Jaarrekeningen Jaarrekening Fortis Verslag Raad van Bestuur Fortis SA/NV en Fortis N.V. Jaarrekening Fortis SA/NV Jaarrekening Fortis N.V.

Transcriptie

1 Jaarrekeningen 2001 Jaarrekening Fortis Verslag Raad van Bestuur Fortis SA/NV en Fortis N.V. Jaarrekening Fortis SA/NV Jaarrekening Fortis N.V.

2

3 Inhoud Jaarrekening Fortis Accountantsverklaring 7 Geconsolideerde balans 8 Geconsolideerde winst- en verliesrekening 9 Geconsolideerd overzicht van Comprehensive income 10 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 11 Toelichting 13 1 Geconsolideerde vermogensvergelijking 13 2 Segmentinformatie 14 3 Algemeen, inclusief verslaggevings- en consolidatiegrondslagen 24 4 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling 26 5 Wijzigingen in de samenstelling van Fortis 34 6 Reële waarde van financiële instrumenten 37 7 Aandeel van derden in groepsvermogen 39 8 Eigen vermogen 41 9 Transacties buiten de balans Risicobeheer Beleggingen en vermogen onder beheer Pensioenregelingen Personeelsoptieplannen Winstbelasting Winst per aandeel Niet operationele elementen Invloed van valutakoersverschillen Vergoeding aan de bestuurders Dividend Regelgeving en solvabiliteit 72 Balans verzekeringsbedrijf 74 Winst- en verliesrekening verzekeringsbedrijf 75 Toelichting balans en winst- en verliesrekening verzekeringsbedrijf 79 Balans bankbedrijf 104 Winst- en verliesrekening bankbedrijf 105 Toelichting balans en winst- en verliesrekening bankbedrijf 106 Balans algemeen 134 Winst- en verliesrekening algemeen 135 Toelichting balans en winst- en verliesrekening algemeen 136 Gebeurtenissen na balansdatum 139 2

4 Verslag van de Raad van Bestuur 143 Jaarrekening Fortis SA/NV Raad van Bestuur, Commissaris 149 Vennootschappelijke jaarrekening 151 Balans 152 Resultatenrekening 154 Uittreksel uit de toelichting bij de jaarrekening 156 Algemene informatie 162 Jaarrekening Fortis N.V. Balans 172 Winst- en verliesrekening 173 Toelichting op de balans en winst- en verliesrekening 174 Overige gegevens 181 Stichting Continuïteit Fortis 183 Stichting Prioriteit Fortis 184 Waarschuwing ten aanzien van mededelingen met betrekking tot de toekomst 185 3

5

6 Jaarrekening 2001 Fortis

7 Alle bedragen opgenomen in de cijferopstellingen van deze jaarrekening luiden in miljoenen euro s tenzij anders vermeld. 6

8 Accountantsverklaring Opdracht Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaarrekening 2001 van Fortis gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de leiding van Fortis. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland en België algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controle-opdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke schattingen die de leiding van het bedrijf daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. Oordeel Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Fortis per 31 december 2001 en van het resultaat over 2001, in overeenstemming met de in België toepasselijke wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften zoals beschreven in de toelichting. Utrecht, 13 maart 2002 Brussel, 13 maart 2002 KPMG Accountants N.V. PricewaterhouseCoopers Bedrijfsrevisoren B.C.V.B.A. vertegenwoordigd door Ph. Barbier 7

9 Geconsolideerde balans (voor winstbestemming) Noot Activa Kasmiddelen 5.094, , ,4 Handelsportefeuille effecten , , ,8 Beleggingen , , ,0 Leningen aan kredietinstellingen , , ,1 Leningen aan klanten , , ,2 Aandeel herverzekeraars in technische voorzieningen 6.890, , ,7 Overlopende acquisitiekosten 2.963, , ,4 Overlopende activa , , ,7 Beleggingen voor rekening en risico van polishouders , , ,0 Overige activa , , ,0 Totaal activa , , ,3 Passiva Schulden aan kredietinstellingen , , ,9 Schulden aan klanten , , ,4 Schuldbewijzen , , ,4 Technische voorzieningen , , ,7 Technische voorzieningen voor beleggingen voor rekening en risico van polishouders , , ,3 Overlopende passiva , , ,4 Overige passiva , , ,3 Converteerbare obligatieleningen 1.257, , ,9 Achtergestelde schulden , , , , , ,7 Fonds voor algemene bankrisico's 2.216, , ,2 Aandeel van derden in groepsvermogen , , ,5 Eigen vermogen: - Kapitaal 6.084,9 428,4 397,6 - Agioreserve , , ,8 - Herwaarderingsreserve 549, , ,9 - Goodwill , , ,0 - Overige reserves , , ,4 - Nettowinst lopend boekjaar 2.598, , ,2 Totaal eigen vermogen 1, , , ,9 Groepsvermogen , , ,4 Totaal passiva , , ,3 8

10 Geconsolideerde winst- en verliesrekening Jaarrekening 2001 Fortis Geconsolideerd Noot Baten: Verzekeringspremies , , ,6 Rentebaten , , ,6 Commissies 1.978, , ,0 Resultaat uit financiële transacties ,8 489, ,6 Overige baten 2.659, , ,7 Totale baten , , ,5 Rentelasten , , ,9 Totale baten na aftrek van rentelasten , , ,6 Verzekeringstechnische lasten , , ,4 Waardecorrecties - 625,8-619,5-546,9 Nettobaten , , ,3 Bedrijfskosten , , ,2 Operationeel resultaat vóór belastingen 3.493, , ,1 Belastingen , ,4-892,9 Operationele groepswinst 2.444, , ,2 Aandeel van derden 177,1 217,7 183,0 Netto operationeel resultaat 2.267, , ,2 Niet operationele elementen: Resultaat uit financiële transacties 433,9 248,6 353,0 Overige baten 108,2 111,4 Waardecorrecties 157,5 Bedrijfskosten - 342,3 Belastingen ,0-105,1 Niet operationele elementen na belastingen ,8 412,4 353,0 Nettowinst 2.598, , ,2 Kerncijfers per aandeel (in EUR): Netto operationeel resultaat 1,75 1,94 1,71 Nettowinst 15 2,01 2,28 2,02 Gewogen gemiddeld aantal aandelen (in duizenden) Kerncijfers per aandeel na volledige conversie (in EUR): Netto operationeel resultaat 1,73 1,90 1,68 Nettowinst 1,98 2,23 1,98 Gewogen gemiddeld aantal aandelen (in duizenden)

11 Geconsolideerd overzicht van Comprehensive income Nettowinst 2.598, , ,2 Herwaardering van beleggingen ,4-468, ,6 Terugboeking van herwaarderingen bij verkoop van beleggingen - 734,2-662,6-524,1 Belastingen 214,8 65,3-118,7 Totaal inzake herwaardering na belastingen , ,6 651,8 Goodwill - 773, , ,7 Valutakoersverschillen 94,7 109,0 227,5 Other comprehensive income , , ,4 Totaal Comprehensive income - 356,9-987, ,8 Het overzicht comprehensive income toont de wijzigingen in het eigen vermogen gedurende het jaar, met uitzondering van wijzigingen die voortkomen uit de uitgifte van aandelen en uitkeringen aan aandeelhouders. 10

12 Geconsolideerd kasstroomoverzicht Jaarrekening 2001 Fortis Geconsolideerd Kasstromen uit bedrijfsactiviteiten: Nettowinst 2.598, , ,2 Correcties om nettowinst te laten aansluiten op de nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten: - Aandeel van derden 177,2 217,7 183,1 - Waardecorrectie vorderingen 625,8 461,9 546,9 - Waardecorrectie terreinen en gebouwen 9,4-20,7 45,7 - Afschrijvingen en waardestijgingen 711, , ,7 - Valutaresultaat op obligaties en andere vastrentende waarden - 473,4-206, ,5 - Gerealiseerd resultaat bij verkoop beleggingen in effecten - 558, , ,4 - Gerealiseerd resultaat bij verkoop terreinen en gebouwen - 51,6-73,2-52,3 - Ongerealiseerde resultaten op handelsportefeuille effecten - 54,0-219,5-77,1 - Overige 68,0-43,3 78,3 Nettowijziging in het werkkapitaal, excl. effect van acquisities: - Handelsportefeuille effecten , , ,1 - Overlopende acquisitiekosten 89, ,8-966,0 - Overlopende activa , , ,1 - Beleggingen voor rekening en risico van polishouders , , ,0 - Overige activa , ,1-375,9 - Technische voorzieningen 6.052, , ,6 - Overlopende passiva 3.327, , ,2 - Technische voorzieningen voor beleggingen voor rekening en risico van polishouders 1.313, , ,3 - Overige passiva , , ,7 Netto kasstroom uit bedrijfsactiviteiten , , ,3 Kasstroom uit beleggingsactiviteiten: Aankoop van effecten voor beleggingsdoeleinden , , ,2 Opbrengst uit verkopen/aflossing van beleggingen in effecten , , ,5 Nettotoename leningen aan kredietinstellingen - 911, , ,7 Nettotoename leningen aan klanten , , ,9 Aankoop/verkoop bedrijven na aftrek verkregen kasmiddelen 78,6-365, ,8 Netto-aankopen van materiële vaste activa en immateriële activa - 354,4-408,5-454,1 Netto kasmiddelen aangewend voor beleggingsactiviteiten , , ,2 11

13 Kasstroom uit financieringsactiviteiten: Mutatie in schulden aan kredietinstellingen 2.162, , ,9 Mutatie in schulden aan klanten , , ,0 Mutatie in schuldbewijzen 7.087, ,1-603,0 Mutatie in converteerbare obligatielening 575,3 Mutatie in achtergestelde schulden 1.924,8 856,2 584,4 Kapitaal uitgegeven door Fortis 9, , ,3 Kapitaal ingebracht door derden 591, ,0 Uitgekeerde dividenden ,1-818,8-610,1 Netto kasmiddelen uit financieringsactiviteiten , , ,8 Netto mutatie kasmiddelen - 867, ,3-139,1 Kasmiddelen per 1 januari 6.110, , ,8 Wisselkoerseffect op kasmiddelen - 148,2-388,4 124,7 Kasmiddelen per 31 december 5.094, , ,4 Betaalde rente , , ,1 Betaalde winstbelasting 974,9 751,6 653,0 Niet-contante transacties Zoals is beschreven in paragraaf 5 Wijzigingen in de samenstelling van Fortis van de toelichting, heeft Fortis het belang van 44,7% in Banque Générale du Luxembourg in maart 2000 verworven. Deze acquisitie werd gefinancierd door middel van de uitgifte van aandelen en met kasmiddelen. In december 2000 heeft Fortis ASR Verzekeringsgroep overgenomen. Deze acquisitie werd eveneens gefinancierd door middel van de uitgifte van aandelen en met kasmiddelen. In het geconsolideerde kasstroomoverzicht zijn de in het kader van deze beide acquisities betaalde nettokasmiddelen opgenomen. Tegenprestaties anders dan in geld zijn hierin niet opgenomen. 12

14 Toelichting 1 Geconsolideerde vermogensvergelijking Jaarrekening 2001 Fortis Geconsolideerd Eigen vermogen per 31 december ,9 Uitgifte van aandelen 3.726,1 Inkoop en heruitgifte van aandelen - 44, ,2 Nettowinst 2.767,6 Dividend over ,2 Herwaarderingen beleggingen - 468,3 Terugboeking herwaarderingen bij verkoop van beleggingen - 662, ,9 Belastingen 65, ,6 Goodwill ,8 Valutakoersverschillen 109,0 Overige vermogensmutaties - 73,3 Eigen vermogen per 31 december ,8 Uitgifte van aandelen 101,4 Heruitgifte van aandelen 8,6 110,0 Nettowinst 2.598,2 Dividend over ,4 Herwaardering van beleggingen ,4 Terugboeking van herwaarderingen bij verkoop van beleggingen - 734, ,6 Belastingen 214, ,8 Goodwill - 773,0 Valutakoersverschillen 94,7 Overige vermogensmutaties 32,0 Eigen vermogen per 31 december ,5 13

15 2 Segmentinformatie Fortis onderscheidt bij de verslaggeving verschillende segmenten op basis van de verschillende producten en diensten. De segmentatie is mede ingegeven door de verschillende verslaggevingseisen die aan bank- en verzekeringsproducten gesteld worden. Het gaat hierbij om: het verzekeringsbedrijf, het bankbedrijf en de sector algemeen. Het vermogensbeheer is opgenomen in het bankbedrijf. Het verzekeringsbedrijf verkrijgt zijn inkomsten uit een uitgebreid scala van levensverzekerings- en niet-leven verzekeringspolissen en andere hiermee verband houdende producten. Het bankbedrijf verkrijgt zijn inkomsten uit network banking, merchant banking, investment banking, private banking en asset management. Tot de sector algemeen behoren de niet aan de bank- of verzekeringsbedrijf gerelateerde activiteiten zoals de treasury- en financieringsactiviteiten van de groep en de overige holdingactiviteiten. De voornaamste activa in de sector algemeen hebben betrekking op vorderingen op groepsmaatschappijen. De passiva bestaan voornamelijk uit commercial paper en andere kortlopende leningen die worden aangehouden door financieringsmaatschappijen van Fortis en converteerbare obligatieleningen. Het verslaggevingsbeleid voor de verschillende segmenten is gelijk en is beschreven in paragraaf 4 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling. Onder de gegevens per segment zijn de transacties tussen de verschillende segmenten opgenomen. 14

16 In de volgende tabel zijn balansgegevens uitgesplitst naar segment: Jaarrekening 2001 Fortis Verzekeringsbedrijf Bankbedrijf Algemeen Eliminaties Totaal Geconsolideerd Activa Kasmiddelen 1.154, ,2 10,4-625, ,2 Handelsportefeuille effecten , ,0 Beleggingen , ,9 322, ,3 Leningen aan kredietinstellingen 1.971, ,9 5,0-674, ,9 Leningen aan klanten , , , , ,9 Aandeel herverzekeraars in technische voorzieningen 6.890, ,8 Overlopende acquisitiekosten 2.963, ,6 Overlopende activa 1.318, ,4 244,7-370, ,9 Beleggingen voor rekening en risico van polishouders , ,4 Overige activa 5.463, , , , ,9 Totaal activa , , , , ,9 Passiva Schulden aan kredietinstellingen 378, ,7 0, , ,3 Schulden aan klanten , , ,2 Schuldbewijzen 4.601, , , , ,9 Technische voorzieningen , ,4 Technische voorzieningen voor beleggingen voor rekening en risico van polishouders , ,9 Overlopende passiva 1.496, ,8 330,0-358, ,6 Overige passiva , ,9 334, , ,3 Converteerbare obligatielening 1, , ,3 Achtergestelde schulden 2.475, , , , , , , , , ,0 Fonds voor algemene bankrisico's 2.216, ,7 Aandeel van derden in groepsvermogen 694,5 798,6 639, ,7 Eigen vermogen 7.085, , , ,5 Groepsvermogen 7.780, , , ,2 Totaal passiva , , , , ,9 15

17 Verzekeringsbedrijf Bankbedrijf Algemeen Eliminaties Totaal Activa Kasmiddelen 1.249, ,1 84,1-565, ,3 Handelsportefeuille effecten , ,9 Beleggingen , ,8 454, ,0 Leningen aan kredietinstellingen 1.632, ,0-409, ,8 Leningen aan klanten , , , , ,4 Aandeel herverzekeraars in technische voorzieningen 4.943, ,6 Overlopende acquisitiekosten 3.297, ,7 Overlopende activa 1.164, ,2 138,4-152, ,9 Beleggingen voor rekening en risico van polishouders , ,7 Overige activa 6.230, , , , ,4 Totaal activa , , , , ,7 Passiva Schulden aan kredietinstellingen 402, ,6-529, ,3 Schulden aan klanten , , ,0 Schuldbewijzen 3.345, , , , ,8 Technische voorzieningen , ,2 Technische voorzieningen voor beleggingen voor rekening en risico van polishouders , ,1 Overlopende passiva 452, ,0 149,2-444, ,0 Overige passiva , , , , ,0 Converteerbare obligatielening 1, , ,3 Achtergestelde schulden 1.281, ,3 294, , , , , , , ,0 Fonds voor algemene bankrisico's 2.042, ,9 Aandeel van derden in groepsvermogen 729,5 823,2 606, ,0 Eigen vermogen 8.090, , , ,8 Groepsvermogen 8.819, ,2-983, ,8 Totaal passiva , , , , ,7 16

18 Verzekeringsbedrijf Bankbedrijf Algemeen Eliminaties Totaal Geconsolideerd Activa Kasmiddelen 959, ,9 54,6-561, ,4 Handelsportefeuille effecten 9.898, ,8 Beleggingen , ,5 337, ,0 Leningen aan kredietinstellingen 1.673, ,7 17,4-114, ,1 Leningen aan klanten 7.816, , , , ,2 Aandeel herverzekeraars in technische voorzieningen 4.231, ,7 Overlopende acquisitiekosten 2.081, ,4 Overlopende activa 1.175, ,0 111,6-197, ,7 Beleggingen voor rekening en risico van polishouders , ,0 Overige activa 2.720, , , , ,0 Totaal activa , , , , ,3 Passiva Schulden aan kredietinstellingen 425, ,8 16,0-797, ,9 Schulden aan klanten ,8-515, ,4 Schuldbewijzen 1.701, , , , ,4 Technische voorzieningen , ,7 Technische voorzieningen voor beleggingen voor rekening en risico van polishouders , ,3 Overlopende passiva 522, ,0 128,3-163, ,4 Overige passiva 5.349, , , , ,3 Converteerbare obligatielening 1.255, ,9 Achtergestelde schulden 847, ,1 294, , , , , , , ,7 Fonds voor algemene bankrisico's 1.861, ,2 Aandeel van derden in groepsvermogen 740, , ,5 Eigen vermogen 8.463, , , ,9 Groepsvermogen 9.203, , , ,4 Totaal passiva , , , , ,3 17

19 In de volgende tabel is informatie uit de resultatenrekening uitgesplitst naar segment: 2001 Verzekeringsbedrijf Bankbedrijf Algemeen Eliminaties Totaal Baten: Verzekeringspremies , ,3 Rentebaten 3.158, ,6 480,3-692, ,8 Commissies 1.978, ,4 Resultaat uit financiële transacties , , ,8 Overige baten 1.745,8 897,3 17,5-0, ,7 Totale baten , ,8 497,8-693, ,4 Rentelasten - 688, ,6-504,9 693, ,3 Totale baten na aftrek van rentelasten , ,2-7,1 0, ,1 Verzekeringstechnische lasten , ,2 Waardecorrecties - 625,8-625,8 Nettobaten 6.628, ,4-7, ,1 Bedrijfskosten , ,9-165, ,7 Operationeel resultaat vóór belastingen 1.667, ,5-172, ,4 Belastingen - 396,0-693,0 40, ,9 Operationele groepswinst 1.271, ,5-132, ,5 Aandeel van derden 61,7 67,1 48,3 177,1 Netto operationeel resultaat 1.209, ,4-180, ,4 Niet operationele elementen: Resultaat uit financiële transacties 343,6 90,3 433,9 Overige baten 108,2 108,2 Bedrijfskosten - 99,4-239,9-3,0-342,3 Belastingen 15,6 115,4 131,0 Niet operationele elementen na belastingen 368,0-34,2-3,0 330,8 Nettowinst 1.577, ,2-183, ,2 18

20 2000 Verzekeringsbedrijf Bankbedrijf Algemeen Eliminaties Totaal Geconsolideerd Baten: Verzekeringspremies , ,7 Rentebaten 2.533, ,9 304,6-425, ,1 Commissies 2.163, ,6 Resultaat uit financiële transacties - 535, ,1 489,6 Overige baten 2.227,9 677,5 12, ,5 Totale baten , ,1 316,7-425, ,5 Rentelasten - 314, ,9-369,5 425, ,9 Totale baten na aftrek van rentelasten , ,2-52,8 0, ,6 Verzekeringstechnische lasten , ,3 Waardecorrecties - 619,5-619,5 Nettobaten 6.231, ,7-52, ,8 Bedrijfskosten , ,0-172, ,5 Operationeel resultaat vóór belastingen 1.768, ,7-225, ,3 Belastingen - 444,7-640,5 40, ,4 Operationele groepswinst 1.323, ,2-184, ,9 Aandeel van derden 58,3 121,7 37,7 217,7 Netto operationeel resultaat 1.265, ,5-222, ,2 Niet operationele elementen: Resultaat uit financiële transacties 149,3 99,3 248,6 Overige baten 111,4 111,4 Waardecorrecties 157,5 157,5 Belastingen - 41,8-63,3-105,1 Niet operationele elementen na belastingen 218,9 193,5 412,4 Nettowinst 1.484, ,0-222, ,6 19

21 1999 Verzekeringsbedrijf Bankbedrijf Algemeen Eliminaties Totaal Baten: Verzekeringspremies , ,6 Rentebaten 2.275, ,9 120,6-162, ,6 Commissies 1.838,2-6, ,0 Resultaat uit financiële transacties 2.025,0 704,1 2, ,6 Overige baten 1.930,1 677,4 115,4-57, ,7 Totale baten , ,6 238,5-225, ,5 Rentelasten - 200, ,3-305,5 219, ,9 Totale baten na aftrek van rentelasten , ,3-67,0-6, ,6 Verzekeringstechnische lasten , ,4 Waardecorrecties - 546,9-546,9 Nettobaten 4.759, ,4-67,0-6, ,3 Bedrijfskosten , ,0-107,2 6, ,2 Operationeel resultaat vóór belastingen 1.270, ,4-174,2 0, ,1 Belastingen - 297,7-612,0 16,8-892,9 Operationele groepswinst 973, ,4-157, ,2 Aandeel van derden 37,2 145,8 183,0 Netto operationeel resultaat 936, ,6-157, ,2 Niet operationele elementen: Resultaat uit financiële transacties 353,0 353,0 Niet operationele elementen na belastingen 353,0 353,0 Nettowinst 1.289, ,6-157, ,2 20

22 In onderstaande tabel wordt een uitsplitsing gegeven van financiële en andere gegevens naar geografisch gebied. Het uitgangspunt voor deze uitsplitsing is het land waarin de groepsmaatschappij van Fortis is gevestigd Geconsolideerd Verenigde Rest van België Nederland Luxemburg Benelux Staten de wereld Eliminaties Totaal Totaal activa Verzekeringsbedrijf , , , , , ,4-308, ,8 Bankbedrijf , , , , , ,1-3, ,1 Algemeen ,1 Eliminaties , ,9 Leningen , , , , , , , ,8 Technische voorzieningen, netto 1) , ,9 377, , , , ,5 Totale baten, na aftrek van rentelasten Verzekeringsbedrijf 5.452, ,2 403, , , , ,0 Bankbedrijf 3.750, ,2 757, ,1 207, , ,2 Algemeen - 7,1 Eliminaties ,1 Verzekeringspremies (bruto) Levensverzekering 3.693, ,2 455, , , , ,7 Niet-leven verzekering 1.061, ,9 14, , , , , ,9 Renteresultaat 2) Bankbedrijf 2.230, ,7 325, ,3 147,7 564, ,0 Operationeel resultaat vóór belastingen Verzekeringsbedrijf 554,3 675,9 8, ,5 300,0 128, ,1 Bankbedrijf 798,2 273,0 441, ,4 87,9 398, ,5 Algemeen - 172, ,4 Gemiddeld personeelsbestand 3) Verzekeringsbedrijf Bankbedrijf Algemeen ) Technische voorzieningen minus aandeel herverzekeraars in technische voorzieningen eigen rekening. 2) Rentebaten (vorderingen, obligaties en overige) minus rentelasten. 3) Het effectieve gemiddelde is het aantal medewerkers op basis van volledige werktijd (FTE), waarbij rekening wordt gehouden met zowel parttime functies als medewerkers die in de loop van het jaar in dienst zijn gekomen of Fortis hebben verlaten. 21

23 2000 Verenigde Rest van België Nederland Luxemburg Benelux Staten de wereld Eliminaties Totaal Totaal activa Verzekeringsbedrijf , , , , , ,4-214, ,2 Bankbedrijf , , , , , ,3-523, ,6 Algemeen 8.553,7 Eliminaties , ,7 Leningen , , , , , , , ,2 Technische voorzieningen, netto 1) , ,1 362, , , , ,8 Totale baten, na aftrek van rentelasten Verzekeringsbedrijf 6.640, ,3 295, , , , ,2 Bankbedrijf 3.862, ,2 879, ,8 150, , ,2 Algemeen - 52,8 Eliminaties ,6 Verzekeringspremies (bruto) Levensverzekering 4.488, ,2 277, , , , ,3 Niet-leven verzekering 1.014,1 713,0 14, , , , , ,5 Renteresultaat 2) Bankbedrijf 2.364,4 914,9 292, ,7 143,6 440, ,0 Operationeel resultaat vóór belastingen Verzekeringsbedrijf 596,5 558,4-1, ,7 459,7 154, ,3 Bankbedrijf 765,2 580,3 349, ,3 22,6 356, ,7 Algemeen - 225, ,3 Gemiddeld personeelsbestand 3) Verzekeringsbedrijf Bankbedrijf Algemeen ) Technische voorzieningen minus aandeel herverzekeraars in technische voorzieningen eigen rekening. 2) Rentebaten (vorderingen, obligaties en overige) minus rentelasten. 3) Het effectieve gemiddelde is het aantal medewerkers op basis van volledige werktijd (FTE), waarbij rekening wordt gehouden met zowel parttime functies als medewerkers die in de loop van het jaar dienst zijn gekomen of Fortis hebben verlaten. 22

24 1999 Geconsolideerd Verenigde Rest van België Nederland Luxemburg Benelux Staten de wereld Eliminaties Totaal Totaal activa Verzekeringsbedrijf , ,0 946, , , , ,2 Bankbedrijf , , , , , , , ,0 Algemeen 5.050,3 Eliminaties , ,3 Leningen , , , , , , , ,3 Technische voorzieningen, netto 1) , ,6 415, , , , ,0 Totale baten, na aftrek van rentelasten Verzekeringsbedrijf 5.847, ,3 264, , , , ,5 Bankbedrijf 3.688, ,0 924, ,0 123,5 801, ,3 Algemeen - 67,0 Eliminaties - 6, ,6 Verzekeringspremies (bruto) Levensverzekering 3.312, ,7 169, , , , ,6 Niet-leven verzekering 981,1 680,3 13, , ,7 868, , ,9 Renteresultaat 2) Bankbedrijf 2.253,0 925,8 499, ,7 128,9 362, ,6 Operationeel resultaat vóór belastingen Verzekeringsbedrijf 469,3 392,5 8,4 870,2 324,1 76, ,9 Bankbedrijf 915,8 494,2 349, ,9 13,4 169, ,4 Algemeen - 174, ,1 Gemiddeld personeelsbestand 3) Verzekeringsbedrijf Bankbedrijf Algemeen ) Technische voorzieningen minus aandeel herverzekeraars in technische voorzieningen eigen rekening. 2) Rentebaten (vorderingen, obligaties en overige) minus rentelasten. 3) Het effectieve gemiddelde is het aantal medewerkers op basis van volledige werktijd (FTE), waarbij rekening wordt gehouden met zowel parttime functies als medewerkers die in de loop van het jaar dienst zijn gekomen of Fortis hebben verlaten. 23

25 3 Algemeen, inclusief verslaggevings- en consolidatiegrondslagen 3.1 Algemeen Fortis is een financiële dienstverlener met activiteiten op het gebied van verzekeren, bankieren en beleggen. De thuismarkt van Fortis omvat de Benelux-landen België, Nederland en Luxemburg. Daarnaast heeft zij internationale activiteiten in met name de Verenigde Staten, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, en een aantal landen in Azië en Afrika. De bankactiviteiten omvatten een breed scala van diensten, waaronder network banking, merchant banking, private banking en asset management. Het pakket levensverzekeringsproducten biedt een grote verscheidenheid aan winstdelende en niet-winstdelende polissen die worden verkocht op grond van zowel individuele als collectieve contracten. Bij winstdelende polissen deelt de polishouder in hetzij de winst van de uitgevende instelling, hetzij het beleggingsresultaat dat is behaald op toegewezen activa. Bij niet-leven verzekeringen zijn de voornaamste producten brand- en autoverzekeringen voor particuliere en zakelijke klanten, kredietgerelateerde verzekeringen en ziekte- en ongevallenverzekeringen op basis van individuele en collectieve contracten. Fortis is via het Fortis-aandeel genoteerd op de Eerste Markt van Euronext Brussels en op het Officiële Segment van de effectenmarkt van Euronext Amsterdam. Daarnaast heeft Fortis een notering in Luxemburg en een gesponsord ADR programma in de Verenigde Staten. Fortis is tot stand gekomen in 1990, toen de AG Groep (de voorloper van Fortis (B) SA/NV, een grote Belgische verzekeraar ( Fortis (B) ) en AMEV (de voorloper van Fortis (NL) N.V., een grote Nederlandse verzekeraar ( Fortis (NL) ) hun activiteiten samenvoegden. De beide moedervennootschappen bleven afzonderlijke juridische eenheden en behielden een afzonderlijke primaire notering op de effectenbeurs van respectievelijk Brussel (Fortis (B)) en Amsterdam (Fortis (NL)). Het bestuur van Fortis heeft in 1998 bepaald dat de transparantie en flexibiliteit van de topstructuur moesten worden vergroot. De herstructurering is in twee fasen uitgevoerd. Met terugwerkende kracht is per 1 januari 1998 de zogenaamde Egalisatieovereenkomst van kracht geworden. Deze overeenkomst hield o.a. in dat de economische rechten (winst, eigen vermogen en dividend) die zijn verbonden aan elk aandeel Fortis (NL) en Fortis (B) ten opzichte van elkaar gelijk zijn. Bij de aanvang van de herstructurering was 1 aandeel Fortis (B) gelijk aan 4,5 aandeel Fortis (NL). In januari 1999 is de egalisatieratio omgezet in de verhouding 1:1 doordat het aandeel Fortis (NL) is gesplitst in twee aandelen en het aandeel Fortis (B) in negen aandelen. De tweede fase is afgerond op 17 december Met ingang van deze datum zijn de aandelen Fortis (B) en Fortis (NL) vervangen door één nieuw beursgenoteerd effect (het Fortis-aandeel ). Het nieuwe effect vertegenwoordigt een aandeel in elk van de nieuwe moedervennootschappen die zijn ontstaan als onderdeel van de herstructurering (Fortis SA/NV in België respectievelijk Fortis N.V. in Nederland). Tijdens de buitengewone aandeelhoudersvergaderingen van Fortis (B) respectievelijk Fortis (NL) op 14 december 2001 is ingestemd met het eenmakingsvoorstel. Het voorstel omvatte onder andere een juridische fusie tussen Fortis (B) en Fortis SA/NV alsmede een juridische fusie tussen Fortis (NL) en Fortis N.V. De vennootschappen Fortis (B) en Fortis (NL) verdwenen hierbij, Fortis SA/NV in België en Fortis N.V. in Nederland werden de nieuwe moedervennootschappen. Alvorens tot fusie werd overgegaan hebben Fortis SA/NV en Fortis N.V. al hun activa en passiva ingebracht in respectievelijk Fortis Brussels SA/NV en Fortis Utrecht N.V. Beide vennootschappen zijn nieuw opgericht. De transacties, die samenhangen met de tweede fase, zijn op 1 juli 2001 geëffectueerd. 24

26 De economische rechten van de aandeelhouders zijn niet gewijzigd door deze laatste herstructurering. In de cijferopstellingen omtrent het eigen vermogen, waarin voorheen een expliciet onderscheid werd gemaakt tussen het eigen vermogen van Fortis (B) en Fortis (NL), wordt met ingang van het verslagjaar 2001 dit onderscheid niet meer gemaakt. De vergelijkende cijfers zijn dienovereenkomstig aangepast. Financiële instrumenten die samenhingen met aandelen Fortis (B) of Fortis (NL) zijn omgezet in instrumenten die samenhangen met Fortis-aandelen. De eenmaking heeft geen gevolgen voor het geconsolideerde resultaat of het totale vermogen. Geconsolideerd Oude structuur Nieuwe structuur Aandeelhouders Fortis (B) Aandeelhouders Fortis (NL) Aandeelhouders Fortis Fortis (B) SA/NV (België) Fortis (NL) N.V. Fortis SA/NV (Nederland) (België) 56,94% 43,06% 50% 50% Fortis N.V. (Nederland) 56,94% 43,06% 50% 50% Fortis SA/NV (België) Fortis N.V. (Nederland) Fortis Brussels SA/NV Fortis Utrecht N.V. Fortis Bank SA/NV Fortis Insurance N.V. Fortis Bank SA/NV Fortis Insurance N.V. De aandeelhouders zijn tegelijkertijd aandeelhouders in Fortis SA/NV en in Fortis N.V. en hebben derhalve het recht om, per gehouden Fortis-aandeel, één stem uit te brengen in de vergaderingen van aandeelhouders van beide vennootschappen. De houders van het Fortis-aandeel hebben het recht om te kiezen of zij dividend van Fortis SA/NV of Fortis N.V. willen ontvangen (zie ook paragraaf 19 Dividend ). Voor uitgebreide informatie omtrent de eenmaking van het Fortis-aandeel wordt verwezen naar het informatiememorandum met betrekking tot de eenmaking van de aandelen van Fortis. 3.2 Verslaggevingsgrondslagen Algemeen Fortis heeft geopteerd voor consortium accounting. Dit houdt in dat de cijfers van Fortis SA/NV en Fortis N.V. worden meegeconsolideerd. De geconsolideerde jaarrekening is in overeenstemming met de toepasselijke wettelijke en bestuursrechtelijke voorschriften in België. Fortis heeft, zoals nader beschreven in de toelichting en de grondslagen voor waardering, zowel qua presentatie, als inhoud van een aantal bij wet voor consortia voorziene opties gebruik gemaakt, rekening houdend met Art van het Wetboek van Vennootschappen in België, teneinde zo getrouw mogelijk de haar eigen bank- en verzekeringsactiviteiten in de jaarrekening op te nemen. Wijzigingen in de verslaggevingsgrondslagen De grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van 2000 en Met ingang van 2001 worden de niet operationele elementen separaat verantwoord in de winst- en verliesrekening. De vergelijkende cijfers over 2000 en 1999 zijn op dit punt aangepast. Fortis blijft er naar streven om haar verslaggevingsgrondslagen en presentatie te laten aansluiten met de internationaal erkende grondslagen. 25

27 3.3 Grondslagen voor consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening van Fortis zijn de cijfers van Fortis SA/NV en Fortis N.V. opgenomen, alsmede die van de maatschappijen waarin zij gezamenlijk direct of indirect meer dan 50% zeggenschap hebben. Joint ventures waarin Fortis 50% van de zeggenschap heeft, worden proportioneel geconsolideerd. Special Purpose Vehicles (SPV) die in het leven zijn geroepen in het kader van effectisering en waarin geen zeggenschap wordt uitgeoefend worden niet meegeconsolideerd. Vanaf 1 januari 1999 worden, bij acquisities van bedrijven die worden meegeconsolideerd in de jaarrekening, de activa en passiva van het geacquireerde bedrijf herrekend tegen de reële waarde. Een eventueel resterend bedrag aan goodwill wordt volledig ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht. Goodwill die ontstaat bij de acquisitie van deelnemingen die worden gewaardeerd volgens de equivalentiemethode wordt eveneens ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht. Een lijst met alle groepsmaatschappijen en overige deelnemingen is gedeponeerd bij de Nationale Bank van België in Brussel en bij het handelsregister van de Kamer van Koophandel in Utrecht. De lijst is op verzoek gratis verkrijgbaar bij Fortis in Brussel en in Utrecht. Eliminaties Fortis is een groep van maatschappijen waarvan de activiteiten een breed vlak van financiële dienstverlening beslaan en die ook onderling tegen marktvoorwaarden diensten aan elkaar verlenen. Onderlinge transacties die binnen het kader van de normale bedrijfsuitoefening vallen en die tegen marktvoorwaarden plaatsvinden worden in de winst- en verliesrekening niet geëlimineerd. Onderlinge balansverhoudingen die hieruit voortvloeien worden in de balans van Fortis echter wel geëlimineerd. Alle overige transacties tussen groepsmaatschappijen zijn in de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening geëlimineerd. 4 Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemeen Activa en passiva worden verantwoord tegen de nominale waarde, tenzij hieronder een andere waarderingsgrondslag wordt aangegeven. Indien noodzakelijk wordt de waarde van activa weergegeven na aftrek van een voorziening voor waardeverminderingen. De resultaten worden, tenzij anders vermeld, toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben, respectievelijk waarin de dienst is verleend of genoten. Toepassing van aannames Teneinde de jaarrekening te kunnen opstellen moeten een aantal schattingen en aannames worden gemaakt die van invloed zijn op de geconsolideerde balansen en resultaten. De werkelijke bedragen kunnen van deze schattingen afwijken. Volgens de algemeen aanvaarde verslaggevingsregels dienen ook voorwaardelijke activa en passiva per de datum van de jaarrekening gerapporteerd te worden. Belangrijke schattingen, waarvoor een relatief grote kans bestaat dat deze op korte termijn een aanzienlijke wijziging laten zien, zijn de schattingen die betrekking hebben op de hoogte van de voorziening voor verliezen op leningen. 26

28 Voorzieningen die getroffen zijn voor te betalen schaden, schadeafwikkelingskosten en uitkeringen op levensverzekerings- en ziektekostenpolissen, zijn onder meer gebaseerd op aannames met betrekking tot sterfte- en ziektecijfers, schadeafwikkelingspatronen en de rentetarieven per de datum van de jaarrekening. Geconsolideerd Fortis maakt gebruik van bepaalde financiële instrumenten en belegt in effecten die zijn uitgegeven door bepaalde instellingen die niet ter beurze zijn genoteerd. Voor de waardering hiervan worden schattingen gemaakt op basis van historische informatie, actuariële analyses, financiële modellen en andere analysetechnieken. Valuta s Ten behoeve van de consolidatie worden de activa en passiva van deelnemingen die niet in euro s luiden omgerekend naar euro s tegen de koers aan het einde van de verslagperiode. De winst- en verliesrekening wordt omgerekend tegen de gemiddelde koers. De hieruit voortvloeiende omrekeningsverschillen worden ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht. Verschillen die ontstaan bij de herwaardering van in vreemde valuta s genoteerde beleggingen, die op marktwaarde worden gewaardeerd en financiering van deelnemingen worden eveneens rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen. Alle overige valutakoersverschillen worden in de winst- en verliesrekening verantwoord. Hieronder volgt een overzicht van de voornaamste wisselkoersen welke zijn gebruikt bij het opstellen van deze geconsolideerde jaarrekening: Koersen ultimo boekjaar Gemiddelde koersen euro = Pond sterling 0,61 0,62 0,62 0,62 0,61 0,66 US dollar 0,88 0,93 1,00 0,90 0,92 1,07 Australische dollar 1,67 1,68 1,54 1,72 1,59 1,65 Eigen aandelen Fortis-aandelen gehouden door Fortis SA/NV en Fortis N.V., zijn niet gerechtigd tot dividend of reserves. Voor de berekening van het dividend, de netto winst en het vermogen per aandeel worden deze aandelen buiten beschouwing gelaten. De kostprijs van deze aandelen wordt in mindering gebracht op het eigen vermogen. Fortis-aandelen gehouden door andere groepsmaatschappijen zijn begrepen in de beleggingen en in de handelsportefeuille effecten. Zij worden gewaardeerd op reële waarde met uitzondering van de Fortis-aandelen gekocht ter indekking van personeelsoptieplannen. Deze worden verantwoord onder de overige activa tegen de uitoefenprijs of lagere (anders dan tijdelijk) reële waarde. Handelsportefeuille effecten De handelsportefeuille effecten wordt verantwoord tegen de reële waarde. Voor zover mogelijk is deze gebaseerd op beursnoteringen. Indien geen beursnotering beschikbaar is, wordt de reële waarde geschat aan de hand van beursnoteringen van vergelijkbare instrumenten of door een berekening van de contante waarde van de verwachte kasstromen op basis van markttarieven. Gerealiseerde en niet-gerealiseerde winsten of verliezen op de handelsportefeuille worden direct in de winst- en verliesrekening verwerkt in het resultaat uit financiële transacties. 27

29 Beleggingen Kortlopend overheidspapier, obligaties en andere vastrentende waarden (inclusief preferente aandelen die de houder van dergelijke aandelen het recht geven op een vast dividendpercentage) welke Fortis heeft verworven in het kader van de beheersing van het lange-termijnrenterisico en het liquiditeitsrisico worden verantwoord tegen de aanschaffingsprijs minus amortisatie van agio en disagio (amortisatiewaarde). Een voorziening voor waardevermindering wordt getroffen indien er twijfel bestaat over de inbaarheid van de betreffende bedragen. Bij verkoop van vastrentende waarden wordt de winst of het verlies dat daarbij gerealiseerd wordt in de winst- en verliesrekening verantwoord als onderdeel van het resultaat uit financiële transacties, tenzij de betreffende vastrentende waarden binnen korte tijd zullen worden vervangen door andere waarden van hetzelfde type. Indien aan dit herbeleggingscriterium wordt voldaan, worden gerealiseerde winsten en verliezen uitgesteld en gespreid over de gemiddelde looptijd van de beleggingsportefeuille afgeschreven als een correctie op het rendement (rente uit obligaties en andere vastrentende waarden). Aandelen (waaronder ook converteerbare obligaties worden begrepen) worden verantwoord tegen de reële waarde. Voor zover mogelijk is deze gebaseerd op beursnoteringen. Indien geen beursnotering beschikbaar is, wordt de reële waarde geschat aan de hand van beursnoteringen van vergelijkbare instrumenten. Niet-gerealiseerde winsten of verliezen op aandelen worden, na aftrek van belastingen, direct ten gunste of ten laste van het eigen vermogen van Fortis gebracht. Bij de verkoop van aandelen worden de herwaarderingscorrecties, die eerder op het eigen vermogen van Fortis zijn toegepast, meegenomen bij de vaststelling van de winst of het verlies bij de verkoop van de betreffende aandelen. Terreinen en gebouwen die zijn aangekocht worden in eerste instantie gewaardeerd tegen kostprijs, inclusief bouwrente. Daarna wordt de waarde aangepast aan de geschatte reële waarde. Indien de reële waarde lager is dan de aankoopprijs wordt het bedrag waarvoor de terreinen en gebouwen zijn verantwoord gecorrigeerd en wordt deze correctie ten laste gebracht van de winst- en verliesrekening. Elk herstel van de reële waarde tot het niveau van de aankoopprijs wordt eveneens in de winst- en verliesrekening verantwoord. Zolang de reële waarde hoger is dan de aankoopprijs wordt elke herwaarderingscorrectie direct ten gunste of ten laste van het eigen vermogen gebracht, waarbij rekening wordt gehouden met de belastingen. Jaarlijks wordt van ongeveer een vijfde gedeelte van de terreinen en gebouwen de waarde deels door interne en deels door externe deskundigen bepaald. Bij de verkoop wordt de herwaardering, die daarvoor in het eigen vermogen van Fortis was opgenomen, meegenomen in de bepaling van de winst of het verlies bij de verkoop van het actief. Deelnemingen in gemeenschappelijke beleggingen worden gewaardeerd op basis van de waarderingsgrondslagen die de beheerder van de betreffende gemeenschappelijke beleggingen hanteert. Effecten gekocht op grond van wederverkoopovereenkomsten en effecten verkocht op grond van wederinkoopovereenkomsten Effecten die zijn gekocht op grond van wederverkoopovereenkomsten worden niet afzonderlijk op de balans getoond maar zijn opgenomen onder leningen aan kredietinstellingen en leningen aan klanten. Effecten die zijn verkocht op grond van wederinkoopovereenkomsten worden niet afzonderlijk op de balans getoond maar zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen en schulden aan klanten. De aankoop van effecten op grond van wederverkoopovereenkomsten en de verkoop van effecten op grond van wederinkoopovereenkomsten worden over het algemeen beschouwd als financieringstransacties. Zij zijn opgenomen tegen de bedragen waarvoor de effecten op grond van de bepalingen in de respectievelijke overeenkomsten vervolgens zullen worden wederverkocht of wederingekocht. In dergelijke bedragen is ook de lopende rente opgenomen. Het beleid van Fortis is om effecten welke zijn gekocht uit hoofde van wederverkoopovereenkomsten in bezit te nemen en afstand te doen van het bezit van effecten welke zijn verkocht uit hoofde van wederinkoopovereenkomsten. Het gaat bij dit soort transacties voornamelijk om Nederlandse en Belgische staatsobligaties en obligaties die zijn uitgegeven door ondernemingen. 28

30 Fortis houdt toezicht op de ontwikkeling van de reële waarde van de onderliggende effecten ten opzichte van de gerelateerde lening, inclusief lopende rente. Indien noodzakelijk worden additionele zekerheden gevraagd. In de gevallen waarin dit van toepassing wordt geacht wordt in overeenkomsten met derden het recht van Fortis om additionele zekerheden te verlangen gespecificeerd. Fortis of een bewaarbedrijf houdt alle ontvangen zekerheden in bewaring. Geconsolideerd Geleende en uitgeleende effecten worden verantwoord tegen de waarde van de zekerheden welke zijn verstrekt c.q. ontvangen in verband met de transactie. Fortis bepaalt dagelijks het verschil tussen de reële waarde van de geleende en uitgeleende effecten en de waarde van de zekerheden. Indien noodzakelijk worden additionele zekerheden verlangd en gestort om ervoor te zorgen dat voor dergelijke transacties voldoende zekerheden bestaan. Leningen Leningen zijn gewaardeerd tegen de uitstaande hoofdsom gecorrigeerd voor eventuele afboekingen en de voorziening voor verliezen op leningen. De renteverantwoording wordt gestaakt wanneer, naar de mening van Fortis, de kredietnemer mogelijk niet in staat zal zijn op tijd aan zijn betalingsverplichtingen te voldoen. Over het algemeen wordt de opgelopen rente op leningen waarvoor de renteverantwoording geheel of gedeeltelijk is gestaakt nog steeds in aanmerking genomen. De voorziening voor verliezen wordt evenredig verhoogd met het bedrag van de opgelopen rente of een gedeelte daarvan. Deze voorziening wordt direct ten laste van de rentebaten gebracht. Vanaf de datum dat de renteverantwoording met betrekking tot een lening volledig wordt gestaakt wordt de lening niet meer als rentedragend beschouwd. De rente wordt alleen nog in aanmerking genomen indien contante betalingen worden ontvangen. De inbaarheid van het te vorderen bedrag wordt beoordeeld en indien daartoe aanleiding is wordt de voorziening voor die lening aangepast. De renteverantwoording voor leningen wordt weer hervat wanneer de kredietnemer in staat is op tijd aan zijn betalingsverplichtingen te voldoen. De gevormde voorziening voor de bijbehorende lopende rente wordt teruggeboekt. Er wordt een zodanige voorziening voor verliezen op leningen in stand gehouden als voldoende wordt geacht om de waarschijnlijke verliezen op in de portefeuille aanwezige leningen te dekken. Elke werkmaatschappij vormt volgens een gemeenschappelijke methodologie voorzieningen voor verliezen op leningen op basis van haar eigen kredietwaardigheidsclassificatie, de omstandigheden binnen de eigen markt en de situatie waarin de eigen klanten verkeren. Aan leningen waarvan de waarde een vooraf vastgestelde drempel te boven gaat wordt door kredietfunctionarissen, kredietbeoordelaars en het bestuur van de werkmaatschappij een credit rating toegekend. Hierbij wordt elke lening afzonderlijk beoordeeld. Om deze leningen te bewaken worden ze op een interne watch list geplaatst en in andere soortgelijke rapportages opgenomen. Leningen waarvan de waarde onder de vooraf vastgestelde drempel blijft worden over het algemeen beoordeeld binnen het totaal, aangezien de hoofdsom relatief gering is en ze qua aard en risico vrij homogeen zijn (bijvoorbeeld particuliere kredietproducten). Voorzieningen voor leningen worden indien noodzakelijk verhoogd op basis van de resultaten van periodieke kredietbeoordelingen. Overeenkomstig vinden terugboekingen plaats wanneer blijkt dat een voorziening verlaagd dient te worden. Deze nettocorrecties worden direct in de geconsolideerde winst- en verliesrekening verantwoord als waardecorrecties. Te ontvangen leningen worden afgeschreven en ten laste van de voorziening voor verliezen op leningen gebracht als alle noodzakelijke juridische procedures voltooid zijn en als het bedrag van het verlies definitief is vastgesteld. 29

31 Voorzieningen voor landenrisico s (opgenomen in de voorziening voor verliezen op leningen) zijn bedoeld om het risico te dekken dat kredietnemers in een bepaald land niet in staat zijn om aan hun verplichtingen te voldoen om redenen die los staan van hun vermogen om kasstromen in lokale valuta s te genereren teneinde aan hun betalingsverplichting te voldoen. Tot deze redenen behoort het risico dat door het optreden van een buitenlandse regering of toezichthouder het vermogen van klanten om financiële activa vanuit het betreffende land naar het buitenland over te maken om politieke of andere redenen worden beperkt. Op grond van een evaluatie van elk specifiek land berekent Fortis specifieke landenrisico-voorzieningen door ten minste de percentages die door de toezichthouders worden aangegeven toe te passen op de uitzettingen in elk land verminderd met de door de toezichthouder gedefinieerde vaste aftrekposten. De vaste aftrekposten bestaan met name uit elementen die door hun aard niet onderworpen zijn aan landenrisico s (bijvoorbeeld vorderingen met een looptijd korter dan 1 jaar), de voorziening voor oninbaarheid en de verkregen zekerheden. Naast de voorzieningen voor verliezen op leningen die gevormd worden voor waarschijnlijke verliezen op leningen in de bestaande portefeuille, welke rechtstreeks als waardecorrecties op leningen ten laste van de geconsolideerde winsten verliesrekening worden gebracht, kunnen voorzieningen worden gevormd ter afdekking van nog niet vastgestelde risico s. Binnen het bankbedrijf vormt Fortis voorzieningen welke overeenstemmen met het marktgebruik en/of de door de toezichthouders gestelde eisen. Deze voorzieningen worden over het algemeen het fonds voor algemene bankrisico s genoemd. Afsluitprovisies voor leningen worden in de winst- en verliesrekening (onder rentebaten) opgenomen op het moment dat zij worden ontvangen. Directe afsluitkosten worden ten laste van de resultatenrekening gebracht op het moment dat zij gemaakt worden. Overlopende acquisitiekosten Acquisitiekosten waarvan de hoogte afhankelijk is van en die voornamelijk betrekking hebben op het aanbieden en sluiten van nieuwe verzekeringspolissen worden uitgesteld voor zover geacht wordt dat ze door toekomstige inkomsten gedekt zullen worden. De verwachte beleggingsopbrengsten worden mede in overweging genomen bij het vaststellen van de mate waarin overlopende acquisitiekosten terugverdiend zullen kunnen worden. Overlopende acquisitiekosten voor traditionele levensverzekeringen worden afgeschreven over de periode van premiebetaling met betrekking tot de betreffende polissen, naar evenredigheid van de verhouding tussen het jaarlijkse premie-inkomen en het totale verwachte premie-inkomen. Overlopende acquisitiekosten voor andere business lines worden over het algemeen afgeschreven over de looptijd van het verzekeringscontract tegen een vast percentage dat gebaseerd is op de contante waarde van de naar schatting te realiseren brutowinst. De afschrijving van de overlopende acquisitiekosten is in de bedrijfskosten opgenomen. De overlopende acquisitiekosten omvatten eveneens in het kader van de aankoop van een nieuwe verzekeringsportefeuille de Value Of Business Acquired (VOBA) gevormd voor de afgesloten verzekeringscontracten in deze portefeuille. VOBA geeft het verschil weer tussen de reële waarde en de boekwaarde van de technische voorzieningen van de langlopende verzekeringscontracten. VOBA wordt voor het eerst verantwoord op het moment van overname van verzekeringsactiviteiten. Afschrijving vindt plaats over de termijn van de portefeuille evenredig aan de gerealiseerde winst op de onderliggende contracten. Beleggingen voor rekening en risico van polishouders Beleggingen voor rekening en risico van polishouders zijn middelen die worden aangehouden op rekeningen ten behoeve van polishouders die zelf het beleggingsrisico dragen. Voor bepaalde contracten worden gegarandeerde minimumpercentages afgesproken. Deze beleggingen worden gewaardeerd tegen de reële waarde. Wijzigingen in de waarde van de beleggingen worden in de winst- en verliesrekening verantwoord. Bedragen die zijn ontvangen van 30