BREDE SCHOLEN. Annet Bots Brede scholen: netwerken die werken? De netwerkbenadering toegepast op brede scholen

Transcriptie

1 BREDE SCHOLEN Annet Bots Brede scholen: netwerken die werken? De netwerkbenadering toegepast op brede scholen

2

3 BREDE SCHOLEN: Netwerken die werken? De netwerkbenadering toegepast op brede scholen Erasmus Universiteit Rotterdam Faculteit der Sociale Wetenschappen Bestuurskunde, master Publiek Management Annet Bots januari 2010 Begeleider: mw. dr. M.A. Beukenholdt Tweede lezer: dhr. dr. J.L.M. Hakvoort Foto voorpagina ontleend aan website Milwaukee Public Library [blog.mpl.org]

4

5 - Het geheel is meer dan de som der delen Website Brede School Nesselande, Rotterdam - It takes a whole village to raise a child Website Jan van der Heijdenhuis, Rotterdam - Wat er ook speelt in een land, laat het vooral de kinderen zijn Loesje (geciteerd door Walter Swaans, Impuls)

6

7 Voorwoord Rotterdam 15 december Beste lezer, Voor u ligt mijn afstudeerscriptie, het eindresultaat van mijn studie bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. De eerst versie van mijn onderzoeksopzet heb ik al geschreven in november Na meer dan een jaar ligt hier dan het eindresultaat. Een scriptie over brede scholen, een actueel onderwerp waar ik met veel plezier over heb geschreven. Deze scriptie betekent ook het einde van mijn studie en studententijd. Ik sluit een mooie tijd af na vier en een half jaar bestuurskunde gestudeerd te hebben aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Een onderdeel van de master Publiek Management die ik deed, was het volgen van een stage. Mijn interesse ging uit naar een adviesbureau waar ik mijn afstudeeronderzoek zou kunnen doen over een maatschappelijk onderwerp. Ik heb zeven maanden stage gelopen bij StadNetwerk, een bureau dat partijen in stedelijke ontwikkeling ondersteunt. Het onderwerp brede scholen was één van de onderwerpen die van StadNetwerk uit werd aangedragen en waar ik meteen heel enthousiast over was. Tijdens mijn stage heb ik veel geleerd, ik heb zeven maanden assistent adviseur mogen zijn, een volwaardig lid van het team van StadNetwerk. Tevens heb ik tijdens mijn stage de tijd gekregen om mij bezig te houden met mijn afstudeeronderzoek en hier heb ik ook begeleiding van collega s bij gekregen. Dit brengt mij bij het volgende punt, namelijk het bedanken van een aantal personen die eraan hebben bijgedragen dat er nu een volledige scriptie voor u ligt. Allereerst wil ik mijn collega s van StadNetwerk bedanken voor de gezelligheid, de begeleiding van mijn scriptie (Esther bedankt!) en voor alles wat ik daar geleerd heb. Ook wil ik mijn begeleidster vanuit de universiteit bedanken, mevrouw Beukenholdt en de tweede lezer van mijn scriptie, de heer Hakvoort. Mijn scriptie was voor het grootste deel afhankelijk van interviews die ik heb afgenomen bij betrokkenen van vier brede scholen, het Jan van der Heijdenhuis, de St Lukasschool, de Brede School Nesselande en de Wereld op Zuid. Ik wil hierbij alle geïnterviewden hartelijk bedanken voor hun tijd en moeite. Zonder enige twijfel kan ik stellen dat het afnemen van de interviews het leukste onderdeel van mijn afstudeerscriptie was. Iedereen die ik heb geïnterviewd heeft bijgedragen aan het vormen van mijn beeld over brede scholen. Bovendien waren de interviews stuk voor stuk leuke gesprekken. Tenslotte wil ik iedereen bedanken die mijn studententijd heeft gemaakt tot wat die was! Bij deze wens ik u veel plezier bij het lezen van mijn scriptie. Annet Bots BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? i

8 BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? ii

9 Samenvatting Dit onderzoek gaat over de samenwerking rondom brede scholen. Er is sprake van brede schoolontwikkeling wanneer scholen een bredere functie hebben dan die van onderwijsgever alleen en wanneer zij structureel samenwerken met meerdere partners op het gebied van welzijn, zorg, kinderopvang, sport en/of cultuur. Om een brede school te vormen wordt er dus samengewerkt met verschillende organisaties. In dit onderzoek wordt bekeken of de samenwerking volgens de netwerkbenadering goed verloopt en wat er verbeterd kan worden. De netwerkbenadering is een theorie die stelt dat partijen in een netwerk van elkaar afhankelijk zijn omdat de partijen los van elkaar niet zoveel kunnen bereiken als de partijen met elkaar samen. Deze benadering wordt in dit onderzoek toegepast op vier casussen. Alle vier de casussen zijn brede scholen in het primair onderwijs. Twee brede scholen staan in Amsterdam en twee brede scholen staan in Rotterdam. In elke stad staat bovendien één school in een krachtwijk en één school in een niet-krachtwijk. Hieronder staat eerst schematisch weergegeven wat de stappen zijn in dit onderzoek. Daaronder staan deze stappen kort beschreven. In dit onderzoek is eerst weergegeven wat volgens de netwerkbenadering de beste manier is om in een netwerk samen te werken. De netwerkbenadering noemt vijf onderdelen. Het eerste gaat over netwerken zelf. Hierin worden drie kenmerken genoemd waaraan een situatie moet voldoen om een netwerksituatie te zijn. Het tweede onderdeel gaat over de toepasbaarheid van de netwerkbenadering op netwerken. Er zijn drie soorten beleidsproblemen waarbij de netwerkbenadering van toepassing is. Het beleidsproces is het derde onderdeel. Het beleidsproces verloopt volgens de netwerkbenadering soepel als er aan drie voorwaarden wordt voldaan. Hetzelfde geldt voor netwerkmanagement, er zijn vijf punten waarop moet worden gemanaged binnen een netwerk om de samenwerking volgens de netwerkbenadering goed te laten verlopen. Tot slot beschrijft de netwerkbenadering twee voorwaarden voor succesvol beleid. Na de beschrijving van de netwerkbenadering wordt deze op de empirie toegepast. De tweede stap van dit onderzoek is de toepasbaarheid van de netwerkbenadering op de vier casussen bepalen. Allereerst wordt onderzocht of de vier brede scholen zich volgens de netwerkbenadering in een netwerksituatie bevinden. Aan de hand van de drie beleidsproblemen die de netwerkbenadering BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? iii

10 noemt om toepasbaar te zijn op situaties, wordt bepaald dat de netwerkbenadering toepasbaar is op alle vier de brede scholen uit dit onderzoek. De derde stap in het onderzoek is het bepalen van de knelpunten omtrent de samenwerking rondom de vier brede scholen volgens de netwerkbenadering. Aan de hand van de netwerkbenadering is een vragenlijst samengesteld voor interviews met partijen betrokken bij de vier brede scholen. Uit deze interviews komt naar voren dat de samenwerking volgens de netwerkbenadering bij twee van de scholen soepeler verloopt dan bij de twee andere scholen. Deze eerste twee scholen voldoen meer aan alle voorwaarden die de netwerkbenadering noemt, dan de laatste twee. Na deze stap worden de vier brede scholen met elkaar vergeleken. Er blijkt dat de brede scholen twee aan twee veel overeenkomsten hebben op het gebied van organisatie en ook op de knelpunten van samenwerking die zij ervaren volgens de netwerkbenadering. De twee brede scholen in Rotterdam zijn groter qua aantal leerlingen en hebben een groter sturingspunt, namelijk een groep van partijen bij elkaar. De twee brede scholen in Amsterdam hebben minder leerlingen en hebben een veel compacter sturingspunt, namelijk één directeur en één brede schoolcoördinator. De laatste stap van dit onderzoek is het aandragen van oplossingen voor de knelpunten aan de hand van de netwerkbenadering. Uit dit onderzoek blijkt dat er beter aan de voorwaarden van de netwerkbenadering wordt voldaan als de brede scholen een compact sturingspunt hebben. BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? iv

11 INHOUDSOPGAVE HOOFDSTUK 1: INLEIDING INLEIDING PROBLEEMANALYSE DOELSTELLING VRAAGSTELLING ONDERZOEKSAANPAK Theorie Empirie Analyse Conclusie en aanbevelingen WETENSCHAPPELIJKE EN MAATSCHAPPELIJKE RELEVANTIE LEESWIJZER... 6 HOOFDSTUK 2: BREDE SCHOLEN INLEIDING BESCHRIJVING Definitie Geschiedenis Partijen BELEID OMTRENT BREDE SCHOLEN Rijksbeleid Rotterdams beleid Amsterdams beleid SUCCESSEN EN PROBLEMEN Gemeenten Primair onderwijs SAMENVATTING HOOFDSTUK 3: NETWERKBENADERING INLEIDING GESCHIEDENIS NETWERKBENADERING NETWERKEN BELEIDSSITUATIE NETWERKMANAGEMENT SUCCESVOL BELEID SAMENVATTING HOOFDSTUK 4: OPERATIONALISATIE INLEIDING NETWERKEN Kenmerken De rol in het netwerk BELEIDSSITUATIE Beleidsproblemen Beleidsproces NETWERKMANAGEMENT SUCCESVOL BELEID SAMENVATTING HOOFDSTUK 5: ONDERZOEKSOPZET INLEIDING ONDERZOEKSSTRATEGIE, -METHODEN EN -TECHNIEKEN BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? v

12 5.3 MEETNIVEAU CASUSVERANTWOORDING BETROUWBAARHEID EN VALIDITEIT EMPIRIE VERZAMELING WIJZE VAN ANALYSE SAMENVATTING HOOFDSTUK 6: DE SCHOLEN INLEIDING JAN VAN DER HEIJDENHUIS Het netwerk Jan van der Heijdenhuis Beleidssituatie Jan van der Heijdenhuis Netwerkmanagement Jan van der Heijdenhuis Succesvol beleid Jan van der Heijdenhuis ST LUKASSCHOOL Het netwerk St Lukasschool Beleidssituatie St Lukasschool Netwerkmanagement St Lukasschool Succesvol beleid St Lukasschool BREDE SCHOOL NESSELANDE Het netwerk Brede School Nesselande Beleidssituatie Brede School Nesselande Netwerkmanagement Brede School Nesselande Succesvol beleid Brede School Nesselande DE WERELD OP ZUID Het netwerk de Wereld op Zuid Beleidssituatie de Wereld op Zuid Netwerkmanagement de Wereld op Zuid Succesvol beleid de Wereld op Zuid SAMENVATTING HOOFDSTUK 7: EMPIRISCHE ANALYSE INLEIDING DE VIER BREDE SCHOLEN Jan van der Heijdenhuis St Lukasschool Brede School Nesselande De Wereld op Zuid VERGELIJKING VIER BREDE SCHOLEN Vergelijking netwerken Vergelijking beleidsproblemen Vergelijking netwerkmanagement Vergelijking succesvol beleid KNELPUNTEN EN OPLOSSINGEN VIER BREDE SCHOLEN Overzicht van de vier scholen SAMENVATTING HOOFDSTUK 8: CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN INLEIDING CONCLUSIE Wat stelt de netwerkbenadering over samenwerking in een netwerk? Kan de netwerkbenadering worden toegepast op de vier brede scholen in dit onderzoek? BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? vi

13 8.2.3 Welke knelpunten omtrent de samenwerking van partijen betrokken bij de vier brede scholen, komen naar voren aan de hand van de netwerkbenadering? Wat zijn de overeenkomsten en de verschillen tussen de vier brede scholen op dit gebied? Welke mogelijke oplossingen kunnen aan de hand van de netwerkbenadering voor deze knelpunten worden gegeven? Hoofdvraag: Welke verbeteringen kunnen worden aangebracht om knelpunten omtrent de samenwerking van partijen betrokken bij brede scholen te verhelpen aan de hand van de netwerkbenadering? AANBEVELINGEN LITERATUUR BIJLAGE 1: OVERZICHT GEÏNTERVIEWDEN BIJLAGE 2: LIJST MET FIGUREN EN TABELLEN BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? vii

14

15 HOOFDSTUK 1: INLEIDING 1.1 INLEIDING Een korte beschrijving van een brede school is de volgende: Er is sprake van brede schoolontwikkeling wanneer scholen een bredere functie hebben dan die van onderwijsgever alleen en wanneer zij structureel samenwerken met meerdere partners op het gebied van welzijn, zorg, kinderopvang, sport en/of cultuur (Kruiter et al. 2007, p.7). Bij brede scholen gaat het veelal om het maximaliseren van de ontwikkelingskansen van kinderen. Onderwijs is in elk geval onderdeel van een brede school, maar ook kinderopvang, bibliotheek, cultuur, sport en dergelijke kunnen onderdeel zijn van de brede school (BredeSchool, a, 2008). Op het moment zijn er vooral veel brede scholen in het basisonderwijs, maar in het voortgezet onderwijs wordt ook hard aan de weg getimmerd op dit gebied. Dit betekent dat er nu ongeveer 1000 brede scholen voor basisonderwijs en 350 brede scholen voor voortgezet onderwijs bestaan 1. De Tweede Kamer wil dat er voor het eind van deze kabinetsperiode in 2011, 1600 brede scholen bestaan (BredeSchool, a, 2009 en Ministerie van OCW, a, 2009). 1.2 PROBLEEMANALYSE Vanaf begin jaren tachtig werd er in de Verenigde Staten, Engeland en Zweden geëxperimenteerd met brede scholen. Halverwege de jaren negentig werden er twee scholen in Nederland geopend, in Groningen en in Rotterdam, de zogenaamde Vensterscholen, die later brede scholen genoemd zouden worden. De bedoeling van deze twee scholen was om een netwerk te vormen om de ontwikkeling van kinderen in goede banen te leiden. Het idee begon te leven en er werden meerdere scholen geopend die overigens nog steeds niet de naam brede school droegen. In het begin waren deze scholen vooral een uitbreiding van wat ze al waren. Sommige scholen richtten zich extra op buitenschoolse opvang en sommige richtten zich vooral op bijlessen voor kinderen met achterstanden. Na verloop van tijd werd de naam brede school aan deze scholen gekoppeld en werden er ook nieuwe gebouwen gebouwd en samenwerkingsverbanden geprofessionaliseerd. De positieve verhalen en de goede resultaten van de brede scholen maakten dat het aantal brede scholen groeide tot 500 in 2004 en het aantal daarna zelfs verdubbelde tot 1000 in Aan het begin van de ontwikkeling van de brede scholen deden de scholen wat hen het beste leek. Nu is het stadium bereikt waarin gemeenten beleid voeren op het gebeid van brede scholen. Er is meer lijn in de ontwikkeling van de brede scholen en de kwaliteit verbetert (BredeSchool, a, 2009). Gemeenten zien ook het nut van de brede scholen en stellen zodoende criteria aan de brede scholen waar deze aan moeten voldoen, zodat er vooraf geformuleerde doelen kunnen worden behaald. Niet alleen zijn brede scholen belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen, ook voor vele wijken zijn de brede scholen heel belangrijk. Omdat elke wijk andere behoeften heeft, is er bij de ontwikkeling van brede scholen sprake van maatwerk. Brede scholen zijn een ontmoetingsplaats en zorgen voor sociale cohesie binnen wijken doordat ze veel verschillende functies samenbrengen. Om deze reden investeren bijvoorbeeld woningbouwcorporaties ook in brede scholen. Dit doen ze in de vorm van huisvesting, beheer en exploitatie maar ook door het verstrekken van subsidies voor bepaalde activiteiten van de scholen. De functies van de brede scholen moeten aansluiten bij de wensen van wijken (VROM, 2008). Oud-minister Vogelaar van Wonen, Wijken en Integratie wilde dat alle veertig krachtwijken een dekkend aanbod van brede scholen krijgen met aantrekkelijke dagprogramma s (BredeSchool, b, 2008). Vele actoren zijn onder de indruk van de brede scholen. Ook het geloof dat brede scholen een belangrijke functie in wijken (kunnen) hebben, is alom aanwezig. Maar hoe het maximale uit een 1 Volgens de website van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap op BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? 1

16 brede school gehaald kan worden en met wie er dan samengewerkt moet worden is per wijk en per school verschillend. Wat is een succesvol concept voor een brede school waarmee het beste uit de school en uit de wijk wordt gehaald? Het mag duidelijk zijn dat er in Nederland de laatste jaren veel aandacht wordt besteed aan de zogeheten krachtwijken van oud-minister Vogelaar. Het concept brede school is een middel om van de krachtwijken prachtwijken te maken. Maar niet alleen in krachtwijken is behoefte aan brede scholen. Het concept brede school spreekt breder aan dan alleen ter verbetering van wijken. De jeugd een dagprogramma aanbieden waarin bijvoorbeeld ook sport en cultuur zijn verwerkt, zien veel ouders, overheden en anderen als waardevol. De brede scholen bestaan dan ook door het hele land, in diverse wijken. Zoals hiervoor genoemd, zijn brede scholen overal anders. De brede scholen in krachtwijken zullen waarschijnlijk veel verschillen van de brede scholen in goede wijken. Een van de belangrijke krachten achter het ontstaan van brede scholen is de samenwerking tussen verschillende actoren. Bij veel brede scholen wordt er bijvoorbeeld op de een of andere manier samengewerkt tussen publieke en private organisaties. Zoals hiervoor reeds vermeld, zien woningbouwcorporaties steeds meer in, dat brede scholen een belangrijke functie in wijken vervullen. Woningbouwcorporaties willen om deze reden graag een bijdrage leveren aan het ontwikkelen en optimaliseren van brede scholen in onder andere krachtwijken. Maar naast woningbouwcorporaties zijn er andere publieke en private organisaties die ook redenen kunnen hebben om een bijdrage te leveren aan brede scholen, zowel in goede wijken als in minder goede wijken. Dit vergt een goed samenwerkingsvermogen, het gaat dan immers om het functioneren van verschillende actoren binnen een netwerk. Het netwerk rondom brede scholen zou een extern netwerk kunnen worden genoemd omdat er actoren bij betrokken zijn van rondom de brede school. Hoe meer actoren een waardevolle bijdrage leveren, hoe beter, maar ook hoe complexer het netwerk. Samenwerking wordt in het jaarbericht 2007 (Kruiter, Oomen, van der Grinten, Dubbelman en Zuidam, 2007) als één van de belangrijkste knelpunten van brede scholen aangegeven. Ook staat er in het jaarbericht dat een brede school per definitie een netwerkorganisatie is. Het jaarbericht 2007 is een document gemaakt door onderzoeksbureau Oberon in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Dit is het laatste jaarbericht in opdracht van het ministerie waarin over brede scholen wordt gerapporteerd. 1.3 DOELSTELLING In dit onderzoek wordt onderzocht hoe brede scholen op het moment functioneren en of dat beter zou kunnen. Volgens het laatste rapport over brede scholen, het jaarbericht 2007, is een deel van de doelen van de brede scholen nog niet gehaald. De problemen van brede scholen in het primair onderwijs die worden genoemd in het jaarbericht 2007 zijn: huisvesting, financiën en samenwerking (Kruiter et al.). Over dit laatste probleem gaat dit onderzoek. Het doel van dit onderzoek is te bepalen op welke punten verbeteringen kunnen worden aangebracht, zodat de verschillende actoren die te maken hebben met brede scholen optimaal kunnen samenwerken. In dit onderzoek wordt de netwerkbenadering toegepast op brede scholen. Er wordt onderzocht hoe de samenwerking omtrent brede scholen verbeterd kan worden aan de hand van de netwerkbenadering. Dit is de samenwerking tussen de partijen die samen het netwerk rondom de brede school vormen. Omdat brede scholen gewoonlijk in netwerksituaties bestaan, wordt de netwerkbenadering gebruikt als theorie in dit onderzoek. Er wordt gekeken hoe volgens de netwerkbenadering het best samengewerkt kan worden. Daarna wordt onderzocht welke knelpunten er volgens de netwerkbenadering bestaan bij de samenwerking rondom vier brede scholen. Tenslotte worden er oplossingen voor deze knelpunten aangedragen vanuit de netwerkbenadering. BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? 2

17 Het mag duidelijk zijn dat er geen standaardmethode ontwikkeld kan worden voor brede scholen. Brede scholen moeten, zoals eerder gezegd, resultaat zijn van maatwerk. Wel kan er onderzocht worden welk soort samenwerking kan bijdragen aan functionelere brede scholen. De hoofdvraag sluit hierop aan. Om dit te kunnen onderzoeken moet eerst een aantal tussenvragen worden beantwoord. Dit zijn de deelvragen uit het onderzoek. De vraagstelling die geformuleerd is om deze doelstelling te kunnen bereiken staat hieronder vermeld. 1.4 VRAAGSTELLING De hoofdvraag die beantwoord wordt in dit onderzoek is: Welke verbeteringen kunnen worden aangebracht om knelpunten omtrent de samenwerking van partijen betrokken bij brede scholen te verhelpen aan de hand van de netwerkbenadering? Om deze hoofdvraag te kunnen beantwoorden wordt gebruik gemaakt van verschillende deelvragen: 1. Wat stelt de netwerkbenadering over samenwerking in een netwerk? 2. Kan de netwerkbenadering worden toegepast op de vier brede scholen in dit onderzoek? 3. Welke knelpunten omtrent de samenwerking van partijen betrokken bij de vier brede scholen, komen naar voren aan de hand van de netwerkbenadering? 4. Wat zijn de overeenkomsten en de verschillen tussen de vier brede scholen op dit gebied? 5. Welke mogelijke oplossingen kunnen aan de hand van de netwerkbenadering voor deze knelpunten worden gegeven? Er wordt gekeken hoe volgens de netwerkbenadering het best samengewerkt kan worden. Daarna wordt onderzocht of de netwerkbenadering toepasbaar is op de casussen van dit onderzoek. De knelpunten die naar voren komen aan de hand van de netwerkbenadering worden dan gepresenteerd. Tenslotte worden vanuit de netwerkbenadering oplossingen voor deze knelpunten aangedragen. 1.5 ONDERZOEKSAANPAK Theorie Definitiebepaling brede scholen De definitie van brede scholen die in dit onderzoek wordt gebruikt, is ontleend aan het jaarbericht Hierin staat dat brede scholen niet allemaal hetzelfde zijn, maar dat een aantal kenmerken steeds terugkeert. Die kenmerken zijn de volgende: verbreding van functie en doelstelling; verbreding van de organisatie(s); verbreding van het aanbod; verbreding van doelgroep (Kruiter et al., p.7). Dit leidt tot de volgende omschrijving van brede scholen geschreven in het jaarbericht 2007: Er is sprake van brede schoolontwikkeling wanneer scholen een bredere functie hebben dan die van onderwijsgever alleen en wanneer zij structureel samenwerken met meerdere partners op het gebied van welzijn, zorg, kinderopvang, sport en/of cultuur. Het gaat hier om alle ontwikkelingen en initiatieven binnen een gemeente die kunnen worden betiteld als brede school of met aanverwante termen zoals vensterschool, brede buurtschool, multifunctioneel centrum, of community school. Daarbij kan de brede school verschillende vormen aannemen zoals geïntegreerde huisvesting, samenwerkende instellingen in één BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? 3

18 gebouw of versterking van de samenwerking tussen bestaande voorzieningen (Kruiter et al., p.7). Bovenstaande definitie is om meerdere redenen gekozen. Allereerst is deze definitie dezelfde als die gehanteerd wordt in het jaarbericht Omdat in dit onderzoek subjecten worden onderzocht naar aanleiding van bevindingen uit dit rapport, is het logisch om dezelfde definitie te hanteren zodat de onderzochte subjecten niet zullen botsen. Een tweede reden voor de keuze voor deze definitie is het feit dat deze een ruime omschrijving van brede scholen geeft. Hierdoor behoren ook initiatieven waarbij samenwerking plaats vindt tussen scholen en andere instellingen zoals hier boven omschreven, zonder dat deze in hetzelfde gebouw zitten, onder de definitie. Dit onderzoek richt zich alleen op brede scholen in het primair onderwijs. De reden hiervoor is dat de knelpunten waar dit onderzoek vanuit gaat, met name genoemd worden voor scholen in het primair onderwijs en minder voor scholen in het voortgezet onderwijs. Als er in dit onderzoek over brede scholen wordt gesproken, dan worden hier alleen brede scholen in het primair onderwijs bedoeld. Netwerkbenadering Deelvraag één wordt in hoofdstuk drie beantwoord. De netwerkbenadering houdt in dat actoren afhankelijk zijn van hun omgeving, namelijk andere actoren, voor het bepalen van hun eigen beleid en strategie. Op het moment dat actoren in meer of mindere mate afhankelijk van elkaar zijn in een bepaalde situatie, zullen zij om doelen te bereiken interactie moeten plegen met elkaar. Dit betekent dat de actoren dan weer van elkaar afhankelijk zijn wegens de interactie, dus zoals de theorie omschrijft: actoren zijn afhankelijk van hun omgeving (Koppenjan en Klijn, 2004). Er kunnen allerlei theorieën op brede scholen worden toegepast. In dit onderzoek is gekozen voor de netwerkbenadering, omdat de samenwerking binnen brede scholen onderzocht wordt. Volgens Kruiter et al. (2007) bevinden brede scholen zich altijd in netwerken. In dit onderzoek wordt aan de hand van de netwerkbenadering bekeken of de samenwerking rondom brede scholen goed gaat. De verschillende actoren die te maken hebben met brede scholen zijn afhankelijk van elkaar omdat er zeer weinig aspecten van de brede scholen zijn, waar een actor alleen in kan voorzien. De netwerkbenadering levert manieren van werken voor actoren die in een netwerk opereren. Voor de actoren rondom de brede scholen kunnen strategieën worden ontwikkeld om de samenwerking in het complexe netwerk te bevorderen. Verband tussen samenwerking en doelen brede scholen In dit onderzoek wordt aan de hand van de netwerkbenadering onderzocht of partijen rondom brede scholen goed samenwerken, en er worden eventueel aanbevelingen gegeven voor de samenwerking. In het jaarverslag wordt aangegeven dat de samenwerking één van de drie grote problemen is waar de brede scholen in het primair onderwijs mee te maken hebben. Voor brede scholen die uit verschillende partijen bestaan of met verschillende partijen samenwerken, is die samenwerking heel belangrijk. Voor brede scholen is die samenwerking namelijk onderdeel van de identiteit van de school. Een school die met niemand samenwerkt is immers geen brede school en een school die wel met partijen samenwerkt is al snel een brede school. De doelen van brede scholen verschillen per school, maar voor veel brede scholen is een sterke, brede ontwikkeling voor de kinderen het doel of tenminste één van de doelen. Zonder goede samenwerking tussen partijen die samen de brede school vormen wordt het behalen van dit doel bemoeilijkt. Aan de hand van dit onderzoek kan niks geconcludeerd worden over het behalen van de doelen of de resultaten van de brede scholen. Maar wegens het grote belang van een goede samenwerking voor brede scholen, kan er wel gezegd worden dat dit een belangrijk onderdeel is voor het behalen van doelen en resultaten. Om te onderzoeken of een brede school op alle gebieden goed is, moeten een heleboel facetten worden onderzocht. De samenwerking tussen de partijen is één van die facetten BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? 4

19 die dan ook onderzocht moet worden. Dit is slechts één van de facetten, maar wel één van de facetten die veel behelst, waardoor er zeker iets over de brede school gezegd kan worden. Dit onderzoek veronderstelt dan ook dat betere samenwerking leidt tot betere resultaten voor de hele brede school Empirie De tweede en de derde deelvraag worden in het empirisch gedeelte beantwoord. Deelvraag twee bepaalt of de netwerkbenadering toepasbaar is op de vier brede scholen van dit onderzoek. Deelvraag drie beschrijft de samenwerking rondom de brede scholen volgens de netwerkbenadering. Hieruit blijkt welke onderdelen van de samenwerking bij de scholen goed gaan en welke onderdelen minder goed of niet goed gaan. Om de verschillende deelvragen te kunnen beantwoorden, zal een aantal brede scholen onder de loep worden genomen. Het onderzoek is het meest interessant en relevant als er gekeken wordt naar brede scholen die van elkaar verschillen. Scholen in achterstandswijken die naast de ontwikkeling van kinderen er ook op gericht zijn om de (jeugd)problematiek in de wijk te verminderen en scholen in betere wijken, waar de wijken weinig of geen problematiek kennen. Scholen in achterstandswijken zouden een heel ander netwerk kunnen hebben waar zij mee samen werken dan de scholen die niet in achterstandswijken staan. Bekeken wordt dan ook of er verschillen in de vorm van samenwerking zitten tussen de scholen in zulke verschillende wijken. Er worden vier brede scholen onderzocht, twee in Rotterdam en twee in Amsterdam. Dit zijn alle vier scholen in het primair onderwijs, omdat in het jaarbericht het probleem wordt herkend bij de brede scholen in het primair onderwijs en minder bij de brede scholen in het voortgezet onderwijs. Zowel in Rotterdam als in Amsterdam bevindt één van de scholen zich in een krachtwijk en één van de scholen niet. Omdat dit een kwalitatief onderzoek is, worden bij alle vier de scholen interviews afgenomen met de actoren betrokken bij de samenwerking rondom de brede scholen. Door middel van beleidsdocumenten wordt eerst in kaart gebracht welke partijen er bij de verschillende scholen betrokken zijn. Te denken valt aan de gemeente, het schoolbestuur, ouders en partijen die zelf samen willen werken met de scholen of daarom verzocht worden door bijvoorbeeld de scholen zelf. Buitenschoolse opvang, politie, consultatiebureaus en dergelijke zijn daar voorbeelden van. Door middel van interviews met deze actoren zullen de knelpunten in kaart gebracht worden Analyse In het derde deel van het onderzoek wordt de empirie geanalyseerd aan de hand van de netwerkbenadering. Allereerst wordt de samenwerking rondom de vier brede scholen, zoals beschreven in het empirisch gedeelte, schematisch weergegeven. Daarna wordt de samenwerking volgens de netwerkbenadering van de vier brede scholen met elkaar vergeleken. Dit deel beantwoordt deelvraag vier. De scholen worden met elkaar vergeleken om te bepalen of er aan het eind van dit onderzoek een algemene conclusie kan worden getrokken of dat er alleen per brede school oplossingen aangedragen kunnen worden. Tenslotte wordt in de analyse de vijfde deelvraag beantwoord. Er wordt aan de hand van de theorie bepaald wat mogelijke oplossingen zijn voor de knelpunten die aan de hand van de netwerkbenadering uit het empirisch deel naar voren kwamen Conclusie en aanbevelingen Het laatste deel van dit onderzoek beslaat de conclusie en de aanbevelingen. Hierin worden de deelvragen en de hoofdvraag beantwoord. De belangrijkste conclusies van het onderzoek worden zo geformuleerd. De aanbevelingen die in vierde deelvraag naar voren komen worden hier nogmaals op een rijtje gezet. BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? 5

20 1.6 WETENSCHAPPELIJKE EN MAATSCHAPPELIJKE RELEVANTIE Brede scholen bestaan al langere tijd en er is ook al eerder onderzoek naar gedaan. Dit onderzoek kijkt specifiek naar de problemen en knelpunten die werden benoemd eind Voor de maatschappij is dit nuttig, omdat dit onderzoek kan bijdragen aan optimalisatie van brede scholen. Uit dit onderzoek zou beleid voort kunnen vloeien dat brede scholen een houvast geeft voor het ontwikkelen en optimaliseren van hun nut. De wetenschappelijk relevantie van dit onderzoek is dat het de netwerkbenadering toepast op een nieuw onderwerp. De knelpunten en problemen omtrent de samenwerking van brede scholen is een relevant onderwerp voor een bestuurskundig onderzoek. Uit dit onderzoek kan vervolgonderzoek voortvloeien in de vorm van een evaluatie. Bovendien kan een soortgelijk onderzoek worden herhaald om te blijven onderzoeken of de samenwerking omtrent de brede scholen goed verloopt. 1.7 LEESWIJZER Dit onderzoek is begonnen met dit eerste hoofdstuk, de inleiding. Het tweede hoofdstuk geeft een achtergrond van wat brede scholen zijn en wat de geschiedenis ervan is. Ook wordt in dit hoofdstuk weergegeven wat het beleid omtrent brede scholen is van zowel het Rijk als van de gemeente Amsterdam en Rotterdam. Tenslotte geeft dit hoofdstuk weer wat de problemen en successen zijn van brede scholen in het primair onderwijs. Hoofdstuk drie behelst het theoretisch kader van dit onderzoek. Hierin wordt uiteengezet hoe de netwerkbenadering staat tegenover samenwerking in een netwerk. Na beschrijving van de theorie wordt de theorie meetbaar gemaakt in de operationalisatie. Dit wordt gedaan in hoofdstuk vier, waarna in hoofdstuk vijf de methoden van dit onderzoek worden toegelicht en verantwoord. Hoofdstuk zes bevat de empirie van dit onderzoek. Met name aan de hand van de interviews staat hierin voor alle vier de brede scholen beschreven hoe de partijen, betrokken bij de brede scholen, samenwerken. Op de empirie volgt de analyse. De analyse vergelijkt allereerst de vier brede scholen met elkaar. Ook wordt in de analyse de empirie gekoppeld aan de theorie. De problemen en oplossingen omtrent de samenwerking rondom de vier brede scholen worden hierin beschreven. Tenslotte wordt het onderzoek afgerond met een conclusie en aanbevelingen in hoofdstuk acht. BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? 6

21 HOOFDSTUK 2: BREDE SCHOLEN 2.1 INLEIDING In dit hoofdstuk wordt een uiteenzetting gegeven van het concept brede school en de theorie die daarmee samenhangt. Er wordt begonnen met een herhaling van de definitie zoals die reeds gegeven is in hoofdstuk 1. Daarna wordt er aan de hand van rapporten over brede scholen een beschrijving gegeven van de huidige situatie waarin brede scholen zich bevinden. Het gaat er dan ook om wat partijen zich voorstellen bij brede scholen en welke bijdrage zij willen leveren en dergelijke. Bovendien zal in dit hoofdstuk informatie over het nut en de moeilijkheden van brede scholen naar voren komen. 2.2 BESCHRIJVING Definitie In hoofdstuk 1 werd de definitie van een brede school gegeven. Een vraagstuk dat vaak naar voren komt rond brede scholen is of ze in één gebouw moeten zitten en daarmee een multifunctionele accommodatie moeten vormen. Volgens de definitie die in dit onderzoek gehanteerd wordt, is dit niet het geval. Een brede school is per definitie een netwerkorganisatie. Juist omdat het netwerkorganisaties zijn, is het niet nodig om samen in een gebouw te zitten. Er kan bijvoorbeeld ook sprake zijn van een zone waarbinnen het netwerk zich bevindt (Kruiter et al., 2007). Brede scholen zijn er in verschillende soorten en maten. De ene brede school is breder dan de andere. Volgens de definitie kan een school zichzelf al brede school noemen als er slechts één partner is met wie deze samenwerkt. Deze samenwerking hoeft dan niet eens intens te zijn. In dit geval noemt een brede school zichzelf zo, omdat er een bepaalde samenwerking bestaat. Andere brede scholen willen juist een brede brede school zijn. Deze brede scholen hebben meerdere partners waar zij mee samenwerken en vaak een uitgebreid programma. Uiteraard zit er tussen deze twee mogelijkheden nog veel ruimte voor andere vormen en breedtes van brede scholen. Brede scholen bestaan dus in vele vormen Geschiedenis Reeds in het regeerakkoord van 1998 wordt de brede school-gedachte geuit. Maar de brede scholen zijn niet vanuit het Rijk opgelegd aan scholen en gemeenten. Het tegenovergestelde is het geval. Het idee van brede scholen is door sommige scholen zelf, ondersteund door gemeenten, al voor die tijd uitgevoerd. Voordat de brede scholen landelijk bekend werden en een universele naam kregen, brede scholen, werden deze al verschillend betiteld in verschillende gemeenten. In Groningen bestonden de Vensterscholen, in Utrecht de Forumscholen, in Den Haag de Brede Buurtschool, in Amsterdam de Community School en in andere gemeenten bestonden er nog meer (Struik, 2001). De Vensterscholen in Groningen werden ontwikkeld vanaf Veertig procent van de Groningse kinderen kampte met een achterstand die de wethouder onderwijs aan wilde pakken. De wethouder lanceerde het nieuwe concept waarbij de wensen en mogelijkheden van de wijk benut werden. Al snel na de presentatie van het nieuwe concept stroomden de prijzen in Groningen binnen. De scholenbouwprijs, de architectuurprijs en de prijs in de categorie verbouw (BredeSchool, b, 2009). In Zweden, de Verenigde Staten en in Groot-Brittanië werden in de jaren tachtig scholen ontwikkeld waar samengewerkt werd met bibliotheken, waar kinderen hulp kregen bij taalonderwijs, waar kinderen voor en na schooltijd opgevangen werden en waar ouders s avonds terecht konden. Pas in het midden van de jaren negentig werden zulke scholen ook in Nederland ontwikkeld. Dit werden de scholen zoals hierboven genoemd met verschillende namen. Omdat de eerste brede scholen in BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? 7

22 Nederland al snel populair werden, bestonden er in 2004 al meer dan 500 brede scholen. Hierna heeft de groei gestaag doorgezet (BredeSchool, a, 2009) Partijen Welke partijen er bij een brede school betrokken worden varieert. Het handboek brede school 0-12 jaar (Van der Grinten, Walraven, Broekhof, Hoogeveen & Studulski, 2007) noemt acht sectoren die deel kunnen nemen aan een brede school. Deze zijn onderwijs, welzijn, kinderopvang, peuterspeelzaalwerk, zorg, cultuur, sport en overheid. Verschillende partijen binnen deze sector kunnen iets opleveren voor een brede school en de brede school kan tevens iets voor de partijen betekenen. Onderwijs is uiteraard een onmisbare partij bij een brede school. Daarom neemt onderwijs een centrale plaats in binnen een brede school. Een brede school voegt ook meerwaarde toe aan het onderwijs. Als de algehele zorg en aandacht voor kinderen wordt verbeterd, kan het onderwijs zich meer op zijn kerntaak richten. Bijkomende voordelen zijn een betere huisvesting en imagoverbetering. Welzijn is ook een sector binnen brede scholen. Voor brede scholen is deze sector belangrijk vanwege de coördinatie, schaalvergroting en nieuwe werkterreinen die het toevoegt. Brede scholen voegen aan welzijnsinstanties toe dat zij makkelijker bereikbaar zijn. Bovendien worden op de brede school meer kinderen bereikt, ook uit doelgroepen die anders niet of nauwelijks bereikt zouden worden. Het voorzien in dagarrangementen voor kinderen wordt een stuk gemakkelijker als kinderopvang onderdeel is van de brede school. Ook de overgang van school naar opvang is soepeler waardoor kinderen een doorgaande ontwikkelingslijn volgen. Voor kinderopvang is het vooral erg handig om onderdeel te zijn van een brede school; het komt tegemoet aan behoeften van ouders, fysiek is het gunstig waardoor de exploitatiekosten kunnen dalen en een kind kan beter begeleid worden omdat het zich binnen dezelfde school blijft bevinden. Door peuterspeelzaalwerk in een brede school, komen kinderen beter voorbereid op de lagere school. Dit levert voordelen op zowel op leergebied als op sociaal gebied. Hulpverlening en extra aandacht voor kinderen op de peuterspeelzaal kunnen doorlopen op school. Sowieso kan de overgang soepeler verlopen als kinderen al gewend zijn aan de school en de leraren. De zorgsector kan een hele dimensie toevoegen aan de brede school. De zorglijn van het consultatiebureau voor 0-12 jarigen tot schoolmaatschappelijk werk, Zorgadviesteams en opvoedingsondersteuning zouden vloeiend kunnen aansluiten bij de school en de ontwikkeling die kinderen doormaken. Door dit samen te voegen in een brede school zullen de begeleiding en het proces op het gebied van zorg sterker zijn. Door middel van de brede school groeit het bereik van de zorgsector enorm. Een school is laagdrempelig, terwijl sommige ouders en jongeren minder snel op zoek gaan naar de juiste zorg. Cultuur wordt gezien als een aanvulling op de ontwikkeling van kinderen. Cultuur betrekken bij de brede school bevordert de algemene en culturele opvoeding. Juist binnen een brede school kan cultuur tot haar recht komen. Hier is de doelgroep uit te breiden en is de mogelijkheid om een samenhangend aanbod aan te bieden in samenwerking met andere partners van de brede school. Hetzelfde geldt voor sport. Ook dit is een aanvulling op de ontwikkeling van kinderen en kan beter tot zijn recht komen in samenwerking met andere partners. Door sport aan te bieden op brede scholen, zal de doorstroom naar verenigingen bovendien bevorderd worden. BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? 8

23 De overheid is een actor die ook een belang heeft bij brede scholen en die ook een waardevolle bijdrage kan leveren. Brede scholen leveren de overheid vooral maatschappelijk en economisch rendement op. De bijdrage van de overheid kan gesplitst worden in drie delen, gemeentelijk, provinciaal en nationaal. Gemeenten dragen op verschillende manieren bij. Door bijvoorbeeld partners bij elkaar te brengen, de brede school op de agenda te zetten en financieel bij te dragen. De provincie heeft geen bijzondere rol. Het kabinet steunt brede scholen wel, maar draagt financieel nog niet bij. Zij richt zich vooral op het afnemen van problemen rond wet- en regelgeving (Van der Grinten et al, 2007). 2.3 BELEID OMTRENT BREDE SCHOLEN Verschillende partijen hebben beleid omtrent brede scholen. Uiteraard hebben de brede scholen zelf beleidsplannen, maar ook gemeenten en het Rijk hebben beleid hieromtrent Rijksbeleid In het beleidsprogramma van het huidige kabinet (Balkenende IV, ), staat het uitbreiden van het aantal brede scholen als een van de doelen genoemd. Doelstelling 4.3 van het beleidsprogramma is de volgende: iedereen een voldoende opleidingsniveau om te participeren op de arbeidsmarkt en in de samenleving (Ministerie van AZ, 2007, p.49). Deze doelstelling wil het kabinet behalen door onder andere het realiseren van een sluitend systeem voor kinderopvang voor 0-4-jarigen en het fors uitbreiden van het aantal brede scholen (Ministerie van AZ, 2007, p.51). Het kabinet wil dus de uitbreiding van brede scholen stimuleren. In het beleidsprogramma wordt ook de aandacht gevestigd op brede scholen in krachtwijken. Het kabinet geeft prioriteit aan de ontwikkeling van brede scholen in krachtwijken. Vooral omdat brede scholen de ontwikkelingskansen bieden die ertoe kunnen leiden dat iedereen een voldoende opleidingsniveau bereikt. Zowel door het aanbieden van bijvoorbeeld voorschoolse educatie voor peuters en kleuters als door sport, cultuur en zorg dichter bij de kinderen te brengen. Om krachtwijken aan te pakken wil het kabinet het voorzieningenniveau daar op peil brengen. Ook dit betekent een rol voor brede scholen. Zij hebben immers de mogelijkheid om voorzieningen mee te brengen. Het beleidsprogramma, opgesteld in 2007, is door het kabinet gezamenlijk geschreven (Ministerie van AZ, 2007). Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) is het ministerie dat zich bezig houdt met brede scholen. Volgens OCW kan het doel van brede scholen verschillen (Ministerie van OCW, a, 2009). In het algemeen is het doel om de ontwikkelingskansen van kinderen te vergroten. Dit wordt gedaan door activiteiten aan te bieden gedurende de hele dag. Sommige scholen richten zich met deze activiteiten meer op de behoefte aan dagopvang voor met name kinderen met twee werkende ouders. Andere scholen richten zich door deze activiteiten meer op kansen voor kinderen in achterstandswijken of de veiligheid en het voorzieningenaanbod in de wijk. De meeste scholen combineren beide (Ministerie van OCW, b, 2009). Er bestaan geen wetten of regels voor brede scholen die afwijken van bestaande wetten en regels voor scholen. Er wordt juist de ruimte gegeven aan lokale initiatieven en besluitvorming (Nederlands Jeugd Instituut, 2009). Toch ziet OCW een bepaald soort rolverdeling tussen de verschillende partijen. De gemeente is de partij die faciliteert, regie voert en financiert. Scholen en schoolbesturen zijn vaak de trekkende partij. De belangrijkste partij zijn de schoolleiders en directies van deelnemende partijen zoals welzijnsorganisaties. Zij zijn het die de brede scholen daadwerkelijk vormen. OCW ziet voor het Rijk ook een ondersteunende en faciliterende rol weggelegd. Dit doen zij onder andere door informatie beschikbaar te stellen en onderzoeken te laten uitvoeren naar succesen faalfactoren van brede scholen. Ook enige bijdrage in financiële vorm komt er van het Rijk. Zo was er in 2006 een subsidieregeling voor de bouw van brede scholen. Ook is er sinds 2009 een stimuleringsarrangement waarbij gemeenten geld aan kunnen vragen bij het Rijk voor de huisvesting BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? 9

24 van brede scholen. Hierbij wordt gestimuleerd dat er ook private partijen worden betrokken bij de financiering van de huisvesting (Ministerie van OCW, c, 2009). Op het gebied van krachtwijken wil het Rijk het lokale bestuur financieel steunen in het ontwikkelen van brede scholen. De financiële middelen die op deze wijze naar de brede scholen gaan, komen dan onder andere van de minister van Wonen, Wijken en Integratie (WWI). Dit ministerie heeft bijvoorbeeld in een brief van februari 2008 aan de colleges van burgemeesters en wethouders aangegeven dat er geld beschikbaar is voor de realisatie van brede scholen. Dat komt uit het beschikbare geld voor de wijkenaanpak. Hierbij spreekt oud-minister Vogelaar in de brief de wens uit dat in of nabij elke aandachtswijk tenminste één brede school wordt gerealiseerd (Vogelaar, 2008). Het Rijk steunt en stimuleert vooral het lokale bestuur om brede scholen te bevorderen. Het belangrijkste middel dat het Rijk hiervoor heeft zijn financiën. Het Rijk voorziet gemeenten op verschillende manier van geld voor brede scholen. De verschillende ministeries hebben verschillende potjes, zoals bijvoorbeeld geld voor de wijkenaanpak, waarvan een deel ook naar brede scholen gaat Rotterdams beleid In het Rotterdamse collegeprogramma wordt de ontwikkeling van brede scholen genoemd als één van de middelen om Rotterdam op sociaal gebied te verbeteren. De gemeente Rotterdam combineert lokale en landelijke ontwikkelingen in maatwerkarrangementen. Lokale ontwikkelingen zijn bijvoorbeeld het met primair onderwijs, voortgezet onderwijs en ROC s overeengekomen Rotterdams Onderwijs Beleid. Een landelijke ontwikkeling is bijvoorbeeld de motie Van Aartsen/Bos, die basisscholen verplicht om van s morgens vroeg tot het begin van de avond opvang te bieden voor de kinderen. Dergelijke ontwikkelingen pakt de gemeente Rotterdam samen en noemt dit maatwerkarrangementen. In maatwerkarrangementen werken partners in en om een school samen aan een specifiek arrangement (Rotterdams Onderwijs Beleid, 2007, p.6). Dit arrangement verschilt per situatie. Het kan een simpele combinatie van reguliere schooltijd met eenvoudige buitenschoolse opvang zijn, maar het kan ook een uitgebreid dagprogramma zijn voor kinderen en hun ouders, met daarin educatie, sport en cultuur, het liefst zelfs op één locatie. De dienst Jeugd, Onderwijs en Samenleving (JOS) van de gemeente Rotterdam is de regisseur die verschillende partijen bij elkaar brengt om te komen tot maatwerkarrangementen. Maatwerkarrangementen zijn het middel om te komen tot negen doelstellingen, waar JOS verantwoordelijk voor is. Een van die doelstellingen is om in brede scholen in het basisonderwijs te hebben in Rotterdam. Deze brede scholen worden door JOS gefaciliteerd door middel van inzet van financiën, menskracht, kennis en creativiteit (Rotterdam Onderwijs Beleid, 2007). In Rotterdam bestaan twee soorten brede scholen. Namelijk brede scholen met een wijkarrangement en brede scholen met een dagarrangement. Een wijkarrangement betekent dat de verschillende scholen in een wijk samenwerken en extra activiteiten aanbieden buiten schooltijd. Een dagarrangement betekent dat er zes uur verplicht onderwijs in de week meer wordt gegeven dan bij andere scholen. De gemeente wil dat er in brede scholen in het basisonderwijs in Rotterdam bestaan, het gaat dan om brede scholen met een dagarrangement. In maart 2009 is er een evaluatie uitgekomen, uitgevoerd in opdracht van de gemeente Rotterdam, naar de wijk- en dagarrangementen in Rotterdam. Hieruit blijkt dat de dagarrangementen meer gewenst effect opleveren dan de wijkarrangementen. Bovendien blijkt dat de financiële ondersteuning vanuit de gemeente bij de wijkarrangementen in verhouding tot de inspanning die zij daarvoor leveren relatief hoger ligt dan bij de dagarrangementen. Ook de gemeente is dus nog aan het ontwikkelen hoe brede scholen nog beter gestimuleerd en ondersteund kunnen worden (Claassen, Driessen & Smit, 2009). BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? 10

25 2.3.3 Amsterdams beleid Niet alleen in Rotterdam zijn brede scholen vermeld in het collegeprogramma, ook in Amsterdam worden brede scholen aangehaald in het programakkoord Zoals Rotterdam het Rotterdams Onderwijs Beleid heeft, heeft Amsterdam het onderwijs- en jeugdplan Jong Amsterdam. Jong Amsterdam bevat een uitvoeringsplan met 25 actiepunten. Een van die actiepunten is het ontwikkelen van brede scholen in het basisonderwijs. Ook Amsterdam heeft een ambitie geformuleerd, namelijk in 2010 wordt op 150 scholen het dagarrangement uitgevoerd, waar 50% van de kinderen gebruik van maakt. De dagarrangementen in Amsterdam zijn anders dan de dagarrangementen in Rotterdam en betekenen dat kinderen gedurende de hele werkdag opgevangen kunnen worden op scholen door middel van opvang en/of activiteiten. In Jong Amsterdam wordt aangegeven wie de verantwoordelijken zijn voor de regie en voor de uitvoering. Voor de regie is een regiegroep Jong Amsterdam verantwoordelijk, bestaande uit schoolbesturen, stadsdelen en de centrale gemeente. De praktische uitwerking en aansturing van de uitvoering vindt plaats in werkgroepen en op stadsdeelniveau (Jong ;-) Amsterdam, 2006). De stadsdelen in Amsterdam worden een sterkere rol toebedeeld rondom de brede scholen dan de deelgemeenten in Rotterdam. Stadsdeel Oud-Zuid heeft visienota jeugd geschreven met daarin een visie op brede scholen. Deze wil het stadsdeel bevorderen en noemt daarom drie acties die zij wil uitvoeren ter bevordering van de ontwikkeling van brede scholen (Stadsdeel Oud-Zuid, 2007). Daarnaast heeft het stadsdeel Oud-Zuid een al oudere kadernotitie opgesteld waarin zij preciezer beschrijven waarom en hoe brede scholen in het stadsdeel bevorderd zullen worden. De rol van het stadsdeel is om te financieren en de regisseur te zijn indien nodig (Stadsdeel Oud-Zuid, 2004). Het stadsdeel Osdorp heeft ook een Programma Jeugd en een specifiekere visie brede scholen. In het Programma Jeugd schrijft het stadsdeel dat de ontwikkelingskansen voor kinderen vergroot worden door middel van brede scholen. Vijf doelstellingen worden geformuleerd om de brede scholen in Osdorp te herijken, uit te breiden en te versterken (Stadsdeel Osdorp, 2007, a). In de visie op brede scholen geeft het stadsdeel zichzelf een verantwoordelijke taak, namelijk het regisseren van de ontwikkelingen. Van de 25 acties die geformuleerd worden in de visie is het stadsdeel in tien gevallen de verantwoordelijke partijen in zeven gevallen de verantwoordelijke partij samen met het schoolbestuur (Stadsdeel Osdorp, 2007, b). 2.4 SUCCESSEN EN PROBLEMEN Gemeenten Er bestaan verschillende visies op het nut en de bijbehorende doelen van brede scholen. Gemeenten hadden in 2007 de volgende vijf doelen in hun top vijf over brede scholen staan: 1. Ontwikkelingskansen bieden voor kinderen 2. Versterken van de samenwerking tussen organisaties 3. Sociale cohesie in de wijk versterken 4. Ouderbetrokkenheid vergroten 5. Combinatie tussen arbeid en zorg makkelijker maken (Kruiter et al., 2007, p.23) Steeds meer gemeenten hanteren kwaliteitscriteria voor de brede scholen in hun gemeente. Toch was dit in 2007 nog maar 40 procent van de gemeenten. In nog meer gemeenten worden brede scholen (nog) niet geëvalueerd. Maar gemeenten hebben hoge verwachtingen van brede scholen. Zowel brede scholen zelf als gemeenten zijn ervan overtuigd dat brede scholen een meerwaarde opleveren. Resultaten worden dus wel verwacht, maar deze zijn moeilijk aantoonbaar. Brede scholen en gemeenten noemen als meest zichtbaar resultaat de uitbreiding van de activiteiten en BREDE SCHOLEN: netwerken die werken? 11