BOEK.BE JAARVERSLAG 2008

Transcriptie

1 BOEK.BE JAARVERSLAG 2008

2 Boek.be Te Boelaerlei 37, 2140 Borgerhout Tel: Depot: D/2008/0125/3 Foto s: Patricia De Laet, Geert Joris, Luc Tessens, Kris Vervaeke en Bert Ydiers.

3 Jaarverslag 2008 Woord vooraf 5 1. Boek.be Algemene werking 1.2 De operationele structuur 1.3 Financieel verslag 1.4 Strategie De markt in Activiteiten van Boek.be 2. Het Kenniscentrum Voorstelling en strategische doelstellingen 2.2 Juridische en bedrijfseconomische dienstverlening & advies 2.3 Opleiding 2.4 Onderzoek en Innovatie 3. IT-platformen ten behoeve van het boekenvak Inleiding en strategische doelstellingen 3.2 Website Boekenbank 3.3 Boekenbrief 3.4 BoekenCast 4. Promotie, communicatie & evenementen Inleiding 4.2 Herman de Coninckprijzen 4.3 Boekenleeuw & Boekenpauw 4.4 Boekenbeesten 4.5 Literaire Lente & Zogezegd in Gent 4.6 Doe mei maar een doeboek 4.7 Zomer van het Spannende Boek 4.8 De Andere Strip 4.9 Debuutprijs 4.10 Boekenbeurs 5. Vlaamse Uitgevers Vereniging (VUV) Strategische doelstellingen 5.2 Samenstelling en werking ebstuur 5.3 Marktonderzoek 5.4 Dossiers & activiteiten 5.5 Internationale beurzen 5.6 Lobbywerk & bemiddeling 5.7 Dienstverlening 5.8 Thema s voor de toekomst

4 6. RUIT Strategische doelstellingen 6.2 Samenstelling en werking bestuur 6.3 Financieel overzicht 6.4 Belangrijkste thema s en ontwikkelingen 6.5 Ruit in 2009: aandachtspunten en projecten 7. Verenigde Boekenimporteurs (VBI) Inleiding 7.2 Samenstelling en werking bestuur 7.3 Links denis/scholtens 7.4 Marktonderzoek - een gericht voorstel voor de VBI-leden 8 Vlaamse Boekverkopers Bond (VBB) Inleiding & strategische doelstellingen 8.2 Samenstelling en werking bestuur Boekhandels komen, gaan, vernieuwen en vieren feest 8.4 Lobbywerk & bemiddeling 8.5 Opleiding, dienstverlening & samenwerking 8.6 Commerciële activiteiten 8.7 De overheid en de boekhandel anno VBB Internationaal 9. BOEKENBANK Strategische doelstellingen 9.2 Samenstelling en werking bestuur 9.3 Boekenbank in cijfers (referte datum 31/12/2008) 9.4 De belangrijkste ontwikkelingen voor de leden b2b 9.5 Financiën 9.6 Toekomstplannen

5 WOORD VOORAF Het voorbije jaar was geen slecht boekenjaar. Het aandeel van het boek daalde niet. De beurs van het boek stortte niet in. Hopelijk blijft dat zo. De cijfers - het Vlaamse boekenvak beschikt nu eindelijk over correcte omzetcijfers - tonen aan dat er in % meer boeken verkocht werden. En als we de cijfers van 2008 bekijken, dan merken we dat, in tegenstelling tot andere markten, de omzet is blijven groeien, zij het met een bescheiden 1%. Wel verheugend is dat de kinder- en jeugdboeken, die nu 16% van de boekenmarkt omvatten, een significante stijging kenden. Dat is slechts nieuws voor cultuurpessimisten maar een steun in de rug voor diegenen die, ook voor jongeren, kwaliteit in de boekhandel willen blijven brengen. Kwaliteit ontwikkelen, dat is de hoofdopdracht voor Boek.be, zowel inzake de dienstverlening voor de leden als voor de ontwikkeling van de hele sector. In die kwaliteit toont zich immers de toegevoegde waarde van de koepel. Dat veronderstelt offensief anticiperen op de nieuwe ontwikkelingen, verdere professionalisering en versterkte samenwerking. Dat blijkt ook uit de getuigenissen van een aantal stakeholders in dit jaarverslag. Uiteraard is het boekbedrijf een economische sector met, wat dikwijls wordt vergeten en onderschat, duizenden actieve en creatieve mensen. Maar het vervult ook een culturele meerwaarde, aldus prof. Dr. Pierre Delsaerdt. En hij heeft gelijk. Juist daarom kunnen we ons niet permitteren om krampachtig te reageren op innovaties (e-reader, digitalisering, vergroening) maar willen we ernaar streven om deze kwalitatief te integreren in het boekenvak. Samenwerking. Wie culturele meerwaarde nastreeft, kan zich niet op een eiland opsluiten. Juist daarom werkt Boek.be, zowel inzake promotie als kennisontwikkeling, met vele andere organisaties en instellingen samen. Zoals het Boekenoverleg, dat nu twee jaar bestaat en de voor de hele sector belangrijke dossiers (auteursrecht, leenrecht, boekenprijs,...) verdedigt bij de verschillende regeringen. En hopelijk zal het memorandum dat n.a.v. de Vlaamse verkiezingen werd gemaakt eindelijk zorgen voor een echte boekenparagraaf in het nieuwe regeerakkoord. En die samenwerking, met respect voor ieders opdracht en eigenheid in de wetenschap dat er nog heel wat te doen valt, rendeert, aldus Carlo Van Baelen, directeur van het Vlaams Fonds voor de Letteren. Tot slot, het gaat goed met Boek.be. Maar het kan altijd beter. Daarom werd einde 2008 door de Raad van Bestuur de strategienota 2012 goedgekeurd waarbij de verschillende doelstellingen, zoals hierboven kort geschetst, in operationele krachtlijnen werden omgezet. Die ambities waarmaken - daar gaat het om. Voor minder hoeven we het niet te doen. Jos Geysels Voorzitter Boek.be woord vooraf 5

6

7 1. BOEK.BE

8 1.1 ALGEMENE WERKING Missie Boek.be is de beroepsvereniging van zowat iedereen die in Vlaanderen boeken produceert, invoert en verkoopt. Boek.be groepeert de Vlaamse Boekverkopersbond (VBB), de Verenigde Boekenimporteurs (VBI) en de Vlaamse Uitgeversvereniging (VUV) en verdedigt hun gemeenschappelijke belangen. Dat betekent in de eerste plaats proberen om samen zoveel mogelijk boeken te verkopen. Met zo n 110 uitgevers/importeurs en zo n 340 boekhandels, zowel ketens als onafhankelijke winkels, vertegenwoordigt Boek.be meer dan 90% van de Vlaamse boekenmarkt, en dit zowel aan producenten- als aan verkoopszijde. Het zijn de afgevaardigden van de diverse ledenverenigingen die via de algemene vergadering en de Raad van Bestuur de werking van Boek.be aansturen en opvolgen. Alle verenigingen vinden sinds 2006 gezamenlijk onderdak in het Huis van het Boek in Borgerhout. Om de werking van het boekenvak te bevorderen en de boekenverkoop te stimuleren, ondersteunt Boek.be zijn leden op inhoudelijk, strategisch, commercieel en logistiek vlak, treedt het op als spreekbuis van de leden om vooral de overheden en het grote publiek te bereiken, en organiseert het diverse evenementen en campagnes rond boeken. Algemene Vergadering In de Algemene Vergadering van Boek.be zetelen 27 stemgerechtigde leden uit 18 bedrijven, afgevaardigd uit de Raden van Bestuur van de ledenverenigingen VUV, VBI en VBB: 12 uitgevers, 6 importeurs en 9 boekverkopers. De verhouding 1 verkoper op 2 producenten wordt hiermee gerespecteerd. Algemene vergadering Boek.be De Algemene Vergadering ging akkoord met de bestendiging van de bestaande mandaten. Dagelijks Bestuur Het Dagelijks Bestuur stuurt de operationele werking aan en komt maandelijks samen. Het Dagelijks Bestuur van Boek.be bestond in 2008 uit: Jos Geysels (voorzitter Raad van Bestuur of afgevaardigde) Geert Joris (gedelegeerd bestuurder van Boek.be) Geert Van den Bossche (beleidscoördinator VUV) (vanaf juli 2008: tot die datum werd VUV in het dagelijks bestuur vertegenwoordigd door Rudy Vanschoonbeek) Luc Tessens (gedelegeerd bestuurder VBB) Marc Grossen (gedelegeerd bestuurder van de VBI) Jef Maes (projectleider van Boekenbank) Werkgroepen en commissies De operationele werking van Boek.be wordt verder aangestuurd door structurele of ad hoc samengeroepen operationele werkgroepen. Deze werkgroepen komen samen om overleg te plegen over de concrete invulling van acties of om deze te bespreken. De structurele werkgroepen van Boek.be zijn: de Boekenbeurscommissie de Promotiecommissie de Werkgroep Opleiding de Werkgroep Onderzoek en Innovatie. De ad hoc werkgroepen zijn: de stuurgroep van de Herman de Coninckprijs de werkgroep Boekenbeesten de werkgroep Literaire Lente de werkgroep Zomer van het Spannende Boek de werkgroep De Andere Strip de werkgroep Juridische zaken. 12 Raad van bestuur VUV GEWU GAU 6 Raad van bestuur VBI 9 Raad van bestuur VBB De Algemene Vergadering kwam samen op 21 mei Raad van Bestuur De Algemene Vergadering van 21 mei 2008 benoemde de volgende leden voor de Raad van Bestuur: GAU: Johan De Koning en Rudy Vanschoonbeek GEWU: Hilde Van Laere en Patrick Hermans VBI: René Van Loon en Chris Boudewijns VBB: Yvonne Steinberger, Rita Lissens en Iris Van Germeersch. Jos Geysels en Jos Vlaminckx (externe bestuurders) behouden hun functies van resp. voorzitter en penningmeester. Geert Joris, gedelegeerd bestuurder (algemeen directeur Boek.be; zonder stemrecht) 8 BOEK.BE

9 1.2 DE OPERATIONELE STRUCTUUR De werking van Boek.be draait rond 3 pijlers: het Kenniscentrum, online diensten ten behoeve van het boekenvak. promotie voor het boek Het Kenniscentrum (zie ook hoofdstuk 2) Het Kenniscentrum, dat in 2006 van start ging, heeft als doel om door een brede dienstverlening bij te dragen tot de professionalisering van het boekenvak. Het Kenniscentrum organiseert marktonderzoek, opleidingen, seminaries en studiedagen, bepaalt standpunten, volgt juridische kwesties op en begeleidt specifieke dossiers voor VUV, VBB en VBI. Sinds 1 januari 2008 leidt Jef Maes het Kenniscentrum in goede banen. De juridische dossiers zijn in handen van Kurt Van Damme, die deze taken combineert met zijn verantwoordelijkheden voor Ruit. Online diensten ten behoeve van het boekenvak (zie ook hoofdstuk 3) Boek.be heeft een aantal IT-platformen gecreëerd om haar leden de vakverenigingen en het boekenvak in het algemeen een efficiënte dienstverlening te kunnen bieden. Boekenbank neemt een belangrijk aandeel voor zijn rekening met o.a. het aanbieden en onderhouden van een naadloos functionerende website waar vakmensen én particulieren boeken kunnen bestellen of ISBN-nummers aanvragen. In januari 2008 ging Annika Buysse aan de slag als projectverantwoordelijke bij Boekenbank. Twee jaar geleden beëindigde Annika de bijkomende opleiding Informatie- en Bibliotheekwetenschap met een thesis over bestelsystemen in het boekenvak. Marc Nuijten zorgt voor de nodige ondersteuning en staat ook in voor de interne IT-dienstverlening in het Huis van het Boek. GEERT JORIS directeur boek.be JEF MAES KENNISCENTRUM KURT VAN DAMME GEDELEGEERD BESTUURDER RUIT/JURIST Annika Buysse boekenbank MARC NUIJTEN IT-MEDEWERKER GEERTRUI SCHOETERS HOOFD PROMOTIE HILDE UMANS PROMOTIEMEDEWERKSTER KIM JANSSENS PROMOTIEMEDEWERKSTER PATRICIA DE LAET COMMUNICATIEVERANTWOORDELIJKE GEERT BRIERS PROJECTCOÖRDINATOR HEIDI GIELS Hoofd administratie INGE POELS Administratief medewerkster HERTA KRIEGER Administratief medewerkster ELS MAES Administratief medewerkster NANCY REYNDERS Directiesecretaresse BOEK.BE 9

10 Promotie, Communicatie en Evenementen (zie ook hoofdstuk 4) De afdeling Promotie organiseert het hele jaar door promotieactiviteiten i.s.m. de leden en initieert voorstellen voor nieuwe activiteiten ter promotie van het boek. Aan het hoofd van Promotie staat Geertrui Schoeters. Zij wordt geassisteerd door Hilde Umans en Kim Janssens. Communicatieverantwoordelijke Patricia De Laet staat in voor het uitbouwen, uitvoeren en onderhouden van een helder en effectief intern en extern communicatiebeleid. Zij ondersteunt de andere afdelingen bij allerlei communicatieopdrachten. Projectcoördinator Geert Briers ondersteunt Boek.be bij de organisatie van evenementen zoals de Boekenbeurs, de Cultuurmarkt, persconferenties en prijsuitreikingen. Administratie & Logistiek De afdeling Administratie & Logistiek verleent administratieve ondersteuning aan de verschillende ledenverenigingen en aan de organisatie Boek.be. Ze staat in voor de personeelszaken van Boek.be en voor de boekhouding van de verschillende (leden)organisaties. Daarnaast levert ze ook logistieke steun bij de organisatie van activiteiten als beurzen, recepties, seminaries, Heidi Giels staat aan het hoofd van de afdeling Administratie. Administratief medewerkster Herta Krieger werkt halftijds. Wegens ziekte was administratief medewerkster Inge Poels lange tijd afwezig; zij werd vervangen door Els Maes. Directiesecretariaat Het directiesecretariaat is in handen van Nancy Reynders. Zij verleent administratieve ondersteuning aan de directieleden van zowel Boek.be als VUV, VBI en VBB (organisatie van vergaderingen, doorstroming van verslagen, ). Daarnaast ondersteunt zij op uitvoerend niveau alle afdelingen in het Huis en waakt zij over onderhoud en veiligheid in het gebouw. 10 BOEK.BE

11 1.3 FINANCIEEL VERSLAG Belangrijkste kerncijfers uit de balans Activa Passiva Vaste Activa Eigen vermogen Immateriële Activa Fondsen van de vereniging Terreinen en gebouwen Overige materiële activa Financiële vaste activa 500 Vlottende Activa Schulden Vorderingen Schulden op meer dan 1 jaar Geldbeleggingen Schulden op ten hoogste 1 jaar Liquide middelen Overlopende rekeningen Overlopende rekeningen TOTAAL ACTIVA TOTAAL PASSIVA Brutomarge Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen Afschrijvingen Andere bedrijfskosten Bedrijfswinst Financiële opbrengsten Financiële kosten Verlies uit gewone bedrijfsvoering Verlies van het boekjaar Toekomst De afhankelijkheid van de Boekenbeurs als belangrijkste bron van inkomsten blijft een aandachtspunt. Het afgelopen jaar werd hard gewerkt aan de rentabiliteit van de projecten waardoor zij zich voor het grootste gedeelte zelf konden financieren. Ook in de komende jaren zal daarop verder worden ingezet zodat we de dienstverlening naar de leden verder kunnen blijven waarborgen. Analyse en bestemming Ook in 2008 werd de grootste omzet van de vereniging geboekt op de projectwerking. De Boekenbeurs is nog steeds de belangrijkste bron van inkomsten; de jaarwerking wordt er in hoge mate mee betaald. Aan opbrengstenzijde zijn de lidmaatschapsbijdragen slechts in beperkte mate belangrijk (6,43%). Subsidies en sponsoring zorgden voor 20,74% van de omzet. Van de volledige omzet werd ca 21% besteed aan personeelskosten. Afschrijvingen en financiële kosten namen een hap van bijna 7% uit het budget. Het gerealiseerde verlies werd onttrokken aan de fondsen van de onderneming. Verslag van de commissaris VMB Bedrijfsrevisoren, vertegenwoordigd door Tom Van Cleef, werd in 2006 aangesteld als commissaris van de vereniging. Voor het boekjaar 2008 resulteerde hun controleverslag in een verklaring over de jaarrekening zonder voorbehoud. BOEK.BE 11

12 1.4 STRATEGIE 2012 De Raad van Bestuur gaf haar goedkeuring aan de nota Strategie 2012 van Boek.be, die in het voorjaar van 2009 in boekvorm naar alle leden werd gestuurd. De nota bevat een presentatie van de werking van Boek.be en een overzicht van de doelstellingen die we graag tegen 2012 zouden bereiken. Het beleidsplan is het resultaat van veelvuldige gesprekken en bijeenkomsten met beleidsverantwoordelijken van de ledenverenigingen en leden. Vanuit een SWOT analyse werden een aantal algemene doelstellingen geformuleerd. Uiteindelijk leidde dat tot 7 krachtlijnen waarrond we de komende jaren willen werken. 1. Communicatie 2. Optimalisatie van de werking van de ledenverenigingen 3. Uitbouwen van het Kenniscentrum 4. Samenwerking met Nederland 5. Boek.be online 6. Financiering Boek.be 7. KPI s (zie verder) als sturingsmiddel Deze krachtlijnen hebben we op hun beurt gebundeld tot 4 strategische doelstellingen voor de komende 3 jaar: aan een dienstenaanbod in functie van de behoeften van de leden, en aan een betere synergie en samenwerking tussen de verschillende verenigingen. Doelstelling 4: De financiering van Boek.be verzekeren Boek.be haalt vandaag zijn inkomsten grotendeels uit de Boekenbeurs. Kleinere inkomsten komen uit sponsoring, subsidie, dienstverlening en ledenbijdragen. Financieel hangt Boek.be te veel af van de Boekenbeurs. Nieuwe ideeën om inkomsten te genereren dringen zich op - inkomsten voor Boek.be, die daarmee verder zijn dienstenaanbod kan verruimen en in de toekomst zijn leden op projectbasis kan subsidiëren waar nodig. 1.5 De Markt in 2008 Sinds begin 2007 verzamelt GfK de cijfers van de kassaverkoop in Vlaanderen en Brussel. Tientallen boekhandels, grootwarenhuizen en speciaalzaken sturen wekelijks hun reële verkopen door naar GfK. GfK verzamelt deze op hun webapplicatie en stelt ze ter beschikking van de winkels die participeren (gratis) en van de uitgevers/importeurs (tegen betaling). Dankzij de overeenkomst die Boek.be in december 2008 sloot met GfK kunnen wij vanaf nu een gedetailleerd overzicht geven van de boekenmarkt in Vlaanderen. GfK volgt wekelijks de kassaverkopen in drie kanalen: de boekhandels, de grootwarenhuizen en de muziek- en entertainment winkels. GfK schat de dekking van dit panel op 85% van de algemene boekenmarkt in Vlaanderen. Doelstelling 1: De positie van het boekenvak versterken Om de belangen van het boekenvak te verdedigen bij beleidsmakers en het grote publiek, onderhoudt Boek.be al jaren de relatie met deze partijen. Door een betere externe communicatie (in grote mate via de pers), door gestructureerde contacten met de overheid en door een betere samenwerking met aanverwante organisaties in binnenen buitenland willen we onze slagkracht de komende jaren nog verhogen. Doelstelling 2: Het boekenvak verder professionaliseren Boeken produceren, importeren en verkopen, het is een boeiende maar soms harde wereld. Het loont dan ook de moeite om zo efficiënt en professioneel mogelijk te werken. Boek.be wil het economische denken bij zijn leden verbeteren en ondersteunen door onder meer een verdere uitbouw van het Kenniscentrum en de creatie van een kruispuntbank van het boek. Daarbij houden we steeds het collectieve belang van onze leden voor ogen. Doelstelling 3: De interne samenhang en samenwerking binnen Boek.be verhogen Voor veel belanghebbenden binnen en buiten onze confederatie heeft Boek.be nog te veel eilanden met eigen agenda s. Alleen als we met één stem naar buiten komen, kunnen we onze slagkracht versterken. Om dat te bereiken moeten we werken aan een goede interne communicatie, Overzicht van de deelnemers aan het Boekpanel De Algemene Markt De omzet in Vlaanderen en Brussel (exclusief de Franstalige boeken) bedroeg in ,2 miljoen. Dit is een lichte stijging (1%) ten opzichte van Qua aantal verkochte boeken valt er helemaal een quasi status quo te noteren: er werden bijna 12 miljoen boeken verkocht, evenveel als in omzet afzet gem. prijs , ,41 Uitgezet over de 12 maanden van het jaar, levert dit de volgende grafiek op: 12 BOEK.BE

13 Verkoop Jan Feb Maa Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec Marktkanalen Het boekhandelkanaal kende in 2008 een lichte stijging. Voor alle verkochte boeken had de boekhandel een marktaandeel van 85,44%. De grootwarenhuizen kennen een lichte daling (- 0.8%) 2008 Marktaandeel tov boekhandels 85,44 % + 0,43 % muziekwinkels 5,37 % + 0,38 % grootwarenhuizen 9,20 % - 0,81 % Brede beschikbaarheid bij de boekhandel Alle boekhandels in Vlaanderen en Brussel samen waren in 2008 goed voor een omzet van 126,4 miljoen. Binnen de boekhandel werd 28,4 % van de omzet gehaald met de 500 best verkochte titels. Dit betekent dat 71,6 % van de omzet werd gehaald uit het brede assortiment van alle andere duizenden titels die de boekhandel aanbiedt en in voorraad houdt. In 2007 lag deze verhouding nog anders: toen werd 29,1% van de omzet geboekt met de top 500. Grootwarenhuizen halen 38,6% van hun omzet uit de top 500. Dit betekent dat de toptitels in verhouding minder via de reguliere boekhandel worden aangekocht en dat de boekhandel vooral sterk geapprecieerd wordt voor het zeer gevarieerd assortiment dat hij aan het publiek aanbiedt. Genres Bij de omzet onderverdeeld per genre zijn er drie genres die een behoorlijk percentage van de omzet vertegenwoordigen. Fictie en literaire non-fictie zijn goed voor bijna één derde van de markt. Het kinderboek omvat ruim 16% en is ook het enige genre dat in 2008 zijn aandeel substantieel heeft zien groeien. Alle andere genres blijven beneden de 10% van de totale omzet en blijven ofwel status quo of dalen voor wat betreft hun marktpercentage t.o.v Genre omzet aandeel omzet aandeel verschil verschil % 2008 % 2007 % in omzet 2008 t.o.v Fictie en literaire non-fictie , , ,63 Kinderboeken , , ,41 Vrije tijd, hobby s, koken, e.d , , ,68 Taal, kunst en geschiedenis , , ,89 Reizen en naslagwerken , , ,81 Mens en maatschappij , , ,49 Management, recht, e.d , , ,06 Non-books , , ,99 Educatieve uitgaven , , ,97 Wetenschappen, computer, e.d , , ,32 Onbekend , , ,99 Totaal ,61% BOEK.BE 13

14 1.6 ACTIVITEITEN VAN BOEK.BE Gulden Boek & Zilveren Spelden Ter gelegenheid van haar nieuwjaarsreceptie op vrijdag 18 januari 2008 reikte Boek.be het Gulden Boek uit aan Carlo Van Baelen, directeur van het Vlaams Fonds voor de Letteren. Het Gulden Boek is een bijzondere onderscheiding van Boek.be voor een persoon of instantie die speciale verdiensten heeft verworven i.v.m. het boek of de verspreiding ervan, maar die zich zelf bij voorkeur buiten of in de marge van het boekenvak bevindt. De loopbaan van Carlo Van Baelen ( 1948) staat vanaf dag 1 in het teken van het boekenvak. Hij startte in 1972 als assistent van de directeur algemene uitgaven bij Standaard Uitgeverij. In 1984 werd hij directeur van de boekengroep bij Standaard Uitgeverij. In 1986 stapte hij over naar Wolters Kluwer België en werd er directeur Algemene Boeken. Van 1994 tot 1997 bekleedde Van Baelen de functie van secretaris van de Vlaamse Boekverkopersbond (VBB). Vervolgens werkte hij een aantal jaren als zelfstandige (KMO², marketingonderzoek, opleiding voor KMO s, interim management en consulting). Sinds 2000 is hij directeur van het Vlaams Fonds voor de Letteren. Carlo Van Baelen krijgt het Gulden Boek opgespeld door Geert Joris Ludo Simons sprak de laudatio uit Van Baelen ontving een kunstobject ontworpen door Guy Rombouts, met zijn naam gegraveerd in het Azart, een bijzonder alfabet dat Rombouts ontwikkelde. Boek.be onderscheidde ook twee mensen die afscheid nemen van het boekenvak: jeugdboekenuitgever Norbert Vranckx (Averbode en Davidsfonds) en uitgever Hubert Van Slambrouck (LannooCampus) kregen de Zilveren Speld voor hun verdiensten en jarenlange inzet. Boekenoverleg Al te vaak treden de spelers in het Vlaamse (literaire) boekenveld in verspreide slagorde op, bijvoorbeeld bij hun inspanningen gericht op de Vlaamse en federale overheid. Daarom heeft het VFL in 2007 het voortouw genomen om de relevante partijen in zake boek, literatuur en lezen in een structureel overleg samen te brengen: het Boekenoverleg. Dat resulteerde vrijwel meteen in een gezamenlijk memorandum voor de federale overheid. In 2008 kwam het Boekenoverleg vier maal samen. Vanwege Boek.be namen Geert Joris, Luc Tessens (VBB) en Geert Van den Bossche (VUV) deel. Er werd onder meer gedebatteerd over het leenrecht en de leenvergoeding, de literaire canon, een gereglementeerde boekenprijs en digitaal auteursrecht. In oktober ging een delegatie van het Boekenoverleg enkele federale actiepunten bepleiten op het kabinet van Minister van Economie Vincent Van Quickenborne. De meeste aandacht besteedde het Boekenoverleg in 2008 echter aan de voorbereiding van een gezamenlijk memorandum n.a.v. de Vlaamse verkiezingen in juni Daarin wordt een brede waaier aan voorstellen en aandachtspunten gelanceerd om het boek en de letteren van uit Vlaanderen een steviger structurele basis te geven en meer ontplooiingskansen te bieden. Vanuit het beleid zijn daartoe initiatieven en bruggen nodig van en tussen zowel cultuur, onderwijs, economie, wetenschap, welzijn als media. Het Vlaams memorandum van het Boekenoverleg werd gefinaliseerd in februari Het Boekenoverleg werd in 2008 voorgezeten door Boek.bevoorzitter Jos Geysels. Het secretariaat werd verzorgd door het VFL. Vaste deelnemers Boekenoverleg waren Boek.be, Canon Cultuurcel, Koninklijke Academie voor Nederlandse Taalen Letterkunde (KANTL), Letterenhuis - Archief en Museum voor Vlaams Cultuurleven (AMVC), Stichting Lezen Vlaanderen (SLV), Verenigde Boeken Importeurs (VBI), Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken (VCOB), Vlaams Fonds voor de Letteren (VFL), Vlaamse Auteursvereniging (VAV), Vlaamse Boekverkopersbond (VBB), Vlaamse Uitgeversvereniging (VUV), Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek-, Archief- en Documentatiewezen (VVBAD) (vanaf maart 2008) en het Vlaams Overlegorgaan inzake Wetenschappelijk Bibliotheekwerk (VOWB) (vanaf september 2008). (Bron: Jaarverslag 2008 VFL) 14 BOEK.BE

15 Adresgids: van papier naar online In januari 2008 werd de laatste papieren uitgave van de Adresgids voor het boekenvak verspreid. Voor leden bedroeg de prijs 23, niet-leden betaalden 37. Omdat een papieren versie van de adressen moeilijk up-todate te houden is en vanwege zijn drager snel achterhaald is, werd besloten om te starten met een online adresgids. In augustus werd dit nieuwe en waardevolle luik toegevoegd op Online Ledenmodule Deze module heeft als doel om ervoor te zorgen dat al onze ledeninformatie op ieder moment volledig up to date is en dat de leden te allen tijde uitgebreide bedrijfs- en personeelsgegevens van andere leden online kunnen consulteren. De leden dienen zelf hun eigen gegevens te updaten waardoor de correcte contactgegevens steeds online beschikbaar zijn. Het is de bedoeling om in de toekomst een printbare versie (pdf) toe te voegen. Ook het publiek kan de basisgegevens van de Boek.beleden online opzoeken via de nieuwe zoekmogelijkheid Zoek / Een bedrijf op de Boek.be-website. Er kan gezocht worden op naam, op type (Boekhandel, Distributeur of Uitgeverij), of op postcode/gemeente. BOEK.BE 15

16 Universiteit Antwerpen In 2008 organiseerden Boek.be en de opleiding Informatie- en Bibliotheekwetenschap van de Universiteit Antwerpen samen de lessenreeks Introductie tot het boekenvak. Dat gebeurde toen voor de tweede keer, na een kritische analyse van de eerste reeks. Ook nu mocht het een succes worden genoemd. De formule spreekt aan: boeiende sprekers uit het werkveld putten uit hun jarenlange ervaring en plaatsen hun verhaal in het kader van de waardeketen van het boek. De studenten zien in dat het boekbedrijf eerst en vooral een economische activiteit is, waar ondernemerschap een grote rol speelt en waar een professionele aanpak geboden is. Maar de sprekers zijn ook overtuigende ambassadeurs van de culturele meerwaarde van het boekenvak. Die combinatie is met name voor een universitaire opleiding zeer waardevol. Op 23 april 2008 organiseerden beide partners voor het eerst ook de Leerstoel Boek.be, een studienamiddag rond de impact van digitale ontwikkelingen op de uitgeverij en boekhandel. De samenwerking met de ploeg van Boek.be verloopt in een prima sfeer met een speciale pluim voor het Kenniscentrum van Jef Maes. De Universiteit Antwerpen plaatst de thema s boek, lectuur en informatievoorziening graag op de onderwijs- en onderzoeksagenda. De samenwerking met Boek.be vormt hierbij een waarborg dat een en ander gebeurt in nauwe aansluiting bij actuele tendensen in de real world. Prof. dr. Pierre Delsaerdt Opleiding Informatie- en Bibliotheekwetenschap 16

17 2. Het Kenniscentrum

18 2.1 VOORSTELLING EN STRATEGISCHE DOELSTELLINGEN Het doel van het Kenniscentrum Boek.be is de verdere professionalisering van het Vlaamse boekenvak stimuleren en ondersteunen. Het Kenniscentrum Boek.be wil op een proactieve, dynamische en kwaliteitsvolle manier een steunpunt zijn voor het boekenvak. Tweerichtingsverkeer is het vertrekpunt en de basis om ledengerichte en professionele ondersteuning te kunnen bieden én om de vinger aan de pols te houden van de noden in de boekensector. Om deze visie en missie te realiseren, werden vijf sporen uitgezet: Juridische en bedrijfseconomische dienstverlening & advies Netwerking en lobbying Opleiding Onderzoek en innovatie Informatieoverdracht en standpuntbepaling 2.2 JURIDISCHE EN BEDRIJFSECONOMISCHE DIENSTVERLENING & ADVIES, NETWERKING EN LOBBYING De juridische dienstverlening, juridisch advies en dito ondersteuning aan het Huis van het Boek in al zijn geledingen (Boek.be, VBB, VUV, VBI en Boekenbank) worden verzorgd door Kurt Van Damme, sedert 15 januari 2008 gedelegeerd bestuurder van de beheersvennootschap Ruit. Zijn diensten als legal adviser zijn ingebed in de werking van het Kenniscentrum. Hij verleent op verzoek ook advies aan individuele uitgevers, boekhandels, importeurs en distributeurs, aan auteurs (voor zover er geen sprake is van een belangenconflict, dus enkel in algemene termen en niet in concrete dossiers) en aan particulieren. Voor Boek.be De juridische dienst wordt steeds meer en meer geconfronteerd met vragen over het auteursrecht. Zeker de toenemende digitalisering en de redactie van uitgeefovereenkomsten brengen de nodige problemen met zich mee. Kurt Van Damme bestudeert deze problematiek al geruime tijd. Mede door zijn functies binnen Ruit, Reprobel en de Federation of European Publishers volgt hij de wetgeving ter zake op de voet en weet hij wat de bekommernissen en de problemen binnen de uitgeverswereld zijn. Hij verzorgde ook diverse lezingen over auteursrecht, o.m. tijdens de Boekenbeurs en in de onderwijswereld, en over het dossier fiscaliteit inzake auteursrecht. Om die reden schreef Kurt Van Damme het boek Het auteursrecht in de boekensector, een praktisch handboek voor leek en jurist. Met dit boek, dat bestaat uit een handboek en een aparte selectie wetgeving, stellen we zowel de uitgevers als de auteurs in de mogelijkheid om te beschikken over een handige tool waarin ze een antwoord vinden op al hun vragen. Naast een versie voor de leden, uitgegeven door Boek.be, verscheen in januari 2009 een publieksversie van het boek bij uitgeverij Die Keure. Daarnaast bood Kurt Van Damme de volgende ondersteuning: redactie en revisie van het Boekenbeursreglement en andere overeenkomsten in het kader van de Boekenbeurs redactie en revisie van overeenkomsten met betrekking tot andere promotieacties, prijzen en activiteiten van Boek.be. auteursrechtelijke ondersteuning in dossiers waarin de rechten van Boek.be dienden te worden verzekerd of verdedigd (bv. de Boekenbeesten) ondersteuning van de merkenpolicy van Boek.be; bijstand bij twee rechtsgedingen. Voor de Vlaamse Uitgevers Vereniging (VUV) De juridische dienst trad in 2008 actief op inzake netwerking en lobbyen voor een aantal belangrijke dossiers voor de uitgeverswereld. Het belangrijkste daarvan is de wet van 16 juli 2008 met betrekking tot de fiscale behandeling van inkomsten uit auteursrecht. Kurt Van Damme was actief betrokken als expert bij de parlementaire totstandkoming van deze wet. Hij onderhield samen met Geert Van den Bossche (VUV) en Bernard Gerard (ADEB) diverse contacten en besprekingen met het Kabinet van de Federale Minister voor Financiën (Didier Reynders). Na publicatie van de wet van 16 juli 2008 en het Bericht aan de Schuldenaar (Belgisch Staatsblad, 9 december) volgde hij dit dossier verder juridisch op en verstrekte hij omstandig algemeen en individueel advies aan de VUV-leden. Daarnaast was het Kenniscentrum Boek.be ook nog actief in een lange lijst van dossiers: Juridische opvolging van het dossier BTW op gemengde producten en BTW op digitale producten (al dan niet op een materiële drager). In beide dossiers werd actief lobbywerk geleverd, zowel op federaal als op Europees niveau, via de Federation of European Publishers. Uitwerken van ontwerpen van modeluitgeefovereenkomsten voor algemene en educatief-wetenschappelijke uitgevers. In dit dossier werden ook diverse besprekingen gehouden met verschillende auteursverenigingen. Juridische opvolging van het Europese dossier Toy Safety (zie hoofdstuk 5). Redactie van het memorandum betreffende de digitale terbeschikkingstelling van leermiddelen voor dyslectici en contacten met de betreffende vzw. Opzetten en opvolgen van een gezamenlijke kopieercampagne van GEWU en RUIT, om leerkrachten bewust te maken van de wettelijke grenzen bij het het kenniscentrum

19 kopiëren van lesmateriaal. Actieve contacten met de onderwijskoepels over deze campagne. Juridische ondersteuning van het dossier Knooppunt. Juridische ondersteuning van het dossier Tax Shelter; actieve lobying bij het kabinet Van Quickenborne (met verzoek de bevoegde minister en geïnteresseerde parlementsleden warm te maken voor dit dossier). Redactie van een nieuw ontwerp van huishoudelijk reglement. Voor de Vlaamse Boekverkopers Bond (VBB) Finalisering van de deontologische code voor de boekverkopers. Juridische opvolging en ondersteuning van het dossier Boekencheque. Ad hoc juridische ondersteuning/advies bij vastgestelde marktproblemen en -dysfuncties (vooral Wet Handelspraktijken en eerlijke mededinging). Opvolging van de hervorming van de wet op de Handelspraktijken en het verslag De Bauw. Ad hoc deelname aan activiteiten van de European Booksellers Federation. Voor de Verenigde Boeken Importeurs (VBI) Het belangrijkste juridische dossier voor de importeurs betreft het vraagstuk van de exclusieve distributie en de parallelimport. Hoe staat de huidige praktijk van het boekenvak in Vlaanderen, waarbij fondsen doorgaans exclusief worden vertegenwoordigd door één importeur, in relatie tot het vrije verkeer van goederen en diensten zoals die door Europa wordt voorgeschreven? Is parallelimport de regel of is het verboden? Kurt Van Damme ondersteunde de VBI op juridisch vlak in dit dossier en organiseerde ook mee een studienamiddag voor de VBI-leden omtrent dit onderwerp. Twee specialisten van het advocatenbureau Eubelius werden hierbij ingeschakeld. Voor Boekenbank Voor Boekenbank verzorgde de juridische dienst ondersteuning op het vlak van de redactie en revisie van overeenkomsten in de dossiers Titeluitwisseling VCOB, Ledenovereenkomst, Aquabrowser en Elektronische facturatie. Ook de overeenkomsten met de nieuwe bouwer van de Boekenbank applicatie (NV Cronos) werden door de juridische dienst vakkundig opgesteld. Externe dienstverlening De juridische dienst verleende meer dan 40 geregistreerde adviezen, alsook talloze mondelinge adviezen aan uitgeverijen, importeurs, distributeurs, boekhandels en particulieren over zeer uiteenlopende onderwerpen. Op verzoek van de Vlaamse Auteursvereniging werd ook juridisch advies gegeven over de oprichting van een eigen beheersvennootschap en de mogelijke samenwerking met andere beheersvennootschappen. 2.3 OPLEIDING Het Kenniscentrum wil op een structurele en continue basis professionele, kwaliteitsvolle, betaalbare en ledengerichte opleidingen organiseren voor de verschillende spelers in het boekenvak. Het wil dit waar maken door zowel basismateriaal, initiatie als verdieping aan te bieden, waar zowel starters als door de wol geverfde werknemers terecht kunnen. Lessenreeks Introductie tot het Boekenvak i.s.m. Universiteit Antwerpen In 2007 sloot Boek.be met Professor Pierre Delsaerdt van de Universiteit Antwerpen een akkoord om een lessenreeks Introductie tot het Boekenvak te organiseren. Deze lessenreeks kadert in de universitaire opleiding Informatie- en Bibliotheekwetenschap (IBW). In februari 2008 (tweede semester) ging de lessenreeks van 13 lezingen van start. De rode draad van de lessen is de value chain van het boek. Dat wil zeggen dat alle aspecten van het boek aan bod komen: de auteur, de producent, de distributeur, de retail en de consument. Als verplicht onderdeel van de opleiding IBW werd het programma gevolgd door 46 studenten van de Universiteit Antwerpen. Daarnaast schreven 17 cursisten op de reeks in via Boek.be. Voor de geïnteresseerden uit het Boekenvak is een afzonderlijk certificaat verbonden met deze opleiding. Het experiment kan erg geslaagd worden genoemd. Mede dankzij de inbreng van de vertegenwoordigers uit het boekenvak kwam een aantrekkelijk, gediversifieerd en representatief programma tot stand. De studenten kregen een helder overzicht van het actuele boekenvak zoals het in Vlaanderen georganiseerd is. De gastdocenten brachten een verhaal dat op hun dagelijkse praktijk gestoeld was, en deden dat doorgaans op een zeer levendige, boeiende manier, met aandacht voor de vele uitdagingen waarmee de sector geconfronteerd wordt. Zowel de UA als Boek.be willen deze lessenreeks verder zetten. Maar door een moratorium op nieuwe masterprogramma s vastgelegd door de Minister van Onderwijs, was het eerst onduidelijk of de opleiding verder zou kunnen blijven bestaan. Ondertussen heeft de UA beslist om de opleiding op eigen kosten verder te zetten en zal Boek.be ook financieel tussenkomen om in het academiejaar de lessenreeks op jaarlijkse basis te kunnen laten doorgaan. Leerstoel Boek.be aan de Universiteit Antwerpen Op 23 april 2008, de Werelddag van het Boek, organiseerden Boek.be en de Universiteit Antwerpen de eerste Leerstoel Boek.be rond het thema Uitgeverij, boekhandel en bibliotheek in de digitale wereld: partners of opponenten?. Zo n 60 nieuwsgierigen schreven zich in voor een namiddag die de digitalisering van het boekenvak vanuit verschillende oogpunten belichtte. 2. het kenniscentrum 19

20 Sprekers waren: Yvo Volman, deputy head of unit of the Digital Libraries & Public Sector Information Unit, European Commission, DG Information Society & Media Christine de Mazières, déléguée générale van het Syndicat national de l édition (Frankrijk) Denis Zwirn, directeur Numilog (Frankrijk) Trudi Noordermeer, hoofdbibliothecaris Universiteit Antwerpen Geert Joris, directeur Boek.be De twee praktijkvoorbeelden uit Frankrijk (Gallica2 en Numilog) lieten een sterke indruk na bij heel wat aanwezigen. Ook het model van samenwerking tussen de boekensector, de overheid en het bibliotheekwezen droeg veel belangstelling weg. De aanwezigen waren erg tevreden over de benadering van het onderwerp digitalisering vanuit verschillende invalshoeken. Iedereen is wel met het onderwerp bezig, maar dikwijls beperkt vanuit zijn eigen invalshoek. Door de scope te verbreden worden meteen meer mogelijkheden geopend maar komt ook de grote complexiteit van de materie naar boven. Elementen zoals de BTW op digitale boeken, de prijssetting van elektronische boeken versus de papieren versie, een commercieel businessmodel voor e-books e.d. zijn allemaal aangeraakt tijdens de Leerstoel, zonder dat er echter een pasklare oplossing werd geboden. De digitalisering van het boek staat hoog op de agenda, maar heel wat vragen blijven nog onbeantwoord. Het uitwisselen van ervaringen van pilootprojecten kan zeker bijdragen tot een beter beeld van deze moeilijke problematiek. De Leerstoel wordt jaarlijks georganiseerd op de Werelddag van het Boek rond een actueel thema in het boekenvak. Opleidingen & Studiedagen De werkgroep Opleiding stuurt het programma van de opleidingen binnen Boek.be aan. Op twee vergaderingen werd de planning van de diverse opleidingen besproken en geëvalueerd. De werkgroep Opleiding was in 2008 als volgt samengesteld: Yvonne Steinberger (VBB), Guido De Smet (VBB), Luc Tessens (VBB), Patricia Defour (VUV), Carlo Van Baelen (Vlaams Fonds voor de Letteren), Nancy Derboven (GEWU) en Pierre Delsaerdt (Universiteit Antwerpen). Het Kenniscentrum organiseerde in loop van 2008 verschillende opleidingen. Hierbij een chronologisch overzicht met telkens een korte beoordeling. Sturen op cijfers ( februari 08) De opleiding Sturen op cijfers, georganiseerd ism. het VOB (Nederland), was gericht op boekhandelaren met financiële verantwoordelijkheid: eigenaars, bedrijfsleiders en afdelingsmanagers. De deelnemers kregen meer inzicht in en leerden gebruik te maken van cijfers zoals bezoekersaantallen, conversie, bonbedrag, marktaandeel en verzorgingsgebied. Niettegenstaande vele promotionele inspanningen schreven slechts 4 deelnemers in. Deze waren na afloop echter zeer enthousiast. Als mogelijke redenen van gebrekkige interesse werd aangestipt dat men bij de Vlaamse boekhandel niet gewoon is om te investeren in opleiding. Daarenboven is het voor zelfstandige boekhandelaren niet gemakkelijk om zich twee dagen vrij te maken. Auteursmanagement voor uitgevers ( maart & 28 april 08) De opleiding Auteursmanagement voor uitgevers, georganiseerd i.s.m. het VOB (Nederland), had als doelgroep uitgevers en redacteuren die verantwoordelijk zijn voor de werving en selectie, en/of de begeleiding tijdens de concept- en de schrijffase van auteurs(teams). Acht uitgevers namen deel en gaven een zeer hoge quotering op de kwaliteit van de cursus. Zij leerden hoe je auteurs en auteursteams kunt werven en hoe je een beter inzicht krijgt in de belangen en motieven van auteurs. De uitgevers analyseerden problemen met auteurs, verwierven gespreksvaardigheden om auteurs positief te beïnvloeden en leerden hoe ze grip konden krijgen op de voortgang in de schrijffase het kenniscentrum

21 e-marketing (maart 08 - herneming juni 08) De cursus e-marketing, georganiseerd i.s.m. het VOB (Nederland), richtte zich op de verantwoordelijken voor marketing, communicatie en online werving bij uitgevers en focuste in twee dagen op de elektronische mogelijkheden voor marketingdoeleinden, met veel praktische voorbeelden. De eerste cursus werd opgezet door de GEWU en kende een zeer groot succes, mede door de lage inschrijvingsprijs die mogelijk werd gemaakt dankzij de steun van de GEWU. Er waren niet minder dan 24 inschrijvingen, terwijl er maar 16 plaatsen waren. Daarom werd dezelfde cursus hernomen in juni Deze laatste cursus werd op vraag van de GAU (Groep Algemene Uitgevers) ook opengesteld voor algemene uitgevers, waardoor ook deze cursus helemaal volgeboekt was. Organisatie en projectbeheer bij multimedia-uitgaven ( april 08) Deze cursus was gericht op de verantwoordelijken voor de organisatie van multimedia-uitgaven binnen de uitgeverij maar werd wegens gebrek aan voldoende belangstelling geannuleerd. Studiedag - Het boek in de digitale wereld: het auteursrecht en het recht op informatie in de weegschaal (3 juni 08) Deze studiedag rond Het boek in de digitale wereld op initiatief van Kurt Van Damme (jurist Boek.be) was een groot succes: ruim 50 deelnemers gingen dieper in op de mogelijke tegenstelling tussen enerzijds het respect voor het auteursrecht (voor uitgevers en auteurs) en het recht op informatie (dat vnl. vanuit het bibliotheekwezen naar voren wordt geschoven). In het eerste deel van de voormiddagsessie belichtten Joris Deene (advocaat aan de balie van Gent en assistent UGent, Instituut voor Internationaal Privaatrecht) en Kurt Van Damme (gedelegeerd bestuurder beheersvennootschap Ruit en juridisch adviseur Boek.be) het individuele auteursrecht. In het tweede deel van de voormiddagsessie ging Alexander Wybo (jurist centrale beheersvennootschap Reprobel) dieper in op de wettelijke uitzonderingen op het auteursrecht. Olga Martin Sancho (legal counsel Federation of European Publishers, Brussel) rondde de voormiddagsessie af met een overzicht van de bestaande en op stapel staande Europese initiatieven in verband met auteursrecht en digitalisering. In het eerste deel van de namiddagsessie schetste Robin Kerremans (onderzoeksmedewerker bij het ICRI en het IBBT van de KUL) de twee wettelijke uitzonderingen ten behoeve van voor het publiek toegankelijke bibliotheken en musea, archieven en wetenschappelijke en onderzoeksinstellingen. In het tweede deel van de namiddagsessie benaderde Inge Van Nieuwerburgh (bibliothecaris in de Universiteitsbibliotheek van Gent) hetzelfde onderwerp vanuit een praktische invalshoek. Zij benadrukte het hoofddoel van een bibliotheek: het verlenen van toegang tot en het ontsluiten van informatie, zonder commercieel oogmerk. Het inhoudelijke gedeelte van de studiedag werd afgesloten met een rondetafelgesprek tussen alle sprekers en Jef Maes, die ter gelegenheid hiervan de Boek.be plannen voor een digitaal depot ontvouwde. Productkennis voor boekhandelaars (3 november 08) Op de Boekenbeurs zijn alle boeken uitgestald en zijn alle uitgevers aanwezig. Dit leek ons het geschikte moment voor alle boekverkopers om de productkennis aan te zwengelen. Vertegenwoordigers van uitgevers en importeurs en specialisten gaven toelichting bij de tendensen in de vier meest verkochte genres: literatuur, kinder- en jeugdboeken, vrije tijd en reisboeken. Meer dan 20 boekhandelaren schreven zich in. De deelnemers waren vooral positief over de uitgevers die op een gepassioneerde manier spraken over hun uitgeefbeleid, wat hen daarin aanspreekt en wat ze belangrijk vinden. Een initiatief dat zeker voor herhaling vatbaar is. KMO-portefeuille (10 december 08) Het Kabinet van Minister Patricia Ceysens organiseerde een studiedag over de KMO-portefeuille, een nieuw initiatief voor subsidiëring van KMO s vanuit het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Economie (Patricia Ceysens). Dit initiatief groepeert de vroegere mogelijkheden van het Agentschap Economie, IWT en FIT (voor KMO s). Het Kenniscentrum informeerde alle leden van Boek.be over de subsidiemogelijkheden die dit nieuwe initiatief biedt voor de boekensector. Meer informatie: ONDERZOEK EN INNOVATIE Marktonderzoek Op 29 april 2008 organiseerde Boek.be een persconferentie om de globale omzetcijfers van de boekenmarkt in Vlaanderen voor 2006 en 2007 bekend te maken. Het was al enkele jaren de wens van Boek.be om over meer cijfers te kunnen beschikken over de boekenmarkt in Vlaanderen. In 2007 werd de basis gelegd voor het opzetten van een kwantitatief marktonderzoek. Samen met TNS-Media, dat de nodige cijfers bij de grote distributeurs (na een akkoord met de uitgevers) en de uitgevers verzamelt en instaat voor de confidentiële verwerking van de verkoopscijfers, konden we op 29 april voor het eerst betrouwbare cijfers ter beschikking stellen van onze leden en van het publiek. Het marktonderzoek betreft enkel het algemene boek.de cijfers dekken ruimschoots 75% van de markt, waardoor ze zeker representatief kunnen worden genoemd. Het onderzoek leverde zeer goed nieuws voor het boekenvak op: in 2007 steeg de boekenverkoop van 124,1 miljoen euro in 2006 naar 133,8 miljoen in 2007, wat een stijging met 8% inhoudt. Ook het boekenvolume (aantal verkochte boeken) ging omhoog met 6 % en bedraagt nu bijna 11 miljoen exemplaren. Vertaald naar een doorsnee Vlaams gezin betekent dit concreet dat een gezin gemiddeld 4 boeken per jaar aankoopt. 2. het kenniscentrum 21

22 GfK Boekmonitor Literaire romans en kinderen jeugdboeken nemen samen bijna 42% van de markt in. Het genre Literatuur, spanning en romantiek staat aan kop met een marktaandeel van 24.3% - iets minder dan in De verkoop in de boekhandel was in 2007 goed voor bijna 80 miljoen euro - dit betekent een stijging met 10% in vergelijking met 2006, oftewel een marktaandeel van bijna 60%. In de loop van 2008 heeft Boek.be verder onderhandeld met GfK dat bezig was om een panel op te zetten van de kassaverkoop via diverse retailkanalen. Toen de dekkingsgraad van het panel voldoende breed was, sloot Boek.be in december 2008 een overeenkomst met GfK, waardoor deze informatie ter beschikking kon worden gesteld van het boekenvak. Deze overeenkomst komt de professionalisering van het Vlaamse Boekenvak zeer ten goede. Sinds ruim een jaar verzamelt GfK de cijfers van de kassaverkoop in Vlaanderen en Brussel. Tientallen boekhandels, grootwarenhuizen en speciaalzaken sturen wekelijks hun reële verkopen door naar GfK. GfK verzamelt deze op hun webapplicatie en stelt de cijfers ter beschikking van de winkels die participeren (gratis) en van de uitgevers/importeurs (tegen betaling). Uitgevers/importeurs kunnen van week tot week volgen wat hun eigen titels hebben gedaan binnen het geheel van de markt. Ze kunnen ook hun marktaandeel zien, eventueel opgesplitst per genre en per marktkanaal. Op die manier kan elke uitgever beter inspelen op de ontwikkelingen in de markt en zijn uitgavenbeleid hier accuraat op afstemmen. Vanaf december 2008 publiceert Boek.be wekelijks de Boeken Top 100 met de 100 best verkochte boeken in Vlaanderen en Brussel, alsook een Boeken Top 10 in vier genres: fictie en literaire non-fictie, kinderboeken, strips en non-fictie. Diverse perskanalen nemen sindsdien deze informatie over. RFID in de boekensector Het Vlaams Instituut voor de Logistiek (VIL) voerde in 2008 op vraag van Boek.be een QuickScan uit en maakte ook een haalbaarheidsanalyse voor de invoering van RFID (radio frequency identification) in de boekensector in Vlaanderen. Daaruit is gebleken dat de return on investment onzeker is op een relatief korte termijn. Om de voorgestelde concepten verder te valideren naar de praktische bruikbaarheid binnen de omgeving van de volledige boeken supply chain is het noodzakelijk om enkele praktische testen op te zetten binnen uitgeverijen, distributeurs, drukkers, boekhandels en bibliotheken, een zgn. proof of concept. Vaak gaat het over nieuwe apparatuur die zich in de praktijk nog maar beperkt heeft kunnen bewijzen. Daarom vinden alle partijen die aan het onderzoek hebben deelgenomen dat een pilootproject dient te worden opgezet om dit uitvoerig te testen. Boek.be zoekt naar subsidies om dit pilootproject op touw te zetten. Aankoopbeleid van 13 centrumbibliotheken In opdracht van Boek.be en VCOB (Vlaams Centrum voor Openbare Bibliotheken) voerde Liesbet-Ann Verbruggen (studente literatuurwetenschappen UGent) van februari tot mei 2008 een onderzoek uit naar het aankoopbeleid voor boeken in de openbare bibliotheken van de 13 Vlaamse centrumsteden en Brussel. Volgens de wet op de overheidsopdrachten moeten de openbare besturen het aankoopbeleid voor bibliotheken aan objectieve criteria onderwerpen. Het gevaar is dan evenwel dat vooral financiële criteria doorslaggevend worden. Kleinere zelfstandige boekhandels kunnen minder grote kortingen geven, of hebben indien ze wel kunnen meegaan in de kortingsslag amper winstmarges. Op termijn zou deze tendens dus de diversiteit van het boekhandellandschap in gevaar kunnen brengen. Bovendien klagen bibliotheken van hun kant over het gebrek aan service en dienstverlening bij boekhandels wanneer er enkel gekeken wordt naar financiële criteria. Het doel van het onderzoek was de relatie tussen bibliotheek en boekhandel te onderzoeken. De nadruk lag daarbij op de criteria op basis waarvan de bibliotheken kiezen voor bepaalde boekhandels, en de houding van de boekhandels ten opzichte van die criteria. Hierbij de belangrijkste vaststellingen en bedenkingen die Boek.be formuleerde bij het onderzoek. Vaststellingen vanuit Boek.be: Uit het onderzoek blijkt dat de boekhandelaars tevreden zijn over hun relatie met de bibliotheken. Daarom zou het nuttig zijn om de samenwerking in de toekomst op eenzelfde harmonieuze manier verder uit te bouwen. Er is een verschil in aankoopprocedure tussen de grote en middelgrote bibliotheken. Die laatste kiezen vaker voor een alternatieve werkwijze met als bedoeling de relatie met de lokale boekhandels te versterken. Boekhandels klagen over een te grote kortingsslag die ten koste gaat van de service. Hoewel de overgrote meerderheid van de bibliotheken nog zichtzendingen vraagt, willen veel boekhandelaars toch van deze procedure afstappen. Bedenkingen vanuit Boek.be: Om het aantal zichtzendingen te reduceren zou het goed zijn als de bibliothecarissen over zoveel mogelijk voorinformatie over boeken konden beschikken. Elke vorm van uitwisseling van informatie tussen de verschillende partijen Open Vlacc, Boekenbank, kan hiertoe bijdragen het kenniscentrum