen sterk afhangen van de, al dan niet, genomen beheersmaatregelen op de werkplek. Het belang hiervan is dat de werkgever daarvan een goede inschatting maakt in het kader van de risico-inventarisatie en evaluatie. Voor de technische dienst geldt dat de werkplek variabel is. TD medewerkers kunnen in principe overal in de zorginstelling worden ingezet om werkzaamheden uit te voeren. Dat kan, als gevolg van de wisselende omstandigheden, ook verschillende risico s met zich meebrengen. Tijdens schoonmaakwerkzaamheden kunnen schoonmakers worden blootgesteld aan de stoffen waarmee ze werken (schoonmaakmiddelen, desinfectantia) maar ook aan de stoffen die ze moeten verwijderen of aan andere stoffen/agentia die aanwezig zijn in de ruimte die wordt gereinigd. Het overgrote deel van de gebruikte schoonmaakmiddelen is een stuk mens- en milieuvriendelijker geworden, waardoor ze minder schadelijke bestanddelen bevatten. Daarnaast is de hoeveelheid gebruikte middelen tegenwoordig aanmerkelijk kleiner vanwege de toepassing van microvezel-systemen. Daarbij zijn geen schoonmaakmiddelen meer nodig. Om deze redenen beperkt dit inspectieproject zich ten aanzien van gevaarlijke stoffen tot cytostatica. Daarnaast wordt aandacht besteed aan biologische agentia, waarbij specifiek gekeken wordt naar de, via prik- of snij- of spatincidenten, bloedoverdraagbare agentia. In de Schoonmaak- (en Glazenwassersbranche) is een Arbocatalogus van kracht. Deze catalogus, die een goede invulling geeft van de doelvoorschriften m.b.t. cytostatica en bloedoverdraagbare aandoeningen, beschrijft gedetailleerd op welke wijze de risico s moeten worden beheerst. Tevens is er in deze catalogus specifieke aandacht voor het belang van goede samenwerking tussen de zorginstelling en 1 De betreffende inspectiewijzers, bij dit projectplan, zijn via link-verwijzingen in de bijlage opgenomen versie 6: 6 februari

7 schoonmaakbedrijf. In de Zorg wordt schoonmaakwerk immers niet alleen door eigen personeel uitgevoerd maar vaak ook (deels) uitbesteed aan schoonmaakbedrijven. Voor het goed in kunnen schatten van de risico s en het bepalen van de te nemen beheersmaatregelen, is het schoonmaakbedrijf mede afhankelijk is van informatie van de zorginstelling. 3.4 Zwangerschapsbeleid Met betrekking tot het Zwangerschapsbeleid wordt nagegaan in hoeverre de werkgever een beleid van voorlichting en onderricht ten aanzien van mogelijke risico s beschreven heeft? Nagegaan wordt of de geïdentificeerde risico s bij het werk van de facilitaire diensten te weten chemische stoffen (cytostatica, schoonmaakmiddelen, desinfectantia waaronder ethanol), fysieke belasting (zoals tillen en lang staan), biologische agentia (kans op infecties door prikaccidenten) en mogelijke radioactieve stoffen omschreven zijn in het zwangerschapsbeleid in de organisatie? Zijn er, als de blootstelling niet kan worden voorkomen, dan andere maatregelen in het zwangerschapsbeleid beschreven zoals aanpassing van het werk, het aanbieden van ander werk en als laatste een tijdelijke vrijstelling van werk? Van belang is ook om te controleren of de werkgever een afgesloten ruimte beschikbaar en ingericht heeft waar de werknemer borstvoeding kan geven dan wel kan kolven, en krijgt de werknemer voldoende tijd om dit te doen. Een vaak vergeten aspect is de aandacht in het zwangerschapsbeleid aan de risico s voor mannen ten aanzien van fertiliteit en effecten op het ongeboren kind. 3.5 REACH In dit inspectieproject besteedt de Arbeidsinspectie, door middel van monitorvragen, aandacht aan REACH; de Europese verordening voor chemische stoffen die vanaf 1 juni 2007 gefaseerd in werking treedt. REACH staat voor Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemische stoffen. De kern is dat alle bedrijven die te maken hebben met chemische stoffen er voor moeten zorgen dat er zo veilig mogelijk met die stoffen wordt gewerkt. Dat geldt dus ook voor professionele/industriële gebruikers van bepaalde stoffen, zoals ook bij de keukens en technische diensten van zorginstellingen. In deze sector gaat het dan bijvoorbeeld om het gebruik van schoonmaak- en ontvettingsmiddelen. Wat wordt er nu van zorginstellingen verwacht? Volgens REACH moeten fabrikanten of importeurs een stof laten registreren in een Europees systeem en voor iedere geregistreerde stof een Veiligheidsinformatieblad (VIB, in het Engels; Material Safety Data Sheet, of MSDS) opstellen. Daarin moet staan hoe men zonder risico s voor veiligheid en gezondheid met de stof kan werken. Als professionele gebruiker van chemische stoffen moeten de zorginstellingen de veiligheids- en gezondheidsmaatregelen nemen die in een dergelijk Veiligheidsinformatieblad zijn beschreven. De leverancier is verplicht dit blad op papier of langs elektronische weg te verstrekken. Omdat dit allemaal nieuw is en nog lang niet alle Veiligheidsinformatiebladen al op REACH zijn aangepast, zal de Arbeidsinspectie bij de komende inspecties in de zorginstellingen nog het accent leggen op voorlichting over de nieuwe verplichtingen. Ook zal de inspecteur in de instellingen vragen stellen over onder meer de bekendheid met REACH en het gebruik van Veiligheidsinformatiebladen. Meer informatie over REACH en de controles van de Arbeidsinspectie is te vinden op (klikken op de REACH-button op de homepage). In het kader van dit inspectieproject wordt de korte vragenlijst gehanteerd. 3.6 programma Kinderen en Jeugdigen Indien inspecteurs kinderen en jeugdigen aantreffen tijdens de inspecties kan de betreffende module uit het programma Kinderen & Jeugdigen worden toegepast. 3.7 Taalmonitor Het is te verwachten dat ook werknemers aangetroffen worden die de Nederlandse taal niet machtig zijn. Daartoe kan in die situaties de Taalmonitor toegepast worden. versie 6: 6 februari

8 4 Uitvoering 4.1 Planning De inspecties staan gepland voor de periode van 1 maart 2009 tot en met 31 december Werkgebied Aantal zaken gepland Aantal uren gepland Roermond Arnhem Rotterdam Utrecht Amsterdam Groningen Totaal Capaciteitsbeslag Op basis van het aantal te bezoeken instellingen zijn voor dit project 1800 inspectie-uren beschikbaar gesteld. Uitgaande van een gemiddelde totaal zaaktijd van 6 uur houdt dit in dat er bij 105 instellingen inspecties kunnen worden uitgevoerd. 4.3 Benadering sector De sector is benaderd via de sociale partners. De brancheorganisaties zijn: NVZ, NFU, ActiZ, VGN en GGZ-Nederland. Daarnaast zijn er de vakorganisaties ABVAKABO FNV en CNV Publieke zaak. De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) is geïnformeerd over dit inspectieproject. Dit inspectieproject is opgenomen in het gezamenlijke jaarplan 2009 van de frontoffice Ziekenhuizen, waarin rijksinspectiediensten (IGZ, AI, VROM-I, VWA en IVW) samenwerken.. versie 6: 6 februari

9 BIJLAGEN Bijlagen 1 t/m 7: Inspectiewijzers (Links) 1. Fysieke belasting Inspectiemodule Fysieke belasting 2. Algemene Veiligheid Inspectiemodule Veiligheid 3. Gevaarlijke stoffen Inspectiemodule Gevaarlijke stoffen algemeen 4. Biologische agentia Inspectiemodule cytostatica en biologische agentia 5. Zwangerschapsbeleid Inspectiemodule Vragen zwangeren 6. REACH Projectplan Reach 2009_ + Toelichting monitorlijst 7. Programma Kinderen en Jeugdigen Programma Kinderen en jeugdigen.(a809) 8. Taalmonitor Taalmonitor 9. Administratieve werkwijze/verwerking Administratieve werkwijze versie 6: 6 februari