De veiling van co -rechten zou de Europese industrie aan de rand van de afgrond hebben gebracht.
|
|
- Adriaan Martens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 achtergrond De veiling van co -rechten 2 zou de Europese industrie aan de rand van de afgrond hebben gebracht. Tekst: Jan Buevink Foto: Peter Hilz (HH) 20
2 21
3 achtergrond Gelukkig ging dit voorstel vorige maand in Brussel grotendeels van tafel. Eind goed al goed? Hoe het allemaal begon... Jaren tachtig De Amerikaanse overheid introduceert het systeem van emissiehandel in de strijd tegen de zure regen. Europese overheden willen dit probleem aanpakken via wetgeving en milieubelasting Op aandringen van de Amerikanen krijgt de emissiehandel een plek in het Kyoto-verdrag. Daarin spreken verschillende landen zich uit voor een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen in de periode met 6 procent. Stavros Dimas 2005 Onder Eurocommissaris Stavros Dimas (milieu) start de EU de handel in rechten voor CO 2 -uitstoot. Die worden op nationaal niveau verdeeld tussen de bedrijven. Aanvankelijk vindt de verdeling plaats voor de periode tot 2007, later ook tot
4 Het zou een flinke extra belasting hebben betekend voor de Europese industrie. Want áls de plannen van de Europese Commissie voor de handel in emissierechten volledig waren doorgegaan, zouden ondernemers te maken krijgen met een lastenverzwaring die op kon lopen tot maar liefst honderd miljard euro. En dat in een tijd waarin ze als gevolg van de kredietcrisis al meer dan voldoende andere zaken aan hun hoofd hadden. Exact een jaar geleden presenteerde de Commissie een pakket voorstellen om ervoor te zorgen dat Europa de ambitieuze klimaat- en energiedoelen zou halen die de regeringsleiders in 2007 hadden vastgesteld. Het moest duurzamer, minder en schoner. In 2020 zou 20 procent van de energie moeten worden opgewekt uit hernieuwbare bronnen. Het totale energieverbruik moest omlaag met 20 procent. De uitstoot van het broeikasgas CO 2 moest eveneens met 20 procent worden teruggebracht. Om dat te bereiken, introduceerde de commissie iets nieuws: met ingang van 2013 zou de Europese Unie als eerste en enige regio ter wereld de emissierechten voor CO 2 gaan veilen. De uitstootrechten, die nu nog gratis verdeeld worden, zouden dan bij opbod verkocht worden. Bedrijven vreesden voor een enorme verslechtering van hun mondiale concurrentiepositie. Een enkeling dacht er zelfs al over om het hele productieproces dan maar te verplaatsen. druk Pas na maandenlange druk vanuit het bedrijfsleven ging het plan van tafel, althans voor een flink deel. Op hun laatste ontmoeting van het afgelopen jaar besloten de Europese regeringsleiders de voorstellen van de Commissie op een belangrijk punt aan te passen. Kort daarna kregen ze daarvoor de instemming van het overgrote deel van het Europees Parlement. Het veilen gaat nu alleen van start voor bedrijven die de kosten kunnen doorberekenen aan hun klanten, zonder dat ze zich daarmee uit de markt prijzen. In de praktijk betreft dat vooral de energiebedrijven. De verdeling van de rechten op uitstoot van broeikasgassen gebeurt in de overige sectoren op basis van een onderlinge vergelijking waarbij de schoonste bedrijven de norm zullen zetten (benchmarking). Het grote probleem van het bedrijfsleven met het veilen was de internationale onzekerheid, zegt Europarlementariër Hans Blokland (ChristenUnie-sgp). De vice-voorzitter van de milieucommissie van het Europees Parlement was aanvankelijk wel enthousiast over het idee om alle rechten te gaan veilen. Het is de meest praktische en goedkope manier om die CO 2 -reductie te realiseren. Maar Blokland snapt ook wel dat bedrijven er geen groot liefhebber van zijn als ze daarmee hun internationale concurrentiepositie zien verslechteren. En dat risico is levensgroot zolang andere belangrijke economieën niet een soortgelijke stap zetten. Afspraken daarover zouden gemaakt kunnen worden op de internationale klimaatconferentie van de Verenigde Naties die eind dit jaar zal plaatsvinden in Kopenhagen. Daar wordt gewerkt aan de opvolger van het Kyoto-verdrag. Ik denk dat ze zich hebben willen indekken voor het geval daar geen akkoord komt. niet schaden Bloklands commissie was er lange tijd ook voor om alle rechten te veilen, maar de vice-voorzitter merkte dat de meningen in de loop van het jaar gingen schuiven, met name als gevolg van de lobby van het Duitse bedrijfsleven. Kanselier Merkel, die een jaar eerder de drijvende kracht was geweest achter het vaststellen van de ambitieuze milieudoelen, sprak nu ferm dat ze het Duitse bedrijfsleven niet mochten schaden. Blokland: Je zag toen dat ook veel Duitse Europarlementariërs gingen twijfelen. Het uiteindelijke compromis noemt hij suboptimaal. Het had beter gekund, maar dit soort compromissen zijn nou eenmaal de realiteit in een onderhandelingscircuit. Ik denk dat het het beste is als we er straks in Kopenhagen in zullen slagen om internationale afspraken over CO 2 - reductie te maken. Zolang dat niet lukt, hebben we altijd deze afspraken nog om op terug te vallen. Laten we daar dan maar gewoon mee aan de slag gaan. Colette Alma is een stuk enthousiaster. Absoluut, antwoordt de directeur van de vereniging van chemische bedrijven 23 januari 2008 De Europese commissie wil vanaf 2013 de emissierechten niet langer verdelen maar veilen. vno-ncw verwacht een lastenverzwaring voor het Nederlandse bedrijfsleven van 5 miljard. 5 maart 2008 De ondernemersorganisaties in de Benelux schrijven hun premiers aan de vooravond van de Europese lentetop dat ze geen veiling willen vanwege de lastenverzwaring die grote gevolgen kan hebben voor de industrie. Ook andere ondernemersorganisaties benaderen hun regeringen. Het heeft allemaal weinig succes. Jacqueline Cramer Maria van der Hoeven 30 mei Voorzitter Wientjes van vno-ncw verzoekt de ministers Cramer en Van der Hoeven om er op Europees niveau voor te pleiten om de veiling te beperken tot de bedrijven die de extra kosten kunnen doorrekenen aan hun klanten. 23
5 achtergrond Wat is afgesproken? CO 2 -emissierechten voor de industrie worden na 2013 verdeeld op basis van benchmarking waarbij het schoonste bedrijf de norm stelt. Emissierechten voor de energiesector (goed voor de helft van de totale CO 2 - uitstoot) worden vanaf 2013 geveild Oost-Europa krijgt tot 2020 een deel van de energie-emissierechten gratis Het totaal aantal emissierechten gaat in stappen omlaag tot min 21 procent in 2020 Als de milieutop eind dit jaar in Kopenhagen een internationaal CO 2 -akkoord oplevert, kan de Europese Commissie opnieuw voorstellen om in 2013 alsnog te starten met het veilen van emissierechten voor de industrie. Europa verhoogt zijn CO 2 -reductiedoelen dan van 20 naar 30 procent. (vnci) op de vraag of dit akkoord beter is dan de oorspronkelijke commissieplannen. De klimaatdoelstellingen zijn overeind gebleven, maar de kans dat ze daadwerkelijk gehaald worden, is enorm toegenomen. Als de oorspronkelijke plannen waren doorgegaan, zou dat enorme gevolgen voor haar sector hebben gehad. Chemiebedrijven zouden te maken krijgen met een extra kostenpost die voor de hele sector al snel zou kunnen oplopen tot een half miljard. Concurreren met ondernemers van buiten de EU zou stukken moeilijker worden en bedrijven zouden in een neerwaartse spiraal terecht komen: minder marktaandeel, minder mogelijkheden om te investeren, verouderde apparatuur en zo verder naar beneden. Het zou zelfs aantrekkelijker kunnen worden om de hele productie te verplaatsen naar het buitenland waar de regels minder streng zijn. Daardoor zou het milieu dus per saldo ook slechter af zijn, zegt Alma. Het is onze verwachting dat 80 tot 90 procent van de maakindustrie niet aan de veiling hoeft deel te nemen, zegt de vnci-directeur. Ze gaat ervan uit dat alle bedrijven in de chemische sector tot die groep zullen behoren, maar zeker is ze daar niet van. Er is nog niet exact vastgesteld welke subsectoren er precies toe behoren. Dat moet nog gebeuren. Belangrijk daarbij is dat verschillende producenten die in een productieketen samenwerken wel onder hetzelfde regime vallen, zegt Alma. Het product van de een, is de grondstof van de ander. Directeur Gerrit Jan Koopman van de vereniging van papier- en kartonfabrieken (vnp) is minder blij met de afspraken van de Europese regeringsleiders. Voor de kleinere papierbedrijven, die minder dan 25 kiloton CO 2 produceren is het goed dat ze nu buiten de CO 2 -handel vallen. Voor de grote bedrijven is de situatie minder gunstig omdat ze op één lijn worden gezet met de elektriciteitsproducenten. Dat komt omdat ze ook elektriciteit produceren. Weliswaar niet als hoofdproduct maar via de restwarmte van de hete stoom die ze nodig hebben voor de papierproductie. Toch is volgens Koopman die gelijkstelling onterecht. Dit gaat om volcontinu bedrijven die dag en nacht draaien. Als er s nachts minder vraag naar stroom is, kunnen wij de productie echt niet lager zetten. Daardoor kunnen we ook lang niet de winsten halen van de elektriciteitsbedrijven. De vnp-directeur vindt het zuur dat in het uiteindelijke compromis wel soepeler regels zijn afgesproken voor andere groepen elektriciteitsproducenten: Oost-Europeanen en gebruikers van afvalgas. Lobbypogingen om ook zo n positie te krijgen, leverden niks op. Het wrange is dat we bij de Nederlandse overheid geen enkel gehoor kregen. Er is nu een schijn level playing field ontstaan en de overheid heeft altijd gezegd dat ze dat nou juist wilde voorkomen. Koopman vindt het lastig om nu al te zeggen welke gevolgen dit zal hebben voor zijn sector. Hij verwacht dat het pas medio 2010 definitief duidelijk is wie zijn rechten op de veiling moet kopen en wie niet. Dan Angela Merkel Philippe de Buck (Business Europe) Nicolas Sarkozy Zomer 2008 De Duitse Bondskanselier Merkel trapt op de rem. Ze zegt geen klimaatplan te zullen goedkeuren dat banen of investeringen in Duitsland in gevaar kan brengen. 5 November BussinesEurope luidt de noodklok. Het Europese bedrijfsleven, dat toch al lijdt onder kredietcrisis, kan de lastenverzwaring als gevolg van het nieuwe veilingsysteem niet aan zolang er geen wereldwijde klimaatafspraken zijn. Vrijdag 13 december De Europese regeringsleiders besluiten de veiling grotendeels te beperken tot de energiesector. De overige rechten worden gratis verdeeld, waarbij de schoonste bedrijven de maatstaf zijn. Het totale aantal emissierechten gaat elk jaar naar beneden. 24
6 is ook bekend of de klimaattop in Kopenhagen resultaat heeft opgeleverd. Maar het zal duidelijk zijn: dit baart ons op dit moment grote zorgen. miljarden Voordat het nieuwe systeem is werking kan treden, zal nog veel moeten gebeuren, zegt vnci-directeur Alma. De precieze uitwerking van het benchmarksysteem zal nog best lastig worden, verwacht ze. Je kunt zeggen dat een bedrijf voor het maken van een product X een bepaalde hoeveelheid CO 2 mag uitstoten, maar wat doe je als zo n bedrijf tien verschillende producten tegelijkertijd maakt? Verder hebben de lidstaten de mogelijkheid gekregen om bedrijven die veel elektriciteit gebruiken te compenseren voor de hogere kosten, zegt Alma. We moeten ook nog afspreken hoe dat in Nederland gaat gebeuren. Ook is het nog de vraag wat er gaat gebeuren met het geld dat de veiling van de rechten van onder meer de energieproducenten zal opleveren. Uitgaande van een prijs van vijftig euro per ton gaat het daarbij al snel om een bedrag van 50 miljard voor de hele EU. De afspraken daarover zijn niet helemaal helder. Het geld gaat in ieder geval naar de nationale overheden die het vervolgens kunnen inzetten voor milieubeleid, zoals onderzoek naar schone energie of de opslag van kooldioxide. Europarlementariër Blokland verwacht niet dat de regering de opbrengsten in de eigen belastingzakken zal stoppen. Die angst heeft de Europarlementariër vaker in de discussie gehoord om hem vervolgens als onzin terzijde te schuiven. Geen enkele overheid zal zich kunnen permitteren om dit als extra belastinggeld te zien. Een minister van Financiën die dat doet, kan zijn collega van Economische Zaken nooit meer recht in de ogen kijken. Alma vindt dat de overheid de veilingopbrengsten moet gebruiken om samen met het bedrijfsleven de technologieën te ontwikkelen die bedrijven nodig hebben om hun CO 2 -uitstoot te verminderen. Laten we niet vergeten dat die doelstelling van 20 procent minder er nog steeds staat. Het zal nog een enorme inspanning vergen om die te halen. 17 december Het Europees parlement stemt met overgrote meerderheid in met klimaatpakket. December 2009 Op de VN-milieutop van Kopenhagen willen de regeringsleiders wereldwijde afspraken maken voor het terugdringen van het broeikaseffect. Mochten ze er in slagen om afspraken te maken over het veilen van emissierechten, dan zullen ook de Europese landen daaraan meedoen. 25
Raad van de Europese Unie
Raad van de Europese Unie Raad van de Europese Unie Jullie zijn nu de Raad van de Europese Unie. De Raad van de Europese Unie stemt voor of tegen regels die de Europese Commissie heeft bedacht. Samen met
Nadere informatieDocentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa)
Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Lees ter voorbereiding onderstaande teksten. Het milieu De Europese Unie werkt aan de bescherming en verbetering van
Nadere informatieWerkvel opdracht 8 (De Europese Unie en klimaatverandering)
Werkvel opdracht 8 (De Europese Unie en klimaatverandering) Toelichting op de opdracht Jullie krijgen tijdens deze opdracht iets te horen over de Europese Unie, wat is het, wat hebben we eraan, etc. Ook
Nadere informatie28 november 2015. Onderzoek: Klimaattop Parijs
28 november 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de
Nadere informatieActueel Tekst: Roel Smit, foto s: Kick Smeets/HH. Jacqueline Cramer over duurzaamheidsakkoord. Nu echt aan de slag
12 Actueel Tekst: Roel Smit, foto s: Kick Smeets/HH Jacqueline Cramer over duurzaamheidsakkoord Nu echt aan de slag FORUM 15 november 2007 13 Is Nederland weer een gidsland? Jacqueline Cramer, minister
Nadere informatieGrote vervuilers kregen opnieuw onterecht miljoenensubsidie
Utrecht, 8 mei 2011 Grote vervuilers kregen opnieuw onterecht miljoenensubsidie Binnen het Europese CO2-emissiehandelsysteem (ETS) hebben de industrie en energiebedrijven emissierechten nodig om CO2 uit
Nadere informatieEmissiehandel in Europa
Emissiehandel in Europa Emissiehandel (EU ETS) is een marktinstrument waarmee de EU uitstoot van broeikasgassen wil verminderen en zo haar klimaatdoelstelling wil behalen. Er zijn twee emissiehandelssystemen:
Nadere informatieEen wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is.
Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Goedendag! Als ik even de aandacht mag, ja! Dank u. Dan geef ik nu het woord aan mezelf. Als ik mij eerst eens even mag introduceren.
Nadere informatieGEEN EIGEN DAK, WEL EIGEN ZONNEPANELEN? KOOP NU PANELEN OP ZONSTATION 1. EEN COLLECTIEF ZONNEDAK OP METROSTATION REIGERSBOS
ZONSTATION GEEN EIGEN DAK, WEL EIGEN ZONNEPANELEN? KOOP NU PANELEN OP ZONSTATION 1. EEN COLLECTIEF ZONNEDAK OP METROSTATION REIGERSBOS Amsterdam staat aan de vooravond van een energietransitie. Van vieze
Nadere informatieBijlage E: samenvatting convenanten energie efficiency
Bijlage E: samenvatting convenanten energie efficiency 1. Het Convenant Benchmarking energie efficiency Op 6 juli 1999 sloot de Nederlandse overheid met de industrie het Convenant Benchmarking energieefficiency.
Nadere informatie'Voer belasting op CO₂-uitstoot stapsgewijs in'
Bert van Dijk Gisteren E N E R G I E 'Voer belasting op CO₂-uitstoot stapsgewijs in' De angst dat een in het regeerakkoord aangekondigde nationale CO₂-heffing leidt tot een verslechterende concurrentiepositie
Nadere informatie10819/03 Interinstitutioneel dossier: 2001/0245 (COD)
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 8 juli 2003 (14.07) (OR. en) 10819/03 Interinstitutioneel dossier: 2001/0245 (COD) CODEC 891 JUR 273 ENV 362 MI 157 IND 96 ENER 204 NOTA van: aan: Betreft: het secretariaat-generaal
Nadere informatieMODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!!
MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! De Europese Unie bestaat uit 27 lidstaten. Deze lidstaten hebben allemaal op dezelfde gebieden een aantal taken en macht overgedragen aan de Europese
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456
Nadere informatieEmissiehandel in Europa
Emissiehandel in Europa Emissiehandel (EU ETS) is een marktinstrument waarmee de EU uitstoot van broeikasgassen wil verminderen en zo haar klimaatdoelstelling wil behalen. Er zijn twee emissiehandelssystemen:
Nadere informatieMiljoenennota in begrijpelijke taal
Samenvatting Miljoenennota in begrijpelijke taal D66 krijgt het voor elkaar 20180920102008_1837.adpro.indd 1 9/20/2018 10:20:25 AM Wat is de Miljoenennota? 2 Elk jaar presenteert de minister van Financiën
Nadere informatieDe toekomst van energie
De toekomst van energie Duurzame Energie door Redactie ElectricityMatters 15-08-2017 Dat ons wereldwijde energiesysteem niet duurzaam is, blijkt duidelijk uit onze steeds schaarsere hulpbronnen, de regelmatig
Nadere informatieENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED. Maart 2019
ENERGIE-INFRASTRUCTUUR IN HET ROTTERDAMSE HAVENGEBIED Maart 2019 Inleiding De concentratie van industrie in de Rotterdamse haven is een goede uitgangspositie voor het doen slagen van de energietransitie:
Nadere informatie1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% Er is helemaal geen klimaatprobleem. Weet niet / geen mening
1. Hoe dringend vindt u het klimaatprobleem? Helemaal niet dringend, we 1% kunnen wel even wachten met grote maatregelen 17% 1 Een beetje dringend, we kunnen nog wel even wachten met grote maatregelen,
Nadere informatie20% of naar 30% BKG reductie
EU-klimaatdoelstellingen 20% of naar 30% BKG reductie Marc Van den Bosch Sr. Adviseur Voka-VEV 30 06 2010 EU klimaatpakket 2008 Doelstellingen 2020 20% BKG reductie tav 1990 20% hernieuwbare energie 20%
Nadere informatieDe Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal!
De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Hé hoi, hallo! Ik zal me even voorstellen. Ik ben Bloem. Bloem van Plastic. Maar je mag gewoon Bloem zeggen. Wow! Wat goed dat jullie even
Nadere informatieWindmolens voor en na de verkiezingen. Geachte aanwezigen,
Windmolens voor en na de verkiezingen. Geachte aanwezigen, Ik wil u in vogelvlucht meenemen hoe de gehele huidige situatie van windenergie is ontstaan. Vervolgens zal ik aangeven waar we nu staan en wat
Nadere informatieKijktip: Nieuwsuur in de Klas
Kijktip: Nieuwsuur in de Klas Korte omschrijving werkvorm De leerlingen beantwoorden vragen over de Europese politiek aan de hand van korte clips van Nieuwsuur in de Klas. Leerdoel De leerlingen leren
Nadere informatieKIJK VOOR MEER INFORMATIE EN LESTIPS OP WWW.EUROPAEDUCATIEF.NL HET STARTPUNT VOOR EUROPA IN HET ONDERWIJS. werkvel - 1. Tweede Fase Havo/vwo
werkvel - 1 De Europese Unie (EU). Je hebt er dagelijks mee te maken. Al is het alleen al omdat je niet alleen Nederlander bent, maar ook Europeaan. Of dat er bijvoorbeeld euro s in je portemonnee zitten.
Nadere informatieKoningskade 4 Postbus 91503 2509 EC Den Haag. Veilingen emissierechten 2014
Koningskade 4 Postbus 91503 2509 EC Den Haag Veilingen emissierechten 2014 1 maart 2015 Samenvatting Veilingopbrengst Nederland Aantal rechten Opbrengst ( ) Gemiddelde veilingprijs ( ) EUA 1e kwartaal
Nadere informatieklimaatcasino Stellingenspel
Stelling 1 Dat een klein land als België z n CO 2 -uitstoot terugdringt, helpt niks. De grote landen moeten het doen. Stelling 2 Acties rond de opwarming van het klimaat zijn niet meer nodig omdat iedereen
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 32 813 Kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar 2020 Nr. 54 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der
Nadere informatieVerenigde Staten: Je bent goed bezig. Kies nog duidelijker partij voor ofwel de Verenigde Staten, ofwel Bangladesh en Ethiopië!
Het klimaat: onder ons gezegd en gezwegen Weer > 3 e graad > lesmateriaal > moderatorkaart Verenigde Staten: Vergeet niet: je bent er vooral voor de mensen van de Verenigde Staten! Zorg er vooral voor
Nadere informatieHet nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION
Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION Overzicht 1. Klimaat en energie: waar zijn we? 2. Waarom een nieuw raamwerk voor 2030? 3. Belangrijkste elementen 2030
Nadere informatieNetje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!
Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring
Nadere informatiehttp://enquete.groenepeiler.nl/admin/statistics.aspx?inquiry=47 1 van 13 5-7-2011 17:03
1 van 13 5-7-2011 17:03 Enquête Enquête beheer Ingelogd als: aqpfadmin Uitloggen Enquête sta s eken Enquête beheer > De Klimaat Enquête van het Noorden > Statistieken Algemene statistieken: Aantal respondenten
Nadere informatieWereldwijde uitstoot CO2 dit jaar
1 van 5 7-12-2018 06:32 volkskrant.nl Wereldwijde uitstoot CO2 dit jaar weer toegenomen 6-8 minuten IJsklif in West-Groenland. Beeld Credit: Sarah Das / Woods Hole Oceanographic Institution De stijging
Nadere informatieRAAD VOOR HET VERBRUIK
RvV 488 RAAD VOOR HET VERBRUIK ADVIES Over een voorstel van koninklijk besluit betreffende mayonaise Brussel, 3 december 2015 SAMENVATTING De Minister van Economie en Consumenten vroeg de Raad om een advies
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 2.3.2016 COM(2016) 62 final 2016/0036 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende de ondertekening, namens de Europese Unie, van de Overeenkomst van Parijs, die
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 21 501-33 Raad voor Vervoer, Telecommunicatie en Energie Nr. 612 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer
Nadere informatie2: vergaderen VASTE VOORZITTER EN NOTULIST
2: vergaderen Als je lid bent van een studentenraad, vergader je vaak. Je hebt vergaderen met de studentenraad, maar ook vergaderingen met het College van Bestuur en de Ondernemingsraad (OR). Gemiddeld
Nadere informatieDe Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal!
De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Hé hoi, hallo! Ik zal me even voorstellen. Ik ben Bloem. Bloem van Plastic. Maar je mag gewoon Bloem zeggen. Wow! Wat goed dat jullie even
Nadere informatieIk ben de Hamer. Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. HET BESTUUR VAN DE EUROPESE UNIE GROEP 7 8
Ik ben de Hamer Een wat strenge stem, hij wil graag officiëler klinken dan hij in wezen is. Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Goedendag! Als
Nadere informatieRaad Leefmilieu. Toelichting Commissie Leefmilieu Vlaams Parlement Marjan Decroos Vlaams Milieuattaché 4 november 2014
Raad Leefmilieu Toelichting Commissie Leefmilieu Vlaams Parlement Marjan Decroos Vlaams Milieuattaché 4 november 2014 Raad Leefmilieu 28 oktober 2014 België werd vertegenwoordigd door de Brusselse minister
Nadere informatieDirectie Toezicht Energie (DTe)
Directie Toezicht Energie (DTe) Aan Ministerie van Economische Zaken T.a.v. de heer mr. L.J. Brinkhorst Postbus 20101 2500 EC Den Haag Datum Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage(n) 102238/1.B999 Rapport Frontier
Nadere informatieDocentenvel opdracht 8 (De Europese Unie en klimaatverandering)
Docentenvel opdracht 8 (De Europese Unie en klimaatverandering) Als voorbereiding op de opdracht kunt u onderstaande tekst lezen. 1) Samen sterk: lekker simpel, p. 2 2) Wat heb je aan Europa, p. 5 3) Hoe
Nadere informatiePraktische opdracht Economie Wat voor invloeden heeft de Europese gemeenschap gemaakt op EU.
Praktische opdracht Economie Wat voor invloeden heeft de Europese gemeenschap gemaakt op EU. Praktische-opdracht door een scholier 1949 woorden 8 maart 2003 5,3 19 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding
Nadere informatieWerkgelegenheid in energie? Vergeet het maar!
Werkgelegenheid in energie? Vergeet het maar! splitsen. Gulzige, buitenlandse energiereuzen staan al te trappelen om de bedrijven over te nemen. En zo verliest Nederland wéér een gezonde bedrijfstak aan
Nadere informatieNov 2018 verkiezingen ORS Vertegenwoordiger kan Peter /of vervanger zijn (specialist DR 2.0) Waar sturen we onze vertegenwoordiger mee op pad?
Nov 2018 verkiezingen ORS Vertegenwoordiger kan Peter /of vervanger zijn (specialist DR 2.0) Waar sturen we onze vertegenwoordiger mee op pad? Wat vinden wij als DR op belangrijke thema s? Moeten we als
Nadere informatieKlimaatbeleid en hernieuwbare energie: het EU pakket voor Ger Klaassen DG Milieu Europese Commissie
Klimaatbeleid en hernieuwbare energie: het EU pakket voor 22 Ger Klaassen DG Milieu Europese Commissie Overzicht Lange termijn visie en doelstellingen 22 Het EU pakket voor 22 Gevolgen van het pakket Lange
Nadere informatieMen gebruikt steeds meer windenergie in Nederland. Er wordt steeds meer windenergie gebruikt in Nederland.
Herhalingsoefeningen De sprong, thema 8 Vocabulaire Oefening 1 Vul het goede woord in. Verander de vorm als dat nodig is. Kies uit: bewegen, bijdragen aan, biologisch, duurzaam, energiebronnen, energierekening,
Nadere informatieDe voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 21-23 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456
Nadere informatie!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?
Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 21 501-08 Milieuraad Nr. 523 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 17 juli 2014 Binnen de vaste commissie voor Infrastructuur en Milieu
Nadere informatieKrachtenveld Europese Unie
Krachtenveld Europese Unie Korte omschrijving De leerlingen plaatsen de begrippen op de juiste plek in de puzzel, waardoor ze een overzicht krijgen van de belangrijkste instellingen binnen de Europese
Nadere informatieBeleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu
Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem
Nadere informatieIk ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door
De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over
Nadere informatieSimulatiespel: Bron: The Economist. Crisisoverleg Rusland en de EU
Simulatiespel: Bron: The Economist Crisisoverleg Rusland en de EU Inleiding: Simulatiespel: crisisoverleg EU en Rusland Dit simulatiespel is gebaseerd op realistische veronderstellingen. Rusland heeft
Nadere informatieDe economische neergang van de afgelopen jaren komt omdat we niet genoeg exporteren. We zakken langzaam maar zeker naar een Judeska economie.
De economische neergang van de afgelopen jaren komt omdat we niet genoeg exporteren. We zakken langzaam maar zeker naar een Judeska economie. 1 Kijk hier maar eens naar. 2 Mijn stelling van vandaag is:
Nadere informatie16 juli 2015. Onderzoek: Akkoord Griekenland
16 juli 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de peilingen
Nadere informatieGeachte commissarissen, leden van het Europees Parlement, collega s,
Speech door staatssecretaris Dijksma van Milieu op de Klimaatsessie over burgerluchtvaart en zeescheepvaart tijdens de gezamenlijke Informele Transport- en Milieuraad op 15 april 2016. Geachte commissarissen,
Nadere informatieBeleving op Schiphol
Beleving op Schiphol Schiphol wil Europe s preferred airport zijn. Dat lukt aardig: onze nationale luchthaven is ook dit jaar weer verkozen tot de beste van Europa en tot de nummer drie op de wereldranglijst.
Nadere informatieEindexamen vwo maatschappijwetenschappen 2013-I
Opgave De eurocrisis Bij deze opgave horen de teksten 9 en. Inleiding De situatie rond de gemeenschappelijke munt, de euro, is tien jaar na de introductie verre van stabiel (mei 2012). In tekst 9 beschrijft
Nadere informatieEnergiemanagement actieplan
Energiemanagement actieplan Versie 2018.1 Datum: 11-01-2019 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Reductiemogelijkheden 4 2.1 Brandstof 4 2.2 Electra en warmte 4 2.3 Projecten 5 3. CO2 reductie a.d.h.v. maatregelen
Nadere informatieBiomassa. Pilaar in de energietransitie. Uitgangspunt voor de biobased economie
Biomassa Pilaar in de energietransitie en Uitgangspunt voor de biobased economie Klimaatverandering: onze uitdaging Onze opdracht om er snel en écht iets aan te gaan doen Overeenstemming: er moet wat gebeuren!
Nadere informatieFACTSHEET EMISSIEHANDEL
FACTSHEET EMISSIEHANDEL feiten en standpunten I. FACTS OMTRENT EMISSIEHANDEL Het EU emissiehandelssysteem bestaat uit 12000 installaties uit de volgende sectoren: elektriciteitssector, cement, papier,
Nadere informatieEmissies, emissierechten, hernieuwbare bronnen en vermeden emissies
Emissies, emissierechten, hernieuwbare bronnen en vermeden emissies Door Harry Kloosterman en Joop Boesjes (Stichting E.I.C.) Deel 1 (Basis informatie) Emissies: Nederland heeft als lidstaat van de Europese
Nadere informatieM A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2015
M A R K T M O N I T O R E N E R G I E - juni 2015 Geachte relatie, Bijgaand ontvangt u de maandelijkse marktmonitor van Energy Services. De Marktmonitor is een maandelijkse uitgave van Energy Services.
Nadere informatieDatum van inontvangstneming : 02/10/2015
Datum van inontvangstneming : 02/10/2015 Vertaling C-460/15-1 Zaak C-460/15 Verzoek om een prejudiciële beslissing Datum van indiening: 28 augustus 2015 Verwijzende rechter: Verwaltungsgericht Berlin (Duitsland)
Nadere informatieMevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau, Dames en heren,
Vrijdag 10 september 2010 Toespraak van JOKE SCHAUVLIEGE VLAAMS MINISTER VAN LEEFMILIEU, NATUUR EN CULTUUR Comité van de Regio s Resource Efficient Europa Mevrouw de voorzitter, Geachte leden van het Bureau,
Nadere informatieEnergieakkoord. Gezamenlijke lobby ETS. Dennis Holtrop. 18 juni 2014
Energieakkoord Gezamenlijke lobby ETS Dennis Holtrop 1 Onderwerpen Uitgangspunten: SER Energieakkoord en kabinetsstandpunt Activiteiten van de Werkgroep gezamenlijke lobby ETS Opstellen rapportage Dynamische
Nadere informatieInbreng CDA debat Sociaal Akkoord
Inbreng CDA debat Sociaal Akkoord Het is goed dat werkgevers en werknemers een sociaal akkoord hebben gesloten. In deze tijd van crisis is het belangrijk dat zij elkaar gevonden hebben. Nederland kenmerkt
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 2.2.2017 COM(2017) 51 final 2017/0016 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD betreffende de sluiting van de in Kigali goedgekeurde overeenkomst tot wijziging van het Protocol
Nadere informatieEuropese Raad WERKBLAD
Europese Raad Jullie vinden het belangrijk dat mensen sneller en goedkoper met de trein kunnen reizen tussen Europese hoofdsteden. Zo hoeft niet iedereen meer in het vliegtuig te stappen voor korte afstanden.
Nadere informatieEerste Kamer der Staten-Generaal
Eerste Kamer der Staten-Generaal 1 Vergaderjaar 2014 2015 33 858 EU-voorstellen: Kader klimaat en energie 2030 COM (2014) 15, 20 en 21 1 H VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Vastgesteld 16 januari 2015
Nadere informatieNL In verscheidenheid verenigd NL A8-0341/45. Amendement. Roger Helmer, David Coburn namens de EFDD-Fractie
9.12.2015 A8-0341/45 45 Overweging H H. overwegende dat klimaatverandering, niet-concurrerende energieprijzen en de bijzonder grote afhankelijkheid van onbetrouwbare leveranciers uit derde landen een bedreiging
Nadere informatieONTMOETEN KENNY KOKEN
Gratis Excemplaar ONTMOETEN KENNY KOKEN WIL JIJ HET HELE (VOORLEES) VERHAAL GRAAG LEZEN? Je krijgt Ontmoeten Kenny Koken thuis gestuurd als je een mailtje stuurt naar timo-co@coderups.nl met je naam, adres
Nadere informatieUSD / 1.16 1.15 1.14 1.13 1.12 1.11
Energiemarktanalyse Groenten & Fruit door Powerhouse Marktprijzen Macro-economie Markten in mineur Afgelopen week De angst voor een wereldwijde economische vertraging is weer toegenomen na een slechte
Nadere informatieTechnisch-economische scenario s voor Nederland. Ton van Dril 20 mei 2015
Technisch-economische scenario s voor Nederland Ton van Dril 20 mei 2015 Overzicht Energieplaatje in historisch perspectief Hoeveel en hoe gebruiken we energie? Wat gebeurt er met verbruik en uitstoot
Nadere informatieToelichting EU ETS herziening
Toelichting EU ETS herziening Maandag 24 oktober 2016 CCIM stakeholder meeting Inhoud Context van huidige ETS herziening Stand van zaken Bespreking in Raad (en BE positie) Stand van zaken Bespreking in
Nadere informatieLijst Lammers. Papendrecht 21 januari 2013
Lijst Lammers Papendrecht 21 januari 2013 Aan de voorzitter van de gemeenteraad van de gemeente Papendrecht, de heer C.J.M. de Bruin Markt 22 3351 PB Papendrecht Betreft: gemeente Papendrecht aansluiten
Nadere informatieEnergie: inleiding en beleid Gepubliceerd op Compendium voor de Leefomgeving (
Indicator 11 augustus 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Energiedragers De economie
Nadere informatieEerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.
juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers
Nadere informatieLijst Lammers. KORTE SAMENVATTING Papendrecht, 22januari 2013. Persbericht. Wordt Papendrecht de derde stadin Nederland met een zonatlas?
Lijst Lammers KORTE SAMENVATTING Papendrecht, 22januari 2013 Persbericht Wordt Papendrecht de derde stadin Nederland met een zonatlas? Fractie Lijst Lammers pleit voor de Zonatlas in Papendrecht en vraagt
Nadere informatieWie bestuurt de Europese Unie?
Wie bestuurt de Europese Unie? De Europese Unie (EU) is een organisatie waarin 28 landen in Europa samenwerken. Eén ervan is Nederland. Een aantal landen werkt al meer dan vijftig jaar samen. Andere landen
Nadere informatieEmissiehandel: Commissie geeft groen licht voor nog eens 8 plannen zodat de handel zoals gepland van start kan gaan
IP/04/1250 Brussel, 20 oktober 2004 Emissiehandel: Commissie geeft groen licht voor nog eens 8 plannen zodat de handel zoals gepland van start kan gaan De Europese Commissie gaat akkoord met een tweede
Nadere informatieEnergiedossiers tijdens het Oostenrijkse voorzitterschap
Energiedossiers tijdens het Oostenrijkse voorzitterschap 3 juli 2018 Vleva en Minaraad Jan Haers attaché Energie Algemene Afvaardiging van de Vlaamse Regering bij de EU Realisaties van het Bulgaarse voorzitterschap
Nadere informatieMilieu-actualiteit NON-ETS. 3 mei 2018
Milieu-actualiteit NON-ETS 3 mei 2018 Europees beleid NON-ETS sectoren (effort sharing regulation) Welke doelstellingen 2021-2030? Europese doelstellingen 2030 (tov 2005) - 40 % BKG emissies - 30 % voor
Nadere informatieArtikel Chemie Magazine VNCI BASF reductie lachgas emissies Cursief rode tekst maakt geen deel uit van het artikel Max 1200 woorden
Artikel Chemie Magazine VNCI BASF reductie lachgas emissies Cursief rode tekst maakt geen deel uit van het artikel Max 1200 woorden Titel: Subtitel: Een win-win situatie Vlaamse Kyoto-doelstelling komt
Nadere informatieZUINIGE ENERGIE EN KPN
ZUINIGE ENERGIE EN KPN KPN start op 30 oktober 2012 met nieuwe corporate campagne Het netwerk dat geeft om Nederland. Hierbij worden relevante maatschappelijke thema s belicht. In de eerste uiting, We
Nadere informatieBijlage VMBO-GL en TL
Bijlage VMBO-GL en TL 2011 tijdvak 2 maatschappijleer 2 CSE GL en TL Tekstboekje GT-0323-a-11-2-b Analyse maatschappelijk vraagstuk: jeugdwerkloosheid tekst 1 FNV vreest enorme stijging werkloosheid jongeren
Nadere informatieWereldproblemen te lijf met business modellen
INTERVIEW tekst: Maarten van der Schaaf Wereldproblemen te lijf met business modellen Marcello Palazzi behoort al decennia tot de voorhoede van het mondiale duurzame bedrijfsleven. Samen met Leen Zevenbergen
Nadere informatieDe waarde van stadswarmte. Hoe komt de prijs tot stand?
De waarde van stadswarmte Hoe komt de prijs tot stand? De waarde van stadswarmte 3 Hoe komt de prijs tot stand? De energierekening is voor vrijwel iedereen een belangrijk onderdeel van de maandelijkse
Nadere informatie9. Energie en klimaatverandering
9. Energie en klimaatverandering 9.1 Roadmap naar een koolstofarme economie in 2050 In 2008 stelde de Europese regeringsleiders Europese klimaatdoelstellingen vast. De lidstaten hebben zich daarna voor
Nadere informatieGert van der Heiden Maria het Lam Anna Sterrenburg Wytske Benschop
Gert van der Heiden Maria het Lam Anna Sterrenburg Wytske Benschop Inhoudsopgave: Zo gaat het eruit zien! Wat zijn de mogelijkheden? Waarom hoef je geen pak aan? Een nieuwe uitvinding! Een bewoonster
Nadere informatieHet nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol?
Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol? Dr. Jos Delbeke, DG Klimaat Actie, Europese Commissie, Universiteit Hasselt, 25/2/2014 Overzicht 1. Klimaat en energie: waar
Nadere informatieImpact maatschappelijke rol van Eandis op nettarieven
31 maart 2011 Impact maatschappelijke rol van Eandis op nettarieven 1. Inleiding: samenstelling energiefactuur In de verbruiksfactuur van de energieleverancier zijn de kosten van verschillende marktspelers
Nadere informatieFiche 6: Mededeling Een snellere overgang van Europa naar een koolstofarme economie
Fiche 6: Mededeling Een snellere overgang van Europa naar een koolstofarme economie 1. Algemene gegevens a) Titel voorstel Een snellere overgang van Europa naar een koolstofarme economie; mededeling bij
Nadere informatieMet het Eurotarief worden internationale mobiele gesprekken minder duur in de Europese Unie: gebruiksaanwijzing voor roaming
MEMO/07/251 Brussel, 25 juni 2007 Met het Eurotarief worden internationale mobiele gesprekken minder duur in de Europese Unie: gebruiksaanwijzing voor roaming De verordening van de Europese Unie (EU) inzake
Nadere informatieDe Duitse Alliantie voor Werk en Leefmilieu
De Duitse Alliantie voor Werk en Leefmilieu integreren van energiebesparing en maatregelen voor energie-efficiëntie bij het saneren van bestaande gebouwen, bijdragen aan de bescherming van het klimaat
Nadere informatie9. Energie en klimaat verandering
9. Energie en klimaat verandering 9.1 Roadmap naar een koolstofarme economie in 2050 In 2008 stelde de Europese regeringsleiders Europese klimaatdoelstellingen vast (ook wel de 3x20-doelstellingen). De
Nadere informatie20 juni Onderzoek: Klimaat en formatie
20 juni 2017 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 55.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de peilingen
Nadere informatieVerandert het klimaat? Klimaatconferentie in Den Haag, 13-24 november 2000
Editie 10 November 2000 Leerkrachten: didactische aanwijzingen vindt u op pagina 4 van de handleiding. De leerlingenpagina s zijn kopieerbaar voor gebruik in de klas Klimaatconferentie in Den Haag, 13-24
Nadere informatieIk ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door
De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over
Nadere informatieMeting economisch klimaat, november 2013
Meting economisch klimaat, november 2013 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers,
Nadere informatie