Jaargang 14 Nummer 91 maart 2011

Transcriptie

1 Maandelijks tijdschrift van de vzw Vlaamse RadioAmateurs V.R.A. vzw Jaargang 14 Nummer 91 maart RadioAmateur -1/24-

2 V.R.A. - Vlaamse RadioAmateurs vzw RadioAmateur Tijdschrift van de vzw V.R.A. VLAAMSE RADIO AMATEURS Bedrijfsnr Verantwoordelijk Uitgever: V.R.A. vzw Brusselsesteenweg 113 B-2800 Mechelen Wettelijk depot BD49023 Prijs per nr.: 2,00 RadioAmateur verschijnt in principe elke maand en is GRATIS voor de leden van de vzw V.R.A. Voorzitter: Ondervoorzitter: Raad van Bestuur Gust Mariëns, ON7GZ +32 (0) on7gz[at]vra.be Leopold Van Elslander, ON7YB +32 (0) on7yb[at]vra.be Secretaris/ Bart Peeters, ON4BCP Penningmeester: +32 (0) on4bcp[at]vra.be Public Relations: Bestuurder Guido Clinck lie, ON7CI +32 (0) on7ci[at]vra.be Jan Galicia, ON6JG +32 (0) on6jg[at]vra.be Beni Lannaux, ON3BL +32 (0) on3bl[at]vra.be Jules Verheyde, ON7XM +32 (0) on7xm[at]vra.be Provinciale verantwoordelijken V.R.A. heeft een uitgebreid samenwerkingsakkoord met onze Franstalige vrienden van U.F.R.C. Dat samenwerkingsverband is F.R.A. Antwerpen Limburg Oost-Vlaanderen Vlaams-Brabant West-Vlaanderen Karel PRAET, ON4CIR on4cir[at]vra.be Albert SPRANGERS, ON6BM on6bm[at]vra.be Georges LEMAIRE, ON8MA on8ma[at]vra.be Bart DE CONINCK, ON3DBC on3dbc[at]vra.be Ivan VANTHUYNE, ON4CBU on4cbu[at]vra.be QSL-ADRES F.R.A. P.O. Box 1630 B-1000 BRUSSELS 1 VRA is (stichtend) lid van ON Buitenland QSL_Managers Albert SPRANGERS, ON6BM on6bm[at]vra.be Leopold Van Elslander, ON7YB on7yb[at]vra.be Informatie Elke informatie kan je aanvragen via info[at]vra.be RadioAmateur -2/24-

3 Telegrafie via Onderzeekabels (2) Fons Vanden Berghen Voor kortere zeekabels had men ook de ondulator of hevelschrijver (sipho recorder). Men spreekt van ondulator omdat de morsesignalen lateraal, als een golf, op de papierband worden opgetekend. Hierna een model van Muirhead, Het afdrukmechanisme bestaat uit een elektromagneet en een hevelschrijver. Deze laatste bestaat in essentie uit een heel dun gebogen buisje dat de inkt uit het inktpotje overhevelt naar de papierband. De support waarop dit buisje zich bevindt wordt onder invloed van de elektromagneten en naargelang van de richting van de ontvangststroom naar links of naar rechts afgebogen (werkt dus ook bipolair). Dit resulteert in de kenmerkende golfvorm (foto 1 signaal c). en van ATM. Er is nu vrijwel geen fysisch contact tussen het afdrukmechanisme en de papierband waardoor zo een systeem nog in staat is om met vrij zwakke ontvangstsignalen te werken. Als zender gebruikte men ook hier een dubbelpolige seinsleutel. De foto op de voorpagina (ook hieronder) is een zeldzame ondulator / hevelschrijver van Marconi. Er waren ook modellen die voorzien waren van een soort elektriseermachine Deze zorgde er voor dat het papier en de inkt een tegengestelde elektrische lading kregen. Daardoor werd de inkt aangetrokken door de papierband en was er helemaal geen fysisch contact meer tussen beiden: een inkjet apparaat avant la lettre!. We hadden het in de vorige aflevering over de eerste kabels die Europa met Amerika verbonden. In de hiernavolgende foto s zien we hiervan twee voorbeelden samen met nog enkele andere kabelstukken. Foto hierna toont de eerste trans- Atlantische kabel uit 1857/1858, de buitendiameter is 17 mm RadioAmateur -3/24-

4 De volgende foto toont de tweede -en gelukte - kabel uit 1865/1866, met een buitendiameter van 27 mm. Terloops ook nog dit: de eerste onderzeekabel tussen België en Engeland werd gelegd in 1853 en verbond de lijn Brussel-Oostende met de lijn Dover- Londen. Hij was samengesteld uit 6 centrale koperen draden en afgeschermd met 12 stalen kabels. Onderstaande foto illustreert de samenstelling van de kabel uit 1859 tussen Batavia (nu Jakarta) en Singapore. De buitendiameter is13 mm. Deze laatste foto, tenslotte toont de kabel uit 1891, tussen Engeland en Duitsland, met een buitendiameter van 45 mm. Als isolatie materiaal werd, zoals toen overal gebruikelijk was, gutta-percha gebruikt. fons.vandenberghen[at]telenet.be RadioAmateur -4/24-

5 De J-Antenne deel 3 (slot) Willy Acke, ON4AW Over de zin of liever de onzin van het rechtstreeks voeden van een J met een coaxiale kabel. Men staat versteld over het aantal publicaties in radioamateur tijdschriften in alle talen, waar voor de zoveelste keer een coaxiale kabel rechtstreeks aangesloten wordt op de voedingsklemmen van symmetrische antenne (of dipool of gevouwen dipool in een beam) of symmetrische stub, iets wat onmogelijk goed kan werken wegens asymmetrisch naar symmetrisch zonder symmetriseur. Bij de J verknoeit men de antenneinstallatie, omdat de stub straalt, en dat kan nooit de bedoeling zijn, want hierdoor wordt het stralingsdiagramma totaal vervormd. Enkele voorbeelden hieronder, tonen hoe de lezer er met mooie tekeningen en figuren onterecht toe aangezet wordt, om het maar direct zo uit te voeren, wegens de eenvoud en de minste moeite, twee gevaarlijke raadgevers voor het bekomen van een optimaal resultaat. Natuurlijk zal een dergelijke antenne wel min of meer stralen en ontvangen, maar hoe? of een ander vochtafstotend medium op de plaatsen waar de geleiders de isolatie van de coax verlaten. c) Men kan tussen het voedingspunt en de coaxiale kabel een smoorspoel gebruiken om het stralen van de metalen gevlochten buitenmantel van de coaxiaal te voorkomen, door deze laatste elektrisch te isoleren (= choking ) van de aardpotentiaal. De bedoeling van de choke is te vermijden dat de schadelijke hoogfrequent stroom in de afscherming van de coaxiaal, de staande golf verhouding nadelig zou beinvloeden. d) Men kan de kwart golf aanpasser onderaan, voeden via een cilinder die dienst doet als λ/4 trombone rond de coaxiale voedingskabel, door het λ/4 bovenste gedeelte van deze kabel te ontdoen van zijn isolatie en de blootgekomen afscherming goed geleidend tegen het korte been van de stub te schroeven. We laten hieronder zowel de voorstanders van deze optie aan het woord, als de tegenstanders, en bekijken de argumenten: Voorstanders: a) men kan de binnengeleider van de coax verbinden met het langste been van de antenne en de afscherming aan het kortste been. Dan beweegt men de contactmakende klemmen (buizenspanners) waaronder de twee geleiders van de coax zitten, gelijkmatig op en neer over de buizen van de λ/4 aanpassingssectie tot wanneer de SGV ter plaatse van de Tx/Rx, beneden de 1,5 gedaald is. Men kan zelfs bijregelend verschuiven tot een SGV van 1:1. (??) b) Meestal ligt dit gunstigste punt 7 cm boven het kortsluitstuk onderaan, bij een 2 meter J-antenne. Wanneer dit punt gevonden is, wikkel isolerende plakband rond alle elektrische verbindingen en druppel silicone rubber RadioAmateur -5/24-

6 Tegenstanders: a) van zodra men een coax aansluit op de λ/4 aanpassingssectie, begint deze zelf te stralen omdat de symmetrie van het geheel verbroken is. Dit is vanzelfsprekend een ongewenst verschijnsel dat TVI en RFI -storingen in de TV-ontvangers van de buren kan teweegbrengen. Maar even erg is het, dat de vertikale opstraalhoek in het stralingsdiagramma van de antenne, veel groter wordt. kabel iets minder parasitair zou stralen.(?) In het beste geval werkt dit gedoe als een bescheiden mantelstroomsmoorspoel, dit is weer zo een twijfelachtige uitvinding, met de grootste argwaan en voorbehoud toe te passen (of best helemaal niet). Een betere, aan de praktijk getoetste goede oplossing, is benevens de trombone, een bazooka -uitvoering. b) De antenne straalt niet meer dx-gericht, maar verloren naar boven. c) Wanneer men voedt met een coaxiale kabel, kan men het kortsluitstuk onderaan de antenne niet meer aarden tegen blikseminslag en het afvloeien van statische ladingen, want dan sluit men het deel van de λ/4 transfo tussen de afscherming van de kabel en het kortsluitstuk kort, vermits beiden dan op aardpotentiaal staan. Het transmissielijn-evenwicht op het onderste deel van de λ/4 transfo wordt vernietigd en deze aanpasser naar de λ/2 antenne daarboven, kan zijn rol niet meer spelen. d) wanneer hierboven in a) wordt gesproken over het afregelen voor een beste SGV, dan is dit slechts voor 1 enkele frequentie geldig. Van zodra men de frequentie wijzigt, vergroot de SGV bij een rechtstreekse voeding door een coaxiaal. Indien men toch een voeding via een afgeschermde kabel wenst, kan men beter opteren voor de oplossing van Texas Instruments, die symmetrisch afgeschermde dubbele antenne-kabel aanbiedt, de zogenaamde Twin-Ax. e) Men leest: de balun heb ik gemaakt met enkele lussen van de voedende RG58U of RG8U. f) Dat is natuurlijk misleiding. Een ontkoppellus met een coaxiale kabel, opgerold tot een spoel is geen (1:1-) balun of bazooka of om het even welke soort symmetriseur en zal dat ook nooit zijn en nooit deze aanpassers kunnen vervangen. Het effect is dat (misschien) hoogstens wat commonmode hoogfrequent op de buitenmantel van de coax wordt afgeremd doordat deze g) degenen onder ons, die hun militaire dienst in een elektronica-afdeling van het leger vervulden, zoals de schrijver van deze regels, weten dat een smoorspoel een vertrager is van hoogfre-quent, zoals de vertragingslijnen gebruikt in de modulatoren van de vroegere radarinstallaties. Die tot een spoel gewikkelde coaxiale kabels vertragen dus niet alleen het hoogfrequent dat door de zender wordt toegevoerd naar de antenne,maar voeren bovendien een schadelijke fazeverschuiving in tussen HF-spanning en -stroom. Bovendien vindt men in de literatuur in al de tijdschriften, die deze onzin met mooie RadioAmateur -6/24-

7 tekeningen propageren, voor een J- antenne werkend op dezelfde frequentie, allemaal verschillende aantallen (van 2 tot 15) windingen voor die fameuze spoel, met een zelfde of verschillende diameter. Het wordt nog erger, wanneer men de spoel wikkelt op zogenaamde ferriet-kralen en/of varkensneuzen. Dan is het hek helemaal van de dam, door bijkomende wervelstroom- en hysteresisverliezen van de spoel. Heel de choking - of mantelstroom-smoorspoel - werking, doet door de toege-voegde lengte van het stuk kabel in die spoel, niets anders dan de stroombuik in het voedingspunt van de antenne verschuiven naar een eventueel gunstiger positie, hetgeen duidelijk te zien is op het diagramma van Smith. Dit verklaart het hoerageroep over een min of meer grote verbetering in de werking van het antenne-systeem van degenen die allemaal verschillende aantallen windingen van die fameuze choke gebruiken, want elk geval is particulier door een andere afstand tussen shack en antenne en een andere lengte van de coaxiale kabel. Tenslotte nog een opmerking over chokegevoede antennen, die we vonden in antenne-catalogen van Hy-Gain, een gerenommeerde antenneconstructeur. Daar staat te lezen bij yagi-beams die afgebeeld zijn, samen met een choke : we raden U sterk aan, in plaats van een choke, een echte balun te gebruiken voor een optimaal resultaat. Lees tussen de regels: we geven de beam-foto weer, samen met een choke, omdat daarvoor reclame wordt gemaakt in radioamateur tijdschriften. Maar onze ingenieurs hebben de waardeloosheid daarvan aange-toond. Koop daarom bij ons een (dure) Hy-Gain balun. Daarmee is door deze Hy-Gain firma met wereldfaam alles gezegd over de mantelstroomsmoorspoel, en een dergelijke expliciete uitspraak doet de deur dicht voor het gebruik van zo een ding. Spijtig genoeg wordt men ook op het internet misleid door artikels over deze chokes, vooral de niet gewaarschuwde, beginnende amateur. Dit is gewoon contaminatie van het web, hetgeen ook over het asymmetrisch voeden van symmetrische antennen kan gezegd worden. We laten ten laatste nog eens ON4DMD aan het woord over zijn 2 meter J-antenne, in verband met de punten d) en e) hierboven over het leggen van een paar windingen in de coax naar de stub. Net op dit punt lukte het bij mij niet zo goed, daar ik op die manier de SWR zeer slecht kon afregelen en zeer veel last had van interferentie op radio en TV. Na aanpassing met een coax. balun lukte dit echter zonder problemen. Hiervoor gebruikte ik RG58 met een verkortingsfaktor van 0,66 en een halve golflengteafmeting van (2,069/2)*0,66=0,682 meter. Bravo ON4DMD voor deze wetenschappelijk gefundeerde opmerking. Twee bijgaande hogerstaande figuren tonen hoe de balun moet gemaakt worden. De 50 ohm van de voedingskabel wordt opgetransformeerd tot 200 ohm symmetrisch. Andere uitvoeringen. In CQ van oktober 2000 heeft Dan Richardson, K6MHE, de skeleton sleeve J- monopole beschreven, die het rechtstreeks voeden met een coaxiale kabel beter oplost. Hij vervangt de symmetrische stub door 4 vertikale staven die rechtop vastgeschroefd zijn op een basisplaat. Merken we hierbij op, dat deze λ/4 staven in feite een bazooka vormen met luchtgaten. Het is dus een bazooka gevoede antenne. Hetgeen niet blijkt uit de figuren die K6MHE maakte, is dat de centrale staaf, geïsoleerd moet opgesteld worden t.o.v. de grondplaat, en hij via de doorvoer door een (vrij robuuste) isolator naar de vrouwelijke coaxconnector, zal aangesloten worden aan de centergeleider van de voedende coaxiale kabel. Tot slot, bekijken we een directionele J- antenne, door aan de J twee directoren en een reflector toe te voegen. De J gaat hierdoor over in een vertikaal gepolariseerde yagi. De afmetingen op de figuur zijn (in QST van november 1979) berekend voor een centerfrequentie van 147 MHz in de twee meter band. De auteur van het artikel gebruikt 5 cm diameter PVCbuis als boom voor de straler en de RadioAmateur -7/24-

8 aluminium directoren en reflector, evenals U-ijzers, te koop in de auto-afdeling van een supermarkt als bevestigingsbeugels voor de onderdelen. De afstand tussen de straler en de reflector is gelijk gekozen aan 0,25λ, dus de ideale theoretische afstand bij yagi s, hetgeen hier een betere mechanische balans oplevert tegen windstoten. Geraadpleegde werken. 1) A J-driven 2-meter beam antenna, door Jim McDonald WB0JQH, uit QST november ) Een spanningsgevoede antenne voor 10 m en 20 m door PA0BL, uit Electron van de Veron, jaargang ergens tussen 1944 en ) How to build a really cheap but good antenna for 2 meters, door Lew McCoy W1CP, in CQ juli ) A two-meter J antenna, door W.B. Freely K6HMS, in QST april ) Inexpensive antenna for 10 and 15, door W.H.B. Cowan W5BDK, in Radio and Television News, januari ) The J-pole revisited, door Dan Richardson K6MHE, in CQ maart ) A rugged J-pole for packet node sites, door Buck Rogers K4ABT, in CQ januari ) Riparliamo della antenna per tutti, door Marco Barberi IK5BHN, in Radio Revista ) How to build a simple J-antenna for 2 meters, door Joseph M.Plesich W8DUF,in Radio and Television News, september ) l Antenne J, door ON4UU, in QSO juli ) A backpacker s delight: the folding J- pole, door Michael Heller KA0ZLG, in QST maart ) J-antennen, door Frans De Jong PE1RXJ, in Electron november ) The skeleton-sleeve-fed monopole door Dan Richardson, K6MHE, in CQ oktober ) De J-pole antenne, door ON4DMD, in TLS-news (De Pinte) van 9 juni ) Un monopole pour les bandes de 10 a 30 m, door ON7EA in CQ-QSO ) Development of the J-pole, door Bob VE3XKV, in 17) An easy to make dual band UHF-VHF antenna, door Jim Reynante, KD6GLF, in QST september ) The Slim-Jim, door G2BCX, in Practical Wireless april ) (nagebouwd door ON7PZ in Ervaringen bij de nabouw van de S.J. ) 20) 19) Antennes, in Radio-Bulletin van oktober ) De J-antenne, door G.Knauft, in ELO 1979/7/8. 22) Boosting 145 MHz signals, in Radio- Electronics van december ) Dual band 6 m and 2 m J-pole, in CQ van juli maart Algemene Vergadering Zonnebeke Niet te missen! Info verloren? Zend een aan on7gz@vra.be RadioAmateur -8/24-

9 HF Antenne Potpourri deel 5 Frits Geerligs, PA0FRI ANDERE VORMEN: VERTICALE ANTENNE Vericale verkorte halve golf antennes zijn effectief, nemen weinig plaats in en hoeven vaak niet getuid te worden. Hy-Gain AV620, Cushcraft MA6V (opvolgers van een R5, R6, R6000 etc.) zijn zulke antennes en de "radialen" (± 1.25m lang) zijn feitelijk een "top" capaciteit aan het onderkant. De antenne wordt via een balun uit het midden gevoed (OCF) zoals het FD4 systeem. Zelf werk ik al geruime tijd met de oudere R5 van Cushcraft. Als proef werd mijn 2el Yagi verwijderd en een R5 op de mast geplaatst en dat is zo gebleven want het voldeed voor mij. Een draaibare antenne is beter, maar zo'n verkorte halve golf vertical (incl. WARC) is aan te bevelen als men gebrek aan ruimte heeft. De langere uitvoeringen («fig») voor meer dan 5 banden (incl. 40m) zoals Cushcraft R7 en HyGain DX-77a moeten in ons tegenwoordig stormachtige klimaat voorzien worden van tuidraden. Een verticale antenne(staaf) of buis kan elektrisch verlengd worden door het aanbrengen van een topcapaciteit RadioAmateur -9/24-

10 ook een spiraalvormige tegencapaciteit aanbrengen zoals dat eerder in dit artikel op het platte dak van een huis getekend is. Als de antenne met openlijn en ATU gevoed wordt kan het eventueel voor alle HF banden ingezet worden. HOEKDIPOOL Een verticale hoekdipool met maar één radiaal onder een hoek van 90 is een veelgebruikte en effectieve antenne. Men vergeet vaak dat antennes zoals GPA-30 en CP-6 elk met één radiaal per band ook hoekdipolen zijn. Een gedeelte van de tuidraden is koperdraad dat aan de top bevestigd wordt. Ook hier geldt hoe meer metaal buiten hoe beter. De stroom aan de top is niet meer nul en daardoor wordt de antenne effectiever. Als tegencapaciteit werken twee even lange en zo mogelijk symmetrisch geplaatste draden op of in de grond. De antenne wordt gevoed met ATU, coaxkabel en 1 4 balun van goede kwaliteit. Voeden met openlijn is ook mogelijk en zelfs nog beter! Een mast met antennes aan de top kan zeer goed dienen als verticale antenne en de andere antennes die er erop staan werken als capacitieve "top loading" waardoor de mast elektrisch gezien langer lijkt. Het aftakpunt om een voedingslijn aan te koppelen hangt af voor welke band de antenne bedoeld is, maar men kan beginnen met ongeveer 1.5 m boven de grond. Een paar draden van gelijke lengte op of in de grond vergroten de capaciteit ten opzichte van de werkelijke aarde. Men kan RadioAmateur -10/24-

11 1 balun of een mantelstroom filter (choke balun) te plaatsen. Als men regelmatig op zendamateur.2dehands of ebay.be snuffelt, kan men alles voor een redelijke prijs aanschaffen. TE KLEINE HOEK Deze antenne («fig) werd "verlengd" door de uiteinden terug te vouwen, maar ook hier is de hoek tussen beide draden te klein Is de hoek tussen de beide benen van een dipool kleiner dan 90, dan werkt de antenne minder effectief als dipool. Vooral op de lagere frequenties lijkt het meer op een "open lijn" met slechte of minimale straling. Het gaat beter als men er een loop of raamantenne van maakt door de uiteinden aan elkaar te knopen. Zelfs de weinige radialen die bij voorbeeld bij een GPA-30 horen, kunnen velen onder ons niet goed kwijt (op een balkon). De langste radiaal is iets meer dan 5 m. Een mogelijkheid is een hoekdipool («fig) dat samengesteld wordt uit componenten van 1 FB-13 of (fig») 2 GPA-30. De 3 banden radiaal is dan maar 3.67 m. Om eventuele mantelstromen over de coaxkabel te vermijden, dient men een 1 Een vriend van mij adviseerde ik om dat te doen en zijn signaal op 80 m is sterker geworden met ook nog een rustiger ontvanger. Heeft men een kleine achtertuin, dan kan het raam vergroot worden door gedeelten te vouwen zoals bij voorbeeld in de getoonde afbeelding. Is de hoek tussen de beide benen van een dipool (fig») kleiner dan 90, dan werkt de antenne minder effectief als dipool. Vooral op de lagere frequenties lijkt het meer op een "open lijn" met slechte of minimale straling. Het gaat beter als men er een loop of raamantenne RadioAmateur -11/24-

12 van maakt door de uiteinden aan elkaar te knopen. Een vriend van mij adviseerde ik om dat te doen en zijn signaal op 80 m is sterker geworden met ook nog een rustiger ontvanger. Heeft men een kleine achtertuin, dan kan het raam vergroot worden door gedeelten te vouwen zoals bij voorbeeld in de getoonde afbeelding. geschikt voor buiten, maar de modellen voor schrikdraad zullen wat dat betreft wel beter zijn. Welkoop, Boerenbond etc. hebben veren voor schrikdraad. In rust is de veer ongeveer 30 cm lang en kan uitgerekt worden tot 5 meter, De diameter is 5 cm en het aantal windingen is 115, uitgerold zou dat op 18 m komen. VEER OF "SLINKY" ANTENNE Er zijn veren te koop voor professionele doeleinden, bij voorbeeld voor schrikdraad of als speelgoed. Een optimaal "all band" resultaat verkreeg ik door te voeden met openlijn en een goede symmetrische tuner. Het afgebeelde (speelgoed) model kan zonder hulp een trap "aflopen". Zo'n veer kan wel een elektrische lengte van ongeveer 18 m hebben en is daarom goed geschikt als antenne. Ook met dit type zijn de resultaten beter dan men denkt. Door de veer trekt men een kunststof ondersteuning of ophangdraad en dan rekt men de veer uit tot 5 m of meer. Om een terugkeer naar de oorspronkelijke vorm te voorkomen, brengt men op regelmatige afstanden kabelbinders aan die veer en draad stevig met elkaar verankeren. N4SPP (ex NL) beschrijft op zijn website zijn experimenten met antennes in een beperkte ruimte. Ook het maken van en het materiaal voor deze antenne met "slinky coils" komt aan bod, zie voor meer informatie: ennas_home.htm klik op"slinky coil" multi-band coiled dipole. N4SPP gebruikte deze componenten om zijn "slinky" antenne te maken. Mijn afgebeelde type werd zelfs na jaren binnenshuis roestig en was dus niet RadioAmateur -12/24-

13 Een sterk verkorte dipool waarbij de "veer" niet uitgerekt is maar juist sterk in elkaar gedrukt. Beide helften zijn een in één vlak liggende spiraal. TAK ANTENNE Een TAK-antenne als bouwpakket, maar waarschnlijk zijn die zaken dichter bij huis en goedkoper te vinden in de bouwmarkt of hobbyzaak. De antenne kan door het maken van aftakkingen een ½ λ op een gewenste band worden of een "all band" systeem door de complete constructie te voeden met lintlijn en ATU. De werking berust op een "end loaded" dipool; een antenne die aan de uiteinden voorzien is van een grote capaciteit. De korte dipool tussen de twee eindcapaciteiten draagt hoofdzakelijk bij aan de straling en veel moet u er niet van verwachten. Hettzelfde principe wordt ook gebruikt bij een TAK antenne. Het zal niet beter werken dan andere korte antennes. Als u weinig ruimte ter beschikking heeft is het toch een zelf te maken en goedkope antenne om op één of meer banden uit te komen. Bij voorbeeld als verticale antenne aan de zijkant van een huis of balkon. Volgens diverse beoordelaars schijnt een TAK redelijk te werken. Gezien het aangeboden bouwpakket en de redelijk primitieve wijze waarop het een en ander aan elkaar bevestigd is, lijkt mij deze antenne zeer geschikt om zelf al het materiaal te verzamelen en (een degelijker model) in elkaar te zetten RadioAmateur -13/24-

14 DE VERGELEKEN ANTENNES. G5RV junior ( coaxbalun 1:1 en 1:4). G5RV baby ( Ringkernbalun 1:1, 1:4) met elektrisch verlenging voor 40 m (afhangend). HYGAIN AV18 VS (afgestemd op 40 m). MFJ ALU TUBE 12mm 520cm hoog met spoel voor 40 in het midden en 4 radialen van 124 cm. Alle systemen werden zodanig voor dezelfde PSK frequentie in resonantie gebracht, dat er geen tuner nodig was. Verder ging er maar één coaxkabel naar een relaisbox buiten en de baluns waren ook op afstand te schakelen. Toen werd er op de PSK frequentie geluisterd en naar de verschillen gekeken die er wel degelijk waren. Ten eerste scheelde de ontvangst zeker 3 S punten met antenne 1, 3, 4 en 5. Er waren veel meer stations te zien dan met de TAK. Daarna werden verbindingen gemaakt met antennes 1, 3, 4 en 5 en 30 W zendvermogen. Als met de TAK gewerkt werd, ging het contact de mist in. Vooralsnog ontbreekt bij mij de tijd om zo'n antenne zelf te testen, maar PE1FGG schreef mij dat hij een zelfgemaakte TAK antenne vergeleken heeft met een aantal andere systemen. Bij de constructie van zijn antenne gebruikte hij op een slimme manier standaard (GAMMA) installatie materiaal. De proeven werden met de antennes buiten het huis gedaan met de TAK antenne op een stok boven op een schuur. Verder kon hij alle systemen, zoals overschakelen, verwisselen antennes, baluns etc. van zijn shack uit bedienen of veranderen. Vervolgens testte hij een GR5V baby met 50 W om het verlies van gemonteerde verlengspoelen te compenseren. Deze antenne was 2 S punten beter dan de TAK. Verbindingen met onder andere Honkong en Canada lukten met de kleine G5RV, maar met de TAK kon men hem niet horen. Zijn bevindingen komen overeen met wat ik in de loop der tijd op internet gelezen heb over de 2 à 3 S punten die een TAK gemiddeld minder is dan een antenne waarmee het vergeleken wordt. Niettemin kan een TAK de enige mogelijkheid zijn voor iemand die een zeer beperkte ruimte voor een antennesysteem ter beschikking heeft. aal/antmateriaal.htm PA0FRI, Frits Geerligs pa0fri@pa0fri.com Bewerking en redactie: Gust, ON7GZ 26 maart Algemene Vergadering Zonnebeke Zorg dat je d er bij bent! RadioAmateur -14/24-

15 Uit onze afdelingen KUST Een fiere voorzitter Johan De Leyn, ON4UK, mocht terugblikken op een geslaagd In zijn betoog hechte hij veel belang aan de activiteiten met de jeugdgroeperingen en scouts tijdens de Jota-Joti. Voor 2011 zal er aandacht besteedt worden hoe zendamateurs in al hun facetten het grote en jeugdige publiek kunnen boeien. Het zendstation ONZoostKUST kan steeds bezocht worden in het t Walletje 50c en dit iedere vrijdagavond vanaf 20h. De receptie werd traditioneel afgesloten met de uitreiking van de beker! Iedere woensdagavond wordt er vanuit Knokke- Heist een communicatieronde georganiseerd op de VHF MHz. Met 53 op 54 voor 2010 ging de eer en de beker naar Dieter Dupon (ON3AUD). Het was dan ook Schepen Vlaeminck en voorzitter Johan De leyn (ON4UK) die dit heugelijk moment mochten helpen verzilveren. KUST Louis, ON4AQB, vroeger voorzitter van onze toenmalige afdeling DROM (nu deel van KUST) werd in De Haan verkozen tot KRAK van het jaar. De Krak wordt gekozen uit die mensen die zich in hun gemeente of stad hebben ingezet voor hun medemens. Louis dankt alle vrienden die voor hem hebben gestemd. Proficiat Louis! PRAC Traditioneel is de nieuwjaarsreceptie bij de pajotters hun Driekoningenfeest. Geen worstenbroodjes, maar lekkere taart en koffie na de traditionele wensen van PRAC-voorzitter Louis De Coninck, ON2LDC ZWVR Nieuwjaarsreceptie, ook al een jaarlijkse traditie bij de vrienden in Zuid-west Vlaanderen. In hun clublokaal in t Kasteel van Zonnebeke, dat zij nu wel een tijdje gaan moeten missen wegens werken. PRAC Voordrachtavond over Propagatie met onze voorzitter, Gust, ON7GZ RadioAmateur -15/24-

16 Wiskundige raadsels op oude tabletten As I was going to St Ives is de eerste zin van een bekend Brits kinderversje, dat een rekenkundig raadsel beschrijft. Dit raadsel blijkt zijn oorsprong te hebben op een meer dan 3600 jaar oude papyrus uit Egypte. As I was going to St Ives, I met a man with seven wives. Each wife had seven sacks, each sack had seven cats, each cat had seven kits. Kits, cats, sacks, wives, how many were going to St Ives? As I was going to St Ives, is een traditioneel Brits kinderversje en een bekend wiskundig raadsel. De oorsprong van het raadsel bljikt echter al gelegen in het oude Egypte. Dat heeft Milo Gardner ontdekt na een uitgebreide studie van Egyptische manuscripten. Uit deze zogenaamde Rhind Papyrus blijkt het wiskundige vernuft in het oude Egypte. Het bevat onder meer een puzzel die een boel zevens bevat en een opvallende gelijkenis vertoont met het St Ives raadsel. In plaats van vrouwen, zakken en katten gaat het in de Rhind Papyrus om katten, muizen en graan, maar de essentie is hetzelfde: zeven huizen hebben elk zeven katten, elke kat eet zeven muizen, en elke muis eet zeven graankorrels. Elke graankorrel bevat zeven hekat vezels. (Een hekat is een in het oude Egypte gebruikte volume-eenheid). Het doel is om te bepalen hoeveel dingen er worden beschreven. (Het antwoord staat aan het eind van dit artikel.) uit ongeveer 1650 voor Christus en is daarmee een van de oudst bekende documenten over wiskunde. Het ligt in het British Museum in Londen, waar ook de Egyptian Mathematical Leather Roll gehuisvest is. Andere vergelijkbare tabletten zijn de Moscow Mathematical Papyrus (in het Pushkin State Museum of Fine Arts in Moskou) en de houten Achmimtabletten (in het Museum van Egyptische Oudheden in Caïro). Afbeelding: British Museum De meer dan 3600 jaar oude papyrus beschrijft onder meer methoden voor het meten van de mast en het roer van een schip, formules voor het volume van cilinders en piramiden en de waarde van brood uitgedrukt in liters bier (nuttig voor de ruilhandel!). Sommige tabletten bevatten zelfs vroege benaderingen van het getal pi: op een tablet wordt de waarde 162/92 (= 256/81) gebruikt, wat ongeveer gelijk is aan 3,16 en dus iets boven de werkelijke waarde ligt: 3,14159 Rhind Papyrus (afbeelding boven) De Rhind Papyrus werd in 1828 door de Schotse Egyptoloog Alexander Henri Rhind in Thebe gevonden. Dit document dateert Het maken van puzzels is een van de oudste instincten, zegt Marcel Danesi in The New York Times RadioAmateur -16/24-

17 Danesi is hoogleraar antropologie aan de universiteit van Toronto en een puzzelliefhebber. Documenten als de Rhind Papyrus zijn de eerste puzzelboeken uit de geschiedenis, aldus Danesi. Het maken van puzzels is van alle tijden en van alle culturen. Danesi denkt dat dat komt omdat puzzels eenduidige oplossingen hebben. Als je eruit bent, geeft dat een voldaan gevoel. Daarom lossen veel mensen ook zo graag een sudoku op. Maar de Egyptische puzzels waren niet alleen recreatief bedoeld. In de Rhind Papyrus wilde de schrijver, bekend als Ahmes, nuttige toepassingen geven en correcte rekenmethoden presenteren. Verder bevat de papyrus tekeningetjes die breuken vertegenwoordigen: 1/2, 1/4, 1/8, 1/16, 1/32 en 1/64. Egyptenaren rekenden met stambreuken, dat zijn breuken met een 1 in de teller. De problemen in Rhind Papyrus zijn, gemeten naar de huidige maatstaven, niet moeilijk. De uitdaging voor wetenschappers is om te ontcijferen om welke raadsels het precies gaat en de juistheid ervan te controleren. Fouten zijn al gevonden; ook in het op St Ives lijkende raadsel, waarin Ahmes een foutje maakte. Terwijl het toch echt niet zo moeilijk is: de juiste oplossing is = (En het antwoord van het Engelse St Ives raadsel is = 2802; al hangt het er maar net vanaf hoe je de opgave interpreteert. Het is niet gezegd dat die zeven vrouwen (met die zakken en die katjes en babykatjes) met die man meegaan naar St Ives. Dus het antwoord 2 ( I en a man ) is ook verdedigbaar, en zelfs het antwoord 1 ( I ) is verdedigbaar, omdat de ik-persoon in het versje die man kan zijn tegengekomen tijdens zijn reis naar St Ives. Maar dat wil nog niet zeggen dat die man dezelfde bestemming had Zo slecht waren die oude Egyptenaren dus niet: de Rhind- Papyrusversie laat minder ruimte voor verschillende interpretaties!) Bron: Kennislink.nl RadioAmateur -17/24-

18 Watson AT-715 een 5-in-1 power station. Steve Nichols, G0KYA De oudere generaties die nog een legerdienst hebben gekend, zullen zich de 5-in-1 (fivein-one) nog herinneren als de maaltijdrantsoenen voor te velde. Wel, dit heeft daar helemaal niks mee te maken. Dit apparaat kan een uitstekende hulp zijn bij het opzetten van een draagbaar station, en dat niet alleen bij hulpverlening. Het Watson Power Station kan zowat alles doen, behalve misschien koffie zetten. Maar zelfs dat kan als je een 12V verwarmingsapparaat beschikbaar hebt of een 12V koffiemachine. Het wordt geleverd met een 230V lichtnetlader en een 12V sigaaraansteker voor het laden in de auto. Je krijgt er ook 3 ventieladapters bij voor de luchtcompressor. Op de voorkant zijn 2 12V lichtstopcontacten en een voltmeter (met een batterijstatus drukknop). Dat geeft je ook een aanduiding van het resterende percentage stroom met een aanbeveling om te herladen als het voltage tot 12V is gedaald (50% lading resterend). Bij Watson hebben ze werkelijk aan alles gedacht; op de achterkant is een 13A stopcontact voor de springleiding, die netjes in de zijkanten kan opgeborgen worden. Het toestel heeft een fraaie heldere gele kleur met zwarte rubberen handvat en zijkanten. Die 5-in-1 geeft je: Een helder 5-LED werklicht, Een 260 PSi luchtcompressor met manometer, Een USB output van 5V bij 500mA Een 12V 17Ah verzegelde loodzuur batterij (SLA) met 2 12V sigaaraanstekers, Autobatterij acculeidingen die maximaal 60A kunnen leveren, Een 230V omvormer, die 200W kan leveren (400W piek voor 0,3 seconden) 60A maximale stroom Het hele toestel weegt ongeveer 7,74kg en kan dus heel comfortabel gedragen worden al kan ik mij voorstellen dat dit bergop wel niet zo evident is. De afmetingen zijn 267x210x280 mm en het kan dus perfect opgeborgen worden in een kast, in een autokoffer of op de vloer aan de voeten. Werken met Watson. Vooraleer je met de Watson AT-715 de wereld kan intrekken moet je het eerst en vooral volledig opladen. Volgens de instructies neemt een volledige laadperiode met het lichtnet ongeveer 34 uren in beslag. Laat het dus rustig staan tot de allerlaatste minuut! Laden vanaf je autobatterij duurt uren. Maar controleer in alle geval dat je sigarenaansteker afstaat als je de motor stilzet; bij vele wagens is dat niet het geval. Het is ook niet zo n goed idee om op deze manier te laden als je batterij niet volledig en optimaal geladen is en in goede staat. Anders zou je wel eens tot de verrassing komen dat je batterij plat is RadioAmateur -18/24-

19 Eenmaal geladen krijg je een zeer handig gereedschap voor de actieve radioamateur, maar er zijn toch enkele waarschuwingen van belang. De 12V stopcontacten op de voorkant zijn enkel berekend op 11A maximum elk, volgens de instructies. Je kunt er dus geen 12V 100W HF radio aanhangen en verwachten dat die dan op vol vermogen werkt. Een typische 100W HF transceiver heeft ongeveer 20-23A max nodig. Draai dus het vermogen dus terug tot ongeveer 30-50W en dan zal alles OK zijn. Als alternatief zou je de stroomkabels vast kunnen klemmen onder de krokodillenklemmen op de zijkant, maar dat is niet aan te raden en zelfs dan zou ik niet aanraden met vol vermogen te werken omdat dergelijke verbinding heel waarschijnlijk geen 20A kan verwerken op een bevredigende manier. In elk geval zal de 17Ah batterij je werkmogelijkheden beperken in de tijd. Bij voorbeeld, een ICOM 7000 trekt 1,3-1,6A bij ontvangst. Dat wil dus zeggen dat je de Watson zo n uren kan gebruiken om te luisteren, tussen twee laadbeurten in. Occasioneel zenden met 50W zal deze tijd met ongeveer 3 uren verminderen, afhankelijk van de lengte en aantal van je QSO s. Anderzijds, een YAESU FT-817 trekt ongeveer 450mA bij ontvangst en 2A bij het zenden. In dit geval kan één enkele lading zo goed als een ganse dag meegaan, misschien zelfs en weekeinde. Andere uitrusting. De instructies zeggen dat je typisch gebruik kan maken van de 12V output om een zwart-wit televisie gedurende 4 uren te laten werken, een minikoeler gedurende 3 uren en een draagbare stofzuiger of koffiemachine gedurende 1 uur. Hoe dan ook, het is ideaal voor een occasioneel /P gebruik tijdens een namiddag, zeker als je een QRPenthousiasteling bent. Maar het is zeker geen vervanger voor een generator tijdens een velddag. Datzelfde geldt voor de 230V omvormer. Die is geraamd op 200W AC, kan dus iets minder dan 1A leveren. Dat is niet voldoende om bijvoorbeeld- een gemiddelde laptop van stroom te voorzien. De laptops waarover ik kon beschikken vragen minstens 1,5A. Tijdens de test werkte het apparaat vlekkeloos, maar we hebben niet geprobeerd om een auto te starten. Een Apple ipod in de 5V USB poort toonde onmiddellijk dat het geladen werd en de LED bleek zeer helder, bij nacht zelfs verblindend. Interessant is dat het toestel een waarschuwingsstikker heeft dat stelt dat het een Klasse 1 Laserpoduct is. Ik kan mij geen enkel ding binnenin denken dat een laser zou nodig hebben; verwijst die misschien naar de hoog-vermogen LEDs? De omvormer werd gebruikt om een kleine bureellamp, voorzien van een buislamp, te doen branden en dat deed het dan ook zonder enig probleem, alhoewel de ventilator tamelijk wat lawaai maakt, constant als de omvormer in gebruik is. Storing daarvan kon ik zelfs ontdekken op 10m, al was dat zeker niet buitensporig en de lagere HF banden hadden daar geen last van. Ik veronderstel dat, wat je écht wenst te weten, is hoe goed het apparaat werkt met een radioamateur transceiver. Voor de test gebruikte ik mijn ICOM IC-7000, maar met de output beperkt tot 20-30W (SSB en CW). Ik bevestigde de stroomdraden onder de springstart krokodillenklemmen voor deze test. Een vriend had mij al gewaarschuwd voor smeltende sigarenaanstekerpluggen als je er teveel stroom door stuurt. De transceiver werd gedurende 2 uren gebruikt zonder enig probleem, zowel in ontvangst als met occasioneel zenden in RadioAmateur -19/24-

20 een QSO. Bij het einde toonde het apparaat nog een 75% batterijcapaciteit. Alles bij elkaar, de Watson AT-715 is een 5- in-1 power station is een klein, maar ongelooflijk veelzijdig apparaat dat voor heel wat zaken kan gebruikt worden om en rond het huis. Het is ook een uitstekend draagbare voedingsbron voor je radiooperaties, maar hou dan wel rekening met zijn beperkingen in termen van maximale stroom en werkcapaciteit, zowel in 12V als in 230V mode. Het is verkrijgbaar bij Waters & Stanton PLC, Spa House, 22 Main Road, Hockley, Essex, UK. SS5 4QS. UK. (nvdr: ondanks intensief zoekwerk hebben wij geen vertegenwoordiger of voortverkoper in Vlaanderen gevonden). De prijs ligt rond de 80 pond, dus ongeveer 97,00 (zonder eventuele bijkomende taksen en verzending). Steve Nichols, G0KYA, RadCom van RSGB Vertaling: Gust, ON7GZ Hoe komt het dat Vlaanderen de Vlaamse radioamateurs discrimineert!!! RadioAmateur -20/24-

21 Propagatie maart RadioAmateur -21/24-

22 Agenda Deze agenda komt tot stand door de informatie die jullie ons bezorgen en ook door de zeer uitgebreide kalender van Rolf Baumgarten, ON4LEA, waarvoor dank, Rolf (foto). Alle eigen inrichtingen van V.R.A. zijn aangegeven op een gele achterrond en met een Leeuwenvlagje achteraan. ON4VRA-uizendingen staan bovendien in een kader. 04/03/2011 PRAC VOORDRACHT LOFAR Door Frans, ON5GO. In de clubshack; Holle Eikstraat 1, 1840 Londerzeel.. 20 :00 uur GPS: ,48 N ,44 O 06/03/ e VLOOIENMARKT GOSSELIES-CHARLEROI Collège Saint-Michel, Faubourg de Charleroi 15, 6041 Gosselies, uur, inkom 1, MHz GPS : ,96 N ,07 O 05-06/03/ e GIEßENER AMATEURFUNK TREFFEN UUR? Bûrgerhaus Zum Wiher 33, D Gießen-Kleinlinden, inkom gratis Vanuit Mechelen: ongeveer 380 km Info: GPS: ,83 N ,44 O 12/03/2011 LANDELIJKE RADIO VLOOIENMARKT ROSMALEN 36 e uitgave -Autotron s Hertogenbosch, Graafsebaan 133, NL-5248 NL Rosmalen, van 09 tot 15:30 uur. Inkom: 6,00 (?) Info: Vanuit Mechelen: ongeveer 126 km GPS: N O 13/03/2011 ON4VRA CLUBUITZENDING Clubuitzending van uit het Clubstation in Steenokkerzeel op MHz, ook live te volgen via 26/03/2011 V.R.A. vzw STATUTAIRE ALGEMENE VERGADERING Jaarlijkse afspraak, dit jaar in het Kasteel van Zonnebeke, (lokaal ZWVR, 2 e verdieping), Ieperstraat 7A, 8980 Zonnebeke. Om 10:00 uur stipt. Onthaal vanaf 09:00 uur, inpraat MHz, FM GPS: N O Alle nuttige informatie is verschenen in VRA-Informatief nr 2010-AV van 1/10/ /03/2011 ON4VRA CLUBUITZENDING Clubuitzending van uit het Clubstation in Steenokkerzeel op MHz, ook live te volgen via 27/03/2011 BROCANTE FLEURUS Salle Polyvalente du Vieux Campinaire & Forêt des Loisirs de Fleurus, Rue de la Virginette 2, 6220 Fleurus, van 9 tot 16 uur. Inkom 1,00 GPS: ,41»N ,68»O 02/04/ e FUNK-FLOHMARKT BERGHEIM Bürgerhaus, Rilkestrasze/Herbergerstrasze, D Bergheim-Quadrath-Ichendorf. Vanaf 09:00 uur. Info: GPS: N O Van uit Mechelen ongeveer 200 km 08/04/2011 PRAC VOORDRACHT PSK INTERFACE Door Tom, ON4TOM en Beni, ON3BCL. Om 20:00 uur in de clubshack; Holle Eikstraat 1, 1840 Londerzeel.. GPS: ,61 N ,24 O 09/04/ e AMATEURFUNK- & TECHNIKFLOHMARKT Bürgerhaus, Münchenerstrasze 2, D Wiesbaden-Delkenheim. Van 09 tot 16 uur. Gratis inkom. Info: GPS: N O Van uit Mechelen ongeveer 375 km RadioAmateur -22/24-

23 10/04/2011 ON4VRA CLUBUITZENDING Clubuitzending van uit het Clubstation in Steenokkerzeel op MHz, ook live te volgen via 16/04/2010 RADIOVLOOIENMARKT TYTSJERK Dorpshuis Yn E Mande, Zwartewegsend/Noarderein 1, NL-9255 KC Tyttsjerk (Friesland) Van 09:30 tot 15 uur. Inkom GRATIS. Info: Van uit Mechelen ongeveer 320 km GPS: N O 17/04/2011 DIRAGE 2011 Zaal G.C.O.C. Oosterhof, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, 3560 Lummen 09:00 16:00 uur Inkom: 3,00 (?) - Info: Inpraat: MHz GPS: ,71 N ,88 O 23-25/04/2011 ZWVR - KASTEELACTIVITEIT Onder voorbehoud. Vanaf 08:00 uur. Kasteel van Zonnebeke, Ieperstraat 7A, 8980 Zonnebeke, GPS: N O 24/04/2011 ON4VRA CLUBUITZENDING Clubuitzending van uit het Clubstation in Steenokkerzeel op MHz, ook live te volgen via 06/05/2011 PRAC LADIES NIGHT Voor de leden van PRAC Etentje met (x)yl s. Plaats wordt later meegedeeld. 08/05/2011 ON4VRA CLUBUITZENDING Clubuitzending van uit het Clubstation in Steenokkerzeel op MHz, ook live te volgen via 14/05/2011 HAMBEURS WAASLAND Clublokaal WLD, Dries 68/70, 9111 Sinaai-Waas. Van 10 tot 16 uur. Inkom Gratis GPS: N O 22/05/2011 ON4VRA CLUBUITZENDING Clubuitzending van uit het Clubstation in Steenokkerzeel op MHz, ook live te volgen via 22/05/2011 MAGNUM HAMBEURS HECHTEL-EKSEL Militair domein Depot Eksel/Vlasmeer, langs de baan Hasselt-Eindhoven. Eindhovensebaan 50 te Hechtel-Eksel. Van 10 tot 16 uur, Inkom 3,00. GPS: N O 27/05/2011 PRAC BARBECUE Traditioneel de jaarlijkse BBQ, vanaf 18:00 uur op de terreinen aan de clubshack; Holle Eikstraat 1, 1840 Londerzeel. GPS: ,48 N ,44 O 03/06/2011 PRAC PORTABLE RADIO REPORTING CONTEST Een oefening in GPS- en draagbare radiogebruik. Je hebt nodig een GPS (in de wagen of draagbaar) en uiteraard- een mobiele of draagbare radio. Inrichting: ON2LDC en ON7CI. Vertrek om 19:00 uur aan clubshack; Holle Eikstraat 1, 1840 Londerzeel. GPS: ,48 N ,44 O 05/06/2011 ON4VRA CLUBUITZENDING Clubuitzending van uit het Clubstation in Steenokkerzeel op MHz, ook live te volgen via RadioAmateur -23/24-

24 19/06/2011 ON4VRA CLUBUITZENDING Clubuitzending van uit het Clubstation in Steenokkerzeel op MHz, ook live te volgen via 03/07/2011 ON4VRA CLUBUITZENDING Clubuitzending van uit het Clubstation in Steenokkerzeel op MHz, ook live te volgen via 16/10/2011 HAMBEURS OPWIJKSE RADIOAMATEURS &E Hambeurs van de Opwijkse RadioAmateurs op zondag 16 oktober 2011 in de Sint- Pauluszaal in Opwijk-Centrum. Processiestraat 17, 1745 Opwijk (aan de brandweer-kazerne). Van 10:00 tot 15:00 uur. Ruime parking (Ring Heiveld). Inkom 2,00 (consumptie inclusief) Inpraat: ON4AOW; MHz en MHz; repeater ON0ORA, & MHz. Meer info bij Roger, ON7XY via GPS: ,80 N ,95 O! = wijziging datum, inhoud, Meer (ham)beurzen, tentoonstellingen, enz Website van Rolf Baumgarten, ON4LEA voor contestinformatie verwijzen wij naar: HF contests: Website van Marc Domen, ON7SS: Website van PI9SRS: en voor DX en en speciale stations is informatie beschikbaar op: DX-pedities die zijn aangekondigd: DX425 News: DX Bulletin OP: DX News Letter DARC: DX Notebook Lone Star: DX Central: DXWatch Les Nouvelles DX RadioAmateur -24/24-