Samenvatting Bedrijfseconomie voor de manager van Joost Bakker & Theo van Houten. Bedrijfseconomie voor de manager

Transcriptie

1 Samenvatting Bedrijfseconomie voor de manager van Joost Bakker & Theo van Houten Bedrijfseconomie voor de manager mei / juni 2012

2 1

3 Indeling: Inleiding - Helicopterview Hoofdstuk 1 - Rol van bedrijfseconomie voor de manager Hoofdstuk 2 - Werking van de 3 financiële overzichten Hoofdstuk 3 - Beoordeling van een investeringsvoorstel Hoofdstuk 4 - Keuze van een vermogensvorm Hoofdstuk 5 - Beoordeling van de financiële gezondheid van een organisatie Hoofdstuk 6 - Indeling van kosten en break-evenanalyse Hoofdstuk 7 - Bepaling van een integrale kostprijs Hoofdstuk 8 - Besturing van een organisatie: planning Hoofdstuk 9 - Besturing van een organisatie: control Hoofdstuk 10 - Ondersteuning van besluitvorming 2

4 3

5 Inleiding : helicopterview Bedrijfseconomie voor de manager Belangrijke financiële begrippen (7): 1. Omzet = Opbrengsten 2. Kosten 3. Ontvangsten 4. Uitgaven 5. Bezittingen 6. Schulden 7. Eigen vermogen Belangrijke financiële overzichten (3): 1. Resultatenrekening 2. Kasstroomoverzicht & liquiditeitsbegroting 3. Balans Omzet = Opbrengsten; wat is omzet? - Order, bestelling, contract + - Levering (+ facturatie) De betaling van de klant is voor het begrip omzet niet van belang! Omzet = prijs x hoeveelheid Bedragen in euro s, we drukken de omzet uit in geld, maar het is geen geld, het is geen cashflow! Omzet vind je in een grootboekrekening, het is alleen een boekhoudkundig begrip. Omzet is een non-cashflowbegrip. Kosten; wat zijn kosten? Kosten zijn geen uitgaven, het is geen synoniem (bv. afschrijvingskosten), een deel van de kosten zijn wel uitgaven. Productiemiddelen zorgen voor kosten. Productiemiddelen zijn gebouwen, machines, personeel, etc. Kosten : de in geld uitgedrukt waarde (2) van opgeofferde (1) productiemiddelen 1) = gebruik Kosten ontstaan alleen maar door het gebruik van productiemiddelen. Aanschaf = is een investering en is een uitgave. Een investering is geen kostenpost. De betaalstroom is voor het begrip kosten niet van toepassing. De post crediteuren op de balans is inclusief B.T.W., dit geldt ook voor de post debiteuren. Alle andere balansposten zijn exclusief B.T.W. Betaling eventuele kosten factuur niet relevant Kosten = geen cashflow begrip Kosten worden uitgedrukt in geld, maar het is geen cashgeld 4

6 Omzet en kosten horen bij elkaar, deze zijn aan elkaar gekoppeld => het 1 e financiële overzicht: - Resultatenrekening - Winst- & verliesrekening - Exploitatie(rekening) overzicht van omzet en kosten - P&L (profit & loss) Basis : Omzet Kosten Resultaat => geen cash => geen cash => geen cash Het resultaat is winst (+) of verlies (-). Winst is een boekhoudkundig begrip. Bedrijven gaan failliet omdat ze niet aan de betalingsverplichtingen kunnen voldoen, ook al maken ze winst. Continuïteit = liquiditeit! Cash is a fact, profit is an opinion Cash is king Standaard format resultatenrekening: Omzet / Opbrengsten Alle (operationele) bedrijfskosten, behalve rente (=> kosten specificeren!) -/ winstbegrip nr. 1: bedrijfsresultaat (operating result) = EBIT RTV rentekosten (financiële baten en lasten) +/- RVV winstbegrip nr. 2: (netto) winst voor belasting = EBT REV vb belasting (vpb)-/ winstbegrip nr. 3: (netto) winst na belasting = EAT REV nb EBIT : earnings before interest and taxes (= resultaat uit de normale bedrijfsactiviteiten) EBT : earnings before taxes EAT : earnings after taxes Een NV en een BV betalen vpb (vennootschapsbelasting) volgens een staffel: = 20% - > = 25,5% Rentabiliteit is winstgevendheid is rendement => staat op de resultatenrekening Winstgevendheid is te meten door kengetallen: RTV = rentabiliteit van het totaal vermogen REV vb = rentabiliteit van het eigen vermogen voor belasting REV nb = rentabiliteit van het eigen vermogen na belasting RVV = rentabiliteit van het vreemd vermogen 5

7 RTV => EBIT REV vb => EBT REV nb => EAT RVV => rentekosten Als het bedrijfsresultaat geen gegeven is, maar de winst voor belasting en de rente zijn wel bekend, dan kun je het bedrijfsresultaat zelf uitrekenen: Bedrijfsresultaat = winst vb + rente Op het begrip EBIT bestaan varianten: - EBITA A = amortization = afschrijving op goodwill - EBITDA D = depreciations = gewone afschrijvingen Deze varianten zijn een verdere uitsplitsing van de resultatenrekening. De winst wordt hiermee zo operationeel mogelijk gemeten. Goodwill (als financieel begrip): Ontstaat alleen maar bij een overname en wel bij de kopende partij (= betaalde goodwill). Overnameprijs Organisatie B wordt gekocht en heeft een boekhoudkundige waarde (intrinsieke waarde) en deze staat op de balans vermeld. Overnameprijs Intrinsieke prijs / goodwill Overname kan zijn om marketing strategische redenen: - Schaalvergroting - Synergie-effecten (samen sta je sterker) - Marktvergroting Goodwill => activeren van goodwill + er wordt geleidelijk afgeschreven op goodwill = amortization Bezit Bank Activeren = op de balans onder activa zetten. Balans Geleidelijk afschrijven door bv af te schrijven in 20 jaar (zijn wettelijke regels voor): per jaar. 6

8 Resultatenrekening nog meer uitgesplitst: Omzet Alle kosten, behalve interest (rente), amortisation, depreciations, tax -/ EBITDA depreciations (D) -/ EBITA amortisation (A) -/ EBIT EBITDA : alles wat niet met de normale bedrijfsvoering te maken heeft wordt buiten beschouwing gelaten. De man op de werkvloer kan niks aan interest, goodwill, belasting, etc. doen. De CEO kan niks aan de VPB doen, maar hij heeft wel invloed op goodwill en interest. Door splitsing kan je beter afrekenen op het behaalde resultaat. Standaard format resultatenrekening voor een handelsorganisatie Omzet Inkoopwaarde van de omzet -/ Brutowinst = brutomarge = marge Alle bedrijfskosten, behalve rente -/ Bedrijfsresultaat = EBIT Rentekosten -/ Winst voor belasting = EBT Belasting -/ Winst na belasting = EAT Winst na belasting: 1) Winstbepaling (boven de streep) ) Winstbestemming (onder de streep) Investeren direct uit winst is niet mogelijk, omdat winst geen cash is, investeren kan alleen met de bank. Winst na belasting: 1) Inhouden, dat wil zeggen winst reserveren en dus toevoegen aan de winstreserve ofwel de algemene reserve (non cash (winst) blijft non cash (winstreserve); 2) Uitkeren, als dividend aan de aandeelhouders (non cash (winst) wordt alsnog cash (dividend); dit hangt af van de liquiditeit; is deze dusdanig om uit te keren aan de aandeelhouders? Dividend : vergoeding voor het ter beschikking stellen van vermogen In plaats van cashdividend kan er ook stockdividend worden uitgegeven. 7

9 Als een aandeelhouder dividend uitgekeerd krijgt, dan moet hierover dividendbelasting betaald worden (15%). Deze 15% belasting wordt ingehouden door de onderneming, de aandeelhouder krijgt dus 85% uitgekeerd. Vb. 1: 5 miljoen cashdividend dividend belasting -/ naar aandeelhouder Vb. 2: 5 miljoen dividend cashdividend stockdividend dividendbelasting naar aandeelhouder De dividendbelasting wordt ingehouden op het uitgekeerde cashdividend. Je kan dus niet alleen stockdividend uitkeren. Claim : het recht van een bestaande aandeelhouder om als 1 e recht te hebben op nieuwe aandelen als een onderneming overgaat tot uitgifte van nieuwe aandelen. Ontvangsten + uitgaven => cashflows Via bank of via kas => geld erin of geld eruit => liquide middelen = balanspost Ontvangsten + Uitgaven Historisch, dus achteruit kijken vooruit kijken, dus begroten - - kasstroomoverzicht (kso) liquiditeitsbegroting (cash management ) - zichtbaar, want dat wordt gepubliceerd niet zichtbaar, want is intern en in het jaarverslag (= niet wettelijk verplicht) vertrouwelijk document - vroeger heette dit shbm= staat van herkomst en besteding van middelen Ontvangsten: - Betalende klanten (primair) - Lenen - Aandelen uitgeven (BV/NV) of eigenaren brengen vermogen in - Bezittingen verkopen (sale + lease back) - Subsidies - Donaties 8

10 - Sponsoring - Rente-inkomsten - BTW / belastingteruggave - Dividend ontvangen (van aandelen uit een ander bedrijf => deelneming) - Diversen, bv. verhuur Verschil BV en NV: - Aandelen BV zijn niet vrij verhandelbaar - Aandelen NV zijn vrij verhandelbaar BV: - aandelen staan op naam - minimaal startkapitaal een BV kan nooit beursgenoteerd zijn NV: - aandelen staan niet op naam - minimaal startkapitaal is een NV mag beursgenoteerd zijn, dit is niet verplicht hoe bepaal je het startkapitaal? => welke investering ga je doen? Het bedrag wat je nodig hebt bepaalt dus ook de ondernemingsvorm. Heb je veel geld nodig, dan start je een NV. 1) Wat ga ik doen 2) Hoeveel heb ik nodig om te starten BV: eigenaar koopt aandelen van zijn eigen bedrijf Pc 2000 Auto 8000 Telefoon 100 Bureau 900 Bank Balans BV X 1) Eigen Vermogen 1.1 geplaatst aandelenkapitaal = aantal geplaatste aandelen x nominale waarde x 10 Als een bedrijf wordt opgericht, dan worden de aandelen verkocht tegen de nominale waarde. De nominale waarde is een vast bedrag. Bij een NV worden de aandelen vervolgens doorverkocht, dit is tegen de marktwaarde. Als een BV voor een 2 e x aandelen uit gaat geven, mag dit nooit onder de nominale waarde. Geplaatst aandelenkapitaal => de verkochte aandelen Het bedrag dat geplaatst mag worden is gelimiteerd, om verwatering te voorkomen De bestaande aandelen worden anders minder waard en daar zijn de aandeelhouders niet blij mee. 9

11 1) Maatschappelijk aandelenkapitaal = maximaal uit te geven aandelenkapitaal (uitgeven is dus niet onbeperkt, er zit een plafond in, dit is 5x het geplaatst aandelenkapitaal bij oprichting) 2) Geplaatst aandelenkapitaal = werkelijk uitgegeven 1) -2) = aandelen in portefeuille (aandelen die je nog kan uitgeven) 3) Gestort aandelenkapitaal = welk deel van het geplaatst aandelenkapitaal betaald is (gestort = betaald) Aandelen nog te storten Bank Balans Aandelenkapitaal Bij een BV is het dus niet verplicht dat het aandeel gelijk volledig wordt voldaan. Als een aandeel niet volledig betaald is, komt dit op de balans als aandelen nog te storten. Uitgaven: - Lopende uitgaven (periodiek) om de tent draaiend te houden (bv. personeel) - Investeringen - Aflossingen (van geleend geld) - Rente-betalingen - Belasting / BTW - Dividend uitkering - Diversen Liquiditeitsbegroting Cash management Deelperiode van een maand of maximaal per kwartaal => inkomsten/uitgaven hebben pieken & dalen (mei en december zijn dure maanden / seizoensgebonden bedrijven) Oktober November December Januari Ontvangsten Uitgaven * -140** -80 Saldo maand * investering ** aflossing lening Begin saldo maand Eind saldo maand De +20 wordt gefinancierd via het rekening-courant krediet, deze moet ook weer z.s.m. afgelost worden, aangezien het een dure vorm van financieren is. Derhalve in januari gelijk weer -20. December 20 tekort, je moet proberen dit ruim van te voren te zien, oplossingen: - Ontvangsten genereren, commercie op gang brengen - Schuiven in de uitgaven - Rekening-courant krediet (kort vreemd vermogen) 10

12 Het eind saldo van de vorige maand is het begin saldo van de nieuwe maand. Balans: bezittingen, schulden, eigen vermogen. Balans : overzicht van bezittingen, schulden en het eigen vermogen op een bepaald moment (= momentopname = foto) Basisregel bedrijfseconomie: Bezittingen schulden = eigen vermogen Eigen vermogen is geen cash, geld staat namelijk links op de balans. Eigen vermogen is de rijkdom van het bedrijf. Bezittingen schulden = eigen vermogen = = mln 60 mln = 40 mln 50 mln 60- mln = -10 mln => technisch failliet: de waarde van de bezittingen < de waarde van de schulden Activa / debet Balans Passiva / credit Bezittingen 1) Eigen Vermogen - Investeringen (reeds gedaan) 2) Vreemd Vermogen - Vermogensbehoefte vermogensvoorziening oorzaak Financieringskant gevolg - Wat zijn de benodigde investeringen? 1 e beslissing - Hoe kan ik de financiering regelen Activa : 1 e beslissing, dus eerst actief Passiva : 2 e beslissing, hoe financieren Altijd eerst de linkerkant van de balans bekijken, dan pas de rechterkant. Links: - 1 e - Oorzaak - Besteding Rechts: - 2 e - Gevolg - Herkomst 11

13 Bedrijf beginnen: 1) Investeringsbegroting : wat hebben we nodig voor onze activiteiten 2) Financieringsplan : hoe gaan we alles betalen 3) Begrote openingsbalans 4) Begrote resultatenrekening 5) Liquiditeitsbegroting 6) Begrote eindbalans Investeringsbegroting (1) Begrote openingsbalans (3) Financieringsplan (2) Boekjaar 1: 1/1 t/m 31/12 Begrote resultatenrekening (4) Liquiditeitsbegroting (5) Begrote eindbalans (6) Debet 1) Vaste (duurzame) activa 1.1 immateriële d.a. (software, goodwill) 1.2 materiële d.a. (gebouwen,machines) 1.3 financiële d.a. (deelneming) 2) Vlottende activa 2.1 voorraden 2.2 debiteuren effecten 2.3 liquide middelen 1) Eigen Vermogen 2) Vreemd Vermogen Credit Voorraden => debiteuren => liquide middelen => voorraden Voorraad verkoop je aan debiteuren, debiteuren betalen je, met liquide middelen koop je weer nieuwe voorraden (je koopt voordeliger in dan dat je verkoopt en hiermee genereer je winst). Liquide middelen = cash : bank + kas Ontvangsten uitgaven Je werkt de hele dag met 2.1 t/m 2.3 => het bedrijfsproces = werkkapitaal Immaterieel : je kan het niet vastpakken (bv. goodwill, software) Materieel : je kan het vastpakken, het is tastbaar (bv. gebouwen, machines, auto s) Financieel : bv. een deelneming Effecten: waardepapieren => aandelen + obligaties (ze zijn snel te kopen en te verkopen en daarom staan effecten net boven de LM) 12

14 Financiële duurzame activa 1) Deelneming(en) 2) Beleggingen op lange lange termijn = leningen u.g. Deelneming : een onderneming bezit een deel van het aandelenkapitaal van een andere onderneming (voorwaarde 1) Er moet sprake zijn van een duurzame verbondenheid t.b.v. de eigen bedrijfsvoering => om er zelf beter van te worden / het moet gaan om de intentie die erachter zit, de strategie (voorwaarde 2) Meerderheidsdeelneming: > 50% (50% + 1) Minderheidsdeelneming: < 50% Lening o/g = opgenomen geld Lening u/g = uitgegeven geld Lening u/g Lening o/g Links staat geld! Bezit LM Alles wat rechts staat is geen geld! Passiva : financiering credit 1) Eigen Vermogen 1.1 geplaatst aandelenkapitaal (het bedrag aan aandelen dat daadwerkelijk is verkocht, nominale waarde x aandelen) 1.2 reserves winstreserve (Algemene Reserve) agioreserve (verschil emissieprijs en nominale waarde) herwaarderingsreserve (herwaardering van de activa door de verandering van de waarde van het bezit) ) Vreemd Vermogen 2.1 voorzieningen (LVV) 2.2 lang VV 2.3 kort VV : * crediteuren * r-c krediet (bank) * nog te betalen. Alles wat onder de reserves staat is altijd vreemd vermogen! Aan de volgorde kun je zien dat Voorzieningen lang VV is. Het staat onder de kop Vreemd Vermogen en boven lang VV. Voorziening : een verplichting die in de toekomst tot gelduitgaven gaat leiden. Voorziening : toekomstige verplichting die ontstaat uit de bedrijfsvoering in de huidige periode, echter de exacte omvang en het exacte tijdstip zijn niet te bepalen, wel goed te schatten. 13

15 Voorbeeld : garantie => tijdstip en claim zijn niet vast te stellen, maar wel te verwachten Zodra een organisatie dit weet, mag een onderneming hier rekening mee houden door het vormen van een voorziening (=> anticiperen op de toekomst). Elke voorziening heeft een specifieke naam, omdat bekend is waarvoor de voorziening bestemd is. Een voorziening is geen letterlijke schuld, want de organisatie maakt hem zelf. Hoe wordt een voorziening gevormd? Door alvast een bedrag als kostenpost ten laste van de resultatenrekening te brengen. Dit bedrag gaat dus van de winst af. Resultatenrekening: Omzet Normale bedrijfsvoering -/- Toevoeging aan een voorziening -/ winst / verlies Fiscale consequentie: de organisatie betaalt minder belasting. Hiermee is het een post waarmee een organisatie creatief mee kan boekhouden. Dit is tegenwoordig bijna onmogelijk door: - Wettelijk aangescherpte regels - Controle door de boekhouder De organisatie moet de Voorzieningen aantoonbaar maken. Als achteraf blijkt dat er teveel aan de Voorzieningen is toegevoegd, dan moet achteraf alsnog over dat bedrag belasting betaald worden. De belangrijkste voorzieningen zijn: 1) Pensioenvoorziening 2) Voorziening latente belastingverplichting 3) Garantie-voorziening 4) Voorziening dubieuze debiteuren 5) Voorziening incourante voorraden 6) Reorganisatie voorziening 7) Onderhoudsvoorziening 3 verschillen tussen reserves en voorzieningen: - Reserves zijn eigen vermogen, Voorzieningen zijn vreemd vermogen; - Een reserve is algemeen, een voorziening is specifiek; - Een reserve beïnvloedt de winst niet, een voorziening beïnvloedt de winst wel. Lang Vreemd Vermogen De 2 belangrijkste posten zijn: - Hypothecaire lening - Obligatielening 14

16 Een obligatie is een schuldbekentenis: Bedrag (in euro s) Looptijd (in maanden of jaren) Rentevergoeding (in %) Deze informatie staat altijd op een obligatie. Een obligatie is aan toonder, een obligatie is dus verhandelbaar. Rente = afhankelijk van het risico dat je loopt. De handel in obligaties noteert in % en niet in! 100,- => 100% 5 jaar 5% Het % hangt af van de marktrente. Converteerbare obligatielening Omzetbaar in aandelen (aandelen = eigen vermogen) De obligatie kan omgeruild worden voor aandelen: VV EV Conversieperiode : wanneer je mag omruilen Conversiekoers : voor welke prijs 3 obligaties à 1.000, ,- contant bijbetalen => 100 aandelen Conversiekoers = 3.500,- / 100 = 35,- per aandeel. Kort Vreemd Vermogen Crediteuren Rekening-courant krediet (bank) Nog te betalen - belasting - BTW overlopende passief posten - dividend overlopend : loopt over naar de volgende periode - sociale lasten passief : passivakant Belasting, btw en dividend zijn geen kostenposten, ze staan niet op de resultatenrekening! Sociale lasten zijn wel kosten en staan wel op de resultatenrekening. 15

17 Hoofdstuk 1 Rol van bedrijfseconomie voor een manager Het algemene organisatiedoel is de afgelopen jaren verschoven van winstmaximalisatie naar het maximaliseren van welvaart. Hierbij moet gedacht worden aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) en de hierbij genoemde 3 p s: - people : klanten en hun tevredenheid + medewerkers en hun tevredenheid - planet : aspecten rond duurzaamheid en milieu - profit : het maximaliseren van het rendement of het resultaat Om het organisatiedoel te bereiken moet een organisatie waarde toevoegen in de ogen van de klant. Dit moet leiden tot efficiënte en effectieve organisaties. efficiënt : doelmatig, de organisatie gebruikt niet onnodig mensen en middelen effectief: het doel wat de organisatie nastreeft wordt ook bereikt Middelen Product Doelstelling Efficiënte Effectiviteit Effectiviteit heeft een grotere invloed op het voortbestaan van de organisatie dan efficiënte. Een organisatie moet dus weten wat de klant wil, die goederen of diensten ontwikkelen, produceren en verkopen. De afdelingen die zich hiermee bezighouden vormen het primaire proces van de organisatie. De bij het primaire proces betrokken afdelingen vormen een waardeketen, een value chain. De waardeketen bestaat uit de volgende bedrijfsfuncties: 1. Onderzoek en ontwikkeling / Research and development 2. Design 3. Productie 4. Marketing 5. Distributie 6. Klantenservice Een hulpmiddel bij het besluitvormingsproces is de demingcirkel of de plan-do-check-act (PDCA)cyclus. Voor elk bedrijfsproces of voor alle processen samen wordt deze cyclus doorlopen om tot optimalisatie van het proces te komen en zo het resultaat van het proces te maximaliseren. Deze cyclus wordt continu doorlopen. - Plan-fase: de doelen voor het proces worden gedefinieerd; het gaat hierbij om de resultaten, de beschikbaarheid van middelen en de belangen van stakeholders van het proces; - Do-fase: het proces wordt uitgevoerd en de resultaten gemeten - Check-fase: de gemeten resultaten worden vergeleken met de doelen - Act-fase: indien nodig worden acties uitgezet om de resultaten te verbeteren - De cyclus herhaalt zich 16

18 Risico-management is een andere manier om de gevolgen van beslissingen te beheersen. Bij risicomanagement probeert men de volgende zaken in beeld te krijgen: - verzekerbare risico s - fraudebestrijding - grote afhankelijkheid van een beperkt aantal klanten - grote afhankelijkheid van een beperkt aantal leveranciers - risico s op reputatieschade Tevens worden er instrumenten ontwikkeld die bijdragen aan het beperken of vermijden van bovenstaande risico s. Risico-management bestaat bijna altijd uit de volgende stappen: - risico-inventarisatie: welke soort risico s worden gelopen - risico-analyse : wat is de kans dat iets gebeurt en wat is het gevolg hiervan - kwantitatieve beoordeling van de risico s: wat is de waarde van elk risico - optieanalyse: wat zijn de beheersingsstrategieën; welke risico s wil men vermijden, verminderen, overdragen (verzekeren) of accepteren Stakeholders zijn de belanghebbenden bij de organisatie, zoals de eigenaren of aandeelhouders, het personeel, de klanten, de banken en de leveranciers. Voor de stakeholders moet een organisatie een bron van inkomsten zijn en blijven. De bedrijfseconomie heeft als doel bij te dragen aan de financiële gezondheid van alle betrokken bij de organisatie. Zij doet dit op 4 deelgebieden: 1. Bedrijfsadministratie : houdt zich bezig met het registreren van de financiële gegevens 2. Financial accounting of externe verslaggeving: informeren van externe betrokkenen 3. Management accounting of interne verslaggeving: adviseren van het management 4. Finance / financiering: het aantrekken en beheersen van het vermogen van de organisatie Tevens moet de bedrijfseconomie ervoor zorgen dat een organisatie op het juiste moment over voldoende financiële middelen beschikt en dat de risico s van de organisatie goed in kaart zijn gebracht, zodat het management maatregelen kan nemen om deze risico s te vermijden, te beperken of te verzekeren. De oorspronkelijke functie van bedrijfseconomie was het registreren van allerlei financiële gebeurtenissen, dit noemen we boekhouden. Het vakgebied is inmiddels uitgebreid, omdat ook nietfinanciële gebeurtenissen belangrijk zijn voor de bedrijfsvoering, zoals verkoopaantallen en ziekteverzuim. Het wordt nu bedrijfsadministratie genoemd. Aandeelhouders hebben betrouwbare financiële informatie nodig om na te gaan of een bedrijf winstgevend is en een goed beleid voert. De informatie de het bedrijf levert moet betrouwbaar zijn. Deze informatie wordt door een externe deskundige op juistheid gecontroleerd, deze deskundige is de registeraccountant. Naast de aandeelhouders zijn ook de overheid en de bank geïnteresseerd in hoe het bedrijf financieel voor staat, maar ook klanten en leveranciers. Grote bedrijven zijn verplicht om een jaarverslag te publiceren. Dit doen ze door het te deponeren bij de Kamer van Koophandel. 17

19 De registeraccountant die uitspraken moet doen over de juistheid van de informatie die een organisatie naar buiten brengt, heeft normen nodig om die informatie te kunnen beoordelen en controleren. Er zijn daarom (wettelijke) richtlijnen waaraan de door de organisatie opgestelde informatie moet voldoen. Veel beursgenoteerde ondernemingen moeten voldoen aan de zgn. International Financial Reporting Standards (IFRS) en voor andere organisaties gelden richtlijnen uit bijvoorbeeld het BW. De registeraccountant controleert of een en ander goed is gebeurd en plaatst vervolgens zijn handtekening onder de goedkeurende verklaring. Een accountant controleert informatie over het verleden: hij controleert in het voorjaar het jaarverslag door vast te stellen of de registratie over het afgelopen jaar voldoet aan de wettelijke eisen. Het management heeft ondersteuning nodig bij financieel-economische beslissingen. Het onderdeel management-accounting heeft veel instrumenten ter beschikking om kansen en bedreigingen te signaleren, problemen en verschillende bedrijfsopties te analyseren en managers (on)gevraagd van advies te dienen. Met name de controller en de assistent-controllers zijn gespecialiseerd in management accounting. Door middel van Finance wordt de vermogensbehoefte van een onderneming bepaald. Ook stelt deze de bronnen van het vermogen vast. Het aantrekken van korte leningen (credit management) vormt samen met de taken cash management en investeringsselectie de functie treasury. Cash management is een belangrijk onderdeel. Organisaties gaan namelijk niet failliet doordat ze verlies maken, maar doordat ze niet meer kunnen voldoen aan hun betalingsverplichtingen. Ook investeringsselectie wordt vaak als onderdeel van het vakgebied Finance beschouwd. Met investeringsselectie doelt men op het doorrekenen van de financiële aspecten van een mogelijke nieuwe investering. Er zijn tot nu toe 3 financiële functionarissen genoemd: 1. De administrateur die registreert wat er nu gebeurd 2. De registeraccountant die controleert wat er in het verleden is gedaan 3. De controller die adviseert over te nemen toekomstige beslissingen Veel organisaties hebben ook een CFO: chief financial officer. Een belangrijk verschil met de controller is dat de CFO meer externe contacten heeft. De CFO onderhoudt contacten met de aandeelhouders (investor relations), de treasury-taken en hij houdt contacten met de Belastingdienst. Ook bij het riskmanagement speelt de CFO een belangrijke rol, als is dit wel een verantwoordelijkheid van het gehele management van de organisatie. De controller is er met name om budgethouders en anderen binnen de organisatie te ondersteunen bij het nemen van de juiste beslissingen. 18

20 Hoofdstuk 2 Werking van de 3 financiële overzichten Er zijn diverse organisaties en bij de informatieverstrekking spelen diverse zaken een rol: - de omvang van de organisatie - de aard van de organisatie Om meer grip te krijgen op de diverse soorten organisaties zijn er verschillende indelingen gemaakt: - het typologiemodel van Starreveld - profit- versus non-profit-organisaties - rechtsvormen Typologie van Starreveld In dit model worden voor de markt producerende organisaties ingedeeld in 5 categorieën: 1. Handelsorganisaties, waarin m.n. sprake is van een goederenbeweging en een omzettingsproces ontbreekt; 2. Productorganisaties, waarbij vooral een technisch omzettingsproces plaatsvindt; 3. Land- en mijnbouworganisaties, die een specifieke goederenbeweging en omzetting hebben; 4. Dienstverleningsorganisaties, met de volgende 3-deling: - met een zekere mate van goederenbeweging (restaurants, veilingen, transportbedrijven) - met beschikbaarstelling van ruimte (hotels, zwembaden, personenvervoer) - met het verkopen van uren (advocatenkantoren, adviesbureaus, schoonmaakorganisaties) 5. Financiële dienstverleningsorganisaties (banken, verzekeraars) Profit- versus non-profitorganisatie Een non-profitorganisatie heeft geen winstoogmerk, het primaire doel van de organisatie is niet het maken van winst, een eventueel positief resultaat wordt ook niet aan de eigenaren of aandeelhouders uitgekeerd, maar wordt gebruikt om het maatschappelijk doel te bereiken. Een profit-organisatie heeft niet alleen het behalen en uitkeren van winst als oogmerk, want ook de 3 P s van people, planet en profit spelen tegenwoordig een belangrijke rol. Ook kunnen profitorganisaties niet altijd alle winst uitkeren, omdat ze aan hun continuïteit moeten denken. Voor bepaalde non-profitorganisaties geldt vaak een specifieke wet- en regelgeving. Er worden bijvoorbeeld aanvullende eisen gesteld aan de vorm van jaarrekening van gemeenten en zorgorganisaties. Rechtsvormen De keuze van de rechtsvorm is van groot belang, want deze bepaalt o.a. : - de aansprakelijkheid - de soort en de hoogte van de betalingen belastingen - de zeggenschap binnen de organisatie - de kapitaalinbreng De verschillende rechtsvormen zijn: - de eenmanszaak - de besloten vennootschap - de naamloze vennootschap - de vennootschap onder firma - de commanditaire vennootschap 19

21 Eenmanszaak BV NV Oprichting Geen eisen Notariële akte Notariële akte Kapitaalinbreng Geen eisen Minimaal Minimaal Bestuur Eigenaar Directie Directie Andere organen Geen Aandeelhouders, soms Raad van Commissarissen Aansprakelijkheid Zakelijk en privé 100% In principe alleen BV Belastingen Inkomstenbelasting Vennootschapsbelasting + inkomstenbelasting over salaris en dividend Vrijstellingen/ Aftrekposten Sociale zekerheid MKBwinstvrijstelling, ondernemersaftrek Geen recht op werknemersverzek eringen n.v.t. DGA heeft geen recht op werknemersverzekering en Aandeelhouders en Raad van Commissarissen In principe alleen NV Vennootschapsbelasting + inkomstenbelasting over salaris en dividend n.v.t. DGA heeft geen recht op werknemersverzekering en De aansprakelijkheid van directieleden neemt steeds verder toe. Bij wanbeleid kan een directeur ook privé aansprakelijk gesteld worden voor de consequenties van zijn fouten. Een kenmerkend verschil tussen een BV en een NV is dat de BV uitsluitend aandelen op naam mag uitgeven en dat het aandelenbezit wordt geregistreerd door een notaris. Bij een NV is een groot deel van de aandelen aan toonder en wordt niet bijgehouden wie de aandelen bezit. Voordeel: deze aandelen zijn sneller en goedkoper verhandelbaar. Non-profitorganisaties kiezen als rechtsvorm meestal die van een vereniging of stichting. In beide gevallen mag de organisatie wel winst maken, maar deze niet uitkeren aan de leden, bestuurders of oprichters. De positieve resultaten dienen ten goede te komen aan het gemeenschappelijk doel (vereniging) of moeten een ideële of sociale strekking hebben. Een vereniging kan een informele samenwerking tussen 2 of meer personen zijn die mondeling of via een onderhandse akte wordt vastgelegd. Zo n vereniging is geen rechtspersoon, ze mag daarom geen registergoederen bezitten en de bestuurders zijn hoofdelijk aansprakelijk voor de verplichtingen die de vereniging is aangegaan. De aansprakelijkheid is wel beperkt als de vereniging is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. Een vereniging die d.m.v. een notariële akte is opgericht heeft wel volledige rechtsbevoegdheid. Beide verenigingsvormen kennen een bestuur en een algemene ledenvergadering. De bestuursleden zijn de leden verantwoording verschuldigd en ze worden ook door de leden gekozen. Een stichting kent geen leden, het (wettelijke) bestuur hoeft zich slechts te houden aan de statuten en de wet. Het bestuur kan de statuten zelf ook wijzigen. De bestuursleden kiezen ook zelf wie er in het bestuur zit, dit wordt coöptatie genoemd. 20