8.1 JAARREKENING ! Balans per 31 december 2012 (na resultaatbestemming)... 3! Resultatenrekening over ! 8.1.

Transcriptie

1 88 Jaarrekening

2 8.1 JAARREKENING ! Balans per 31 december 2012 (na resultaatbestemming)... 3! Resultatenrekening over ! Kasstroomoverzicht... 5! Grondslagen van waardering en resultaatbepaling... 6! Algemeen... 6! Grondslagen van waardering van activa en passiva... 8! Grondslagen van resultaatbepaling... 10! Toelichting op de balans... 12! Overzicht onderhanden projecten... 28! Specificatie ultimo boekjaar onderhanden projecten... 28! Specificatie in het boekjaar gereedgekomen projecten... 28! Overzicht langlopende schulden ultimo ! Toelichting op de resultatenrekening... 31! Ondertekening door bestuurders en toezichthouders... 41! 1

3 8.1 JAARREKENING 2

4 8.1 JAARREKENING Balans per 31 december 2012 (na resultaatbestemming) ACTIVA Ref. 31-dec dec-11 Vaste activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden Onderhanden projecten uit hoofde van DBC's / DBC-zorgproducten Vorderingen uit hoofde van financieringstekort Overige vorderingen Effecten Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa Ref. 31-dec dec-11 PASSIVA Eigen vermogen 11 Kapitaal Collectief gefinancierd gebonden vermogen Niet-collectief gefinancierd vrij vermogen 0 0 Totaal eigen vermogen Voorzieningen 12 Voorzieningen uit hoofde van macrobeheersinstrument 0 0 Overige voorzieningen Langlopende schulden (nog voor meer dan één jaar) Kortlopende schulden (ten hoogste één jaar) Schulden uit hoofde van financieringsoverschot Schulden uit hoofde van transitieregeling Schulden uit hoofde van honorariumplafond Schulden uit hoofde van macrobeheersinstrument Overige kortlopende schulden Totaal passiva

5 8.1.2 Resultatenrekening over 2012 BEDRIJFSOPBRENGSTEN: Ref Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten Zvw-zorg Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten AWBZ (excl subsidies) Beschikbaarheidsbijdragen medisch specialistische zorg vaste segment Niet-gebudgetteerde zorgprestaties (excl. DBC en DBC-zorgproducten) Omzet DBC's / DBC-zorgproducten B-segment Omzet DBC's / DBC-zorgproducten A-segment Opbrengsten uit hoofde van te verrekenen transitiebedrag medisch specialistische zorg Honorariumopbrengsten vrijgevestigd medisch specialisten die aan de instelling voor medisch specialistische zorg declareren Subsidies Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten BEDRIJFSLASTEN: Personeelskosten Honorariumkosten vrijgevestigd medisch specialisten die aan de instelling voor medisch specialistische zorg declareren Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa Overige bedrijfskosten Som der bedrijfslasten BEDRIJFSRESULTAAT Financiële baten en lasten RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING Buitengewone baten Buitengewone lasten Buitengewoon resultaat 0 0 RESULTAAT BOEKJAAR RESULTAATBESTEMMING Het resultaat is als volgt verdeeld: Onttrekking /toevoeging Reserve aanvaardbare kosten

6 8.1.3 Kasstroomoverzicht Ref Kasstroom uit operationele activiteiten Bedrijfsresultaat Aanpassingen voor: - afschrijvingen mutaties voorzieningen Veranderingen in vlottende middelen: - voorraden mutatie onderhanden projecten uit hoofde van DBC's / DBC-zorgproducten vorderingen vorderingen/schulden uit hoofde van financieringstekort respectievelijk overschot kortlopende schulden (excl. schulden aan banken) Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest 0 0 Betaalde interest Buitengewoon resultaat Totaal kasstroom uit operationele activiteiten Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Investeringen immateriële vaste activa 0 0 Desinvesteringen immateriële vaste activa 0 0 Investeringen deelnemingen en/of samenwerkingsverbanden 0 0 Aflossingen financiële vaste activa Mutatie leningen u/g 0 0 Overige investeringen in financiële vaste activa 0 0 Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten Kasstroom uit financieringsactiviteiten Nieuw opgenomen leningen Aflossing langlopende schulden Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie geldmiddelen In de aflossing langlopende schulden wordt tevens de mutatie op het kortlopende deel van de langlopende schuldenmeegenomen. 5

7 8.1.4 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Algemeen Activiteiten De doelstelling van de zorginstelling Kennemer Gasthuis (KG) is het uitvoeren van activiteiten die voornamelijk bestaan uit: het bieden, respectievelijk het doen van onderzoek, behandeling, begeleiding, verpleging en verzorging aan hen die zich voor medische en daarmee samenhangende hulp tot een ziekenhuis wenden, en alles wat kan worden geacht daartoe te behoren, alsmede het naar vermogen ruimte bieden aan opleidingen en wetenschappelijk onderzoek voor zover deze verband houdt met de doelstelling. Grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi, de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, in het bijzonder RJ 655 inzake de jaarverslaggeving door zorginstellingen, en Titel 9 Boek 2 BW. Continuïteitsveronderstelling Deze jaarrekening is opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling. Onzekerheden als gevolg van sectorontwikkelingen 2012 Het jaar 2012 kenmerkt zich als een jaar met veel veranderingen die hebben geleid tot sectorbrede financiële risico s bij ziekenhuizen. De diverse systeemwijzigingen zijn tegelijk ingevoerd en hebben betrekking op de introductie van nieuwe DOT-zorgproducten, de uitbreiding van de financiering van dure geneesmiddelen, de verdere invoering van prestatiebekostiging en het macrobeheersinstrument alsmede invoering van het beheersmodel medisch specialisten. Hierbij is sprake van nieuwe contractvormen met zorgverzekeraars op basis van schadelastjaar en samenloop met zowel het transitiemodel als het beheersmodel medisch specialisten. Deze systeemwijzigingen hebben geleid tot aanpassingen in processen, systemen en verantwoordingsinformatie, administratie en declaratievoorschriften. Als gevolg van deze wijzigingen zijn ervaringscijfers (voor het maken van schattingen) beperkt. Het transitiemodel voor uitbreiding van de prestatiebekostiging bepaalt de omvang van de vordering op het CVZ of de schuld aan het zorgverzekeringsfonds. Een overschrijding van het macro-omzetplafond wordt naar verwachting sectorbreed verrekend en overschrijdingen van het macro-honorariumplafond worden afgedragen aan het zorgverzekeringsfonds. Het verrekenbedrag en de hiervoor genoemde eventuele overschrijdingen worden in belangrijke mate beïnvloed door voornoemde systeemwijzigingen en definitief vastgesteld in 2014 met finale evaluatie voor het beheersmodel in Gelet op deze ontwikkelingen hebben de diverse veldpartijen (VWS, NZA, NFU, NVZ, ZN en Coziek) gezamenlijk een Handreiking omzetverantwoording 2012 opgesteld met nadere richtlijnen voor het bepalen van de opbrengsten en verrekeningen. De NZa heeft deze Handreiking geformaliseerd als nadere uitleg van haar (beleids)regels. In de Handreiking staan verschillende methoden en uitgangspunten voor het bepalen van de opbrengsten en de raad van bestuur heeft binnen deze mogelijkheden de methoden en uitgangspunten nader geïnterpreteerd. Voornoemde ontwikkelingen hebben geleid tot inherente onzekerheden rondom de omzet (onder andere bepaling van de schadelast en toerekening daarvan aan de boekjaren 2012 en 2013), de waardering van onderhandenwerk, de honorariavergoedingen voor vrijgevestigde medisch specialisten, verrekenbedragen met zorgverzekeraars, het CVZ en het zorgverzekeringsfonds en daarmee ook het resultaat over 2012 en het eigen vermogen ultimo De raad van bestuur heeft ten behoeve van de bepaling van het resultaat en de financiële positie de best mogelijke schattingen gemaakt op basis van de beschikbare informatie en deze toegelicht bij de individuele posten onderhanden werk, het verrekenbedrag, de overlopende vordering op het CVZ/schuld aan het zorgverzekeringsfonds, de omzet en niet uit de balans blijkende verplichtingen. 6

8 Bij de uitwerking van deze ontwikkelingen zijn de volgende punten van belang: 1. Met alle zorgverzekeraars zijn voor 2012 schadelastafspraken gemaakt op basis van een plafond dan wel aanneemsom. 2. Op basis van de handreiking omzetverantwoording 2012 alsmede specifieke afspraken met zorgverzekeraars zijn deze schadelastafspraken verdeeld in een A inclusief B-2012 en B-oud segment. 3. Voor de verdeling van de schadelastafspraken per segment over boekjaar is een gereedheidspercentage bepaald op basis van de methode van het verwachte eindproduct. 4. De waarde van het onderhandenwerk is bepaald op basis van afgeleid product,waarbij alle activiteiten en zorgtrajecten uitgevoerd tot en met 31 december 2012 gegrouperd zijn door de OHW grouper Performation en de OHZ zorgproducten gewaardeerd zijn tegen de vigerende prijzen zoals afgesproken met de zorgverzekeraars. Hierdoor ontstaat een eenduidige bepaling van de OHW waarde. 5. Het onderhanden werk is bepaald op basis van de tool van Performation, die ook gebruikt wordt voor de landelijke OHW bepaling. Het Kennemer Gasthuis heeft de betrouwbaarheid van deze prognosetool vastgesteld door middel van een periodieke vergelijking van de werkelijke facturering op basis van de landelijke grouper met de OHW grouper van Performation. 6. Hierbij is aan de hand van verscheidene aannames en beoordelingen bepaald wat bij het betreffende zorgproduct (peildatum 31 december 2012) het verwachte eindproduct is of zal worden. Hierbij is onder andere gekeken naar de werkelijke gefactureerde producten in 2013, de verwachte producten zoals de artsen deze vastleggen en voor een deel op basis van werkelijk gefactureerde vergelijkbare zorgproducten. Hierbij is tevens geconstateerd dat er nog steeds met terugwerkende kracht zorgproducten met betrekking tot 2012 worden geopend en ook hiervoor is een inschatting gemaakt. 7. Het gereedheidspercentage is per zorgverzekeraar bepaald en komt voor het gehele ziekenhuis uit op 90,3% voor boekjaar Hierbij is rekening gehouden met de onder punt 6 genoemde met terugwerkende kracht geopende zorgproducten. 8. De verwachte over- en onderschrijdingen van schadelastafspraken ten opzichte van de toegerekende aanneemsommen en plafondafspraken zijn, voor zover deze toegerekend kunnen worden aan het boekjaar, gecorrigeerd op de betreffende balansposities onderhandenwerk en nog te factureren. 9. De hoogte van de omzet prestatiebekostiging komt boven het schaduwbudget uitwaardoor sprake is van een af te dragen transitiebedrag. Bij Kennemer Gasthuis is het voorlopige transitiebedrag bepaald op % van dit bedrag, zijnde is als te betalen transitiebedragverwerkt in de jaarrekening als schuld uit hoofde van de transitieregeling. Voor een verdere toelichting wordt verwezen naar toelichting 7. De uiteindelijke uitkomsten zullen blijken uit de eindafrekeningen met zorgverzekeraars, het definitieve verrekenbedrag en een eventuele definitieve overschrijding van het macro-omzetplafond en macrohonorariumplafond en kunnen materieel afwijken van de in deze jaarrekening opgenomen bedragen gebaseerd op de beste schatting. De Raad van Bestuur is van mening dat met voornoemde toelichting de jaarrekening het vereiste inzicht geeft in het resultaat en de financiële positie van de instelling. Vergelijking met voorgaand jaar De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van voorgaand jaar. 7

9 Consolidatie Gezien de omvang van de activiteiten en in verband met het niet materiële belang is de volgende stichting niet geconsolideerd: Stichting Elisabeth's of Groote Gasthuis Op grond van artikel 7, lid 5 en 6, van de Regelgevingverslaggeving WTZi zijn de volgende entiteiten buiten de consolidatie gebleven: Stichting Streeklaboratorium voor de Volksgezondheid Kennemerland te Haarlem Stichting Apotheek Haarlemse Ziekenhuizen te Haarlem Transacties met verbonden partijen Er hebben zich geen transacties met verbonden partijen voorgedaan op niet-zakelijke grondslag. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld op basis van de indirecte methode. De kasstromen uit operationele activiteiten zijn exclusief schulden aan kredietinstellingen Grondslagen van waardering van activa en passiva Activa en passiva Activa en passiva worden gewaardeerd tegen de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Toelichtingen op posten in de balans en resultatenrekening zijn in de jaarrekening genummerd. Gebruik van schattingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstelling maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft. Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardiginsprijs onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen en cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingstermijnen van materiële vaste activa zijn gebaseerd op de verwachte gebruiksduur van de vaste activa. De afschrijvingen worden berekend als een percentage over de aanschafprijs volgens de lineaire methode op basis van de economische levensduur. Op bedrijfsterreinen en op onderhanden projecten en vooruitbetalingen op materiële vaste activa wordt niet afgeschreven. De volgende afschrijvingspercentage worden hierbij gehanteerd: Bedrijfsgebouwen: 3.9-5,0%. Machines en installaties: 5,0-10,0%. Andere vaste bedrijfsmiddelen: 5,0-10,0-20,0%. Voor zover subsidies of daaraan gelijk te stellen vorderingen zijn ontvangen als eenmalige bijdrage in de afschrijvingskosten, zijn deze in mindering gebracht op de investeringen. Financiële vaste activa De verstrekte lening aan Stichting Digitale Snelweg Kennemerland is gewaardeerd tegen de nominale waarde. 8

10 Bijzondere waardeverminderingen Het Kennemer Gasthuis beoordeelt op elke balansdatum of een actief of een groep vanactiva bijzondere waardevermindering heeft ondergaan. Voor alle categorieën activa, die tegen kostprijs worden gewaardeerd, wordt bij aanwezigheid van objectieve aanwijzingen voor bijzondere waardeverminderingen, de omvang van het verlies uit hoofde van de bijzondere waardevermindering bepaald en in de winst- en verliesrekening verwerkt. In dit kader stelt het Kennemer Gasthuis een bedrijfswaardeberekening op. De bedrijfswaardeberekening per 31 december 2012 geeft geen indicatie voor een bijzondere duurzame waardevermindering van vaste activa. Wel zijn de activa betreffende de kinderopvang in eigen beheer en het tot 2011 onderhandenproject Zorghotel volledig afgeboekt. Vervreemding van vaste activa Voor verkoop beschikbare activa worden gewaardeerd tegen boekwaarde of lagere opbrengstwaarde. Voorraden Voorraden zijn gewaardeerd tegen kostprijs onder aftrek van een voorziening voor incourantheid voor zover daartoe aanleiding bestaat. Financiële instrumenten Het Kennemer Gasthuis heeft op balansdatum twee derivaten, zijnde interest rate swaps (IRS), afgesloten ter dekking van het renterisico op variabele leningen. De voorwaarden voor deze derivaten passen binnen de richtlijnen van het Waarborgfonds voor de Zorgsector (WFZ). De verwerking van deze derivaten is gedaan op basis van kostprijshedge accounting waardoor wijzigingen in de reële waarde niet worden opgenomen in de balans. Onderhanden projecten uit hoofde van DBC's / DBC-zorgproducten Het onderhanden werk uit hoofde van DBC's wordt gewaardeerd tegen de geldende tarieven op basis van het aantal openstaande dagen in vergelijking tot het gemiddelde aantal openstaande dagen van gevalideerde DBC's. Hierbij wordt een maximum van 100% gereedheid gehanteerd. Op het onderhanden werk worden de voorschotten die ontvangen zijn van verzekeraars in mindering gebracht. Indien noodzakelijk is een voorziening opgenomen voor het risico dat in het onderhanden werk DBC's zijn opgenomen die niet tot facturatie zullen leiden. Het onderhanden werk uit hoofde van DOT zorgproducten wordt gewaardeerd door middel van de OHWgrouper van Performation tegen de geldende tarieven per verzekeraar. Het onderhandenwerk is gecorrigeerd voor de verwachte overschrijding van de contracten met verzekeraars. Het voortgangspercentage van de afgesproken contracten met verzekeraars is gebaseerd op de verwachte eindwaarde van de onderhandenwerk trajecten. Vorderingen Vorderingen worden opgenomen voor de nominale waarde. Een voorziening op de vordering wordt getroffen op grond van verwachte oninbaarheid. De vorderingen, die zich in de incassoprocedure bevinden, zijn gewaardeerd tegen de verwachte opbrengst; de overige vorderingen zijn gewaardeerd op basis van een ouderdomsanalyse. Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kasgeld, banktegoeden en deposito's met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken staan onder kortlopende schulden aan kredietinstellingen. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde. Voorzieningen (algemeen) Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichtingen per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de contante waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichtingen af te wikkelen. 9

11 Wanneer verplichtingen naar verwachting door een derde zullen worden vergoed, wordt deze vergoeding als een actief in de balans opgenomen indien het waarschijnlijk is dat deze vergoeding zal worden ontvangen bij de afwikkeling van de verplichting. Reorganisatievoorziening In 2012 is een reorganisatievoorziening van 8,5 miljoen gevormd, gebaseerd op de geschatte kosten uit hoofde van de verplichtingen van de vóór het einde van het verslagjaar voorgenomen en gecommuniceerde reorganisatie die medio 2013 aan zal vangen. De uitvoering, voorzieningen en verplichtingen zijn vastgelegd in het Sociaal Plan (vastgesteld op 24 april 2013). De reorganisatie is benodigd vanwege in 2012 verslechterende operationele resultaten, veroorzaakt door krimpende productie en achterblijvende inkomsten enerzijds en te hoge kosten anderzijds. In vergelijking met andere ziekenhuizen en in relatie tot de marktontwikkelingen is te zien dat deze tegenvallende resultaten bij ongewijzigd beleid structureel zullen zijn en binnen afzienbare termijn de continuïteit van het ziekenhuis en de verstrekking van medisch specialistische zorg aan de patiënten niet meer gewaarborgd kunnen blijven. Als gevolg van deze reorganisatie zal een aanzienlijk aantal Fte s boventallig verklaard worden en de organisatie moeten verlaten, waarmee een betere personele formatie gerelateerd aan de omvang van de activiteiten gecreëerd zal worden. Tevens zal via de reorganisatie een betere verhouding tussen directe, indirecte en ondersteunende staf gerealiseerd worden. Bij de opbouw van de voorziening is rekening gehouden met de kosten van een Sociaal Plan, een Ouderenregeling en projectmatige kosten gerelateerd aan de executie van de reorganisatie. Aannames en inschattingen zijn onder andere gemaakt betreffende natuurlijk verloop, benodigde tijd en kosten van outplacement begeleiding en het moment dat medewerkers de organisatie daadwerkelijk verlaten. De voorziening is bepaald op basis van nominale waarde. Voorziening groot onderhoud De onderhoudsvoorziening is ter dekking van achterstallig onderhoud dat in de komende jaren gerealiseerd zal gaan worden. Hiervoor is een onderhoudsplan opgesteld. De voorziening is opgenomen tegen nominale waarde. Voorziening persoonlijk budget levensfase (toerekening aan jaren) De voorziening persoonlijk levensfase budget (PLB) betreft een voorziening uit hoofde van een CAOverplichting. De voorziening betreft de niet opgenomen urenin het boekjaar, waarop de werknemer recht had. De rechten waar de werknemer geen beroep op heeft gedaan worden doorgeschoven naar latere jaren. Voor werknemers die vallen onder de overgangsregeling is een aanvullende voorziening getroffen. Beide voorzieningen zijn opgenomen tegen gemiddeld uurloon inclusief sociale lasten. Voorziening uitkering jubilea De voorziening betreft de toekomstige personeelsuitkeringen voor het bereiken van dienstjubilea zoals in de CAO is overeengekomen. Bij de bepaling van de voorziening is rekening gehouden met gemiddelde verloopcijfers. De voorziening is opgenomen tegen geschatte contante waarde. Schulden Schulden worden opgenomen voor de geamortiseerde kostprijs (nominale waarde) Grondslagen van resultaatbepaling Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de baten en de lasten over het verslagjaar, met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslagen. De baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop deze betrekking op hebben, uitgaande van historische kosten. Verliezen worden verantwoord als deze voorzienbaar zijn; baten worden verantwoord als deze gerealiseerd zijn. Baten Baten (waaronder nagekomen budgetaanpassingen) en lasten uit voorgaande jaren die in dit boekjaar zijn geconstateerd, worden aan dit boekjaar toegerekend. 10

12 De baten zijn voor wat betreft het budget aanvaardbare kosten of daarmee gelijk te stellen middelen berekend aan de hand van de voorschriften voor bekostiging/subsidiering, dan wel voor wat betreft de overige opbrengsten gebaseerd op het gefactureerde of doorberekende bedrag voor geleverde goederen en diensten.! Omzet DBC s/ DBC-zorgproducten Met ingang van 2012 heeft wijziging plaatsgevonden in de bekostigingssystematiek. De waardering van de omzet vindt met ingang van 2012 plaats op basis van deze bekostigingssystematiek. Voor de wijze waarop de omzet is bepaald wordt verwezen naar Toelichting onzekerheden als gevolg van sectorontwikkelingen Het is nog onduidelijke wat de definitieve impact van het Macro Beheersinstrument zal zijn op de omzet 2012 en/of Hierbij is ook onduidelijke in welke mate compensatiebedragen uit hoofde van de transitiebekostiging en kapitaallasten hierdoor beïnvloed worden. Lasten De gehanteerde afschrijvingspercentages zijn gebaseerd op de economische levensduur van het actief. Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt en toegekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben. Pensioenen Het Kennemer Gasthuis heeft voor haar werknemers een toegezegde pensioenregeling. Hiervoor in aanmerking komende werknemers hebben op de pensioengerechtigde leeftijd recht op een pensioen dat is gebaseerd op het gemiddeld verdiende loon berekend over de jaren dat de werknemer pensioen heeft opgebouwd bij het Kennemer Gasthuis. De verplichtingen, welke voortvloeien uit deze rechten van haar personeel zijn ondergebracht bij het bedrijfstak-pensioenfonds Zorg en Welzijn. Het Kennemer Gasthuis betaalt hiervoor premies waarvan de helft door de werkgever wordt gedragen en de helft door de werknemer. De pensioenrechten worden jaarlijks geïndexeerd, indien en voor zover de dekkingsgraad van het pensioenfonds (het vermogen van het pensioenfonds gedeeld door haar financiële verplichtingen) dit toelaat. Naar de stand ultimo maart 2013 is de dekkingsgraad van het pensioenfonds 105%. In 2014 dient het pensioenfonds een dekkingsgraad van ten minste 105% te hebben. Het pensioenfonds verwacht hieraan te kunnen voldoen en voorziet geen noodzaak voor de aangesloten instellingen om extra stortingen te verrichten of om bijzondere premieverhoging door te voeren. Het Kennemer Gasthuis heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij het pensioenfonds, anders dan het effect van hogere toekomstige premies. Het Kennemer Gasthuis heeft daarom alleen de verschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar in de jaarrekening verantwoord. 11

13 8.1.5 Toelichting op de balans ACTIVA 1. Immateriële vaste activa 31-dec dec-11 Boekwaarde per 31 december Materiële vaste activa De specificatie is als volgt: 31-dec dec-11 Bedrijfsgebouwen en terreinen Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen, technische en administratieve uitrusting Materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa Niet aan het bedrijfsproces dienstbare materiële activa 0 0 Totaal materiële vaste activa Het verloop van de materiële activa in het verslagjaar is als volgt weer te geven: Boekwaarde per 1 januari Bij: investeringen Bij: herwaarderingen 0 0 Af: afschrijvingen Af: bijzondere waardeverminderingen Af: terugname geheel afgeschreven activa Bij: afschrijving geheel afgeschreven activa Af: desinvesteringen 49 0 Boekwaarde per 31 december Aanschafwaarde Cumulatieve herwaarderingen Cumulatieve afschrijvingen Voor een nadere specificatie van het verloop van de vaste activa wordt verwezen naar het mutatieoverzicht onder In toelichting zijn overzichten opgenomen voor de onderhanden en gereedgekomen projecten. De bijzondere waardeverminderingen hebben betrekking op de afboeking van het onderhandenproject Zorghotel en de afboeking van de activa die betrekking hebben op de kinderopvang in eigen beheer. 12

14 3. Financiële vaste activa De specificatie is als volgt: 31-dec dec-11 Deelnemingen 0 0 Vorderingen op deelnemingen 0 0 Overige effecten 0 0 Overige vorderingen (leningen u/g) Totaal financiële vaste activa Het verloop van de financiële vaste activa is als volgt: ( *1.000) Boekwaarde per 1 januari Bij: kapitaalstorting 0 Bij: verstrekte lening 0 Af: ontvangen aflossing leningen -30 Af: waardeverminderingen 0 Boekwaarde per 31 december De overige vorderingen betreffen een lening u/g aan Stichting Digitale Snelweg Kennemerland ten behoeve van digitale backup systemen van ziekenhuizen in de regio. 4. Voorraden De specificatie is als volgt: 31-dec dec-11 Medische middelen Voedingsmiddelen Totaal voorraden De voorraden zijn gewaardeerd tegen inkoopprijs. Na beoordeling van de voorraad blijkt geen noodzaak te bestaan een voorziening te treffen voor incourantheid. 13

15 5. Onderhanden projecten uit hoofde van DBC's / DBCzorgproducten De specificatie is als volgt: 31-dec dec-11 Onderhanden projecten DBC's / DBC-zorgproducten A-segment Onderhanden projecten DBC's / DBC-zorgproducten B-segment Onderhanden projecten honorarium collectief Onderhanden projecten honorarium loondienst Af: ontvangen voorschotten Af: voorziening onderhanden projecten 0 0 Onderhanden projecten Paaz Totaal onderhanden projecten De specificatie per onderhanden project is als volgt weer te geven Gerealiseer- Stroom DBC's / DBCzorgproducten de projectkosten en Af: Af: Saldo per toegereken- verwerkte Ontvangen 31-dec-2012 de winst verliezen Voorschotten Achmea (ziekenhuis en PAAZ) CZ Menzis Multizorg VGZ Totaal (onderhanden projecten) Door de invoering van de DOT systematiek per 1 januari 2012 worden de DOT producten op andere tijdstippen afgesloten dan de voormalige DBC producten. Hierdoor is het onderhanden werk gestegen. In verband met deze stijging zijn ook de voorschotten door de zorgverzekeraars verhoogd. Voor een nadere toelichting inzake de waardering van het onderhanden werk wordt verwezen naar paragraaf , Onzekerheden als gevolg van sectorontwikkelingen

16 6. Vorderingen uit hoofde van financieringstekort en schulden uit hoofde van financieringsoverschot t/m totaal ( *1.000) Saldo per 1 januari Financieringsverschil boekjaar Correcties voorgaande jaren Betalingen/ontvangsten Subtotaal mutatie boekjaar Saldo per 31 december Stadium van vaststelling (per erkenning): a= interne berekening b= overeenstemming met zorgverzekeraars c= definitieve vaststelling NZa c c c a Waarvan gepresenteerd als: 31-dec dec-11 - vorderingen uit hoofde van financieringstekort schulden uit hoofde van financieringsoverschot Specificatie financieringsverschil in het boekjaar Wettelijk budget voor aanvaardbare kosten Vergoedingen ter dekking van het wettelijk budget: Opbrengsten DBC s A-segment inclusief toeslagen Honoraria-opbrengsten voor specialisten in loondienst Mutatie onderhanden werk honoraria voor specialisten in loondienst 0-24 Overige opbrengsten Mutatie onderhanden werk DBC s A-segment Verpleeg- en verzorgingsgelden Afrekening overfinanciering Gedeclareerde gelden PAAZ Mutatie OHW PAAZ Totaal financieringsverschil Het wettelijk budget voor de aanvaardbare kosten heeft alleen betrekking op de PAAZ. Door de invoering van prestatiebekostiging voor het ziekenhuis worden de ziekenhuis opbrengsten onder de baten verantwoord. De afrekening van de overfinanciering heeft voor 11,1 miljoen betrekking op het ziekenhuis en voor 0,8 miljoen op de PAAZ 7. Vorderingen uit hoofde van transitieregeling en schulden uit hoofde van transitieregeling 15

17 De specificatie is als volgt: Schaduwbudget (op basis van afspraken met verzekeraars) Af: A omzet (inclusief overloop) Af: B nieuw (binnen transitiemodel = B-2012) honorariumomzet loondienst met vergoeding in schaduwbudget in B nieuw Transitiebedrag Waarvan gepresenteerd als: 31-dec dec-11 - vorderingen uit hoofde van transitieregeling schulden uit hoofde van transitieregeling Het transitiebedrag wordt verwerkt in: % % % 0. De NZa vereist in de Regeling Transitie bekostigingsstructuur medisch specialistische zorg (NR/CU-208) dat een instelling voor medisch specialistische zorg de gerealiseerde omzet uit prestatiebekostiging en de omzet die zou zijn behaald onder de oude bekostigingssystematiek jaarlijks vaststelt. Het verschil tussen beide bedragen wordt aangeduid met de term transitiebedrag. De zorginstelling neemt een vordering respectievelijk een schuld uit hoofde van de Regeling Transitie bekostigingsstructuur medisch specialistische zorg op als afzonderlijke post in de balans. Voor de vaststelling van de opbrengsten over 2012 zijn de aanvullende regels conform de Handreiking van de NVZ, NFU, ZN die bekrachtigd zijn door VWS en NZA gevolgd. Voor een nadere toelichting inzake de totstandkoming van het schaduwbudget en het transitiebedrag wordt verwezen naar paragraaf , Onzekerheden als gevolg van sectorontwikkelingen

18 8. Overige vorderingen De specificatie is als volgt: 31-dec dec-11 Vorderingen op debiteuren Nog te factureren omzet DBC's / DBC-zorgproducten en honorarium vrijgevestigde medische specialisten Overige vorderingen Vooruitbetaalde bedragen Nog te ontvangen bedragen Overige overlopende activa 0 0 Totaal overige vorderingen De nog te factureren omzet DBC's / DBC-zorgproducten en honorarium vrijgevestigde medische specialisten is omhoog gegaan. Dit is als gevolg van de late afspraken met verzekeraars inzake de facturering over Voor een aantal verzekeraars is deze in 2013 gestart. Het bedrag aan ontvangen voorschotten ad 34,2 miljoen is op deze post in mindering gebracht. Ten behoeve van kortlopende schulden aan kredietinstellingen is het totale debiteurensaldo verpand aan de kredietinstellingen met uitzondering van de vorderingen op het onderhanden werk. De voorziening die in aftrek op de vordering debiteuren is gebracht bedraagt 535 duizend. 9. Effecten De specificatie is als volgt: 31-dec dec-11 Effecten 0 0 Totaal effecten 0 0 De Stichting Kennemer Gasthuis heeft geen effecten. 10. Liquide middelen De specificatie is als volgt: 31-dec dec-11 Bankrekeningen 0 0 Kassen Totaal liquide middelen In de overeenkomst met de ING Bank N.V. en de ABN Amro Bank N.V. is vastgelegd dat positieve en negatieve saldi op rekeningworden gecompenseerd voor de renteberekening en de dispositierente rekeningcourant. Deze zijn onder kortlopende en overlopende passiva verwerkt. De bankrekeningen staan ter vrije beschikking. PASSIVA 17

19 11. Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit de volgende componenten: 31-dec dec-11 Kapitaal Collectief gefinancierd gebonden vermogen Niet collectief gefinancierd vrij vermogen 0 0 Totaal eigen vermogen Kapitaal Saldo per Resultaat- Overige Saldo per Het verloop is als volgt weer te geven: 1-jan-2012 bestemming Mutaties 31-dec-2012 Kapitaal Collectief gefinancierd gebonden vermogen Saldo per Resultaat- Overige Saldo per Het verloop is als volgt weer te geven: 1-jan-2012 bestemming Mutaties 31-dec-2012 Reserve aanvaardbare kosten Totaal collectief gefinancierd gebonden vermogen Het exploitatieresultaat over 2012 is in mindering gebracht van het eigen vermogen. De vermogenspositie is als gevolg hiervan verminderd. 18

20 12. Voorzieningen Het verloop is als volgt weer te geven: Saldo per Dotatie Onttrekking Vrijval Saldo per 31-dec- 1-jan ( *1.000) Voorzieningen uit hoofde van macrobeheersinstrument Overige voorzieningen: Voorziening uitkering bij jubilea Voorziening persoonlijk levensfase budget Onderhoudsvoorziening Voorziening Zuiderpoort & Velserpoort Reorganisatievoorziening Totaal voorzieningen Toelichting in welke mate (het totaal van) de voorzieningen als langlopend moeten worden beschouwd: 31-dec Kortlopend deel van de voorzieningen (< 1 jr.) Langlopend deel van de voorzieningen (> 1 jr.) Hiervan langlopend (> 5 jaar) 319 Reorganisatievoorziening: In het kader van de reorganisatie in het Kennemer Gasthuis onder de titel KG Kerngezond is onder andere de doelstelling opgenomen van een reductie van 250 fte personeel. Deze reductie gaat gepaard met een herzien sociaal plan en met afvloeiingskosten van personeel en kosten om de reorganisatie te begeleiden. Zie ook de waarderingsgrondslagen inzake de reorganisatievoorziening. Jubilea: De voorziening dient ter dekking van de uitkeringen en lasten die samenhangen met toekomstige jubilea van het personeel. Voorziening persoonlijk levensfase budget: De voorziening is gevormd voor niet benutte rechten, die in toekomstige jaren opgenomen kunnen worden. Onderhoudsvoorziening: De voorziening is gevormd voor geplande onderhoudsprojecten in In 2012 is 0,3 miljoen onttrokken voor gerealiseerde onderhoudsprojecten en voor 0,3 miljoen heeft vrijval plaatsgevonden vanwege niet doorgegane projecten. Onderhoudsvoorziening Zuiderpoort & Velserpoort: De onderhoudsvoorziening is ter dekking van het periodiek onderhoud voor de gebouwen Zuiderpoort en Velserpoort. Contractueel is vastgelegd dat de huurders van Zuiderpoort en Velserpoort naast het Kennemer Gasthuis verplicht storten in dit fonds. 19

21 13. Langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar) De specificatie is als volgt: 31-dec dec-11 Schulden aan kredietinstellingen Overige langlopende schulden 0 0 Totaal langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar) Het verloop is als volgt weer te geven: Stand per 1 januari Bij: nieuwe leningen Af: aflossingen Stand per 31 december Af: aflossingsverplichting komend boekjaar Stand langlopende schulden per 31 december Toelichting in welke mate (het totaal van) de langlopende schulden als langlopend moeten worden beschouwd: Kortlopend deel van de langlopende schulden (< 1 jr.), aflossingsverplichtingen Langlopend deel van de langlopende schulden (> 1 jr.) (balanspost) Hiervan langlopend (> 5 jaar) Voor een nadere toelichting op de langlopende schulden en verstrekte zekerheden wordt verwezen naar bijlage In 2012 heeft het Kennemer Gasthuis twee roll-over leningen afgesloten van ieder 5,0 miljoen voor de financiering van investeringen. Ter dekking van het rente risico op de variabele lening heeft het Kennemer Gasthuis in januari 2013 twee interest rente swaps (IRS) afgesloten waarmee het risico van een rentestijging van de variabele rente is afgedekt. Omdat er in de voorwaarden geen afspraken zijn gemaakt over margin calls of bijstorten bij onderdekking en tevens kostprijs-hedge-accounting wordt toegepast, waardoor de derivaten onlosmakelijk zijn gekoppeld aan de leningen, is de actuele waarde niet verwerkt in de jaarrekening. De aflossingsverplichtingen zijn verantwoord onder de kortlopende schulden. 20

22 14. Schulden uit hoofde van honorariumplafond In 1.000,00 Gedeclareerd aan Gedeclareerd via het Totaal 2012 Totaal 2011 het ziekenhuis lokaal collectief Lokaal omzetplafond /- gedeclareerd /- mutatie Onderhanden projecten Saldo in balans (schuld) Schulden uit hoofde van macrobeheersinstrument De specificatie is als volgt: 31-dec dec-11 Geen schuld uit hoofde van macrobeheersinstrument 0 0 Totaal Overige kortlopende schulden De specificatie is als volgt: 31-dec dec-11 Schulden aan banken Crediteuren Aflossingsverplichtingen langlopende leningen Belastingen en sociale premies Schulden terzake pensioenen Nog te betalen salarissen Vakantiegeld Vakantiedagen Overige schulden Nog te betalen kosten Vooruit ontvangen opbrengsten Totaal overige kortlopende schulden De kredietfaciliteit in rekening-courant bij de ABN AMRO Bank N.V. bedraagt per 31 december miljoen (2011: 10 miljoen) en de rente Euribor plus 1,5%.De kredietfaciliteit in rekening-courant bij de ING Bank N.V. bedraagt per 31 december miljoen (2011: 10 miljoen)en de rente Euribor plus 1,5%. De verstrekte zekerheden gelden tevens voor de opgenomen kredietfaciliteit in rekening-courant bij ING Bank N.V. en luiden als volgt: hypothecaire zekerheid op bedrijfsgebouwen en -terreinen; pandrecht op de vorderingen; pandrecht op de machines en installaties. In de post `nog te betalen kosten`is de overfinanciering 2011 ad 11,9 miljoen opgenomen. De verrekening van de NZA is ontvangen en als zodanig verwerkt in de post nog in tarieven te verrekenen. De betaling is gekoppeld aan het kunnen factureren van de reguliere omzet 2012 en die is voor de meeste verzekeraars in 2013 opgestart. Omdat in 2013 daadwerkelijk betaald wordt is deze post opgenomen onder de kortlopende schulden. 17. Financiële instrumenten 21

23 Algemeen De instelling maakt in de normale bedrijfsuitoefening gebruik van uiteenlopende financiële instrumenten die de instelling blootstellen aan markt- en/of kredietrisico s. Deze betreffen financiële instrumenten die in de balans zijn opgenomen. De instelling handelt niet in deze financiële derivaten en heeft procedures en gedragslijnen om de omvang van het kredietrisico bij elke tegenpartij of markt te beperken. Kredietrisico De vorderingen uit hoofde van handelsdebiteuren zijn voor circa 58% geconcentreerd bij een grote verzekeraar. Het maximale bedrag aan kredietrisico bedraagt ca EUR 80 miljoen (exclusief honorarium vrijgevestigde specialisten en exclusief OHW voorschot). Renterisico en kasstroomrisico Het renterisico is beperkt tot eventuele veranderingen in de marktwaarde van opgenomen leningen. Bij deze leningen is sprake van een vast rentepercentage over de gehele looptijd. De leningen worden aangehouden tot het einde van de looptijd. De instelling heeft derhalve als beleid om geen afgeleide financiële instrumenten te gebruiken om (tussentijdse) rentefluctuaties te beheersen, met uitzondering van de intrest rate swaps bij de gehedge roll-over leningen. 18. Niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen Verplichtingen uit hoofde van het macrobeheersinstrument. Het macrobeheersinstrument (mbi) wordt door de minister van VWS ingezet om overschrijdingen van het macrokader zorg terug te vorderen bij instellingen voor medisch specialistische zorg. Het macrobeheersinstrument (mbi) is uitgewerkt in de Aanwijzing macrobeheersmodel instellingen voor medisch specialistische zorg. Jaarlijks wordt door de Nederlandse Zorgautoriteit ambtshalve een mbiomzetplafond vastgesteld. Tevens wordt door de NZa jaarlijks een omzetplafond per instelling vastgesteld, welke afhankelijk is van de realisatie van het mbi-omzetplafond van alle instellingen gezamenlijk. Deze vaststelling vindt plaats nadat door de Minister van VWS de overschrijding van het mbi-omzetplafond uiterlijk vóór 1 december van het opvolgend jaar is gecommuniceerd. Voor 2012 is het mbi-omzetplafond door de NZa vastgesteld op EUR 16,6 miljard (prijsniveau 2011). Bij het opstellen van de jaarrekening 2012 bestaat nog geen inzicht in realisatie van het mbiomzetplafond over Het Kennemer Gasthuis is niet in staat een betrouwbare inschatting te maken van de uit het macrobeheersinstrument voortkomende verplichting en deze te kwantificeren. Als gevolg daarvan is deze verplichting niet tot uitdrukking gebracht in de balans van de stichting per 31 december Schulden uit hoofde van honorariumplafond Als de honorariumomzet van de vrijgevestigde specialisten in een ziekenhuis boven het door de NZa vastgestelde plafond komt, draagt de zorginstelling het meerdere af aan het zorgverzekeringsfonds. Dit zogenaamde honorariumplafond is gebaseerd op de beleidsregel Beheersmodel vrijgevestigd medisch specialisten (BR/CU-2041) en de Nadere regel Beheersmodel Vrijgevestigde medisch specialisten (NR/CU-207). 22

24 Mogelijke toets door commissie ZN. Het verantwoordingskader voor de verantwoording van de omzet zoals opgenomen in de jaarrekening wordt in belangrijke mate gevormd door de NZA circulaires en beleidsregels, waaronder de NZa circulaire Omzetverantwoording medisch specialistische zorg 2012, (CI/13/9c) waarin de Handreiking omzetverantwoording 2012 is bekrachtigd. Recent is bekend geworden dat Zorgverzekeraars Nederland een commissie heeft ingesteld die de ingediende transitiebedragen gaat toetsen. Vanwege deze commissie zijn de betrokken verzekeraars vaak niet bereid standpunten in te nemen ten aanzien van resterende vraagstukken. Door verzekeraars wordt aangegeven dat verantwoordingen in dergelijke situaties eenzijdig moeten worden ingediend en dat vervolgens na ontvangst van alle verantwoordingen de balans zal worden opgemaakt door een in te stellen controlecommissie. Als gevolg hiervan bestaat onduidelijkheid over de mogelijke gevolgen voor de verantwoorde omzet naar aanleiding van de uitkomsten van de werkzaamheden van de commissie. Aangezien bij het vaststellen van de jaarrekening 2012 de commissie nog niet met zijn werkzaamheden is gestart, zijn de gevolgen voor de jaarrekening 2012 nog niet in te schatten. Derhalve worden eventuele te verwerken mutaties beschouwd als een aan het boekjaar 2013 toe te wijzen gebeurtenis en zijn deze niet in de jaarrekening 2012 verwerkt. Overige niet in de balans opgenomen activa en verplichtingen: De contracten inzake medische inventaris en overige inventaris vertegenwoordigen een verplichting per balansdatum van in totaal 2,6 miljoen. De lease contracten en de contracten voor huur van de gebouwen vertegenwoordigen een verplichting per balansdatum van in totaal 711 duizend. In het kader van bouwprojecten zijn ultimo 2012 geen investeringsverplichtingen aangegaan. In het kader van de afwikkeling plankosten Zorghotel is de afspraak gemaakt dat bij verkoop van het betreffende (parkeer) terrein de opbrengst boven de vastgestelde boekwaarde evenredig zal worden verrekend met de betreffende partners. Het Kennemer Gasthuis heeft zich garant gesteld voor een lening van de SAHZ bij een kredietinstelling met een oorspronkelijke waarde 4,1 miljoen. De restschuld bedraagt momenteel 3,5 miljoen. Object Locatie Verhuurder Looptijd Opzegtermijn Huurbedrag ( *1000) Centraal magazijn Oudeweg 30B, Haarlem Gemeente jaar 109 Haarlem Parkeerterrein personeel Boerhavelaan, Haarlem Gemeente jaar 64 Haarlem Piket kamers & Boerhavelaan, Haarlem PréWonen Onbepaalde tijd 1 maand 30 (studenten)huisvesting Dialysecentrum Wijkerstraatweg 160, Janus jaar 33 Velsen Noord Makelaardij Kantoren in flatgebouw Boerhavelaan, Haarlem PréWonen jaar 12 Kinderopvang Kennemer Plesmanplein 2-2 SHDH Opgezegd 26 Kabouters Haarlem Parkeerterrein Boerhavelaan, Haarlem Gemeente jaar 12 Haarlem 23

25 8.1.6 Mutatieoverzicht materiële vaste activa WTZi-vergunningplichtige vaste activa NZa-IVA Grond Terrein- Gebouwen Semi perm. Ver- Installaties Onderhanden Subtotaal Totaal voorzieningen gebouwen bouwingen Projecten vergunning Stand per 1 januari aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutaties in het boekjaar - investeringen herwaarderingen afschrijvingen extra afschrijvingen NZa-goedgekeurd terugname geheel afgeschreven activa.aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen cumulatieve afschrijvingen desinvesteringen aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen cumulatieve afschrijvingen per saldo Mutaties in boekwaarde (per saldo) Stand per 31 december aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december Afschrijvingspercentage n.v.t. 0,0% n.v.t. 2,9-5% n.v.t. 5,0% 5,0% n.v.t. 24

26 WTZi-meldingsplichtige vaste activa Trekkings Onderhanden Subtotaal Instand- Onderhanden Subtotaal Subtotaal rechten Projecten houding Projecten meldingsplichtige activa ( *1.000) Stand per 1 januari aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutaties in het boekjaar - investeringen herwaarderingen afschrijvingen terugname geheel afgeschreven activa.aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen cumulatieve afschrijvingen desinvesteringen aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen cumulatieve afschrijvingen per saldo Mutaties in boekwaarde (per saldo) Stand per 31 december aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december Afschrijvingspercentage 5,0% n.v.t. 10,0% n.v.t. 25

27 WMG gefinancierde vaste activa Inventaris Vervoer- Automati- Subtotaal middelen sering WMG Stand per 1 januari aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari Mutaties in het boekjaar - investeringen herwaarderingen afschrijvingen terugname geheel afgeschreven activa.aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen cumulatieve afschrijvingen desinvesteringen aanschafwaarde herwaarderingen cumulatieve afschrijvingen per saldo Mutaties in boekwaarde (per saldo) Stand per 31 december aanschafwaarde cumulatieve herwaarderingen cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december Afschrijvingspercentage 10,0% 20,0% 20,0% 26